Το Κτίριο Η ανατολική πλευρά του μουσείου

Επιτέλους το όνειρο της Μελινας και εκατομμυρίων Ελλήνων είναι πια πραγματικότητα.

Την υλοποίηση του έργου ανέλαβε εκ μέρους του Δημοσίου ο Οργανισμός Νέου Μουσείου Ακρόπολης (ΟΑΝΜΑ), με επικεφαλής τον καθηγητή Δημήτρη Παντερμαλή. Η υλοποίηση του συνδέθηκε με πολλαπλές αντιδράσεις, ήδη από τις πρωτες φάσεις, όπως παρακάτω αναλύεται. Τελικα, στον τέταρτο αρχιτεκτονικό διαγωνισμό για το μουσείο, το 2000, το πρώτο βραβείο απονεμήθηκε στον Ελβετό Αρχιτέκτονα Μπερνάρ Τσούμι (Bernard Tschumi), που είναι κοσμήτορας της Αρχιτεκτονικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κολούμπια στη Νέα Υόρκη και στον Έλληνα αρχιτέκτονα Μιχάλη Φωτιάδη, οι οποίοι και ανέλαβαν την σχετική μελέτη. Η κατασκευή άρχισε το 2003 και ολοκληρώθηκε το 2007. Τα εγκαίνια του προγραμματίζονται για το 2009.

Ο εκθεσιακός χώρος καλύπτει περισσότερα από 14.000 τετραγωνικά μέτρα, ενώ το συνολικό εμβαδόν του μουσείου ανέρχεται στα 21.000 τ.μ. Αποτελείται από δύο υπόγειους ορόφους σε ένα πυρήνα περιορισμένης έκτασης, ισόγειο και ορόφους, περιβάλλοντα χώρο, ο οποίος λειτουργεί και σαν ανοικτό μουσείο - ανασκαφή.

Το σχέδιο του Τσούμι περιλαμβάνει τρεις φιλοσοφίες: φως κίνηση τεκτονική και προγραμματική διάσταση Όλα μαζί μετατρέπουν τις ιδιαιτερότητες του χώρου σε μία αρχαιολογική ευκαιρία προσφέροντας ένα απλό και ταιριαστό μουσείο με την μαθηματική και αρχιτεκτονική καθαρότητα των αρχαίων ελληνικών κτηρίων. Αν και ορισμένοι επιτέθηκαν στο μουσείο ως εξαιρετικά μοντέρνο, ο Τσούμι δήλωσε σχετικά: «πολλοί άνθρωποι έχουν πει ότι δεν δείχνουμε σεβασμό στον Παρθενώνα με το να μην έχει κίονες Δωρικού Ρυθμού το μουσείο, αλλά εγώ δεν ενδιαφέρομαι στο να μιμηθώ τον Παρθενώνα. Ενδιαφέρομαι στο να καταφέρω την τελειότητα στα κτήριά μου έτσι ώστε να ταιριάζουν στην αρχιτεκτονική του 21ου αιώνα».

Για την υλοποίησή του έχει χρησιμοποιηθεί σε μεγάλη έκταση ειδικό καθαρό γυαλί, κυρίως στον τελευταίο όροφο, ο οποίος είναι περιστραμμένος σε σχέση με το λοιπό κτίριο, ώστε να έχει διάταξη παράλληλη με τον Παρθενώνα. Έτσι ο επισκέπτης έχει την δυνατότητα να δει σε παράλληλη διάταξη τα μάρμαρα που εκτίθενται και να φανταστεί την θέση τους στο κτήριο του Παρθενώνα που φαίνεται απέναντι. Στους κάτω ορόφους περιλαμβάνει χώρους με τα εκθέματα διαφόρων περιόδων της αρχαιότητας, χώρους συντήρησης, εκδηλώσεων, καφέ κλπ . Σε αυτό τοποθετούνται σταδιακά (2008) τα γλυπτά του παλιού Μουσείου της Ακρόπολης.

Το μουσείο διαρθρώνεται στη βάση, το μεσαίο τμήμα και την επίστεψη. Η βάση στηρίζεται σε περισσότερους από 100 λεπτούς κίονες από σκυρόδεμα και περιλαμβάνει το χώρο εισόδου, την αίθουσα περιοδικών εκθέσεων, το πωλητήριο, καθώς και άλλες βοηθητικές εγκαταστάσεις. Το μεσαίο τμήμα συνιστά ψηλό, τραπεζιόσχημο χώρο ύψους 10μέτρων, και φιλοξενεί εκθέματα από τα Αρχαϊκά χρόνια έως την περίοδο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Η επίστεψη αποτελείται από την ορθογώνια γυάλινη Αίθουσα του Παρθενώνα, η οποία αποκλίνει κατά 23 μοίρες από τον προσανατολισμό του υπόλοιπου κτηρίου προκειμένου να είναι σε συμφωνία με αυτόν του Παρθενώνα.

Το κτήριο έχει ειδική θεμελίωση, ώστε να αποσβένει τους κραδασμούς τυχόν ισχυρών σεισμών. Η θέση των πασσάλων θεμελίωσης επιλέχθηκε μετά από αρχαιολογική ανασκαφή και επιλογή των ελάχιστα απαιτούμενων θέσεων. Η όλη ανασκαφή είναι ορατή από το γυάλινο δάπεδο του εξώστη και της κεντρικής εισόδου.

Το εκθεσιακό πρόγραμμα του Νέου Μουσείο Ακρόπολης περιλαμβάνει κυρίως πέντε συλλογές με ευρήματα από τις κλιτύες της Ακρόπολης, της αρχαϊκής, κλασικής και ρωμαϊκής περιόδου.

Στον τελευταίο όροφο περιλαμβάνει μία ορθογώνια γυάλινη αίθουσα όπου θα παρουσιάζονται πιθανώς και τα Ελγίνεια Μάρμαρα, αν συναινέσει το Βρετανικό Μουσείο. Η αίθουσα θα έχει ακριβώς τον ίδιο προσανατολισμό και διαστάσεις με τον Παρθενώνα τον οποίο οι επισκέπτες θα μπορούν να βλέπουν μέσα από το γυαλί. Ίδιο προσανατολισμό θα έχουν επίσης και τα γλυπτά όπως ήταν πάνω στο αρχαίο κτίριο ώστε να δύνανται οι επισκέπτες να κατανοούν την διαμόρφωση του Παρθενώνα. Μέχρι τώρα (2008), σχεδόν η μισή ζωφόρος του Παρθενώνα βρίσκεται στο Βρετανικό Μουσείο.

Σημαντικό έκθεμα θεωρούνται επίσης τα κατάλοιπα της αρχαίας Αθήνας, όπως αυτά ήρθαν στην επιφάνεια μετά από την αρχαιολογική ανασκαφή στο χώρο που φιλοξενεί το μουσείο.

Για την κατασκευή του νέου μουσείου σε χώρο όπου σύμφωνα με τον ελληνικό νόμο είναι χαρακτηρισμένος ως αρχαιολογικός χώρος προκλήθηκε σειρά αντιδράσεων.

Οι αντιδράσεις για την οικοδόμηση του Νέου Μουσείου Ακροπόλεως στοιχειοθετήθηκαν βάσει των παρακάτω εκθέσεων αναφορών για τον αρχαιολογικό χώρο Μακρυγιάννη

Η έκθεση Καλλιγά εφόρου Ακρόπολης, παλαιότερα υπεύθυνου της ανασκαφής αναφέρει: «Τα κατάλοιπα θα ανήκαν σε αριθμό μεγάλων κτηριακών συγκροτημάτων (επαύλεων, φιλοσοφικών σχολών».

Σύμφωνα με την έκθεση του αρχαιολόγου, εφόρου Ακρόπολης και σύμβουλου της Μελίνας Μερκούρη, Γιώργου Παπαθανασόπουλου, ο αρχαιολογικός χώρος Μακρυγιάννη περιβάλλεται από το Ιερό και το Θέατρο Διονύσου, το ωδείο του Περικλή, στα ανατολικά και νοτιοανατολικά του όρια τοποθετούνται το ιερό του Κόδρου, το «επί Παλλαδίω δικαστήριον», το εν «λίμναις Διονύσιον», η Παλαίστρα του Ταυρέα. Γειτονεύει με τα γνωστά παριλίσια ιερά του Πύθιου Απόλλωνα, το ιερό του Κρόνου και της Ρέας, του Δελφίνιου Απόλλωνος, του ιερού της Ολυμπίας Γης, του ναού της Ήρας και του Διός, το δικαστήριο παρά το Δελφίνειο.

Ο Γ. Παπαθανασόπουλος υπογραμίζει ότι η έκθεση Καλλιγά αναφέρεται μεταξύ άλλων και σε εύρεση «αξιόλογης μαρμάρινης ανδρικής κεφαλής του Πλάτωνος, αντίγραφο του γνωστού παλαιότερου καθιστού αγάλματος του φιλόσοφου, έργο του γλύπτη Συλανίωνα του 4ου π.Χ. αιώνα» και προσθέτει, «μήπως θα πρέπει να αναρωτηθούμε τι να σημαίνει άραγε σε αυτή τη θέση άγαλμα του Πλάτωνος και μήπως θα μπορούσε να συσχετιστεί το σπουδαίο αυτό εύρημα με εγκατάσταση η δραστηριότητα της Νεοπλατωνικής σχολής; Η πληροφορία για τη θέση της Νεοπλατωνικής σχολής φαίνεται να ανταποκρίνεται περισσότερο εδώ στο κτήριο «Κ» του αρχαιολογικού χώρου του Μακρυγιάννη ως πλησιέστερη προς το Ασκληπιείο και το θέατρο Διονύσου» και ο Παπαθανασόπουλος καταλήγει: «Άλλωστε η εικονιστική κεφαλή νεοπλατωνικού φιλοσόφου αρ. 1313 του Μουσείου Ακροπόλεως που αόριστα είναι γνωστό ότι έχει βρεθεί «νοτίως της Ακροπόλεως» θεωρώ ότι είναι πιθανότερο να με το κτήριο «Κ»...»

Βάσει των διατυπωθεισών αντιρρήσεων μετά τον εντοπισμό σημαντικότατου οργανωμένου αρχαιολογικού συνόλου στο οικόπεδο Μακρυγιάννη που ήταν αποτέλεσμα της επαναδραστηριοποίησης των ανασκαφών από το 1997 και εξής, θα όφειλαν οι υπεύθυνοι να στραφούν στην άμεση λύση της συστηματικής χωροθέτησης για την εξασφάλιση καταλλήλου χώρου για το έργο. Στη συνεδρίαση του ΚΑΣ 15/9.5.2000 προκύπτει η διαπίστωση ότι ο αρχαιολογικός χώρος έχει μοναδική σημασία για την μακραίωνη ιστορία της Αθήνας (ε.α, σ3,4 Κωνστάντιος) ότι κάποια από τα κτήρια του συνόλου έχουν μοναδικό χαρακτηρισμό (ε.σ 2 Μπούρας). Στην λανθασμένη και επιστημονικώς αδόκιμη λύση της εσπευσμένης διάλυσης των νεοτέρων φάσεων συναίνεσε και η Α' ΕΠΚΑ μετά από σχετική της εισήγηση (Α' ΕΠΚΑ ΑΡ.ΠΡ. 4567/16.9.1997) το ΚΑΣ κατέληξε στην παράνομη απόφαση διάλυσης όχι μόνο των αρχαιολογικών λειψάνων της βυζαντινής και μεταβυζαντινής περιόδου αλλά αδιακρίτως και "αυτών (της ίδιας πάντα περιόδου) που αναμένεται να εμφανισθούν. .. όπου επεκτείνεται η ανασκαφή…". Ενώ το Σύνταγμα της χώρας προβλέπει τη διάσωση της πολιτιστικής κληρονομιάς ομάδα ειδικών του ΥΠΠΟ υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες αποφάσισε τη μη αναστρέψιμη καθαίρεση αρχαίων της περιοχής Μακρυγιάννη, όσων μελλοντικώς θα ήρχοντο στο φως εν προκειμένω χωρίς διάκριση και αξιολόγηση.

Η διαδικασία καθαίρεσης αρχαίων για την κατασκευή του Νέου Μουσείου Ακροπόλεως προϋποθέτει τη συστηματική πλήρη και ενδελεχή διερεύνηση του χώρου. Δεν νοείται η έναρξη εργασιών εκσκαφής για την θεμελίωση καθήν στιγμή δεν ήταν γνωστά τα τελικά σχέδια (θέση ακρίβεια, διαστάσεις κλπ.) του κτηρίου αλλά και ούτε η τελική μορφή η μέθοδος και το εύρος της θεμελίωσης. Η χορήγηση αδείας εκσκαφής χωρίς να έχει προηγουμένως ολοκληρωθεί η παραπάνω διαδικασία καθιστά την άδεια προώθησης εκσκαφών του ΚΑΣ ευάλωτη και μη σύννομη. Η διαδικασία αυτή αφορά βέβαια και όλα τα κτίρια της περιοχής.

Ο περί την Ακρόπολη χώρος είναι αρχαιολογικός χώρος υψίστης αρχαιολογικής σημασίας, καθόσον αποτελεί ζώνη παγκόσμιας πολιτιστικής σημασίας. Η δικαιολογία ότι δεν δυνάμεθα να ομιλούμε περί αυτομάτου αρχαιολογικής προστασίας του χώρου Μακρυγιάννη "γιατί δεν έχει κηρυχθεί η Ακρόπολη" αποτελεί εξοργιστικό ισχυρισμό επικίνδυνο για την διατήρηση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Αρχαιότητες όπως η Ακρόπολη, ο Παρθενώνας , ο ναός της Αφαίας στην Αίγινα, ο ναός της Φιγαλίας στην Αρκαδία, αλίμονο εάν θα χρειάζοντο την διαβεβαίωση της Πολιτείας για την διατήρησή τους. Στο εξωτερικό σημαντικά μνημεία όπως το Κολοσσαίο δεν χρειάζονται την εγγύηση του νόμου για την διατήρηση της ακεραιότητάς τους. Σε αντίθετη περίπτωση εάν στην Ελλάδα επιβάλετο η αρχαιολογική κήρυξη των παραπάνω θέσεων ο αρχαιολογικός χώρος θα αποδυναμωνόταν σε επικίνδυνο σημείο με αποτέλεσμα οι λοιπές αρχαιότητες και ιδίως οι δευτερεύουσας σημασίας αρχαιότητες να διατρέχουν κίνδυνο άμεσου και ολοκληρωτικού αφανισμού.

Στην κίτρινη ζώνη της ανασκαφής Μακρυγιάννη κάτω από τις επάλληλες στρώσεις της υστερορωμαικής και βυζαντινής περιόδου διακρίνονται ενδείξεις μη ανασκαμμένου στρώματος παλαιότερης περιόδου όπως δείχνουν δάπεδο και περιβάλλοντες τοίχοι τα οποία εκτείνονται σε χαμηλότερο επίπεδο στα ΝΔ του γηπέδου. Επειδή η διαδικασία θεμελίωσης με πασσαλόπηξη είναι διαδικασία που εφαρμόζεται μόνο μετά από εξαντλητική ανασκαφή μέχρι τον βράχο στην συγκεκριμένη περίπτωση υπάρχει κίνδυνος καταστροφής αρχαίων διότι η μέθοδος είναι "τυφλή" και το γεωτρητικό θα εισχωρεί σε στρώματα μη ανασκαμμένα.

Οι επάλληλες στρώσεις της υστερορωμαικής και βυζαντινής περιόδου που καταστράφηκαν ολοσχερώς στην νότια παρυφή του οικοπέδου σε ζώνη μήκους 60 μ και πλάτους 15 μ δεν αποτελούσαν απλώς αρχαίες στρώσεις συσσωρευμένου χώματος αλλά επάλληλες οικοδομικές φάσεις με σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα και αρχιτεκτονικά κατάλοιπα που αντιπροσωπεύουν σπουδαίο αρχαιολογικό σύνολο. Η εσπευσμένη καταστροφή των κτιρίων έστω και με άδεια του ΚΑΣ υπήρξε σαφώς παράνομη γιατί έγινε με τρόπο εσπευσμένο και πριν την εκτίμηση της σημασίας τους την κατανόηση της σχέσης τους προς τα ευρήματα της κόκκινης ζώνης και την δημοσίευση των ανακαλύψεων όπως ορίζει ο αρχαιολογικός νόμος.

Οργανωμένοι αρχαιολογικοί χώροι με επάλληλες οικιστικές φάσεις και μνημειώδη αρχιτεκτονικά κατάλοιπα όπως στην περίπτωση των αρχαιοτήτων του οικοπέδου Μακρυγιάννη (συμπεριλαμβανομένων των σπουδαίων αρχιτεκτονικών ευρημάτων που προσφάτως καταστράφηκαν στην κίτρινη ζώνη) χρήζουν ειδικής φροντίδας και προστασίας. Γενικά στην αρχαιολογική επιστήμη η σημασία αρχαιολογικής θέσης κρίνεται από την διατήρηση επαλληλίας οικιστικών φάσεων που υποδηλώνουν την συνεχή χρήση του χώρου δια μέσου των αιώνων. Όπως δείχνουν οι ανασκαφές που έγιναν στον χώρο Μακρυγιάννη τόσο κατά τα έργα της Αττικό Μετρό όσο και πιο πρόσφατα από την Α' ΕΠΚΑ η θέση αποτέλεσε σπουδαίο οικιστικό χώρο της Αθήνας με χρήση από τους προϊστορικούς χρόνους έως τον 19ο αιώνα. Η επιστημονική σπουδαιότητα του χώρου έγκειται στην ανακάλυψη καλώς διατηρημένων αρχιτεκτονικών καταλοίπων της υστερορωμαικής και βυζαντινής περιόδου για τους οποίους παλαιότερες έρευνες στην Αθήνα δεν είχαν φέρει στο φώς ικανοποιητικά στοιχεία. Πέρα από την επαλληλία φάσεων ιδιαίτερη σημασία έχει και η μοναδική μορφή όπως και η σημασία των κτηρίων που αποκαλύφθηκαν (όπως δηλώνεται από τα ίδια τα μέλη του ΚΑΣ Συνεδρίαση 47/27.11.2000). Οι παραπάνω οικιστικές φάσεις αποτελούν αδιαμφισβήτητο τεκμήριο της μακράς ιστορικής χρήσης της Αθήνας. Αποτελούν απόδειξη της ιστορικής ταυτότητας και της ειδοποιού διαφοράς της Αθήνας από πρωτεύουσες άλλων ευρωπαϊκών χωρών.

Η μακραίωνη οικιστική χρήση των Αθηνών αποτελεί σπουδαιότατο πολιτιστικό στοιχείο ανάδειξης της ιστορικής συνείδησης και για τον λόγο αυτό τεκμήριο εξέχουσας σπουδαιότητας που χρήζει απόλυτης διατήρησης και προστασίας. Η καταστροφή και η προσβολή συμβόλων όπως ο Μαραθώνας και στη συγκεκριμένη περίπτωση ο χώρος Μακρυγιάννη δεν προσβάλλουν μόνο τον χαρακτήρα και το φυσικό περιβάλλον του μνημείου αλλά στρέφονται κατά κύριο λόγο κατά της ιστορίας και του πολιτισμού.

 Το link του μουσείου ΕΔΩ

 Πηγη Βικιπαιδεια...