Ο συμμαθήτης και φίλος μου Μάνος Ελευθερίου

Σε αφιέρωμα που έγινε το 2008 στο πατάρι του Ιανού για τον Μανο Ελευθερίου, τα «παραπονεμένα λόγια»  και η «μαρκίζα» συνάντησαν την «διαθήκη» και τα «φάρμακα» με τρόπο απλό και αληθινό. Σαν καθρέφτης της δημιουργίας του μέσα μας, χρόνια τώρα.. Για τον Μάνο Ελευθερίου μίλησαν ο εκδότης και ποιητής Θανάσης Νιάρχος, ο στιχουργός και παραγωγός  Κώστας Κωτούλας, ο καρδιοχειρουργός Σωτήρης Πραπας και ο συλλέκτης και συμμαθητής του Μάνου Ελευθερίου, ο Λεωνίδας Αγγέλου.. Τραγούδησαν η Γλυκερία, η Ελένη Τσαλιγοπουλου, ο Μπάμπης Στόκας, ο Κώστας Λειβαδας και ο Γιάννης Χαρουλης, με συντονίστρια της εκδήλωσης την Μαρίνα Λαχανά.

Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει η ομιλία του Λεωνίδα Αγγέλου, παιδικού φίλου και συμμαθητή του Μάνου Ελευθερίου, που μας γνωρίζει τον «άλλο» Μάνο της δεκαετίας του 1950…

Μαρίνα Λαχανά : Να ευχαριστήσουμε την Γλυκερία βεβαίως.. ξέρουμε ότι είσαι ανάμεσα σε δουλειές…να σας θυμίσουμε πως ο Μάνος Ελευθερίου πρωτοδημοσιεύει το 1962, πρωτοηχογραφει το 1964, θα μας τα πει τα εκδοτικά καλύτερα ο κ. Θανάσης Νιάρχος, παρακάτω, αλλά θα θέλαμε να μεταφερθούμε σε μια άλλη γειτονιά, στη γειτονιά εκεί στη Συρα όταν ο Μάνος Ελευθερίου πήγαινε σχολείο και συμμαθητής του ήταν ο Λεωνίδας Αγγέλου…ο οποίος είναι απόψε μαζί μας… κύριε Αγγέλου ελάτε… δίνει εντολές τώρα ο Ελευθερίου…

Λεωνίδας Αγγέλου : Καλησπέρα σας…

Μαρίνα Λαχανά : Γεια σας…καλησπέρα σας…Για να σας βλέπουμε όλοι γιατί εδώ έχουμε γεμίσει τον χώρο του Ιανού για καλά…ο κόσμος θα χαρεί να σας δει επί σκηνής …στο πατάρι εδώ είναι όλα τόσο φιλικά που νομίζω ότι θα αισθανθείτε κι εσείς άνετα…. Μάλλον στο μεσαίο μικρόφωνο που είναι πιο ψηλά γιατί είστε και ψηλός…

Λεωνίδας Αγγέλου : Καλησπέρα σε όλους….εεμ…αφετηρία και μαζί σταθμός της ζωής μου είναι η Ερμούπολη…όπου μετατέθηκε ο πατέρας μου και εγκαταστάθηκε όλη η οικογένεια τον Σεπτέμβριο του 1948, ύστερα από Οδύσσειες…κακουχίες της Κατοχής…

Είναι η πόλη που προετοίμασε το μέλλον μου και η πόλη που με ακολουθεί…. Είναι η δική μου πόλη…

Η σχολική χρονιά 1950-1951 μας φέρνει με τον Μάνο….  Μας φέρνει τον Μάνο κι εμένα στην πρώτη τάξη του εξατάξιου Γυμνασιου Αρρένων Σύρου.  Το ξεκίνημα της σχέσης, που φτάνει ως τα σήμερα !

Δεν είμαστε μόνο συμμαθητές… γίναμε φίλοι αμέσως! Περνούσαμε μαζί ώρες ατελείωτες εκτός σχολείου. Το θέατρο, ο κινηματογράφος που τις πιο φορές βλέπαμε κρυφά γιατί δεν μας το επέτρεπαν.. από το σχολείο.. το ραδιόφωνο, το διάβασμα βιβλίων λογοτεχνίας, η ζωγραφική.. κάρβουνο συνήθως με το σφομυλι σε πρώτο πλάνο…  εκείνος μου έμαθε το σφομυλι… ήταν όλα στην ημερησια διάταξη.

Στο σπίτι του συχνά ξεχνιόμουν γιατί ήμουν το κοινό του, στα θεατρικά του δρώμενα… ΝΑΙ… Η μεγάλη μεσόπορτα φυσαρμόνικα… ανάμεσα στα δυο δωμάτια υποδοχής, ήταν υποτίθεται η αυλαία !!

Τα σχολικά βιβλία και τα τετράδια μας τα ντύναμε όλα με κόλλα μπλε και κολλούσαμε μια ετικέτα στο καθένα που γράφαμε το τι είναι τι… Όλων τα πιο καλαίσθητα ήταν τα δικά μου, γιατί ο Μανός το κάθε τι το έγραφε σε γοτθική γραφή με μια απίστευτη ταχύτητα… έπρεπε να τον βλέπατε…

Ξεχασμένοι στον κόσμο μας ένα βράδυ ξεπέρασα την ώρα που έπρεπε να βρίσκομαι σπίτι μου. Υπήρχε περιορισμός στην ώρα κυκλοφορίας των μαθητών από το Γυμνάσιο, και η μητέρα μου θα με μάλωνε… Για τους χειμερινούς μήνες το όριο ήταν 7 μετά μεσημβρίας..

«Θα σε πάω εγώ στο σπίτι σου» μου είπε «αλλά εσύ δεν θα μιλήσεις καθόλου»

Μας άνοιξε την πόρτα η μητέρα μου και.. «Καλησπέρα σας κυρία Αγγέλου, μην τον μαλώσετε, η μητέρα μου τον κράτησε για ένα φλιτζάνι τσαϊ..εχετε τους χαιρετισμούς της... καληνύχτα σας»

Όπως καταλαβαίνετε μετά από αυτό η μητέρα μου όχι μόνο έχασε κάθε διάθεση να με  μαλώσει.. αλλά θαύμασε την αγωγή που του είχε δώσει η μητέρα του.

Εγώ βέβαια εκτός από αυτή την αγωγή βέβαια, και την άλλη την αγωγή… εκείνη την θεατρική που κανείς βέβαια δεν του είχε διδάξει.

Η σχολική χρονιά 1951-1952 μας βρήκε στη δευτέρα Γυμνασίου. Θυμάμαι ως τώρα να ΄ναι, μετά τις εξετάσεις του πρώτου εξαμήνου, τον καθηγητή μας των ελληνικών, τον αείμνηστο Νικόλαο Παλαιολογόπουλο, να μπαίνει στην τάξη μας με ύφος που φανέρωνε την ευχάριστη έκπληξη του. Κάθισε στην έδρα και ύμνησε κυριολεκτικά το γραπτό του Μάνου.

«Σε συγχαίρω παιδί μου» του είπε «αν συνεχίσεις έτσι.. μια μέρα θα διαπρέψεις»

ΚΑΙ συνέχισε…. ΚΑΙ διέπρεψε…  Ήταν η πρώτη φορά που φάνηκε ότι βρισκόμαστε μπροστά σ΄ένα λόγιο παιδί.. Αυτόφωτο και ολόφωτο..

Η σχολική χρονιά 1952-1953 έμελλε να είναι η τελευταία που θα είμαστε μαζί στο σχολείο.. Η οικογένεια του έφυγε για να εγκατασταθούν μόνιμα στην Αθήνα..

Η λύπη μου ήταν μεγάλη.. όση και η αγάπη μου για εκείνον!!

Εκείνο τον χειμώνα του 1953 η Ερμούπολη, παρά την πλήρη παρακμή της με μια αξεπέραστη αξιοπρέπεια υποδέχεται στο υπέρλαμπρο όσο και ετοιμόρροπο πια θέατρο –κόσμημα της, την Μαρίκα Κοτοπούλη για μια σειρά παραστάσεων… Από εκεί ξεκίνησε και εκεί ήρθε να κλείσει την πολυκύμαντη σταδιοδρομία της..

Ο Μάνος μου είχε πει τότε, ότι όταν βγήκε στη σκηνή κοιτάζοντας τα σανίδια της, είπε «καημένο θέατρο, γέρασες κι εσύ σαν κι εμένα»

Από την Ρούλα Βεντούρη, γειτονοπούλα μου και συμμαθήτρια στην αντίστοιχη τάξη του Γυμνασίου Θηλέων, της οποίας η αδελφή ήταν στο Λύκειο Ελληνίδων, έμαθα ότι το Λύκειο Ελληνίδων την είχε καλέσει (την Κοτοπούλη) σε τσάι.. Το είπα στον Μάνο και η αντίδραση του ήταν άμεση.. «Πάμε να την δούμε?»

Στο χειμωνιάτικο λυκόφως ενισχυμένο από το αχνό φως των λαμπτήρων της ηλεκτρικής του Βαλμα δυο παιδιά με κοντά παντελόνια και πηλίκιο στο κεφάλι παρατάθηκαν τιμητικά… τιμητικό άγημα στο μεγαλείο της, έξω από την πόρτα του Λυκείου των Ελληνίδων και την περίμεναν.

Σε λίγο φάνηκε να έρχεται με την συνοδεία της..

Μας είδε και κατάλαβε. Και περνώντας από μπροστά μας και κλείνοντας ελαφρά το γόνυ και με χαμόγελο μεγάλης ευχαρίστησης μας είπε εκείνο το αξέχαστο «καλησπέρα σας και καληνύχτα σας παιδία μου» και αφέθηκε στα καλωσορίσματα των δεσποινίδων του Λυκείου.

Ως τότε και ποτέ άλλοτε δεν άκουσα τέτοιο χαιρετισμό…

Είναι όλα αυτά τα πράγματα πολύ παλιά…όμως «επιλεκτικά η μνήμη μου τα φυλαξε ως ήσαν» όπως λέει και ο μέγιστος των ποιητών..

Απόψε ο Μάνος μου κάνει την μέγιστη τιμή να μιλώ δημόσια για εκείνον και να χαίρω χαραν αλογάριαστην..

Μάνο, είσαι ο φίλος της καρδιάς μου….όπως μου είπες κάποτε κι εσύ…

Εύχομαι να είσαι καλά και να είμαστε μαζί άλλα τόσα χρόνια…57 επί δυο…. Καταλαβαίνεις…θα μας γράψουν στο βιβλίο Γκίνες να πούμε… με τα τσαρούχια… ναι?  (χειροκροτήματα)

Ακούστε την ηχογράφηση:

Ένα μεγάλο ευχαριστώ στην mary_omikron μας για την πολύτιμη βοήθεια που μου πρόσφερε!