Διαχρονικό θέμα συζητήσεων και ένα από τα κλασσικά φιλοσοφικά ερωτήματα που έχουν απασχολήσει και εξακολουθούν να απασχολούν τον Άνθρωπο. Πως μπορεί να περιγραφεί, όμως, ο όρος «ευτυχία»; Εννοούμε όλοι το ίδιο, αναφερόμενοι σ΄αυτήν; Είναι η ευημερία, η οικονομική άνεση, η κοινωνική αναγνώριση ή μια μονιμότερη αίσθηση συνέχειας και νοήματος στη ζωή μας; Είναι κάτι που κάποιος μπορεί να επιδιώκει συνειδητά ή κάτι απρόσμενες και, συνήθως, σύντομες στιγμές στη ζωή μας;

Στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες τουλάχιστον, η ευτυχία έχει αναχθεί σε ενός είδους τρόπαιο. Μας μαθαίνουν με κάθε δυνατό τρόπο πως η ευτυχία είναι κάτι που σχεδόν ο καθένας μας μπορεί να κατακτήσει. Με τον τρόπο αυτόν, η λαχτάρα μας για γαλήνη ψυχής, ασφάλεια, εγγύτητα και για μια αίσθηση ευ ζην γίνεται αντικείμενο ανελέητης εκμετάλλευσης και εμπορευματοποίησης, το συλλογικό ναρκωτικό από το οποίο προσδοκάται να εξαρτηθούν, αν είναι δυνατόν, όλοι. Το δικαίωμα στην ευτυχία έχει μετατραπεί σε καταναγκασμό. Αναζητώντας την άμεση ικανοποίηση των επιβαλλόμενων εκ των έξω αναγκών μας, έχουμε μετατραπεί σε εμπόδια του ίδιου μας του εαυτού. Νιώθουμε δυστυχισμένοι επειδή δεν είμαστε ευτυχισμένοι! Μοιάζει να πιστεύουμε πως δεν υπάρχει τίποτα το ενδιάμεσο. Είτε είμαστε ευτυχείς και επιτυχημένοι είτε δυστυχείς και αποτυχημένοι…

Παλαιότερα, οι πολλοί πίστευαν, όπως υπαγόρευε η θρησκεία, πως απώτερος στόχος είναι η συγχώρεση των όποιων αμαρτημάτων μας που θα οδηγούσε στη σωτηρία της ψυχής και σε μια θέση στον Παράδεισο, μετά θάνατον. Στις σύγχρονες ναρκισσιστικές και ατομιστικές κοινωνίες μας, όμως, η σωτηρία είναι ταυτόσημη με την επιτυχία. Αυτή είναι ο Παράδεισος επί γης. Κόλαση είναι η αποτυχία, μετρημένη, όμως, με τα μέτρα της μοντέρνας καταναλωτικής κοινωνίας που, χωρίς αυτά, ίσως και να νιώθαμε ευτυχισμένοι…

Στα μέρη όπου αντικαταστήθηκε ο καπιταλισμός από τον αποκαλούμενο υπαρκτό σοσιαλισμό, οι ελπίδες εκατοντάδων εκατομμυρίων ανθρώπων για ένα καλύτερο αύριο ματαιώθηκαν άδοξα. Όχι μόνο δημιουργήθηκαν νέου τύπου δεινά, αλλά αγνοήθηκαν -ως εκδηλώσεις μικροαστισμού- και τα όσα εγγενή με την ανθρώπινη φύση προβλήματα υπάρχουν πάντα.

Πολλοί πίστεψαν πως επαναστατική δεκαετία του -60 λύτρωσε ή θα λύτρωνε την κοινωνία από τον διαβρωτικό μικροαστικό τρόπο ζωής και τη βαριά σκιά της θρησκείας. Τα φαντάσματα, όμως, έχουν επιστρέψει και πάλι μέσα από ενοχές και από το συνεχές κυνήγι της ευτυχίας, μιας ευτυχίας, όμως, που βασίζεται στην επιτυχία και στον καταναλωτισμό που την υπόσχεται. Όταν αποκτούμε τα όσα υποτίθεται συνιστούν την ευτυχία, νιώθουμε πως αυτοί που μας ζηλεύουν είναι λιγότερο ευτυχισμένοι ή δυστυχισμένοι από εμάς. Ταυτόχρονα όμως, διαπιστώνουμε σιωπηρά, και προς μεγάλη μας απογοήτευση, πως τα όσα καταφέραμε να αποκτήσουμε και να επιτύχουμε δεν μας έχουν κάνει πραγματικά ευτυχισμένους. Αυτή είναι η διαπίστωση πολλών ερευνών γύρω από το θέμα αυτό.

Η ευτυχία δεν είναι ταυτόσημη με την ευημερία, και τα όποια «ευαγγέλια ευτυχίας», αν όχι κακόβουλα, τουλάχιστον αποπροσανατολιστικά είναι. Καμία κοινωνία δεν έχει το δικαίωμα να ορίσει τι είναι ευτυχία ή ευτυχισμένη ζωή, παρά μόνο να δημιουργήσει προϋποθέσεις ευημερίας. Ευτυχία είναι στιγμές προσωπικές και σύντομες που έρχονται απρόβλεπτα και ενδεχομένως χωρίς λόγο, εκεί που δεν το περιμένουμε, και που ίσως, κάποιες φορές, να το αντιλαμβανόμαστε εκ των υστέρων.

Είναι μήπως τυχαίο το ότι δεν υπάρχουν λογοτεχνικά έργα, μεγάλα ή μικρά, που να πραγματεύονται αποκλειστικά ευτυχισμένες ζωές ή ευτυχισμένους ανθρώπους; Ο Τσέχωφ έλεγε πως οι πλέον ευτυχισμένοι είναι οι πλέον βαρετοί και κουραστικοί άνθρωποι, ο δε Έ. Χεμινγκγουέι πως οι πραγματικά ευτυχισμένοι και, ταυτόχρονα, έξυπνοι άνθρωποι αποτελούν πολύ σπάνιο φαινόμενο.

Ας ζήσουμε, λοιπόν, τις όποιες στιγμές ευτυχίας, όποτε και αν έρθουν. Ας μην τις εκβιάζουμε, αλλά και ούτε να τις επιδιώκουμε γιατί, με τον τρόπο αυτόν, άθελά μας, τις εμποδίζουμε. Ας μην προσπαθούμε να τις διατηρήσουμε εκβιαστικά ή να νιώθουμε παραπονεμένοι που χάθηκαν, και, όταν συμβαίνει να έχουμε την αίσθηση πως η ζωή είναι άδικη, ας παρηγορηθούμε με τη σκέψη πως, αν ήταν δίκαιη, ίσως τα πράγματα να ήσαν ακόμα χειρότερα, όχι μόνο γενικότερα, αλλά, ενδεχομένως, και για εμάς τους ίδιους…