Δημήτρης Χριστοδούλου - 90 χρόνια από τη γέννησή του

Γράφει ο Γιώργος Μπιλικάς (Orfeus)
223 άρθρα στο MusicHeaven

Της Ηλιάννας Αντωνίου από το εξαμηνιαίο περιοδικό της ΑΕΠΙ (Τεύχος 24, Ιούνιος 2014)

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει ο Δημήτρης Χριστοδούλου με τον Δανό πρίγκιπα Άμλετ του ομώνυμου έργου του Σαίξπηρ; Το βαθύ στοχασμό. Τη δράση. Την εμμονή στο δίκαιο και την αλήθεια. Την εξορία. Το θεατρικό λόγο, αλλά και το θέατρο μέσα στο θέατρο της ζωής. Καθώς και μία βαθιά αίσθηση περί του τραγικού, από άλλες καταβολές ορμώμενοι ο καθένας.

Ένα ακόμη γεγονός απαντά εντέχνως σ’ αυτό το εισαγωγικό παράδοξο ερώτημα: Μετά το θάνατο του Έλληνα δημιουργού, η σύντροφός του Μαρία Κανδρεβιώτου, αρχιτέκτων και ζωγράφος, δώρισε το περίφημο «Αρχείο Δημήτρη Χριστοδούλου» στο Ινστιτούτο της Δανίας στην Αθήνα, αφού δε βρέθηκε κανένας ελληνικός οργανισμός για να το στεγάσει, προκειμένου να ψηφιοποιηθεί και να αποτελέσει αντικείμενο ευρύτερης μελέτης. Ευχαριστούμε Δανία.

Και η Ελλάδα ευχαριστεί, συνειδητά ή ασυνείδητα, αυτόν τον πολυγραφότατο δημιουργό, τον στοχαστή, τον ακάματο αγωνιστή του λόγου. Ο Χριστοδούλου, παρά τις τόσες αντιξοότητες, τα βάσανα, τους διωγμούς και τη λογοκρισία, συνέχισε σαν τον Προμηθέα να καταθέτει έργο ψυχής σε μία χώρα φλέγουσα, μαρτυρική και διχασμένη. Συνέχισε να φωτίζει με τη φλόγα της έμπνευσής του τον ελληνικό λόγο σε όλες τις πτυχές του, εμμένοντας στις αξίες και τις αρχές που πρέσβευσε.

Βιογραφία

1924

Ο Δημήτρης Χριστοδούλου γεννιέται στο Μεταξουργείο το 1924. Μέλος πολυμελούς οικογένειας, βγάζει το ψωμί του από παιδί κάνοντας σταδιακά διάφορες δουλειές, μεταξύ των οποίων παιδί για όλες τις δουλειές σε μαγαζί, σε γραφείο, σε θυρωρείο, συνοδός σε ασανσέρ, οδηγός τραμ κ.ά. Όπως αφηγείται ο ίδιος, «έβαλα για πρώτη φορά στη ζωή μου παλτό στο στρατό (στρατιωτική χλαίνη). Μικρός το χειμώνα κυκλοφορούσα με εφημερίδες μπρος-πίσω για να μην κρυώνω…», εξομολογείται ο ίδιος.

1943-1949

Όντας μέλος της ΕΠΟΝ στην κατοχή ο Χριστοδούλου συλλαμβάνεται και βασανίζεται στα υπόγεια της οδού Μέρλιν από τους Γερμανούς. Κατά τη διάρκεια του Δεκεμβρίου του 1944 πραγματοποιούνται μαζικές συλλήψεις μαχητών του ΕΛΑΣ, μελών των εαμικών οργανώσεων στις περιοχές που εκκαθαρίζονταν και περνούσαν στον έλεγχο των βρετανικών στρατευμάτων. Έτσι, συλλαμβάνεται και ο Χριστοδούλου σ΄ ένα οδόφραγμα του ΕΛΑΣ στην πλατεία Κάνιγγος, απέναντι από τα άρματα μάχης των Άγγλων. Καθώς οι χιλιάδες συλληφθέντες δεν μπορούσαν να κρατηθούν στις φυλακές της Αθήνας, οι οποίες μπορούσαν ανά πάσα στιγμή να δεχθούν επίθεση από τον ΕΛΑΣ, αλλά ούτε και να μεταφερθούν σε άλλες πόλεις -αφού η υπόλοιπη χώρα βρισκόταν υπό τον έλεγχο του ΕΛΑΣ- η λύση στην οποία καταφεύγουν

είναι μία ιδιόμορφη εξορία: Μετά τα Δεκεμβριανά, 10.000 Αθηναίοι, μεταξύ των οποίων και ο Χριστοδούλου, μεταφέρονται στην Αίγυπτο και κρατούνται ως όμηροι στο στρατόπεδο Ελ Ντάμπα -όπου προκύπτει και το 5ο ομώνυμο μυθιστόρημά του δημιουργού- από όπου θα επιστρέψουν στην Ελλάδα μετά την υπογραφή της Συμφωνίας της Βάρκιζας στις 12/2/1945. Μετά την επιστροφή του δίνει εξετάσεις και περνάει στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου. Οι σπουδές του διακόπτονται λόγω της αναγκαστικής του στράτευσης. Απολύεται μετά από ενάμιση χρόνο και επιστρέφει τραυματισμένος. Τον παρασημοφορούν, ενώ ταυτόχρονα -σχεδόν- αντιμετωπίζει ποινή θανάτου από στρατοδικείο για ανυποταξία σε καιρό πολέμου. Διασώζεται λόγω του τραυματισμού του.

1952

Σπουδάζει Πολιτικές Επιστήμες στην Πάντειο. Εκείνη τη χρονιά δημοσιεύεται το ποίημά του «Νυχτοφύλακες» στο περιοδικό «Μακεδονικά Γράμματα» και δύο χρόνια αργότερα (1954) τυπώνεται η πρώτη ομώνυμη ποιητική συλλογή του.

1960

Αν και αποφοιτά ως ηθοποιός ονειρεύεται να γίνει σκηνοθέτης. Εργάζεται ως δημοσιογράφος και παίζει ως ηθοποιός μαζί με τον Δ. Μυράτ, τον Δ. Χορν, τον Κ. Κουν και τη Μ. Μερκούρη. Παίζει στους «Όρνιθες» του Αριστοφάνη σε σκηνοθεσία Κουν στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών. Εκείνο το καλοκαίρι, γνωρίζεται με τον Μίκη Θεοδωράκη, με τον οποίο γράφει τα πρώτα του τραγούδια.

1967-1972

Κατά τη δικτατορία των Συνταγματαρχών, αυτοεξορίζεται μαζί με τη σύντροφό του Μαρία Κανδρεβιώτου στη Γαλλία και συμμετέχει στον Μάη του ‘68, καθώς και σε εκδηλώσεις ενάντια στη χούντα. Γράφει και δίνει διαλέξεις, ενώ ποιήματά του μεταφράζονται και διαβάζονται στα γαλλικά από διακεκριμένους Γάλλους ηθοποιούς στο ραδιόφωνο της χώρας.

1972

Επιστρέφει στην Ελλάδα και επιδίδεται στη συγγραφή θεατρικών έργων και μυθιστορημάτων, μετά το πρώτο -αυτοβιογραφικό- μυθιστόρημα «Το Γουπάτο» το 1976. Ακολουθούν και άλλα θεατρικά.

1991

Στις 5 Μαρτίου του 1991 ο Δημήτρης Χριστοδούλου φεύγει από τη ζωή, έχοντας αφήσει πίσω του ένα πλούσιο συγγραφικό έργο: ποίηση, μυθιστορήματα, διηγήματα, στίχους, θεατρικά έργα. Όπως και άλλοι ομότεχνοί του, για παράδειγμα ο ποιητής και αγαπητός του φίλος Νίκος Καρούζος, ο Χριστοδούλου έφυγε χωρίς σύνταξη και ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, νοσηλευόμενος ως άπορος αρχικά σε ένα ράντζο στο Λαϊκό Νοσοκομείο και μετά από παρέμβαση του Μ. Θεοδωράκη σε ιδιωτικό νοσοκομείο, όπου και κατέληξε.

Συνεργασίες & Δισκογραφία

Μίκης Θεοδωράκης:

Το καλοκαίρι του 1962 δύο μουσικοθεατρικές παραστάσεις που θ’ αφήσουν εποχή κάνουν πρεμιέρα στην Αθήνα. Πρόκειται για την «Οδό Ονείρων» του Μ. Χατζιδάκι, σε συνεργασία με τους Α. Σολωμό, Μ. Αργυράκη και Μ.

Καστρινό που ανεβαίνει στο Θέατρο Μετροπόλιταν, καθώς και την

επιθεώρηση «Όμορφη Πόλη» του Μποστ σε σκηνοθεσία Μ. Κακογιάννη και μουσική Μ. Θεοδωράκη που γεμίζει το Θέατρο Παρκ. Στη δεύτερη αυτή παράσταση ο Δημήτρης Χριστοδούλου γράφει τους στίχους σε τρία τραγούδια που ερμηνεύει μοναδικά η Ντόρα Γιαννακοπούλου. Γνωρίζει ήδη τον Θεοδωράκη από μία άλλη ιστορική παράσταση: Τους «Όρνιθες»

σε σκηνοθεσία του «βέβηλου» -σύμφωνα με τους κριτικούς

της εποχής- Καρόλου Κουν, η οποία παρουσιάζεται στο Πεδίον του Άρεως το 1959, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών, και στην οποία ο ποιητής συμμετέχει ως ηθοποιός. Μετά τη γνωριμία τους, η οποία εξελίχθηκε σε μία στενή και ενίοτε ταραχώδη φιλία ετών -προ και μετά δικτατορίας- ένα μεγάλο μέρος των στίχων του Χριστοδούλου μελοποιείται από τον Θεοδωράκη και εντάσσεται στους δισκογραφημένους κύκλους τραγουδιών «Πολιτεία» (1961), «Αρχιπέλαγος» (1959), «Όμορφη Πόλη» (1962), Πολιτεία Β’ (1964) και «Οκτώβρης ’78» (1978), με διαχρονικές ερμηνείες από τους Στ. Καζαντζίδη, τη Μαρινέλλα, τον Γρ. Μπιθικώτση, την Ντ. Γιαννακοπούλου, τη Μ. Λίντα, τον Α. Κλειδωνιάρη, την Κ. Θύμη, τη Μ. Φαραντούρη, τον Π. Τζανετή, την Π. Αστεριάδη και τον Μ. Ιωαννίδη.

Υπάρχουν, επίσης, ερμηνείες τραγουδιών του Θεοδωράκη σε στίχους Χριστοδούλου και από τον Γ. Πουλόπουλο. Τραγούδια όπως «Καημός», «Βράχο-Βράχο», «Παράπονο», «Γωνιά γωνιά», «Μετανάστης», «Φεύγω μακριά πατρίδα μου», «Θ’ αφήσω τη μανούλα μου», «Εκείνος που μας χάθηκε», «Θλιμμένη ματιά», «Μικρέ μου άνεμε», «Χάθηκες», «Όταν με δείτε να μιλώ» άφησαν εποχή και στάλαξαν μέσα στην ψυχή του Έλληνα την ελπίδα, τη νοσταλγία, το όνειρο, την παρηγοριά από τον πόνο, τη φτώχεια, τις κακουχίες, τη μετανάστευση, το άδικο, τους πολιτικούς διωγμούς. Σε πολλά τραγούδια, ο Χριστοδούλου περνάει αλληγορικά, μηνύματα για τη δικαιοσύνη, την αλήθεια, την αυτοδιάθεση και την ελευθερία, άλλοτε με τρόπο λυρικό και βαθιά ανθρώπινο και άλλοτε με μία απαράμιλλη δωρικότητα και πυκνότητα λόγου.

Η προφητεία των Greeklish

«Η ΕΟΚ, όπως το λένε και τα αρχικά της, είναι οικονομική κοινότητα. Κοινότητα που μας φέρνει στο μυαλό, η ίδια η λέξη, μια αντίφαση. Άραγε, εξίσωση δυνατών και αδυνάτων; Αν ναι, τότε θα έχουμε, για πρώτη φορά στην ιστορία, ανατροπή θεμελιωδών νόμων του ανταγωνισμού. Αν είναι αλήθεια ότι η οικονομία σαν βασικό μέρος του εποικοδομήματος επιδρά πάνω σ’ όλα τα άλλα, πρέπει να προσέξουμε να μην υποχωρήσουμε στη βιομηχανική μας ανάπτυξη γιατί αυτό θα σημάνει ανεργία. Αυτό επίσης θα σημάνει βιομηχανική εξάρτηση και βιομηχανική εξάρτηση θα σημάνει υποχώρηση στην ορολογία. Υποχώρηση στην ορολογία θα σημάνει τραυματισμό της γλώσσας. Τραυματισμός της γλώσσας θα σημάνει μετάπτωση απ’ το δημιουργικό της ρόλο στο μεταφραστικό. Μεταφραστικοποίηση της γλώσσας θα σημάνει αναζήτηση δημιουργημάτων από το εξωτερικό. Όλα αυτά θα σημάνουν, αν δεν αμυνθούμε έγκαιρα, μόνιμη κατάσταση πολιορκίας ή κατανάλωση.»

(Από Συνέντευξη του   Δ. Χριστοδούλου στην  εφημερίδα  Εξόρμηση, 31/1-1/2/1981)

Αξίζει εδώ να αναφέρουμε ότι το τραγούδι «Κουράστηκα να σε κρατώ» ηχογραφήθηκε και ακούστηκε για πρώτη φορά με την Τζένη Καρέζη, η οποία συμπρωταγωνιστούσε μαζί με τον Σπύρο Φωκά στην ελληνογαλλική ταινία του Ζαν-Ντανιέλ Πολέ «Μια σφαίρα στην καρδιά» («Une balle au coeur», 1966). Επιπλέον, το ζεϊμπέκικο τραγούδι «Έχει η νύχτα θάνατο» που ερμηνεύει ο Γρ. Μπιθικώτσης -χωρίς να εμφανίζεται- προέρχεται από την ταινία «Ψηλά τα Χέρια Χίτλερ» του Ροβήρου Μανθούλη (1962), με πρωταγωνιστές τον Θ. Βέγγο και τον Β. Διαμαντόπουλο. Το τραγούδι ενσωματώνεται σε δίσκο σε κασετίνα 10 δίσκων μόλις το 1988.

Γιώργος Ζαμπέτας:
«Εμείς κύριε Δημητράκη κανένα τραγούδι; Τίποτα; Όλα στο Μίκη;» συνήθιζε να λέει ο Γιώργος Ζαμπέτας στον Χριστοδούλου όποτε τον συναντούσε, σύμφωνα με τη γλαφυρή αφήγηση του Θανάση Συλιβού, στο τεύχος 43 του περιοδικού Μετρονόμος με εκτενές αφιέρωμα στον ποιητή (Οκτ.-Δεκ. 2011). Και η αρχή έγινε το 1964 με το τραγούδι «Δεν έχει δρόμο να διαβώ» σε μία αξέχαστη ερμηνεία του Πάνου Τζανετή. 

Ορισμένα από τα ωραιότερα λαϊκά τραγούδια που έγιναν μεγάλες επιτυχίες ήταν το αποτέλεσμα της συνεργασίας του Χριστοδούλου με τον Ζαμπέτα. Πάνω από 40 τραγούδια φέρουν αμφότερες τις υπογραφές των δύο δημιουργών, όπως: «Με το βοριά σ’ αναζητώ», «Κι αν θα διαβείς τον ουρανό», «Πόρτα κλειστή τα χείλη σου», «Ξημερώματα», «Τι να φταίει», «Μεταξουργείο», «Γλυκιά Ζωή», «Πάρε το δρόμο τον παλιό», «Από Αύγουστο σε Μάη» (Χ. Εμμανουήλ, Στ. Κόκοτας), «Φθινόπωρο» (Π. Γαβαλάς), «Μεσάνυχτα που να σε βρω» (Γ. Καζαντζίδης/Β. Μοσχολιού, Β. Μοσχολιού/Π. Τζανετής) κ.ά.

Μάνος Λοΐζος:
Το 1974 ο Δημήτρης Χριστοδούλου συνεργάζεται με τον Μάνο Λοΐζο συμμετέχοντας στο δίσκο «Καλημέρα Ήλιε» με εννέα τραγούδια: «Μια καλημέρα», «Όταν σε είδα να ξυπνάς», «Με φάρο το φεγγάρι», «Τι να το κάνεις το κορμί», «Δώδεκα παιδιά», «Κανένας δε μου μίλησε», «Ας μην είχες τόσα λάθη», «Θα έρθει μόνο μια στιγμή», «Χτύπησαν αργά».

Αλληγορικούς στίχους βρίσκουμε και στα τραγούδια «Θα έρθει μόνο μια στιγμή», «Χτύπησαν αργά την πόρτα» και βέβαια στο υπέροχο «Κανένας δε μου μίλησε» που ερμηνεύει ο ίδιος ο Λοΐζος. Ο Χριστοδούλου συμμετέχει, επιπλέον, με το τραγούδι «Δώδεκα Παιδιά», στον δίσκο «Τα τραγούδια του δρόμου» με την παιδική χορωδία του Γιώργου Κακίτση.

Λίνος Κόκοτος:

Ο Νίκος Ξυλούρης ερμηνεύει το 1978 τον κύκλο 11 τραγουδιών «Τα Αντιπολεμικά» του Λίνου Κόκοτου σε ποίηση του Χριστοδούλου, μεταξύ των οποίων τα εξής: «Χρόνια ποτίζουμε τη γη», «Τον πόλεμο τον κάνουνε», «Ο μικρός στρατιώτης» κ.ά.



Επίσης, στον δίσκο «Να ‘ταν η ζωή τραγούδι» (1983), συναντάμε και τα τραγούδια «Η Αλίκη», «Να ‘ταν η ζωή τραγούδι», «Τη νύχτα θα τη μοιραστώ» με την Π. Αστεριάδη και τον Κ. Λεοντίδη (και χορωδία).

Μίμης Πλέσσας:

Δύο ολόκληροι δίσκοι ήταν το αποτέλεσμα της σύμπραξης του ποιητή με τον Μίμη Πλέσσα, με ερμηνευτές τον Αντώνη Καλογιάννη και την Πετρή Σαλπέα (στον πρώτο εξ αυτών): «Για μια σταγόνα αλάτι» (1973) και τα «Τραγούδια της γειτονιάς» (1980). Μάλιστα, ο Καλογιάννης θεωρείται ο τραγουδιστής με τις περισσότερες ερμηνείες τραγουδιών σε στίχους Χριστοδούλου στην ελληνική δισκογραφία. Με τον Χριστοδούλου πέρασαν αρκετά χρόνια αυτοεξόριστοι στο Παρίσι λόγω της δικτατορίας, συνημερεύοντας στο πλαίσιο μίας ευρύτερης παρέας διανοουμένων-καλλιτεχνών. Η αγάπη και η εκτίμησή του προς το πρόσωπο του ποιητή παρέμειναν άσβεστες: «Για μένα, ο Δημήτρης Χριστοδούλου θα μείνει πάντα ο Φάρος που έσβησε νωρίς», εξομολογείται στον Αλέξη Βάκη, στο περιοδικό Μετρονόμος (τεύχος 43).

Ο δίσκος «Για μια σταγόνα αλάτι» κυκλοφόρησε από την Polygram σε μια δύσκολη ειδικά για εκείνους που υπέστησαν τους διωγμούς και τη λογοκρισία λόγω των αριστερών πολιτικών φρονημάτων τους. Στον δίσκο αυτό βρίσκουμε τραγούδια όπως «Αχ ας έβρισκα τα λόγια», «Κράτα το φιλί», «Ποτέ δε βγήκα στη βροχή», «Είμαι μικρός και σ’ αγαπώ», καθώς και το «Ποτάμι», το οποίο πρωτακούστηκε στην ταινία «Θέμα συνειδήσεως» (1971) του Πέτρου Λύκα με τους Ν. Κούρκουλο, Β. Ανδρεόπουλο, Μ. Χρηστίδη, Μ. Αρβανίτη.

O Χριστοδούλου με τη βοήθεια των εξαιρετικών, προχωρημένων ενορχηστρώσεων του Μίμη Πλέσσα διακινεί κεκαλυμμένα τα μηνύματά του για την πολιτική κατάσταση της εποχής στη χώρα, τον κοινωνικό αποκλεισμό, τις δυσκολίες και την κριτική, τη νοσταλγία κάποιων πιο όμορφων εποχών. Από «Τα Τραγούδια της Γειτονιάς» ξεχωρίζουμε τα τραγούδια «Αγάπη από Γυαλόχαρτο», «Έλα και πάρε ότι θες» και «Κοριτσάκι κοριτσάκι». Αξίζει να αναφέρουμε ένα μεμονωμένο τραγούδι με τίτλο «Γλυκιά μου αγάπη» του 1976 που κυκλοφόρησε σε 45άρι και την ίδια χρονιά συμπεριλήφθηκε και σε δίσκο 33 στροφών (Πουλόπουλος Νο. 2). Πρόκειται φαινομενικά για ένα ερωτικό τραγούδι, αλλά πίσω από την αγαπημένη απεικονίζεται η πατρίδα του ποιητή, κοντά στην οποία ο ίδιος βρίσκει το νόημα της ζωής. Άλλο ένα πανέμορφο τραγούδι είναι το «Θα κρατηθώ» με τον Γ. Πουλόπουλο (1970).

Γιάννης Μαρκόπουλος:

Το 1988 κυκλοφόρησε ένας δίσκος με τίτλο «Ο Γιάννης Μαρκόπουλος στον ελληνικό κινηματογράφο», ο οποίος περιλαμβάνει ένα τραγούδι του Δημήτρη Χριστοδούλου αφιερωμένο στη μνήμη του Γρηγόρη Λαμπράκη με τίτλο «Πού είσαι αυτήν την άνοιξη» με τον Μανώλη Μητσιά. Το τραγούδι αυτό πρωτακούστηκε στη δραματική ταινία «Διωγμός» (1964) του Γρ. Γρηγορίου.



Ο δίσκος, όμως, περιέχει ένα ακόμη τραγούδι σε στίχους Χριστοδούλου, το «Ποιος δρόμος είναι ανοιχτός» που ερμηνεύουν ο Στ. Καζαντζίδης και η Μαρινέλλα και πρωτακούστηκε στην ταινία «Οι αδίστακτοι» του Ντ. Κατσουρίδη (1965), στην οποία τραγουδάει για λίγο μαζί με τους δύο τραγουδιστές και ο Ν. Κούρκουλος. Νωρίτερα από τη συνεργασία Μαρκόπουλου-Χριστοδούλου είχαν προκύψει δύο δίσκοι: Το Χορόδραμα «Θησέας» (1964) με τη Μ. Δουλάκου και «Του σίδερου και του νερού» με τους Β. Μοσχολιού και Β. Σκουλά. Επίσης, κυκλοφόρησαν και μεμονωμένα τραγούδια από τη συνεργασία τους: «Μουράγιο» (Κ. Χατζής), «Καράβια» (Κ. Χατζής), «Δως μου» (Π. Τζανετής), «Πού είσαι» (Στ. Πασπαράκης) και «Ποιός δρόμος» (Π. Τζανετής).

Ζωρζ Μουστακί:

Αλησμόνητες επιτυχίες έγιναν τα δύο τραγούδια του Ζωρζ Μουστακί «Ο Μέτοικος» και «Μεσόγειος», των οποίων την απόδοση στα ελληνικά ανέλαβε, όσο ήταν στο Παρίσι, ο Δημήτρης Χριστοδούλου.



Τα τραγούδια αυτά ταξίδεψαν πολύ με τη φωνή και της Μελίνας Μερκούρη.



Στον δίσκο «Ο Αντώνης Καλογιάννης τραγουδά Μουστακί» βρίσκουμε, εκτός από τα παραπάνω, άλλα 10 τραγούδια σε στίχους του ποιητή. «Τη λένε νύχτα την αγάπη» Στον δίσκο «Παραθύρι παραθύρι» (1977) του Βασίλη Δημητρίου που διευθύνει και ενορχηστρώνει ο ίδιος το σύνολο της μουσικής, τα 11 τραγούδια του δίσκου σε ποίηση Χριστοδούλου ερμηνεύουν η Α. Αλιμπέρτη, ο Γ. Μπογδάνος, ο Ν. Γεωργής και η Λ. Τσιτριμπίνη (και χορωδία). Ξεχωρίζουν τραγούδια «Τη λένε νύχτα την αγάπη», «Παραθύρι παραθύρι», «Αγάπη μου μανταρινιά».

Βασίλης Παϊτέρης:

Η συνεργασία του Δημήτρη Χριστοδούλου με τον Βασίλη Παϊτέρη το 1989 απέδωσε έναν δίσκο 10 τραγουδιών, με τίτλο «Ο ποιητής και ο τσιγγάνος» με ερμηνευτή τον ίδιο τον τραγουδοποιό.

Αξιοσημείωτες Συνεργασίες:

Πλήθος αξιόλογων συνθετών μελοποίησαν επιμέρους στίχους του

Δημήτρη Χριστοδούλου. Ενδεικτικά αναφέρουμε τους εξής: Γιάννης Γκούμας (Κάτω από το σύννεφο, Σεπτέμβρη μήνα μου, Μικρέ μου άνεμε, Λόγια

δίχως ελπίδα, Άκου τον ήλιο, 1969-1970), Χρήστος Λεοντής (Στου γιαλού την άκρη, 1971), Γιάννης Διδίλης (Τον πόνο μέσα μου κρατώ, Είπες θα

φύγω κι έφυγα, 1967), Πάνος Πετσάς (Το γέλιο μου, 1969), Σταύρος Ξαρχάκος (Ωραίος που είσαι Αυγερινέ, Γιατί κυλάει ο καιρός), Νίκος

Μαμαγκάκης (Αγάπη - 1967, Φυγή, Σύννεφο - 1966), Λάκης Καρνέζης (Η ταβέρνα, Ο γυρισμός, 1973), Νότης Μαυρουδής (Επιστροφή, 1992), καθώς και ο Τάσος Γκρους (Δυο φεγγάρια, 1992).

«Λίτρο λίτρο τον καημό μου…»
Το 1977 μια διαφημιστική εταιρεία και μια αντιπροσωπεία αυτοκινήτων καταδικάστηκαν από το Εφετείο Αθηνών σε πρόστιμο τότε 100.000 δραχμών επειδή σε διαφημιστική καμπάνια είχε χρησιμοποιηθεί παραποιημένος και αλλοιωμένος ο στίχος του ως εξής: «Λίτρο-λίτρο τον καημό        μου, τον μετράω και πονώ...», για τη διαφήμιση ενός μοντέλου αυτοκινήτων. Ο δικαστικός αγώνας είχε διαρκέσει τέσσερα ολόκληρα χρόνια και τελικά δικαίωσε τον Δημήτρη Χριστοδούλου -που όμως καταχρεώθηκε αφού τα έξοδα είχαν φτάσει τις 206.000 δραχμές (διπλάσια από ότι ήταν το πρόστιμο). Δικαιώθηκε, βεβαίως, γιατί το ηθικό δικαίωμα υπέρ του έργου του υπερίσχυσε μίας αντίληψης –που υπάρχει έως και σήμερα- για τα πνευματικά δικαιώματα, η οποία προσβάλλει τόσο τον δημιουργό, όσο και το ήθος και το ύφος του έργου.

Πηγή:
Της Ηλιάννας Αντωνίου από το εξαμηνιαίο περιοδικό της ΑΕΠΙ (Τεύχος 24, Ιούνιος 2014)