Χτες το βράδυ έπεσε το μάτι μου σε μία ταινία γυρισμένη το 1982 (ήμουν τότε 7 χρονών), που την ήξερα ως την ταινία που ανέδειξε τον Μιχάλη Μανιάτη.

Πρόκειται για τον «Άγγελο» του Γιώργου Κατακουζηνού (σκηνοθεσία, σενάριο τα πάντα) για την οποία μάλιστα έχει γράψει μουσική ο Σταμάτης Σπανουδάκης.  

Η υπόθεση της ταινίας είναι η εξής: Ο Άγγελος είναι ένας νεαρός ομοφυλόφιλος που ζει πολύ διακριτικά σ’ένα εχθρικό και κενό κοινωνικό περιβάλλον. Έρχεται η στιγμή που ερωτεύεται. Τον Μιχάλη, έναν έμπειρο κι επιδέξιο «επαγγελματία» που του ζητάει να κάνουν σχέση και να μείνουν μαζί. Ο Άγγελος δεν έχει να χάσει τίποτα εγκαταλείποντας το πατρικό του: ένας αλκοολικός πατέρας, μια υστερική μητέρα τσακισμένη από τη δουλειά και μια ανίκανη αδελφή. Τα πράγματα ακολουθούν γρήγορα το δρόμο τους: ο εραστής του τον πείθει να βγει σαν τραβεστί στην πορνεία, γιατί αυτός ήταν ο μόνος τρόπος να τα βγάλουν πέρα. Ο Άγγελος, όμως, δε θα μπορέσει να αντέξει για πολύ τη βίαιη συσσώρευση απελπισίας. Σκοτώνει τον Μιχάλη σ’ένα ερωτικό ξέσπασμα. Σκοπός της ταινίας είναι να τραβήξει την προσοχή του κοινού σε καταστάσεις που υπάρχουν πίσω από τα αρχεία της αστυνομίας, φωτίζοντας δυνατά τις σκοτεινές πλευρές και τον κοινωνικό ρατσισμό της ελληνικής κοινωνίας. Δεν είναι μια προτίμηση προς το εξωτικό που υπαγόρευσε το θέμα της ταινίας. Τα ανθρώπινα πλάσματα που αναγκάζονται να περιθωριοποιηθούν, η έλλειψη εναλλακτικής λύσης αυξάνει τη βιαιότητα των συγκρούσεων και υλοποιεί το πρόβλημα της σύγχρονης κοινωνίας στο σύνολό της: το πρόβλημα της μοναξιάς και της ελευθερίας  (http://www.gfc.gr/gr/movies/film.asp?id=4486) 

Η ταινία έχει πολλά στοιχεία από Pedro Almodovar (κατά τη γνώμη μου), με τις υπερβολές του και το κιτς (ή μπορεί απλά να μου φαίνεται επειδή η περίοδος του ’80 είναι η εποχή που γεννήθηκε και αναπτύχθηκε το κιτς ως αισθητική), και με τάση να σοκάρει για να περάσει τα μηνύματα του σχεδόν ενδοφλεβίως.

Σου δημιουργεί διαρκώς την αίσθηση ότι αυτό το πλάσμα, που το μόνο στο οποίο διέφερε από τα άλλα ήταν  οι σεξουαλικές του προτιμήσεις, οδηγείται από την κοινωνία στην εξαθλίωση, στον εξευτελισμό και τελικά στο έγκλημα για να μπορέσει να επιβιώσει, να ζήσει αποδεχόμενος τη φύση του.

Ένα άτομο με βλέμμα διαταραγμένο (κατά τη γνώμη μου όλο το θέμα στην ταινία είναι το βλέμμα του Μιχάλη Μανιάτη) που κινείται με αργές κινήσεις, σιωπηλό, που όσες φορές μίλησε επαναλάμβανε λέξεις, που μοιάζει σχεδόν αυτιστικό.  

Τον δείχνει με ένα σκληρό, υπομονετικό και συνάμα απίστευτα πληγωμένο ύφος να βγαίνει από τις διάφορες καταστάσεις στις οποίες έπεφτε με μια αφέλεια, ή μια σχεδόν αυτοκαταστροφική μανία. Φαίνεται να κινείται μέσα στις σκηνές σαν μαριονέτα, σαν πιόνι... Αυτό είναι το ενδιαφέρον, κατά τη γνώμη μου, η σκλαβιά της ελευθερίας. Η ελευθερία, φέρνει σκλαβιά, πολλές φορές πολύ πιο οδυνηρή από την αν-ελευθερία.

Ο ήρωας, προσπαθεί να ζήσει ελεύθερος, χωρίς να είναι αρκετά ώριμος (ούτε αυτός, ούτε ο περίγυρος) να το κάνει και έτσι πέφτει από την αν-ελευθερία του ψέματος, στην σκλαβιά της αλήθειας, όπως αναγκάζεται να την ζήσει... όμως η αλήθεια είναι η αλήθεια... και πάντα θα υπάρχει πίσω από κάθε ψέμα, αρκεί να είναι κανείς αρκετά δυνατός να την υποστηρίξει.  

Ένα άλλο ενδιαφέρον της ταινίας αυτής, είναι να παρατηρήσει κανείς τις διαφορές στις κοινωνικές δομές από τότε (καλά έχουν περάσει και 25 χρόνια). Η κοινωνία είναι πιο ώριμη να δεχτεί μια τέτοια περίπτωση ανθρώπου (ή μήπως όχι;)  Οι ίδιοι οι ομοφυλόφιλοι προσπαθούν (και τα καταφέρνουν ωραιότατα) να ξεπεράσουν σιγά-σιγά τα συμπλέγματα που τους είχε δημιουργήσει η εποχή εκείνη, και να εξελιχθούν σε ανθρώπους με φυσιολογική ζωή.

Αν το πάρουμε ως κοινωνικό φαινόμενο, αν ο Άγγελος ζούσε σήμερα, ίσως να μην έπεφτε θύμα εκμετάλλευσης, και ίσως να μην χρειαζόταν να δουλέψει ως τραβεστί για να ζήσει, αλλά να μπορούσε να κάνει μια οποιαδήποτε αξιοπρεπή δουλειά, ίσως να μην μάθαινε ποτέ ο πατέρας του τις σεξουαλικές του προτιμήσεις και έτσι ίσως να μην αυτοκτονούσε, και τελικά ίσως ο ίδιος ο Άγγελος να μην έφτανε στον φόνο.   Εκτός αν το δούμε εντελώς εξατομικευμένα, οπότε ο συγκεκριμένος χαρακτήρας, μάλλον θα γινόταν θύμα έτσι κι αλλιώς, είτε ήταν άντρας, γυναίκα ή γκέι.  

Μόλις τελείωσε η ταινία, ένοιωσα μεγάλη ανακούφιση, κατ’αρχήν γιατί είναι αρκετά βαριά και στενόχωρη, με σοκαριστικές σκηνές, με βία, που σε κάνουν να λυπάσαι αυτό το πλάσμα, αλλά πιο πολύ τους αδαείς ανθρώπους που τον περιστοιχίζουν και το μετατρέπουν σε τραγική φιγούρα.

Από την άλλη βέβαια, ανακουφίστηκα, γιατί πιστεύω ότι προχωράμε προς τη σωστή κατεύθυνση, μειώνοντας όσο γίνεται περισσότερο το φόβο του διαφορετικού και το ρατσισμό από τη δεκαετία του ’80 και μετά... 

Έχουμε βέβαια πολύ δρόμο ακόμα μπροστά μας και δεν ξέρω αν θα υπάρχουν πάντα παραδείγματα ρατσισμού, αλλά με άλλο αντικείμενο όπως πχ τους ξένους, αλλά αυτό είναι ένα εντελώς διαφορετικό και επίσης μεγάλο θέμα για να το εντάξω σ’αυτό εδώ το ποστ.

Διάβασα ένα topic στο forum για την εκπομπή της Πάνια και τα «διαμάντια» τραγούδια, που κάνουν βόλτες με email και μας κάνει να «αγανακτούμε», να γελάμε, αλλά πάντως να ασχολούμαστε και μου ήρθε να πω δυο πραγματάκια... 

Απ’τη μία κατακρίνουμε τους συντελεστές αυτών των εκπομπών (βασίλισσα είναι η Πάνια), που μαζεύουν όλους τους χαζούς, τους παρακμιακούς τύπους και τους ξεφτιλίζουν δημοσίως. Και όντως κατά τη γνώμη μου είναι ανήθικο να εκμεταλλεύεσαι την αδυναμία ή την χαμηλή νοητική κατάσταση του άλλου, σε συνδυασμό με την δίψα του για αναγνώριση ή για τα γνωστά «δέκα λεπτά δημοσιότητας». Πιο ανήθικο ακόμα κι από την Πάνια, θεωρώ τον Μικρούτσικο, με εκείνες τις άθλιες εκπομπές που έβαζε τους ανθρώπους να τσακώνονται και να κλαινε στην κάμερα, ή κάτι μεσημεριανές εκπομπές, που βάζουν τους ακροατές να ξεκατινιάζονται και μετά πέφτουν όλοι της εκπομπής (γριές, κακές αδελφές και ηλίθια κοριτσάκια με ξανθές κώμες) πάνω τους και τους κράζουν.

Απ’την άλλη σκέφτομαι πολύ την πλευρά του νομίσματος που αφορά στους ίδιους... Μήπως τελικά η Πάνια (και η κάθε Πάνια.) κάνει «λειτούργημα» που τους δίνει την δυνατότητα να βγούν απ’τη μιζέρια τους, να ασχοληθούν με κάτι άλλο (ακόμα κι αν αυτό σημαίνει να βγάζουν γελοία τραγουδάκια, που τα ακούμε και γελάμε). Επίσης, απ’ό,τι έχω ακούσει πληρώνονται για να εμφανιστούν, κάτι ψιλά βέβαια, που η Πάνια τα βγάζει εκατονταπλάσια χρησιμοποιώντας τους.

Και φυσικά ένα πράγμα που μου είναι αδύνατον να προσπεράσω είναι ότι ακόμα κι αυτές οι εκπομπές (το ίδιο πιστεύω και για τα reality) είναι σημάδια των καιρών. Υπάρχει κόσμος που τις βλέπει, και τις υποστηρίζει και γι’αυτό έχουν λόγο ύπαρξης. Καθόμαστε στην ωραιότατη θεσούλα μας, ως ελίτ και κρίνουμε αυτό το φαινόμενο, που λέγεται trash tv, και συγχρόνως το παρακολουθούμε με μια ευχάριστη φρίκη (αν μπορεί να υπάρξει κάτι τέτοιο). Είτε γιατί μας αρέσει ενδόμυχα και νοιώθουμε ανώτεροι βλέποντας τα αποκρουστικά πλάσματα, είτε γιατί μας δίνουν τροφή για κριτική και σχολιασμό. Όμως, τα βλέπουμε, τα ακούμε, τα θυμόμαστε, τα στέλνουμε μεταξύ μας με email και τελικά τα υποστηρίζουμε, χωρίς να το καταλαβαίνουμε.

Αν πραγματικά δεν επιθυμούμε να υπάρχει αυτού του είδους το show, θα πρέπει καταρχήν να κοιτάξουμε βαθιά μέσα μας και να παραδεχτούμε τους λόγους για τους οποίους ασχολούμαστε. Κι όταν το πετύχουμε αυτό, στη συνέχεια θα δείξει. Είτε θα παραδεχτούμε ότι μας αρέσει, είτε θα πάψουμε επιτέλους να ασχολούμαστε..

Πιστεύω ότι διαφορετικά δεν γίνεται. Πάντα θα υπάρχουν φαινόμενα βλακείας και έλλειψης αξιοπρέπειας, πάντα θα υπάρχουν πονηροί τύποι  που εκμεταλλεύονται καταστάσεις και θέλουν μόνο να κάνουν τη δουλειά τους, αυτή τη δουλειά, για τους δικούς τους προσωπικούς λόγους (αν κοιτάξεις με προσοχή το μάτι της Πάνια και του Μικρούτσικου και κάποιων άλλων, θα δεις πραγματική ηδονή όταν έχουν απέναντί τους ένα υποψήφιο θύμα).

Οπότε για να λέμε ότι διαφωνούμε με όλα αυτά πρέπει πρώτα να μην τους δίνουμε τροφή...Να μην τα βοηθάμε να εξαπλώνονται και να ενδυναμώνονται... Τι λέτε;