Οι «Μεγάλες Προσδοκίες» είναι ένα από τα πιο πολυδιαβασμένα βιβλία της κλασικής λογοτεχνίας. Νομίζω πως είναι ελάχιστοι οι βιβλιόφιλοι που δεν το έχουν διαβάσει. Και, απ’  όσους το διάβασαν, λίγοι είναι αυτοί  που δεν το έχουν αγαπήσει.

Όπως όλα τα βιβλία του Ντίκενς, κατάφερε και αυτό να έχει μεγάλη απήχηση «τόσο στους απλούς όσο και στους καλλιεργημένους αναγνώστες, και να συγκινήσει, εξίσου, την ψυχή των λαϊκών αλλά και των ανθρώπων των ανώτερων κοινωνικών στρωμάτων».

Κατά την γνώμη μου, το χαρακτηριστικό εκείνο που έκανε τόσο αγαπητό το βιβλίο είναι οι προσεκτικά σκιαγραφημένοι από τον συγγραφέα χαρακτήρες του. Ο αναγνώστης νιώθει οικειότητα μαζί τους , συμπάσχει, συμφωνεί ή αντιτίθεται, ζει μέσα στις σελίδες του βιβλίου, οδεύοντας στο πλάι τους. Ο Κάρολος Ντίκενς «ζωγραφίζει το πορτρέτο των προσώπων με έντονα χρώματα, χιούμορ και ειρωνεία, υφαίνοντας συγχρόνως μια πλούσια πλοκή, με πολλές διακυμάνσεις και ανατροπές». «Μακριά από το να μπορούν να προσδιοριστούν με τους όρους” καλοί” ή “κακοί”, με κάποιες ίσως σαφείς εξαιρέσει, εμφανίζονται με περισσότερες αποχρώσεις, περισσότερο αντιφατικοί, τόσο θύματα όσο και θύτες, δηλαδή περισσότερο αμφιλεγόμενοι, καθώς οι απότομες αλλαγές καταστάσεων διαδέχονται η μία την άλλη»

Θα τολμήσω να επιχειρήσω μία σύντομη αναφορά στον καθένα από αυτούς και με ενδιαφέρει πολύ να δω ποιον ή ποιους ήρωες ξεχωρίζετε!

1.Φίλιπ Πίριπ ή Πιπ

Ο Πιπ είναι ο κεντρικός ήρωας του βιβλίου, το μικρό ορφανό αγόρι, που μεγαλώνουν η αυστηρή και σκληρή αδερφή του μαζί με τον σύζυγό της, τον γλυκό, αγαθό, σιδερά Τζο. Τα παιδικά του χρόνια, αν εξαιρέσουμε την αγάπη και την αφοσίωση του Τζο, περνούν μέσα στο φόβο, την βία, την κακομεταχείριση.

Μεγαλώνοντας , ευνοημένος πια από έναν άγνωστο ευεργέτη, αλλάζει σιγά σιγά χαρακτήρα. Γίνεται λίγο πιο σίγουρος για τον εαυτό του, μεταμορφώνεται σε «κύριο», τρέφει μεγάλες ελπίδες για το μέλλον του, τέτοιες που πολλές φορές τον κάνουν υπερόπτη.

Βέβαια, προς το τέλος του βιβλίου, τα καλά στοιχεία του χαρακτήρα του βγαίνουν και πάλι στην επιφάνεια.

2.Άβελ Μάγκγουιτς ή Πρόβις

Ο άγριος κατάδικος, που εμφανίζεται στις πρώτες σελίδες του βιβλίου τρομοκρατώντας τον Πιπ και με αυτόν ξεκινάει η πλοκή του βιβλίου.

Πρόκειται, όπως θα αποδειχθεί στη συνέχεια, για έναν βασανισμένο άντρα, που μεγάλωσε πεντάρφανος και στράφηκε από ανάγκη στην κλοπή. Σταδιακά οδηγήθηκε σε άλλες απάτες, η ψυχή του όμως, παρόλα όσα έκανε, δεν αλλοιώθηκε τελείως. Αναγνωρίζοντας την βοήθεια του μικρού αγοριού, έβαλε στόχο της ζωής του να κάνει περιουσία, ώστε να του ανταποδώσει μια μέρα το καλό που του έκανε.

3. Τζο Γκάρτζερι

«Ξανθός, με ανοιχτόχρωμες μπούκλες να πλαισιώνουν το ήμερο πρόσωπό του», ο Τζο, με τους ήρεμους τρόπους του, «ένας ήπιος, καλοσυνάτος, μειλίχιος, καλόβολος, αλλά λίγο αγαθός, αξιαγάπητος τύπος, δυνατός αλλά ταυτόχρονα αδύναμος», κερδίζει από τις πρώτες σελίδες του βιβλίου τον αναγνώστη.

Πιστός και αφοσιωμένος στον Πιπ ως την τελευταία στιγμή!

4. Η κυρία Τζο Γκάρτζερι

Η αδερφή του Πιπ, μία γυναίκα ιδιότροπη και βίαιη, με «μαύρα μαλλιά και μάτια, ψηλή και κοκαλιάρα», ο μόνιμος φόβος και τρόμος του παιδιού. Νευρική, πάντα θυμωμένη με κάτι, επιθετική και κακότροπη.

Στη συνέχεια του βιβλίου θα δεχθεί μία εγκληματική επίθεση. Από εκείνη τη στιγμή θα χάσει την επαφή με την πραγματικότητα, ως την μέρα που θα πεθάνει, ψελλίζοντας «Συγγνώμη Πιπ».

5.Κύριος Γουόπσλ

Ένας παράξενος και αντιφατικός χαρακτήρας, «με τη ρωμαϊκή μύτη και το μεγάλο γυαλιστερό και καραφλό μέτωπο, είχε μια βαθιά φωνή, για την οποία ήταν υπερβολικά περήφανος». Επίτροπος της εκκλησίας, που, αργότερα θα παρατήσει τα πάντα για να γίνει ηθοποιός του θεάτρου!

6.Θείος Πάμπλτσουκ

Ένας όχι και τόσο συμπαθής ήρωας, που στοίχειωσε την παιδική ηλικία του Πιπ με τα ανούσια κηρύγματά  και τις ασταμάτητες ερωτήσεις αριθμητικής. «Ένας τεράστιος βραδυκίνητος μεσήλικας, που βαριανάσαινε και είχε στόμα ψαριού, άτονα μάτια και ξανθωπά σηκωμένα μαλλιά, έτσι που έδινε την αίσθηση πως είχε πάθει ασφυξία και είχε συνέλθει». Από την αρχή ως το τέλος σχεδόν του βιβλίου έχει αυτοαναγορευτεί σε «προστάτης»  και «ευεργέτης» του «αχάριστου» Πιπ.

7.Μπίντι

Ένα ορφανό κορίτσι, εξυπηρετικό και γλυκό,  ήρεμο και ευγενικό, λογικό και ευαίσθητο, που αργότερα θα γίνει σύντροφος του Τζο.

Και αυτή πιστή και αφοσιωμένη στον Πιπ, όπως ο σύζυγός της.

8.Μις Χάβισαμ

«Η μις Χάβισαμ είναι η αιώνια μνηστευμένη με τη ραγισμένη καρδιά, η οποία φορώντας συνεχώς το νυφικό της φόρεμα, έχει κάνει να σταματήσουν όλα τα ρολόγια του σπιτιού της’ μια ηρωίδα που θα περάσει στους μεγάλους και δημοφιλέστερους μύθους της αγγλικής λογοτεχνίας». Μία γυναίκα «που ζητάει εκδίκηση για την εγκατάλειψή της από το μνηστήρα της, χρησιμοποιώντας τη θετή κόρη της Εστέλα».

Και, βέβαια, η παρουσία της είναι καθοριστική στην ζωή του Πιπ και στην πλοκή του βιβλίου.

9.Εστέλα

Η πανέμορφη, υπεροπτική, άκαρδη κοπέλα, που θα κάνει από την πρώτη στιγμή τον Πιπ να έχει αμφιβολίες για ζωή του και θα τον επηρεάσει τόσο, ώστε να απαρνηθεί την οικογένειά του και τον αγαπημένο του Τζο.

Η τραγική ειρωνεία είναι ότι οι πραγματικοί γονείς της ήταν κατάδικοι!

13.Ντολζ Όλρικ

«Ευρύστερνος, μελαμψός, με μακριά χέρια και πόδια, απέραντη δύναμη», ξεροκέφαλος, με χαμηλή νοημοσύνη και άγρια ένστικτα. Ήταν αυτός που επιχείρησε να σκοτώσει την αδερφή του Πιπ και αργότερα και τον ίδιο.

14.Τζάγκερς

Ο πανούργος δικηγόρος, φόβος και τρόμος όλων των ανθρώπων. Ψυχρός και απόμακρος, καταφέρνει πάντα να φέρνει εις πέρας όλες τις υποθέσεις του, χωρίς πολλά λόγια. Κανείς δεν τολμάει να του εναντιωθεί ή να του κάνει κακό, ακόμα κι αν είναι ο μεγαλύτερος εγκληματίας.

15.Γουέμικ

Ο πιστός συνεργάτης του Τζάγκερς, που, όμως, μετά την δουλειά μεταμορφώνεται σε έναν άλλο άνθρωπο, με ευαισθησίες και ενδιαφέροντα που κανείς δεν θα μπορούσε να φανταστεί! Το πάθος του, εκτός από τον ηλικιωμένο πατέρα και το σπίτι του(το Γουόλγουορθ), είναι η «κινητή περιουσία»!

16.Χέρμπερτ Πόκετ

Ο νεαρός συγκάτοικος, έμπιστος φίλος και μετέπειτα συνέταιρος του Πιπ, που ήταν δίπλα του σε κάθε στιγμή, χαρούμενη ή δυσάρεστη. «Το πρόσωπό του δεν ήταν όμορφο, ήταν ακόμα καλύτερο: ήταν ιδιαίτερα φιλικό και καλοδιάθετο».

17.Η κυρία Πόκετ

Μητέρα του Χέρμπερτ, πάντα αφοσιωμένη στο… διάβασμα ενός μυστηριώδους βιβλίου (γεμάτο με ονόματα τιτλούχων), φαντασμένη και αδιάφορη ή παντελώς αδέξια να διαχειριστεί και να αντιμετωπίσει το τσούρμο των παιδιών της…. Επειδή ο πατέρας της υπήρξε ιππότης «είχε ανατραφεί με την πεποίθηση πως έπρεπε να παντρευτεί κάποιον που κατείχε έναν τίτλο και να μην ανακατεύεται στα θέματα του νοικοκυριού, όπως οι απλές θνητές».

18.Μάθιου Πόκετ

Ο πατέρας του Χέρμπερτ και δάσκαλος του Πιπ. Παρά τον κωμικό και αμήχανο τρόπο του, είναι ο μόνος αξιόλογος συγγενής της Μις Χάβισαμ και ο μόνος με τον οποίο δεν έχει επαφές.

19.Μπέντλει Ντραμλ

Ένας αντιπαθητικός, μονίμως κατσουφιασμένος νέος, «βραδυκίνητος, βαρύς στο σώμα αλλά και στην αντίληψη, τεμπέλης, ξιπασμένος, τσιγγούνης, μονόχνοτος και καχύποπτος», «αράχνη» όπως τον ονόμασε ο Τζάγκερς.

Η Εστέλα επιλέγει από αντίδραση, για να πικάρει τους θαυμαστές της, να παντρευτεί τον Ντραμλ, προς τεράστια απογοήτευση του Πιπ.

20.Στάρτοπ

Φίλος του Πιπ και του Χέρμπερτ. Γλυκό και λεπτεπίλεπτος, «ένα γελαστό αγόρι όλο ζωντάνια», που όμως δεν θα απασχολήσει και πάρα πολύ το βιβλίο με την παρουσία του.

21.Ο πατέρας του Γουέμικ

Ο βαρήκοος ηλικιωμένος, βαθιά αφοσιωμένος στο παιδί του. Μια γλυκιά και αθώα φιγούρα, χωρίς ιδιαίτερο ρόλο, τρυφερή όμως και ανθρώπινη, ευχάριστη και χιουμοριστική σε όσες σκηνές εμφανίζεται.

22.Μόλι

Η οικονόμος του Τζάγκερς, που, όπως θα αποδειχθεί αργότερα, προς έκπληξη του Πιπ και του αναγνώστη, υπήρξε σύζυγος του Μάγκγουιτς και βιολογική μητέρα της Εστέλα.

23.Μις Σκίφιν

Η φίλη και μετέπειτα σύζυγος του Γουέμικ, με τα χαρακτηριστικά πράσινα γάντια, που σπάνια αποχωριζόταν.

24.Κομπέισον

Ο κατάδικος που παλεύει στην αρχή του βιβλίου με τον Μάγκγουιτς και τον κυνηγάει σε όλη του την ζωή. Ο άνθρωπος που παρίστανε τον ερωτευμένο στη μις Χάβισαμ.

25.Κλάρα Μπάρλει

Η αγαπημένη του Χέρμπερτ, μια γλυκιά, όμορφη και ευαίσθητη κοπέλα, που βασανίζεται από τον μέθυσο και κακότροπο πατέρα της.

………

Σίγουρα παρέλειψα αρκετούς ακόμα χαρακτήρες, θεωρώ όμως πως αυτοί οι 25 ήρωες, είναι οι πιο αντιπροσωπευτικοί.

Δικός μου αγαπημένος, με διαφορά, είναι ο καλοκάγαθος Τζο!

Εσείς ποιον προτιμάτε;

…..

Να σημειώσω ότι στην αρχική εκδοχή τους οι Μεγάλες Προσδοκίες είχαν τραγικό τέλος. Στη συνέχεια, κατόπιν υποδείξεων δύο φίλων του,  «ο Ντίκενς έδωσε ένα τέλος περισσότερο αισιόδοξο, ρομαντικό και πιο αποδεκτό από το αναγνωστικό κοινό»

…..

CHARLES DICKENS, Μεγάλες Προσδοκίες, εκδόσεις 4π, εισαγωγή από την Μαρία Γαβαλά.