Το ρεμπέτικο

Πριν το ρεμπέτικο, η αρχή

Είναι φανερό ότι το ρεμπέτικο τραγούδι δεν εμφανίστηκε από την μια στιγμή στην άλλη, αλλά μια σειρά παραγόντων, οι οποίοι έχουν πολύ παλαιότερες ρίζες, βοήθησαν στη δημιουργία του. Τι συνέβαινε στην Ελλάδα πριν την "εμφάνιση" του ρεμπέτικου;

Μετά την επανάσταση του 1821 δημιουργείται το 1829 το πρώτο ανεξάρτητο Ελληνικό κράτος που περιλαμβάνει μόνο την στερεά Ελλάδα, την Πελοπόννησο και τις Κυκλάδες. Ωστόσο, οι Έλληνες κατοικούν και σε άλλες περιοχές όπως Μακεδονία, Δωδεκάνησα, Μικρά Ασία. Το 1833-1863 κατά την περίοδο της Βασιλείας του Όθωνα αναπτύσσεται η Σύρος και γίνεται κέντρο εμπορικών ανταλλαγών. Αργότερα την δεκαετία του 1870-1880 αναπτύσσεται ο Πειραιάς. Η ανάπτυξη του λιμανιού του Πειραιά συμπίπτει με την βιομηχανική επανάσταση στην Ελλάδα, η οποία, βέβαια, ποτέ δεν έφτασε τα επίπεδα της Ευρώπης. Έτσι αρχίζει μια εποχή εμπορίου και αστικοποίησης. Από το 1890 έως τις αρχές του 20ου αιώνα πραγματοποιείται ένα κύμα μετανάστευσης προς την Αμερική. Οι Έλληνες της Αμερικής θα είναι αυτοί που θα ηχογραφήσουν για πρώτη φορά Ελληνικά τραγούδια (1910-1934) και μάλιστα ,όπως υποστηρίζουν πολλοί, τα τραγούδια αυτά ήταν πολύ παλαιότερα. Ηχογραφούν Σμυρναίικα , δημοτικά και ρεμπέτικα τραγούδια, τα οποία μέχρι τότε υπήρχαν μόνο ως τραγούδια γραμμένα από αγνώστους , μες τις φυλακές ή τους τεκέδες και είχαν διαδοθεί από στόμα σε στόμα. Ο Καρκαβίτσας αναφέρει στίχους τραγουδιών από την φυλακή στο Παλαμήδι το 1880!.

Τα τραγούδια λοιπόν που δημιουργούνται στο τέλος του 19ου και αρχές 20ου αιώνα, είναι τραγούδια των κατώτερων κοινωνικών ομάδων των μεγάλων αστικών κέντρων-λιμανιών (Σμύρνη, Κωνσταντινούπολη , Θεσσαλονίκη , Πειραιάς). Μέσα σε αυτήν την αστικοποίηση, και την εισβολή των δυτικών συμφερόντων στον Ελληνικό χώρο, αναπτύσσεται το ρεμπέτικο τραγούδι από τους απλούς ανθρώπους των πόλεων, φτωχούς, κοινωνικά αδικημένους , φυλακισμένους, παράνομους και ανθρώπους του "περιθωρίου". Μια ομάδα τέτοιων ανθρώπων ήταν και οι κουτσαβάκηδες που έδρασαν στου Ψυρρή από το 1867-1897 που όμως τους εξόντωσε ο Μπαϊρακτάρης. Οι κουτσαβάκηδες , όπως και άλλοι άνθρωποι του υποκόσμου ,που χαρακτηρίζονταν ως μάγκες ,βλάμηδες, τσίφτηδες , αλάνια και ρεμπέτες, είχαν αναπτύξει ένα δικό του τρόπο ζωής (αργκό, τραγούδια , συνήθειες , ενδιαφέροντα) που δεν συμβάδιζε με τον νέο αστικό τρόπο ζωής, που εισήγαγε η νέα ανερχόμενη αστική τάξη. Από αυτή την ομάδα ανθρώπων με τον εναλλακτικό τρόπο ζωής γεννήθηκε το ρεμπέτικο τραγούδι.

Μετά τους βαλκανικούς πολέμους (1912-13) και τον Α' Παγκόσμιο πόλεμο (1917) , το πιο συνταραχτικό γεγονός που επηρέασε βαθειά το ρεμπέτικο τραγούδι ήταν η καταστροφή της Σμύρνης (1922) και η ανταλλαγή των πληθυσμών. Οι Μικρασιάτες μουσικοί διαδίδουν την λαϊκή μουσική της Σμύρνης και της Πόλης (Σμυρναίικο) και αρχίζει η μίξη των δύο ειδών μουσικής , δηλαδή του Σμυρναίικου και τραγουδιού των ρεμπετών (μουρμούρικο, της φυλακής, του τεκέ, μάγκικο, μποέμικο). Τα καφέ-αμάν ενώ υπήρχαν ήδη από το 1900, τώρα μεσουρανούν και διαδίδουν τον τρόπο αυτό διασκέδασης με το ρεμπέτικο τραγούδι. Συνθέτες της εποχής εκείνης : ο Δραγάτσης, ο Καρίπης ,ο Σεμσής, ο Τούντας ο Γιοβάν Τσαούς , ο Πωλ, και ερμηνευτές : η Ρόζα Εσκενάζη, η Ρίτα Αμπατζή, η Μαρίκα Παπαγκίκα, ο Αντώνης Νταλγκάς, ο Νούρος. Αν και οι πρώτες ηχογραφήσεις τραγουδιών είχαν ξεκινήσει στο εξωτερικό από το 1907-1910, οι οργανωμένες ηχογραφήσεις στην Ελλάδα με την συμμετοχή μεγάλων δισκογραφικών εταιριών γίνονται μετά το 1931.