ελληνική μουσική
    611 online   ·  210.851 μέλη
    αρχική > e-Περιοδικό > Aρθρα

    Αρχαία Ελληνική μουσική (2ο μέρος)


    Ενότητες
    Μουσικά όργανα
    Το Θεωρητικό σύστημα
    Μουσική σημειογραφία
    Η θέση της μουσικής στην κοινωνία και την παιδεία
    Δευτέρα 12 Μαΐ 2008

    Μουσική σημειογραφία


    Η γνωστή σήμερα σημειογραφία της αρχαίας ελληνικής μουσικής παριστάνει τις βαθμίδες του τετραχόρδου σε περισσότερες οκτάβες με κανονικά ή τροποποιημένα γράμματα του ελληνικού αλφαβήτου. Επειδή στηρίζεται στα γράμματα του αλφαβήτου ονομάζεται αλφαβητική σημειογραφία.

    Οι Έλληνες είχαν δύο συστήματα σημειογραφίας ένα για την οργανική και ένα για τη φωνητική μουσική. Για την φωνητική και την οργανική μουσική υπάρχουν αντίστοιχα διαφορετικά σύμβολα. Ο Αλύπιος στο έργο του «Εισαγωγή Μουσική» και ο Αριστείδης Κοϊντιλιανός στο έργο του «Περί Μουσικής» αναφέρουν ότι η οργανική γραφή είναι αρχαιότερη και καταγράφεται με τα χαμηλότερα σημεία. Ενώ για την φωνητική γραφή αναφέρουν ότι υιοθετήθηκε τον 5ο αιώνα π.Χ. βασισμένη στο Ιωνικό αλφάβητο και ότι καταγράφεται με τα υψηλότερα σημεία.

    Στην οργανική σημειογραφία τα σημεία χρησιμοποιούνται κατά τριάδες, δηλαδή με τρεις διαφορετικές θέσεις του ίδιου σημείου-γράμματος:

    α) σε κανονική θέση π.χ. Ε

    β) ανεστραμμένο, ύψωνε το φθόγγο ένα τέταρτο του τόνου

    γ) απεστραμμένο, ύψωνε το φθόγγο κατά ένα ημιτόνιο.

    Υπήρχαν αντίστοιχα σημεία για τις παύσεις (χρόνοι κενά όπως λέγονται) και σημειώνονταν με το αρχικό γράμμα της λέξης Λείμμα (Λ) που σήμαινε την μικρότερη σιωπή, παύση.

    Τα σημεία της οργανικής μουσικής λεγόταν σημεία «κρούσεως» και της φωνητικής σημεία «λέξεως».

    Η σημειογραφία των αρχαίων Ελλήνων έφτασε να έχει πάνω από 1500 σημάδια. Το σύστημα αυτό είχε ακρίβεια και καθαρότητα αλλά και το μειονέκτημα να μη βοηθά το μάτι και να μην επιδέχεται εξέλιξη.


    Επόμενο: Η θέση της μουσικής στην κοινωνία και την παιδεία



    Tags
    Μουσικά Είδη:ελληνική μουσικήΜουσικά Όργανα:ΈγχορδαΌμποεκιθάραΚαλλιτέχνες:ΠυθαγόραςΜουσική Εκπαίδευση:ρυθμόςκλίμακεςφωνητική



    Γίνε ΣΥΝΤΑΚΤΗΣ

    Αν σου αρέσει να γράφεις για μουσικά θέματα, σε περιμένουμε στην ομάδα συντακτών του ιστορικού, ανεξάρτητου, πολυφωνικού, υγιούς και δημοφιλούς ηλεκτρονικού περιοδικού μας.

    Στείλε το άρθρο σου

    σχολιάστε το άρθρο


    Για να στείλετε σχόλιο πρέπει να είστε μέλος του MusicHeaven. Παρακαλούμε εγγραφείτε ή συνδεθείτε

    #13720   /   12.05.2008, 17:30   /   Αναφορά
    Πολύ εδιαφέρον άρθρο για οποιονδήποτε θέλει να αντλήσει στοιχεία σχετικά με την αρχαία ελληνική μουσική. Είναι η συνέχεια μιας εργασίας που περιμέναμε από καιρό.
    #13724   /   12.05.2008, 21:54   /   Αναφορά
    ¨Όταν διάβασα το πρώτο μέρος του άρθρου σου, πραγματικά ήθελα το δεύτερο το συντομότερο δυνατό. Διαβάζοντάς τα και τα δύο μαζί μόνο κερδισμένος μπορεί να βγει κάποιος πλουτίζοντας τις γνώσεις του πάνω στην αρχαία Ελληνική μουσική. Έχει πολύ ενδιαφέρον και δίνει σημαντικά στοιχεία.
    #13725   /   12.05.2008, 22:39   /   Αναφορά
    Και η καλή δουλειά συνεχίστηκε. Σ’ ευχαριστούμε! Δεν ξέρω αν υπήρχε η δυνατότητα να συνοδεύεται και από φωτογραφίες οργάνων, από όσα είναι δυνατόν να έχουμε σήμερα…
    #13790   /   15.05.2008, 07:26   /   Αναφορά
    Πολύ ενδιαφέρον, μπράβο σου!
    #13874   /   22.05.2008, 12:09   /   Αναφορά
    Αρκετά σοβαρή δουλειά θα έλεγα, από ένα λουλούδι, εύγε edelweiss.

    Θέλω να κάνω μόνο δύο σχόλια.

    Καταρχήν, στην αρχαία Ελληνική Μουσική δεν υπήρχαν φθόγγοι ή βαθμίδες, αλλά χορδές, γι' αυτό και όλα τα ονόματά τους, είναι θηλυκού γένους.

        Η 3η χορδή λοιπόν, ονομαζόταν Λίχανος και όχι Λιχανός ή Υπερμέση, το γιατί, είναι μια άλλη ιστορία, ίσως για κάποιο άρθρο στο e-Περιοδικό.



    Τέλος, όσον αφορά τα μουσικά διαστήματα που αναφέρεις, τα οποία αναφέρονται και λανθασμένα. Ένα μουσικό διάστημα αναφέρεται σαν καταχρηστικό κλάσμα και όχι σαν γνήσιο. Δηλαδή, λέμε διάστημα 4/3 και όχι 3/4 (το γιατί και το πως ζουν ανάμεσά μας είναι μεγάλο και περίπλοκο θέμα, όχι μόνο για άρθρο σε περιοδικό, αλλά για ολόκληρο σύγγραμμα).

        Το διάστημα 3/2=1.5 της χορδής, δεν "δίνει" μια καθαρή πέμπτη, αλλά ένα πεντάχορδο. Η καθαρή πέμπτη δεν έχει λόγο ρητό (λόγος ακεραίων), αλλά άρρητο αριθμό (συγκερασμός της δυτικής κλίμακος), αφού ισούται με 2^(8/12)=1.5874.... [δηλ. δωδεκάτη ρίζα του 2 υψωμένη στην 8η].

        Το διάστημα 4/3=1.333 της χορδής, δεν "δίνει" μια καθαρή τετάρτη, αλλά ένα τετράχορδο. Η καθαρή τετάρτη έχει λόγο τον άρρητο αριθμό 2^(6/12)=1.4142.... [δηλ. δωδεκάτη ρίζα του 2 υψωμένη στην 6η].

        Ο τόνος τέλος της ευρωπαϊκής μουσικής, έχει λόγο τον άρρητο αριθμό 2^(2/12)=1.1224...., σε αντίθεση με τον μείζονα τόνο της Βυζαντινής, αλλά και αρχαίας Ελληνικής μουσικής (βλ. Πυθαγόρειο Κλίμακα) όπου έχει λόγο 9/8=1.125.



    Γίνεται αντιληπτό πλέον, γιατί ένα πιάνο φαλτσάρει όταν παίζει διαστήματα 4Κ & 5Κ. Αμφότερα τα διαστήματα είναι μικρότερα απ’ τα φυσικά (4/3 & 3/2 αντίστοιχα), δηλαδή στο πιάνο είναι κουρδισμένα ελαφρώς βαρύτερα. Δεν φταίει λοιπόν ένα τόσο καταπληκτικό όργανο σαν το πιάνο, αλλά το κούρδισμά του. Ο άρρητος λόγος διαστημάτων που είναι κουρδισμένο, δημιουργεί διακροτήματα που είναι δύσκολο να περάσουν απαρατήρητα από έναν μυημένο και εξασκημένο στην ενιαία - ασυγκέραστη κλίμακα της Βυζαντινής Μουσικής (εδώ περιλαμβάνονται και οι μουσικοί της ανατολικής Μεσογείου, όπου κι αυτοί χρησιμοποιούν την ασυγκέραστη κλίμακα).



    Οι βιολιστές καταλαβαίνουν τι εννοώ, πόσο τους ενοχλεί το φάλτσο των συγκερασμένων οργάνων (πιάνο, κιθάρα, μπουζούκι, λαούτο, σαντούρι, ακορντεόν κ.α. ), και πόσο διευκολύνει το παίξιμό τους, ο συγχρωτισμός με ασυγκέραστα όργανα (λύρα, ούτι, κανονάκι, νέι, λάφτα, σάζι, ταμπούρ & γυαλί ταμπούρ κ.α. ).



    Καταραμένε Μπαχ !

    #14545   /   11.06.2008, 12:59
    Στην προτελευταία παράγραφο θα ήθελα να κάνω μια διόρθωση:

    Γίνεται αντιληπτό πλέον, γιατί ένα πιάνο φαλτσάρει όταν παίζει διαστήματα 4Κ & 5Κ. Αμφότερα τα διαστήματα αυτά είναι μεγαλύτερα απ’ τα φυσικά (4/3 & 3/2 αντίστοιχα), δηλαδή στο πιάνο είναι κουρδισμένα ελαφρώς οξύτερα (και να σκεφτεί κανείς, ότι τα παραπάνω διαστήματα θεωρούνται σύμφωνα ή αρμονικά, κατά τους Ευρωπαίους ).

    Ο τόνος επίσης στο πιάνο είναι μικρότερος του Πυθαγορείου, οπότε κάθε διάστημα τόνου είναι κουρδισμένο ελαφρώς βαρύτερα.




    #26123   /   16.12.2012, 03:20

    Διόρθωση: Στην Ευρωπαϊκή φάλτσα κλίμακα, η 4η καθαρή έχει αριθμητική τιμή 2^(5/12), ενώ η 5η καθαρή, 2^(7/12). 


    Διαφέρουν δε κατά τι, από την φυσική Πυθαγόειο κλίμακα. 


    Το 4χορδο με λόγο 4/3, είναι κατά 2 cents μικρότερο απ' την 4η καθαρή, ενώ το 5χορδο με λόγο 3/2, είναι κατά 2 cents μεγαλύτερο απ' την 5η καθαρή.