Συνέντευξη Γιώργου Καζαντζή στο MusicHeaven

Μέρος Β'

Όσον αφορά τη δισκογραφία σου νομίζω πως με το ένα πόδι πατάς σ’ αυτό που λέμε έντεχνο ή λαικό ή σύγχρονο τραγούδι και με το άλλο στην ορχηστρική ή θεατρική μουσική. Μετά τους δυο πρώτους σου δίσκους με τραγούδια με τον Κώστα Πρατσινάκη («Ήταν μια στιγμή»-«Ταξίδια με τον ίδιο χάρτη») ακολουθεί μια σειρά από δίσκους με πιο λαικά, ας πούμε, τραγούδια όπως η «Πνοή του ανέμου», με τον οποίο μας συστήνεις μια εξαιρετική τραγουδίστρια, τη Λιζέτα Καλημέρη, «Του ταξιδιού τα κίβδηλα» με το Μιχάλη Παπαζήση, το «Μπάρκο ψυχής» με τον Ανδρέα Καρακότα και τη Δήμητρα Γαλάνη και τον προτελευταίο σου δίσκο με επανεκτελέσεις κυρίως αλλά και κάποια καινούργια τραγούδια με τίτλο «Του έρωτα και τ’ουρανού», όπου εκεί ακούμε τον Κ.Μακεδόνα, την Ελ.Τσαλιγοπούλου, τον Π.Θαλασσινό, τον Δ.Ζερβουδάκη, την Λ.Καλημέρη, τον Π.Θεοχαρίδη, το Β.Λέκκα, τον Ορ.Περίδη και την Dilek Kots. Παράλληλα συμμετείχες με ένα ή περισσότερα τραγούδια σε δουλειές της Β.Σαββίδη, του Κ.Παυλίδη, της Γ.Βεληβασάκη, της Αφ.Ραζέλη και πολλών άλλων.
Ποια είναι η σχέση σου με το λαικό τραγούδι και με το τραγούδι γενικότερα;

To λαικό τραγούδι το’χω βιωμένο, δηλαδή το τραγούδησα πιτσιρικάς. Δεν είχα κανένα “ταμπού” γιατί οι σπουδές μου στη μουσική ήτανε σε πιο ώριμα χρόνια. Εγώ δεν ξεκίνησα όπως ξεκίνησε η κόρη μου κι ο γιός μου, από τα έξι τους να κάνουνε κλασσική μουσική, ξεκίνησα σε μια πιο ώριμη ηλικία που είχα ήδη τραγουδήσει και χορέψει πολύ τραγούδι, οπότε νομίζω ότι οι κλασσικές μου σπουδές μου δώσανε αυτά τα εφόδια που θα έπρεπε να μου δώσουν και τίποτε παραπάνω, τα οποία βέβαια τα χρησιμοποιώ και τα έχω βιωμένα. Και μου αρέσει ένα πάντρεμα δυτικής και ανατολικής μουσικής, με μια ροπή τεχνικά προς το συγκερασμό.Αυτά που γράφω δηλαδή είναι όλα συγκερασμένα, χωρίς να παύω να χρησιμοποιώ κανονάκια, ούτια, μπουζούκια τρίχορδα ή και πνευστά, δηλαδή πράγματα τα οποία είναι όργανα σχεδιασμένα πάνω στη φυσική κλίμακα και μπορούν να παίξουν ασυγκέραστα, εγώ τα χρησιμοποιώ συγκερασμένα, δηλαδή κάνω χρήση ανατολικών οργάνων με μια συγκερασμένη χρήση.

Γιώργος Καζαντζής, Ανδρέας Καρακότας, Δήμητρα Γαλάνη (από τις ηχογραφήσεις του δίσκου "Μπάρκο ψυχής" το 1999)

Τι ακριβώς εννοείς με τον όρο «συγκερασμένα» για να το μάθουν και αυτοί που ενδεχομένως δεν ξέρουν ;

O συγκερασμός είναι ο χωρισμός της οκτάβας σε δώδεκα ίσα κομμάτια, για να μπορεί να γίνεται η μετατόνιση σωστά. Οι φυσικές κλίμακες δεν χωρίζονται, έχουν κάποιες διαφοροποιήσεις.

Πως βλέπεις σήμερα την πορεία του λαικού τραγουδιού;

Kατ’αρχήν πρέπει να ξεκαθαρίσουμε τώρα τι σημαίνει λαικό τραγούδι…Ο Μάνος Χατζιδάκις έλεγε «εγώ γράφω λαικό» κι εγώ συμφωνώ κι εγώ αυτό που κάνω είναι λαικό, οτιδήποτε…Μα ποιο είναι το λαικό τραγούδι; Το μπουζούκι;
Είναι ένα τραγούδι που απευθύνεται στο λαό, δεν απευθύνεται στην «ελίτ» των ακουσμάτων. Τώρα αν θέλουμε το λαό να τον κάνουμε «ελίτ» των ακουσμάτων, προχωράμε σε σωστή κατεύθυνση αλλά, παρόλα αυτά κάνεις ένα τραγούδι και ευελπιστείς να το ακούσει η πλατιά εικόνα… Τώρα αν πούμε λαικό αυτό που ακούει η πλατιά μάζα του λαού, τότε δεν είναι αυτό που κάνω εγώ, θα ήθελα όμως να το ακούει…Αυτό όμως που ακούει σήμερα ο σύγχρονος Έλληνας, κατά συντριπτική πλειοψηφία είναι το ευτελές, είναι το αναμασημένο, είναι αυτό που δεν έχει να πει τίποτα, είναι αυτό που προσβάλλει, κατά τη γνώμη μου, την αισθητική μου και γι’αυτό θλίβομαι βαθύτατα. Δεν ξέρω τι άλλο μπορώ να κάνω πέρα απ’το να γράφω αυτό που συγκινεί εμένα κι αυτό που πιστεύω ότι μπορεί να λειτουργήσει ως «σωσίβιο» ας πούμε στον Έλληνα, σαν ένα ακουμπιστήρι…Να του δώσει διέξοδο στα προβλήματα της καθημερινότητας του, να του δώσει ενέργεια, να τον κάνει να δει τα προβλήματά του από πιο ψηλά…όλα αυτά. Η τέχνη αυτό κάνει ουσιαστικά…

Ποιους θεωρείς άξιους εκπροσώπους (συνθέτες, στιχουργούς, τραγουδιστές) και συνεχιστές της μεγάλης γενιάς συνθετών και τραγουδιστών του ’60 και του ’70;

Μπορώ να σου μιλήσω για σύγχρονους συναδέλφους μου…Θα κάνω βέβαια το διαχωρισμό σε συνθέτες και τραγουδοποιούς. Υπάρχουν πολλοί σημαντικοί τραγουδοποιοί σήμερα, που κάνουν σπουδαία τραγούδια, όπως είναι ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου, ο Ορφέας Περίδης, τον Ορφέα θα μπορούσα να τον πω και συνθέτη γιατί έχει και γνώση μουσικής και έχει και τη χαρά να είναι και μαθητής του Μαμαγκάκη, ο Σωκράτης Μάλαμας, ο Χρήστος Θηβαίος, βέβαια θα ξεχάσω κάποιους γιατί υπάρχουνε πολλοί… Υπάρχει όμως και η γενιά των συνθετών, όπως είναι ο Δημήτρης Παπαδημητρίου, ο Γιώργος Ανδρέου, ο Θάνος Μικρούτσικος ο οποίος συνδέει την παλιά γενιά με τη σημερινή, ο Νίκος Κυπουργός που γράφει περισσότερο θεατρική μουσική και λιγότερο τραγούδι, παρ’όλα αυτά είναι ένας ταλαντούχος συνθέτης…Υπάρχουν κι απ’τη νεότερη γενιά συνθέτες όπως είναι ο Μανώλης Γαλιάτσος και θα ήθελα να με συγχωρέσουν οι υπόλοιποι, γιατί σίγουρα ξεχνώ πολλούς τώρα. Υπάρχει όμως ένα δυναμικό τραγουδοποιών και συνθετών που παράγουν πολύ σημαντικά τραγούδια.

Θεωρείς θετικό το γεγονός, ότι οι ίδιοι οι τραγουδοποιοί ερμηνεύουν τα τραγούδια τους και δεν τα δίνουν στους τραγουδιστές;

Αυτό δημιουργεί ένα πρόβλημα…Αυτός είναι ένας συγκεντρωτισμός…Την τέχνη δεν μπορείς όμως να την κατευθύνεις…Αφού έχει την ανάγκη να το τραγουδήσει ο ίδιος; Δεν δίνει τη δυνατότητα να φανούν σημαντικές φωνές. Όμως να σου πω και κάτι; Eδώ στην Ελλάδα δεν έχουμε πρόβλημα από φωνές, «δόξα τω Θεώ» φωνές έχουμε πάρα πολλές, το ζητούμενο δεν είναι η φωνή, με την έννοια του προσώπου που αφορά τη φωνή. Το ζητούμενο είναι η ερμηνεία, δηλαδή όλο αυτό το δημιουργικό έργο, να φτάσει με την ιδανικότερη ερμηνεία στον κόσμο. Αλλά εμείς «θεοποιούμε», ας πούμε, τον τραγουδιστή και προσηλωνόμαστε εκεί, χάνουμε την ουσία της πληροφορίας, γιατί η πληροφορία δεν είναι η εικόνα του τραγουδιστή.

Πιστεύεις δηλαδή, πως είναι προτιμότερο το να ακούσεις ένα καλό τραγούδι, από έναν τραγουδοποιό που θα το ερμηνεύσει ενδεχομένως καλύτερα αλλά με μια μέτρια φωνή, από έναν εγνωσμένης αξίας τραγουδιστή με εξαιρετική φωνή ; Αυτό δεν έχει σα συνέπεια να μένουν οι τραγουδιστές χωρίς τραγούδια και να καταφεύγουν σε διάφορες άλλες λύσεις;

Ας πάρουμε τον Περίδη για παράδειγμα. Δε νομίζω πως υπάρχει κανένας να λέει ιδανικότερα τα τραγούδια του. Ο Μάλαμας, προσωπικά, θεωρώ πως είναι ο πιο ιδανικός εκτελεστής των τραγουδιών του… Μ’αρέσει ο ιδιαίτερος τρόπος που έχει στην ερμηνεία του, στο «λ» του, στο «ρ» του… Ο Θανάσης (Παπακωνσταντίνου) είναι περισσότερο τραγουδοποιός με την έννοια του παραγωγού τραγουδιού… Και ο Ζερβουδάκης, ας πούμε, είναι τραγουδοποιός, δεν είναι τραγουδοποιός όμως της παραγωγής των άλλων. Περισσότερο και ο ίδιος αυτό προβάλλει, είναι τραγουδιστής. Είναι ταλαντούχος στο να γράφει, έχει γράψει πολύ σπουδαία τραγούδια, αλλά δεν τον «καίει» και πολύ, αν δεν έχει τραγούδια δικά του, να πάρει δεκαπέντε πολύ ωραία τραγούδια από άλλους και να κάνει δίσκο… Δεν «πλασάρεται» σαν τραγουδοποιός, γράφει πολύ ωραία τραγούδια και στέκεται εξίσου δίπλα σε σύγχρονους τραγουδοποιούς αλλά δεν το «πλασάρει» ο ίδιος αυτό, οπότε μπορεί να τον δεις και σαν τραγουδιστή. Ενώ ο Θανάσης, ας πούμε, παράγει τραγούδι, δημιουργεί, γεννά, αυτή είναι η εισφορά του στο τραγούδι, …

Παράλληλα έχουμε μια σειρά από ιδιαίτερα επιτυχημένους ορχηστρικούς δίσκους όπως ο «Σορόκος», η «Serra», λίγο παλιότερα οι «Εποχές» ενώ κομμάτια σου όπως ο «Σορόκος» και ο «Ανάπαιστος» έχουν συμπεριληφθεί σε διεθνείς συλλογές όπως το “Buddha Bar III” και το “Chil out in Paris by Buddha Bar 3”.Τι είναι για σένα η οργανική μουσική; Πως εκφράζεσαι καλύτερα, με ένα οργανικό κομμάτι ή με ένα τραγούδι με λόγια;

Η οργανική μουσική για μένα είναι ένα αντικείμενο που με απελευθερώνει στη δημιουργία και αυτό είναι το χαρακτηριστικό που μπορώ να στηρίξω εκεί πάνω την απάντησή μου, δηλαδή μου δημιουργεί μια ελευθερία στη δομή, μου δημιουργεί μια ελευθερία στη χρήση των οργάνων, μου δημιουργεί, τεχνικά, μια ελευθερία στις εκτάσεις…Μια φωνή έχει πολύ περιορισμένες εκτάσεις…Και μου δημιουργεί μια ελευθερία στη νοηματική της μουσικής μου η οποία μπορεί να κινηθεί στο απέραντο άπειρο ενώ η νοηματική ενός στίχου σε περιορίζει στο συγκεκριμένο αλλά ακόμη και στο αφηρημένο νόημά της. Ακόμη και αφηρημένο να είναι το νόημα ενός στίχου πάλι σε περιορίζει, γιατί η μουσική δεν έχει λέξεις, έχει φράσεις, δεν έχει δικλείδες που θα σε περιορίσουν νοηματικά ή θα βάλουν σε διαδικασία τον εγκέφαλό σου να κάνει, έστω και έτσι, ένα διατεταγμένο συλλογισμό…Είναι ελεύθερος, δεν ακούει καν ο εγκέφαλός σου τη μουσική, ακούει η ψυχή σου…Δεν επεξεργάζεσαι τίποτα στο μυαλό σου, ακούει η ψυχή σου.

Για να φτάσουμε στο 2006 και στο «Faux Bizoux» τον τελευταίο σου δίσκο με ορχηστρικά κομμάτια και ένα τραγούδι σε στίχους του Ηλία Κατσούλη με το Βασίλη Λέκκα. Μίλησέ μας για τη νέα σου δουλειά…

Αυτός ο δίσκος ορχηστρικά θεωρώ πως είναι ο πιο ώριμος που έχω κάνει μέχρι τώρα και είναι και λογικό γιατί προστίθεται εμπειρία. Για οργανικός δίσκος πήγε καλά, για δίσκος, γενικά, δεν είμαι πολύ ευχαριστημένος αλλά το καλό μ’αυτούς τους δίσκους είναι ότι έχουνε διάρκεια, είναι «κλασικοί», πάντα μπορούν να πουληθούν…Η καινοτομία σ’αυτό το δίσκο είναι ότι αναπαρήγαγα συμφωνική ορχήστρα με φυσικά όργανα βέβαια στο στούντιο και σε πέντε κομμάτια υπήρχε η συμβολή του Γιώργου Μπαντούκ-Αποστολάκη, που τα κάναμε μαζί…Και πραγματικά είναι πάρα πολύ ωραία η εμπειρία μου απ’το Γιώργο, δυστυχώς τώρα έχει φύγει στο εξωτερικό και μας λείπει…Είχα κάνει δηλαδή, μια βασική ενορχήστρωση, στην οποία πάνω έπαιξε τα διάφορα θέματα με τους δικούς του ήχους, που βγαίνουν από τις παραμορφωμένες κιθάρες του. Πολύ σπουδαία εμπειρία και έδωσε ένα χρώμα πάρα πολύ σημαντικό, που μου ήταν οικείο, δηλαδή δεν είναι ξένο σε μένα, σ’αυτό που ήθελα να εκφράσω μέσα απ’αυτά τα κομμάτια.Το πιο σημαντικό είναι ότι αυτά τα κομμάτια έδεσαν με όλα τα υπόλοιπα…