-Και τι θέλεις να γίνεις, βρε τζιβαέρι μου;

-Καβαλάρης.

-Να το! έλεγ’ ο παππούς κι έστριβε τα μουστάκια του. Καβαλάρης ε; Μπράβο! Δεν είναι τέχνη αυτό. Μα είναι περηφάνια. Ε, έτσι θα την περπατήσουμε μεις τη ζωή μας. Καβαλάρηδες!

…

Ήθελε να ‘χει κι αυτός κάτι για να προστατεύει σ’ αυτόν τον κόσμο. Κάτι να ‘χει για να περηφανεύεται. Βασιλοπούλες -όπως γίνεται στα παραμύθια- δεν υπήρχαν. Μα ούτε και ήθελε αυτές να τις γλιτώσει. Ούτε μία. Αυτοί που γλίτωναν τις βασιλοπούλες πέθαναν μια και καλή πριν από καιρό. Και οι σημερινές βασιλοπούλες δεν άξιζαν για γλίτωμα. Μα εδώ που τα λέμε, ούτε κι αυτές καταδέχονται να γλιτωθούν από χωριατόπουλα. Και για να τα λέμε ακόμη καθαρότερα, κείνες σιχαίνονται πια σήμερα τ’ άλογα. Προτιμούν τα βαποράκια, τ’ αεροπλάνα ή τ’ αυτοκίνητα.

Πόσο αλλιώτικος, αλήθεια, ήταν ο κόσμος απ’ αυτόν που γράφανε τα βιβλία! Λοιπόν… τίποτα. Πρέπει το γρηγορότερο να γραφούν βιβλία για τον καινούριο κόσμο. Γιατί όλα όσα γράφτηκαν για το παλιό πάλιωσαν. Γράψε, σε παρακαλώ, για ένα παιδί που χάνει τον πατέρα του και φοράει μπαλωμένα ρούχα. Γιατί δεν το γράφεις; Ή γράψε για ένα παιδί που προστατεύει τ’ αβγά από τα φίδια. Μπορείς; Γιατί  μόνο ένα τέτοιο βιβλίο αξίζει σήμερα…

…

-Δαμάλι, Φώτη! Να. Δαμάλι είν’ ο άνθρωπος χωρίς μόρφωση. Τι κάνει στη ζωή του; Δουλεύει… δουλεύει… πεινάει… σωπαίνει… Και περιμένει τον παπά να ‘ρθει να τον πάρει. Γλώσσα λέει. Ε, ναι. Απ’ αυτήν ξεχωρίζει ο άνθρωπος. Κι όσο λιγότερο την καταπίνει τόσο περισσότερο άνθρωπος είναι.

…

-Ε… ξεκίνα τώρα και συ να πας, μάτια μου, για να μην σε προφτάσει η νύχτα. Δε σου λέω για τα φαντάσματα. Εσύ -το ξέρω- τα φαντάσματα δεν τα φοβάσαι. Αλλά είναι κάτι άλλα φαντάσματα ζωντανά που τουφεκάνε. Αυτά φοβήσου τα, γιε. Φοβήσου τα ώσπου να φύγουνε. Και θα φύγουνε. Λένε πως τα φαντάσματα σκορπούνε με το ξημέρωμα. Ε, θα ‘ρθει το ξημέρωμα. Και θα σκορπίσουνε. Να ‘σαι σίγουρος…

…

-Α, εδώ θα τα χαλάσουμε. Είσαι μικρός ακόμη, Φώτη. Και δε θέλω να μεγαλώσεις με το μίσος στην ψυχή. Τα παιδιά δεν πρέπει να μεγαλώνουν με το μίσος στην ψυχή. Είναι τρυφερή και θα την κάψει. Άμα θέλεις να βγάλεις το άχτι σου βγάλ’ το αλλιώς. Γίνου ακόμα πιο καλός και βγάλ’ το. Περίμενε όμως πρώτα να μεγαλώσεις. Τότε θα το βρεις μόνος σου το τι πρέπει να κάνεις.

…

-Αχ… παραμύθια που φκιάνουν καμιά φορά οι άνθρωποι σαν είναι λυπημένοι…

…

ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΛΟΥΝΤΕΜΗΣ, Θυμωμένα στάχυα, εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα.  

Κοιμήσου, αστέρι της αυγής,

κοιμήσου, χελιδόνι,

 για σένα τ’ άσπρο γιασεμί

στο λιακωτό σκαλώνει.

 Για να σε ιδεί πεντοβολεί

κι αστροφεγγιά θυμίζει,

 μ’ ανθούς ραίνει τον ύπνο σου

 και σε μοσχομυρίζει.

 Κοιμήσου, ελπίδα της καρδιάς,

 να ‘ρθουν οι τρεις αγγέλοι,

να ‘ρθουν στον ύπνο σου να  πιούν

το γάλα και το μέλι.

 Να ‘ρθουν οι μοίρες των μοιρών

να σε μοιράνουν, φως μου,

με τη δροσιά του ανθόνερου,

 με το άρωμα του δυόσμου.

 Κοιμήσου, ρόδο τ’ Απριλιού,

κι εγώ σε νανουρίζω,

σπέρνω τραγούδια κι όνειρα

 στον ύπνο σου θερίζω.

 Κοιμήσου και παράγγειλα

στον ήλιο τη στολή σου,

κρίνο, ζουμπούλι τ’ ουρανού

και φως του Παραδείσου.

ΠΑΥΛΟΣ ΚΡΙΝΑΙΟΣ

…

Καλή εβδομάδα. 

…

-Γιατί είσαι εδώ και δεν πας σπίτι σου; ρώτησε.

-Δεν μπορώ να κουνήσω, κυρά μου, είπε το παιδί με κλαψιάρικη φωνή. Στραμπούλισα το πόδι μου και δεν μπορώ να σηκωθώ’ κι έρχεται η βροχή, και τι θα γίνω!

Και πάλι άρχισε το παράπονο, βγάζοντας όλο και μεγαλύτερες φωνές.

-Πού είναι το σπίτι σου; ρώτησε η βασιλοπούλα.

Το αγόρι άπλωσε το χέρι.

-Να, είπε, αυτού.

-Δε βλέπω τίποτα.

-Δε φαίνεται, μα είναι από κει, πίσω απ’ το βράχο.

Η βασιλοπούλα, στεναχωρημένη κοίταξε τον ουρανό που όλο και περισσότερο μαύριζε, και γύρευε να λογαριάσει πόσος δρόμος της έμενε ακόμα ώσπου να φθάσει στη χώρα.

-Είναι μακριά το σπίτι σου; ρώτησε πάλι.

-Όχι, ούτε μισό στάδιο δε μας χωρίζει από κει. Μα δεν μπορώ να περπατήσω μόνος μου.

-Έλα να σε βοηθήσω, είπε η βασιλοπούλα. Μα κάνε γρήγορα, είμαι βιαστική.

Το αγόρι της έριξε μια ύπουλη ματιά, που της θύμισε τη γριά που είχε ελεήσει πρωτύτερα. Συλλογίστηκε μια στιγμή  βασιλοπούλα να μη χασομερήσει κοντά του, μήπως πάγει χαμένη η πονοψυχιά της. Αλλά λυπήθηκε να τον αφήσει μονάχο στη βροχή.

-Θα τρέξω πιο γρήγορα και θα ξανακερδίσω τον χαμένον καιρό, είπε μέσα της.

Σήκωσε με προσοχή το αγόρι και, κρατώντας το από το μπράτσο, προχώρησε μαζί του κατά το βράχο. Αυτό κλαίγουνταν και όλο περισσότερο κούτσαινε’ κάθε λίγο της έριχνε καμιά πονηρή ματιά, και πάλι άρχισε το παράπονο.

Έφθασαν στο βράχο, μα σπίτι δε φάνηκε.

Η βασιλοπούλα σταμάτησε.

-Μου είπες ψέμα, είπε αυστηρά, και τώρα δεν πιστεύω πια τίποτε απ’ όσα λες. Δείξε μου το πόδι σου.

Το αγόρι γύρευε να διαμαρτυρηθεί, μα η βασιλοπούλα επέμενε:

-Δείξε μου το πόδι σου ειδεμή σε παρατάω εδώ.

Αυτός, αντί να υπακούσει, έβαλε δυο δάχτυλα στο στόμα και σφύριξε δυνατά.

Η βασιλοπούλα ξαφνίστηκε και κατάλαβε πως είχε πέσει σε παγίδα. Κοίταξε γύρω της βιαστικά και, βλέποντας από πίσω τα χαμόκλαδα να βγαίνουν σκιές ανθρώπων, έτρεξε με όλη της τη δύναμη προς το μεγάλο δρόμο.

Μόλις όμως έκαμε μερικά βήματα, πετάχθηκε από πίσω από ένα θάμνο η βρώμικη κουρελιασμένη γριά με τα πονηρά μάτια,  και όρμησε πάνω στη βασιλοπούλα, χώνοντας τα κοκαλιάρικα αγκυλωτά της δάχτυλα μέσα στον άσπρο της λαιμό.

-Πιάστε την! Πιάστε την! τσίριξε με τη σπασμένη γέρικη φωνή της, ανοίγοντας σαν πηγάδι το κουτσοδόντικο στόμα της.

Γύρεψε η βασιλοπούλα να της ξεφύγει, μα η γριά είχε κρεμαστεί πάνω της και δεν την άφηνε…

(συνεχίζεται…)

… Η μόρφωση ήταν λίγη όσο κι η ανεξαρτησία σ’ αυτή τη χώρα (σ.σ. Βιετνάμ), κι η απόχτησή της δύσκολη όσο και η απόχτηση της λευτεριάς.

Ο πρώτος στόχος κάθε καταχτητή ήταν τα σχολεία. Τα σχολεία ήταν κάτι παράξενα εργαστήρια που βγάζανε κακοκέφαλους. Κάτι «οχιές που δηλητηριάζανε το φιλήσυχο λαό».

Ήξεραν καλά ότι πίσω από κάθε λαϊκή εξέγερση ήταν κάποιος που ήξερε ν’ ανάβει τα μυαλά. Και πως την τέχνη αυτή την έμαθε στο σχολείο. Φωτιά λοιπόν στα σχολεία και να μην μείνει ούτε ένα όρθιο καλάμι απ’ αυτά τα καταραμένα μαγαζιά που πουλάνε ψύλλους για τ’ αυτιά του χωριάτη.

Είναι γνωστό πως η ρόδα της ιστορίας κολλά στη λάσπη όταν δεν έχει φωτεινούς οδηγούς.

[…]

Σ’ ένα υπόδουλο λαό καλύτερα να του δώσεις βόλια παρά γράμματα. Τα βόλια θα τα ρίξει μια φορά πάνω σου, θα του σωθούν, και θα πάει να τρυπώσει στο καλύβι του. Ενώ τα γράμματα όχι μόνο είναι ανεξάντλητα αλλά και κληρονομικά. Περνούν από κεφάλι σε κεφάλι. Τα γράμματα έπρεπε να γίνουν μόνο για τους βασιλιάδες και τους μανδαρίνους. Στους άλλους έπρεπε ν’ απαγορεύονται με ποινή θανάτου. Τώρα τα κυλούν από καλαμόσπιτο σε καλαμόσπιτο και τα βρωμίζουν. Το κεφάλι που γεμίζει μ’ αυτά τα καταραμένα κουνούπια γίνεται ανήσυχο και δεν μπαίνει καλά στο ζυγό.

ΘΑΝΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΑΓΡΑΜΜΑΤΟΣΥΝΗ

Η πρώτη επίθεση κατά της αγραμματοσύνης άρχισε μαζί με την επανάσταση. Τόσο ήταν το πάθος τους για το ξερίζωμα του αναλφαβητισμού, που όταν οι στρατιώτες βρισκόντουσαν σε πορεία κρεμούσαν στην πλάτη τους από ένα σανίδι με γράμματα για να το μελετούν οι κατοπινοί.

ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΛΟΥΝΤΕΜΗΣ, Μπάτ-Τάι (Δος μου να σου σφίξω το χέρι)-Οδοιπορικό στο Βιτνάμ, εκδόσεις Δωρικός.

http://www.saitapublications.gr/2013/12/ebook.67.html