Λέξεις από ...ήχο

Ήχοι

Παφλασμός: τον χρησιμοποιούμε για τον ήχο του νερού. Λέμε συνήθως ο παφλασμός των κυμάτων, εννοώντας αυτό που διαβάζουμε σε ένα παλιό λεξικό: «ο εκ της ισχυράς ροής ύδατος ή των θραυομένων κυμάτων ήχος».


Φλοίσβος: πρόκειται για μια διαβάθμιση του ήχου του «παφλασμού». Είναι δηλαδή, κατά κάποιον τρόπο, ένα σκαλοπάτι κάτω απ’ τον παφλασμό, ως προς τον βαθμό έντασης που υπονοεί. Φλοίσβος, εν ολίγοις είναι ο ήχος που παράγεται από ελαφρύ παφλασμό του κύματος. Όταν δε την λέξη την πιάνει στην πένα του χαρισματικός συγγραφέας και ποιητής, όπως ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, μπορεί να ακουστεί με όλη την μεγαλοπρέπειά της: «εφλοίσβιζε μελαγχολικώς φωσφορίζον το κύμα» (Από το διήγημά του «Έρως – Ήρως», συλλογή: «Η Νοσταλγός και άλλα διηγήματα», εκδ. Νεφέλη, σελ. 93).


Κελάρυσμα: (Λέξη που αποδίδεται επίσης στο νερό και στον ήχο του καθώς ρέει άφθονο.


Πλαταγισμός: Στα λεξικά η ερμηνεία του δεν είναι σίγουρα ποτέ αρκετή: «ο κρότος, ο παραγόενος εκ δύο αλληλοσυγκρουομένων αντικειμένων», «κροταλισμός». Φαίνεται πως ο ήχος της ίδιας της λέξης είναι καλύτερο μέσο ερμηνείας, όπως συμβαίνει στις περισσότερες λέξεις που δεν είναι παρά αποκυήματα του ίδιου του ήχου τους: ΠΛΑΤαγισμός. Και δεν μπορώ να μην μπω ξανά στον πειρασμό του Παπαδιαμάντη: «το κύμα προσπίπτον μετά βοής και ρόχθου πολλού επλατάγιζε» (Από το διήγημά του «Η νοσταλγός», συλλογή: «Η Νοσταλγός και άλλα διηγήματα», εκδ. Νεφέλη, σελ. 16).


Θρόισμα (ή «θρους») : Κλασική περίπτωση λέξης που «θορυβεί» όμοια με τον «θόρυβο» που αντιπροσωπεύει. Το «θρόισμα των φύλλων» λέμε, κι είναι πράγματι σα να το ακούμε. Απόρησα όταν σε ένα λεξικό παλιό διάβασα δύο ερμηνείες του θροΐσματος τελείως αντιφατικές μεταξύ τους: απ’ τη μια «ελαφρός συνεχής θόρυβος» κι απ’ την άλλη: «κραυγή». Αυτό εξηγείται μάλλον απ’ το γεγονός ότι στην αρχαία ελληνική γλώσσα «θροώ» σημαίνει «κράζω», «βοώ μεγαλοφώνως» και συχνά ο «θρους» αναφέρεται για τον θόρυβο και το μουρμουρητό δυσαρεστημένου πλήθους. Εξήγηση πιο κοντινή στον τρόπο που σήμερα χρησιμοποιούμε οι περισσότεροι την λέξη, μας δίνει ένα άλλο λεξικό του 1961: «συνεχής ήχος εκ προστριβής ομοίων πραγμάτων (φύλλων, υφάσματος κ.λπ.»).



Ρόχθος: Τα λεξικά συμφωνούν: «πάταγος (βλ. μετά) κυμάτων ή υδάτων καταρράκτου». Προσθέτω και εδώ το απόσπασμα του Παπαδιαμάντη που ανέφερα και στον «πλαταγισμό»: «το κύμα προσπίπτον μετά βοής και ρόχθου πολλού επλατάγιζε» (Από το διήγημά του «Η νοσταλγός», συλλογή: «Η Νοσταλγός και άλλα διηγήματα», εκδ. Νεφέλη, σελ. 16).


Ραχία: Κατά μία της έννοια είναι συνώνυμη με τον ρόχθο των κυμάτων. Βλ. όμως και «Ήχοι του πλήθους».


Ρόθος: Είναι ο ήχος των κυμάτων καθώς πλήττονται από το κουπί. Μπορεί να αντιστοιχίσει και με τον ρόχθο και τον ψόφο.


Μορμυρισμός: (Το ρήμα είναι «μορμύρω») σημαίνει είτε το κελάρυσμα είτε τον παφλασμό του κύματος, ενώ μεταφορικά χρησιμοποιείται και ως μουρμουρητό: «Και αυτός εσηκώνετο το πρωί […] και κατήρχετο εις την παραθαλάσσιον αγοράν, μορμυρίζων» (Από το διήγημά του «Έρωτας στα χιόνια», συλλογή: «Η Νοσταλγός και άλλα διηγήματα», εκδ. Νεφέλη, σελ. 85).


Βροντή (Βροντολόγημα, Βρόντος ή Βροντημός) : Πρόκειται για το «μπουμπουνητό», δηλαδή τον ισχυρό κρότο που ακολουθεί την αστραπή.


Μπουμπουνητό: Βροντή.


Ορυμαγδός: πέραν των άλλων σημασιών της λέξης (βλ. «ήχοι του πλήθους») χρησιμοποιείται και για τον ήχο που προκαλούν τα νερά όταν κυλούν με ορμή από τον βουνό, ως χείμαρροι.


Δούπος (ή γδούπος) : Κάποιες φορές ταυτίζεται με τον ρόχθο. Βλ. και «Διάφοροι … θόρυβοι».


Βοή: Πέραν των άλλων σημασιών της (βλ. «Διάφοροι … θόρυβοι»), η λέξη χρησιμοποιείται επίσης για να περιγράψει τον παφλασμό των κυμάτων ή τον ρόχθο.


Ροίβδος: πέραν των άλλων σημασιών του (βλ. «Διάφοροι …θόρυβοι» και τις εκεί παραπομπές), αναφέρεται και στον ισχυρό θόρυβο των κυμάτων όταν πέφτουν με ορμή. Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης περιγράφει: «Πελώριον κύμα, λυσσωδέστερον των άλλων, εκορυφώθη ου μακράν της ακτής, μανιωδώς παφλάζον, μετά ροίβδου φοβερού ρηγνύμενον κατά του βράχου, αφήσαν οπίσω τους ασθενεστέρους του συντρόφους…» (Από το διήγημά του «Ναυαγίων Ναυάγια», από την ομώνυμη συλλογή, εκδ. Νεφέλη, σελ. 7).


Ροίζος: πέραν των άλλων σημασιών του (βλ. «Διάφοροι… θόρυβοι»), η λέξη χρησιμοποιείται και για να περιγράψει την θορυβώδη κίνηση ρεύματος και ρυακιού.


Μινύρισμα (ή Μινυρισμός) : Μεταξύ άλλων (βλ. «Ήχοι του ανθρώπου» στις ενότητες: «Της καλλιτεχνικής έκφρασης» και «Της λύπης»), χρησιμοποιείται για να περιγράψει το ελαφρύ θρόισμα των φύλλων ή το κελάρυσμα του νερού.


Ιαχή: μεταξύ άλλων (βλ. και «ήχοι του ανθρώπου», στην ενότητα «Της …έντασης» και «Της λύπης» και «Ήχοι του πλήθους»), σημαίνει και την ισχυρή βοή ανέμου ή τρικυμίας.


Ωρύομαι: μεταξύ άλλων (βλ. «Ήχοι του ανθρώπου» στις ενότητες «Της λύπης» και «Της έντασης»), χρησιμοποιείται το ρήμα και για να αποδώσει τον ήχο των άγριων κυμάτων ή της καταιγίδας.


Βρυχηθμός: Κανονικά σημαίνει μούγκρισμα, κυρίως για λιοντάρια. Μεταφορικά όμως μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για τον ήχο θαλασσών και ποταμών.