458 online · 210.823 μέλη
Δεν είμαστε στο Underground του Κουστουρίτσα. Η δικτατορία έπεσε πριν από 37 χρόνια! Μπορούμε δημόσια να εκφραζόμαστε ελεύθερα, και όμως οι στιχουργοί κρύβουν λόγια...
Κατά την –πάντα ιδιωτική και υποκειμενική- γνώμη μου, η Ελληνική στιχουργία των τελευταίων χρόνων στερείται από προσωπικό ύφος, πρωτοτυπία και ρεαλισμό. Δεν ακολουθεί δηλαδή ούτε την ομιλουμένη ούτε την ποίηση. Ούτε «Ζαμπέτας» ούτε «Γκάτσος», ούτε δημοτική ποίηση. Μυθολογικά, κινείται γύρω από μια υποτυπώδη ιστορία, ως επί τω πλείστω «ονειρική» «φαντασιακή», επάνω σε έναν δοκιμασμένο ρυθμικό μανδύα ο οποίος γαζώνεται σφιχτά στα πλάγια από ομοιοκαταληκτικά δίδυμα. Και επειδή αυτά τα δίδυμα έμαθαν να τα προβλέπουν πια ακόμα και οι ακροατές μας, το αποτέλεσμα είναι: «κλισέ ιστορίες ειπωμένες με κλισέ τρόπο».
Σε αντίθεση, τα αγγλόφωνα τραγούδια -ειδικά αυτά που ακούν οι νέοι που ψάχνουν και ψάχνονται- είναι γεμάτα από στιχουργικό ενδιαφέρον: πρωτότυπες ιστορίες, αληθινές ιστορίες, εξομολογήσεις θαρραλέες και απαλλαγμένες από την τυραννία της ομοιοκαταληξίας, προτάσεις ζωής. Φωνές δυνατές, που δεν τοποθετούνται… διπλωματικά απέναντι στον ακροατή αλλά του επιτρέπουν ή να συμφωνήσει ή να διαφωνήσει με πάθος!
Ύστερα αναρωτιόμαστε, ακόμα και σνομπάρουμε την νεολαία για τις προτιμήσεις της, ενώ εκείνη δεν πρόκειται να «γυρίσει» στην Ελληνική μουσική αν δεν αρχίσει να λέει αλήθειες. Τί ανούσια αυτολογοκρισία! Θα νόμιζε κανείς ότι όλοι οι στιχουργοί είμαστε μαζεμένοι στο Underground του Κουστουρίτσα, και κανείς δεν μας είπε ακόμα ότι έπεσε η δικτατορία… Ότι μπορούμε να λέμε ότι θέλουμε όπως θέλουμε.
Μαλθακά τραγούδια που πάνε λίγο να κεντρίσουν το νευρικό σύστημα με την μουσική τους αλλά το καταστέλλουν με τον στίχο. Υπαρξιακά αδιέξοδα, ερωτική αυτό-λύπηση, παρηγοριά, μοιρολατρία. Όλοι μας τα σιγοτραγουδάμε κιόλας, με την βοήθεια των Μαζικών Μέσων Εγκεφαλικής-πλύσης, συμμετέχοντας σε έναν λεκτικό παλιμπαιδισμό, σε μια νοσταλγία αλλοτινών αθώων εποχών. Με το σήμερα τι γίνεται; Τραγουδάμε λόγια που δεν χρησιμοποιούμε καν στην καθημερινότητά μας, που είναι πιο σύνθετη και πιο αιχμηρή. Η καθημερινότητά μας είναι ΑΝΩΤΕΡΗ από την ΤΕΧΝΗ μας.(!)
Ναι, ξέρω, τα τραγούδια αυτά έγιναν «επιτυχίες», και μετά έπρεπε οι στιχουργοί να ξαναπούν το ίδιο πράγμα με λίγο διαφορετική ομοιοκαταληξία. Για να διατηρηθούν οι πωλήσεις. Πώς να τολμήσεις να δείξεις ότι άλλαξες, ότι ωρίμασες; Αν δήλωσες θυμωμένος στο πρώτο σου βήμα, πρέπει ακόμα και όταν ηρεμείς, ισορροπείς, ή απλά ευτυχείς, να δείχνεις ακόμα θυμωμένος. Αυτή η επανάληψη, η μανιέρα, ακόμα και από λάθος να γίνεται, πρέπει αλλά και θέλει δουλειά για να αλλάξει. Η Βιρτζίνια Γούλφ στο ημερολόγιό της, γράφει –για τον εαυτό της- ότι γίνεται συνήθεια για τον συγγραφέα να καταγράφει πάντα μια συγκεκριμένη διάθεση, πχ. εκνευρισμός, μιζέρια, και να μην γράφει όταν έχει την αντίθετη διάθεση.
Όσοι δεν εντάχθηκαν στο «εθνικό μοιρολόγιο» χαρακτηρίστηκαν σατιρικοί, σκωπτικοί, θεατρικοί, τζάζ (!!) και οι ιστορίες τους περιορίστηκαν στις μουσικές σκηνές, μακριά απ’ το ραδιόφωνο. Πρέπει να ψάξεις για να τους ακούσεις. Παραδείγματα δεν χρειάζονται. Τους ξέρουμε. Είναι άντρες, τραγουδοποιοί, και γενναίοι αν σκεφτείς το περιβάλλον της δισκογραφίας.
Οι «επαγγελματίες» στιχουργοί έπεσαν στην παγίδα των ερμηνευτών, οι οποίοι δεν ήθελαν επ’ ουδενί να αποχωριστούν το πρώτο και επιτυχημένο «ίματζ» τους, και έτσι έχουμε το παράδοξο φαινόμενο άνθρωποι εντεταγμένοι απόλυτα στο σύστημα να τραγουδούν για…την ανατροπή του, κυρίες ώριμες να τραγουδούν για την ακαταμάχητη γοητεία, πρωτοεμφανιζόμενοι νεαροί να υμνούν…την σοφία! Οι στιχουργοί να ράβουν prêt-a-porter το ίδιο κοστούμι κάθε φορά αλλά σε άλλο χρώμα.
Γυναίκες τραγουδούν στίχους που έγραψαν άντρες, και άντρες στίχους που έγραψαν γυναίκες. (Ο λύκος φυλάει τα πρόβατα δηλαδή). Ακόμα να δούμε γυναίκες να γράφουν ΚΑΙ να τραγουδούν. Η γυναικεία «φωνή», η φύση και η θέση της, πότε θα ακουστούν; Στην Βρετανία υπάρχουν δεκάδες γυναίκες τραγουδοποιοί που έχουν φανατικό κοινό και στα δύο φύλα. Μιλούν για την καθημερινότητα, το περιβάλλον, την πολιτική, την παράδοση με λόγια κοφτερά. Εμείς οι γυναίκες στην Ελλάδα, γιατί μόνο στην καθημερινή μας ζωή «λέμε τα πράγματα με το όνομά τους»; Σε κάθε κανόνα φυσικά υπάρχουν οι εξαιρέσεις που τον επιβεβαιώνουν όμως βαθύτατα. Δεν φτάνουν 2-3 φωνές. Και δεν αρκούν όταν η θεματολογία εξαντλείται στους πόλους «αρσενικό-θηλυκό» και στη λεγόμενη «μάχη των δύο φύλων». Ακόμα και ταλαντούχες νέες τραγουδοποιοί γράφουν στα Αγγλικά. Τους δίνει προφανώς μεγαλύτερη παλέτα για να ζωγραφίσουν την ζωή. Θα έπρεπε –ίσως- να τολμήσουν και αυτές να μας πουν τις ανησυχίες τους στη γλώσσα της καρδιάς, για να τις ακούσουμε και εμείς με την καρδιά και όχι με τα αυτιά, ή τα μάτια...
Όσο οι νεότεροι γράφουν και τραγουδούν στα Αγγλικά –δείτε τα περισσότερα παιδιά που συμμετέχουν στα talent shows- θα καλλιεργείται μια απόσταση ανάμεσα στη νέα και τις προηγούμενες γενιές, αλλά και μέσα στην ίδια την νεολαία. Πολύ φοβάμαι ότι οι πιτσιρικάδες που γράφουν, θα κάνουν κάποια στιγμή αυτό που έκανε ο Γερμανός φιλόσοφος Σοπενχάουερ όταν η μητέρα του διάβασε το πρώτο του βιβλίο. Εκείνη του είπε «τι ασυναρτησίες είναι αυτές» και εκείνος της έκοψε για πάντα την καλημέρα!
Όσο για τους παλαιο-στιχουργούς και παλαιο-δημιουργούς, ας στείλουν κάποιον να ενημερώσει ότι τέλειωσε ο πόλεμος. Δεν υπάρχει λόγος να μένουν underground. Η χούντα έπεσε εδώ και 37 χρόνια! Η ελευθερία λόγου είναι κεκτημένο μας δικαίωμα. Ο Ελύτης στο «Τα δημόσια και τα ιδιωτικά» λέει για τον καλλιτέχνη πως ο «αγώνας για τη σωτηρία του ανθρώπου είναι αγώνας για την ορθή έκφραση, και τίποτε άλλο».
Αν υπάρχει μια χρονική στιγμή που μπορούμε να φανούμε χρήσιμοι στην μαμά-πατρίδα, είναι η τωρινή. Η δε συγκυρία της πτώσης των δισκογραφικών και των πωλήσεων, μπορεί να είναι και λυτρωτική. Ας γράψουμε ότι ακριβώς σκεφτόμαστε, αισθανόμαστε και προτείνουμε. Οι… πωλήσεις δεν θα επηρεαστούν (!) Η P.J. Harvey, ξεκινάει το τραγούδι της “The last living rose” με τον στίχο “Damn the Europeans, take me back to beautiful England”(!)… εκφράζοντας μεταξύ άλλων και την δυσαρέσκειά της για την δυσλειτουργική Ευρωπαϊκή Ένωση. Εμείς, πότε θα αρχίσουμε να τραγουδάμε αυτά που σκεφτόμαστε και αισθανόμαστε ως άνθρωποι, πολίτες, Έλληνες και Ελληνίδες; Ή πιο απλά και σύμφωνα με τον Ζαμπέτα στο τραγούδι «Η κουλτούρα», «μα προς Θεού, μας έχετε ζαλίσει, τα βασανάκια του λαού ποιος θα τα τραγουδήσει;»
Έξω μας κατηγορούν ότι μαγειρέψαμε τα στοιχεία, ότι τους κρύψαμε λόγια.
Μήπως κρύβουμε λόγια και μεταξύ μας;
ΥΣΤ. Πριν διατυπώσω αυτά τα κριτικά σχόλια, προηγήθηκε η δική μου αυτοκριτική, και ως στιχουργός αυτό-εμετρήθην, αυτό-εζυγίσθην και ευρέθην… ελλιπής.
Επιχειρώ όμως, και την δική μου επανάσταση.
Γεωργία Γραμματικού (τραγουδοποιός)
Αν σου αρέσει να γράφεις για μουσικά θέματα, σε περιμένουμε στην ομάδα συντακτών του ιστορικού, ανεξάρτητου, πολυφωνικού, υγιούς και δημοφιλούς ηλεκτρονικού περιοδικού μας.
Στείλε το άρθρο σου
σχολιάστε το άρθρο
| #22381 / 22.04.2011, 17:06 / Αναφορά Θα προτιμούσα να τηρήσω μια λιγότερο αφοριστική στάση, δείχνοντας εμπιστοσύνη στο παρόν και το μέλλον της ελληνικής στιχογραφίας. Ωστόσο, πολλά από τα γραφόμενα έχουν αποτελέσει και δικές μου σκέψεις. Η σήψη που θίγεται, είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα μιας γενικότερης πνευματικής ακινησίας που πλήττει το χώρο τα τελευταία χρόνια, με τους παλαιούς να επαναλαμβάνονται, αποκηρύσσοντας την όποια καινοτομία, και τους νέους να ακολουθούν τα καθιερωμένα, θεωρώντας τα βέβαιη διέξοδο. Προσωπικά, δε θα περιόριζα το φαινόμενο μόνο στη συγγραφή στίχων, αλλά θα επεκτεινόμουν και στη μουσική σύνθεση, την ποίηση, τη λογοτεχνία. Το ένδοξο παρελθόν έχει αναχθεί σε μπούσουλα, επιτάσσοντας στους δημιουργούς να συμμορφωθούν στους κανόνες του, ενώ παράλληλα, οτιδήποτε ριζοσπαστικό ή, έστω, αποκλίνον από τα συνήθη, ρίπτεται στο καλάθι των αχρήστων. Θα ήταν πολύ απλουστευτικό, αν διατεινόταν κανείς πως η κατάσταση είναι οικουμενική. Ευτυχώς για εμάς, δεν είναι. Οι φωνές είναι μεν λίγες, αλλά υπάρχουν. Δε θα αναλωθώ στην αναφορά δημιουργών που κάτι διαφορετικό έχουν να πουν. Το κλισέ είναι γεγονός και, πουλάει. Είναι ο λόγος της καφετέριας, του ραδιοφώνου και της κιθάρας στην παραλία. Εκτιμώ πως έχουμε ανάγκη την ασφάλεια της έξης, αφού ο νεωτερισμός -υπό την όποια του μορφή- ταράσσει. Έστω κι αν ονομάζεται συμβιβασμός ή υπακοή στο κατεστημένο, επανάπαυση ή έλλειψη ανησυχίας, η γνώριμη θεματολογία της σύγχρονης στιχουργικής -αδικοχαμένοι έρωτες, θρήνος και πόνος ψυχής-, είναι η επιλογή της πλειονότητας των Ελλήνων ακροατών. Ώσπου να έρθει η σωτήριος πλευρά του εντέχνου, με το σκήπτρο της ποιότητας ανά χείρας, ότι τάχα έχει να πει κάτι διαφορετικό. Αυτό που εγώ εντοπίζω στην έντεχνη μουσική σκηνή, με ελάχιστες εξαιρέσεις, είναι μια συγκαλυμμένη μαλθακότητα ή, ίσως, και αποχαύνωση, πίσω από τα καλλιεργημένα λόγια και τα δήθεν ευφυή λεκτικά σύνολα. Έστω κι αν το έργο μας είναι μηδαμινό, έχουμε την κάλυψη ότι δεν φτιάξαμε σκυλάδικο, επειδή λείπει το μπουζούκι. Το πρόβλημα της Ελλάδας είναι που ποτέ δεν πεθαίνει. Αν πέθαινε θα μπορούσε ίσως να αναστηθεί. Δεν το λέω εγώ, ο Μάνος Χατζιδάκις το είπε. Και με βρίσκει απόλυτα σύμφωνη. |
| #22382 / 22.04.2011, 22:18 / Αναφορά Εχω την εντύπωση πως τελικά στην Ελλάδα πολλές φορές γκρινιάζουμε μόνο γιά την γκρίνια-όπως ένας συμμαθητής μου στο σχολείο,ικανός ποδοσφαιριστής "ντριμπλαδόρος",αφού ξεγελούσε ευφυώς τους αντιπάλους του,ηδονιζόταν τόσο πολύ από την τεχνική του ώστε ντριμπλάριζε τον ίδιο του τον εαυτό,οπότε μπουρδουκλωνόταν κι'έχανε την μπάλα δυό βήματα πρίν βάλη το γκόλ... Δέν αμφιβάλλω πως πολλοί άπό τους στίχους που ακούμε σήμερα είναι αυτό που λέει η αρθρογράφος-κλάψα γιά χαμένους ή αποτυχημένους έρωτες,θαυμασμός γιά πετυχημένους έρωτες,κάποια ψευτο-υπαρξιακά διλήμματα και παρόμοια.Ομως δέν είναι ΟΛΟΙ οι στίχοι έτσι.Υπάρχουν και στην Ελλάδα στιχουργοί που πρωτοτυπούν,που λένε αλήθειες,που προσπαθούν να "ξυπνήσουν" τον ακροατή.Είναι λίγοι,συμφωνώ.Πιστεύω όμως πως θα γίνουν περισσότεροι,γιατί και οι ακροατές πλέον ψάχνονται περισσότερο-δέν περιμένουν από την δισκογραφική να κυκλοφορήση κάτι καινούργιο,πάνε και το βρίσκουν αυτοί στο διαδίκτυο,σ'αυτούς που "αμολάνε" τα τραγούδια και τούς στίχους τους εκεί επείδή απλά θέλουν να επικοινωνήσουν με τον κόσμο και όχι να γίνουν "φίρμες".Οπότε κάποια στιγμή και οι παλαιοστιχουργοί ή θα "ξεθαρρέψουν" και θ'αρχίσουν να γράφουν αυτά που θέλουν οι ίδιοι να πούν κι'όχι αυτά που τους λένε τα media και οι δισκογραφικές ότι "πουλάνε",ή θα πάθουν ό,τι έπαθαν και οι δεινόσαυροι-θα εκλείψουν. Πάντως,τα "βασανάκια τού λαού",που επεκαλείτο ο Ζαμπέτας,τα έχουν τραγουδήσει ούκ ολίγοι Ελληνες στιχουργοί,συνθέτες και τραγουδιστές.Αλλωστε,πάντοτε αυτά τα "βασανάκια" είναι τα ίδια-ο αγώνας γιά την καθημερινή επιβίωση,μέσα σε συνθήκες που συνεχώς δυσκολεύουν.Οι στιχουργοί πρέπει να πάνε πλέον πιό πέρα από αυτά τά "βασανάκια"... |
| #22383 / 23.04.2011, 08:32 / Αναφορά Συμφωνώ απόλυτα με τις απόψεις της κας Γραμματικού. Προσέξτε τη θεματολογία των επιτυχιών της ''εμπορικής'' πλευράς του τραγουδιού και αυτή της ''έντεχνης''. Δεν υπάρχει καμία διαφορά! Όλοι -μα όλοι- τραγουδάνε τα ίδια και τα ίδια (χωρισμοί και μεγάλοι έρωτες) που έχουν καταντήσει κάτι παραπάνω από κουραστικοί. Μερικοί δε έχουν καταντήσει και γελοίοι (βλέπε γνωστό pop-ψευτοέντεχνο τραγουδοποιό με μεγάλη πέραση στις μονοψήφιες ηλικίες, χορηγούς κ.λπ., που τραγουδάει το ίδιο πράγμα εδώ και χρόνια..., αλλά και άλλον ξεπουλημένο έντεχνο που, πριν ακόμα η γυναίκα του γίνει κράτος, το γύρισε στο αναίμακτο ερωτικό, ρεμπέτικο και δημοτικό τραγούδι). Κι εγώ αναρωτιέμαι, αυτοί οι τραγουδιστές ή αυτοί που τους γράφουν τα τραγούδια, στην καθημερινότητά τους μιλάνε συνέχεια για τον έρωτα; Για τη χαμένη τους αγάπη; Όχι. Δεν μπορεί. Αδυνατώ να πιστέψω κάτι τέτοιο. Κι ενώ η τέχνη -κάθε είδους τέχνη- θα έπρεπε να είναι κι ένα πεδίο προβληματισμού ή αντίλογου και να οδηγείται προς την κορυφή της πυραμίδας των ψυχολογικών αναγκών του ανθρώπου, εντούτοις περιορίζεται (εσκεμμένα?) στην απόλυτη βασική ανάγκη, αυτή που δεν εκφράζεται με το μυαλό αλλά με το σώμα (βλέπε σεξ και μόνο σεξ). Ελάχιστοι γνωρίζουν ότι η ανεξαρτησία του Βελγίου ξεκίνησε από ένα τραγούδι που ερμήνευσε ένας τύπος σε μια θεατρική παράσταση. Θα μπορούσε να συμβεί κάτι τέτοιο στη χώρα μας; Όχι. Κι αυτό γιατί συμβαίνει αυτό που πολύ σωστά περιέγραψε η κα Γραμματικού. Γιατί απλούστατα δεν υπάρχει αυτός που θα γράψει τους στίχους, δεν υπάρχει αυτός που θα τους τραγουδήσει, δεν υπάρχει αυτός που θα τους προωθήσει και το ελληνικό κράτος, τα ΜΜΕ και οι δισκογραφικές εταιρείες φροντίζουν ώστε να μην υπάρχει κι αυτός που θα τους ακούσει... Υ.Γ. Δεν αμφισβητώ ότι υπάρχουν ενδεχομένως κάποιοι που δεν κρύβονται. Αλλά είμαι σίγουρος ότι κάποιοι κάνουν ό,τι μπορούν για να τους κρύψουν. Μόνο ο Θεοδωράκης ύψωσε τη φωνή του. Ο ίδιος που το είχε κάνει και πριν από 50 χρόνια. Και είναι ντροπή να μην βγουν στο πλάι του μπροστάρηδες της σημερινής γενιάς. |
| #22385 / 23.04.2011, 15:28 Μά ούτε εγώ διαφωνώ με την διαπίστωση ότι η θεματολογία τών στίχων τού Ελληνικού τραγουδιού αποτελείται σε μεγάλο ποσοστό από τα περί έρωτος θέματα.Απλώς επισημαίνω ότι είναι άλλο το "αποτελείται σε μεγάλο ποσοστό" και άλλο το "όλοι οι στίχοι μόνο γιά σέξ και έρωτα μιλάνε".Επίσης δέ,ακόμα και ανάμεσα σ'αυτούς που μιλάνε γιά έρωτα υπάρχουν κάποιοι που τον βλέπουν από άλλες οπτικές,διαφορετικές,πρωτότυπες. Οτι οι στιχουργοί που έχουν να μάς πούν κάτι διαφορετικό είναι λίγοι,ελάχιστοι,είναι γεγονός.Ομως υπάρχουν και είναι στο χέρι μας να τους ανακαλύπτουμε.Και ειδικά σήμερα με την ύπαρξη τού διαδικτύου είναι πιό εύκολο από παλιότερες εποχές. Οσο γιά το να συμβή στην Ελλάδα κάτι παρόμοιο με αυτό που συνέβη στο Βέλγιο-δηλαδή ο στίχος ενός τραγουδιού να προκαλέση την δημιουργία ενός ιστορικού γεγονότος-η άποψή μου είναι πως τα πάντα πρέπει να τα βλέπουμε σε συνάρτηση με τίς συνθήκες τής εποχής τους.Αλλες ήταν οι συνθήκες στίς αρχές τού 19ου αιώνα (που το Βέλγιο απέκτησε την ανεξαρτησία του) και άλλες σήμερα.Αλλωστε,δέν υπήρξε και τότε ο Ρήγας Φεραίος με τον Θούριό του που συνέβαλε στην έκρηξη τής εοπανάστασης τού '21;Τώρα,άν τυχόν βγή κάποιος και γράψη τόν θούριο τής επανάστασης κατά τού μνημονίου και ξεσηκώση τον κόσμο να γιαουρτώση άπαντες τους πολιτικούς και να τούς πετάξη από την Βουλή και το υπουργικό συμβούλιο,δέν το ξέρω-μπορεί όμως κάπου,κάποιος να τον ετοιμάζη.... ΥΓ.Γιά την ιστορία,το τραγούδι που ερμήνευσε ο Βέλγος ήταν η όπερα "La muette de Portici" (ήτοι,"η μουγκή τού Portici") που συνέθεσε ο Γάλλος Daniel Auber και είχε παρουσιαστεί γιά πρώτη φορά το 1828 στην Οπερα τού Παρισιού..... |
| #22415 / 03.05.2011, 18:48 / Αναφορά Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα άρθρα που έχω διαβάσει, με αρκετά έγκυρα επιχειρήματα και κυρίως με "ειδικό βάρος" στους καίριους προβληματισμούς του, αφού η συγγραφέας του δεν είναι απλά ένας παρατηρητής, αλλά ως τραγουδοποιός η ίδια, έχει λόγο στα πράγματα. Η δική μου άποψη είναι ότι ακόμη και σήμερα, δεν λείπουν οι αξιόλογοι στίχοι / στιχουργοί από το ελληνικό τραγούδι (μιλώ βέβαια για την ολότητά του, όχι για το τμήμα του εκείνο που προβάλλουν και αναμασούν τα κυρίαρχα ΜΜΕ, το οποίο είναι απλά γελοίο, είτε κοιτάξουμε προς τη μεριά της λαϊκοπόπ χυδαίας και λαϊκίστικης υποκουλτούρας, είτε προς τη μεριά της «έντεχνης» βερμπαλιστικής και «δήθεν» κενολογίας). Λείπουν όμως άλλα. Λείπουν κατ’ αρχήν, οι καλλιεργημένοι άνθρωποι στις θέσεις - κλειδιά της μουσικής «βιομηχανίας» (ο Θεός να την κάνει…). Μην αμφιβάλλετε πως ακόμη και πριν 30-40 χρόνια, τότε που οι μεγάλοι ποιητές γίνονταν τραγούδισμα στις παρέες, από τα γλέντια μέχρι τις πορείες, όπως και τώρα έτσι και τότε, οι δισκογραφικές νοιάζονταν για τις πωλήσεις. Όμως, υπήρχαν κάποια στελέχη στη Lyra, στην Columbia, κ.ο.κ. με καλλιέργεια, γνώσεις και αληθινό μεράκι για το ελληνικό τραγούδι. Κάποιοι τέτοιοι κατάφερναν να αφήνουν κάποιες χαραμάδες ανοιχτές, να περάσει το διαφορετικό. Ας μην ξεχνάμε π.χ. ότι αργότερα (το 1979), χαριστικά επέτρεψαν στο Θάνο Μικρούτσικο να δισκογραφήσει το «Σταυρό του Νότου», το θεωρούσαν αντιεμπορικό. Κι όμως κάποιος το πήρε πάνω του και βγήκε ο δίσκος, έστω κι απ’ το παράθυρο, ώστε πέρα από τις ανεπανάληπτες πωλήσεις, έμαθε όλη η Ελλάδα τον παραμελημένο μέχρι τότε Καββαδία... Μη ξεχνάμε ακόμη, τι τράβηξαν οι Κατσιμιχαίοι για να βγάλουν σε ηλικία 40 χρονών τον 1ο τους δίσκο, τα «Ζεστά ποτά». Όμως έστω και με το ζόρι, βρέθηκε μια χαραμάδα να περάσουν και να χαραχτεί έτσι μια νέα εποχή για το ελληνικό τραγούδι. Κι άλλα, αμέτρητα παραδείγματα. Σήμερα, οι μεγάλες δισκογραφικές παγκοσμιοποιήθηκαν εντασσόμενες σε πολυεθνικούς κολοσσούς και άρχονται από ανθρώπους που δεν έχουν καμιά επαφή με αυτό που λέγεται ελληνικός πολιτισμός, διοικούνται από γιάπικα στελέχη του marketing και της διαφήμισης, ανδρωμένα μάλιστα στην εποχή της αριβισμού και των νέων «ηθών» που πότισε τη νεοελληνική κοινωνία ο λαϊκισμός και το ευρύτερο κλίμα της δεκαετία του 80’. Σήμερα επίσης, υπάρχει αυτή η τηλεόραση και αυτά τα ραδιόφωνα που βλέπουμε όλοι την κατάντια τους. Σήμερα λοιπόν, δεν υπάρχουν ούτε καν χαραμάδες. Λείπει όμως και κάτι ακόμη: η διάθεση αναζήτησης του αξιόλογου από το ίδιο το κοινό. Λείπει η «κρίσιμη μάζα» ακροατών που δεν βαριούνται να ψάξουν μπας κι ανοίξουν λιγάκι τους ορίζοντές τους, κλείνοντας την τηλεόραση και τα ραδιόφωνα των playlist, ψάχνοντας λιγάκι παραπάνω στο διαδίκτυο - πέρα από το να κατεβάζουν τα τελευταία hit του Χ τραγουδισταρά και της Υ τραγουδιάρας. Ακροατές που διψούν για το όμορφο, αυτό που τραγουδώντας το ή σιγοψιθυρίζοντάς το αγαλλιάζει η ψυχούλα σου… Για να διψάς όμως για το όμορφο, πρέπει να έχεις αισθητική. Και για να έχεις αισθητική, θα πρέπει να έχεις παιδεία. Για να δώσω όμως και μια νότα αισιοδοξίας, (όχι γιατί «και καλά» πρέπει, αλλά γιατί ειλικρινά το πιστεύω), επειδή τα προϊόντα της βιτρίνας τους έχουν τόσο μικρή διάρκεια ζωής που σαπίζουν πριν προλάβουν καν να τα ανακυκλώσουν, επειδή η δυσοσμία έχει γίνει τόσο δυνατή που κάνουν ολοένα και περισσότερους ακροατές να συνειδητοποιούν ότι όχι απλά πιάσαμε πάτο, αλλά ο πάτος έσπασε και βρεθήκαμε στον …απόπατο, γι’ αυτό λοιπόν πιστεύω ότι η δίψα που ανέφερα παραπάνω γίνεται σιγά-σιγά τόσο μεγάλη, που δεν μπορεί, κάποια ρήγματα θα δημιουργηθούν, με κάποιο τρόπο θ’ αρχίσει να τρέχει καθαρό νερό μέσα από τις μικρές ρωγμές που - μακάρι - να διευρυνθούν τόσο, ώστε να σπάσει ο τοίχος που έχουν χτίσει και να δημιουργηθούν νέα ορμητικά ποτάμια να ξεδιψάσουμε… |
| #22450 / 13.05.2011, 21:36 / Αναφορά Χαιρετώ. Χαίρομαι πολύ που υπάρχει αυτή η ανησυχία από αξιόλογους στιχουργούς. Θα μπω γρήγορα στο ψητό και στις δικές μου ανησυχίες και προτάσεις. Λογικά, το 90% των ανθρώπων που στιχουργούν, ζούνε στα αστικά κέντρα. Πού τους ζουν, λοιπόν, εκεί τους χαμένους έρωτες στα βοσκοτόπια της μεταφυσικής; Το ζήτημα ότι τόσες χιλιάδες οικογένειες σμπρώχνονται στη φτώχεια, την ώρα που παρελαύνουν οι αλαφουζαίοι με τα υπερσύγχρονα γιοτ, οι πρίγκηπες με τους παραδεισένιους γάμους τους, και όλα τα παράσιτα που κάθονται στο σβέρκο του λαού για αιώνες, ζητώντας του θυσίες για να συνεχίζουν να πλουτίζουν, αυτό το ζήτημα δε συγκινεί κανέναν στιχουργό; Όταν πάει το πρωί στο φούρνο, όταν πάει στα μαγαζιά, που το ένα μετά το άλλο κρεμάει το "ξεπουλάμε", δε φτερουγίζει η καρδούλα του, που τόσο συχνά την "απασχολούν" οι χαμένοι "έρωτες"; Ακόμα κι αυτό το τόσο ταλαίπωρο "κορμί" που εξυμνούν, αυτό το αφαιρεμένο "Κορμί" δεν έχουν την ειλικρίνεια και πολλές φορές τη θέληση να το δουν κοινωνικά, να βγουν απ' το αφαιρεμένο "Εγώ" και το "Εσύ". Εκεί τοποθετώ τη βάση του προβλήματος. Η συγγραφέας αναφέρεται στην έλλειψη ρεαλισμού. Αν λοιπόν ο ρεαλισμός είναι ελλιπής, τούτο είναι προϊόν λειψής κοινωνικής συνείδησης του στιχουργού. Το ζήτημα δεν είναι μορφικό: "λαϊκουριά ή εντεχνίλα". Απ' τη στιγμή που ένας στιχουργός θα μπει σε βάθος μέσα στο κοινωνικό γίγνεσθαι του καιρού του, θα βρει (πρέπει να τα βρει) και τα κατάλληλα εκφραστικά μέσα για να ανεβάσει τα "απόκρυφα" του κόσμου στο λαό (όχι απλά να τραγουδήσει τα βασανάκια του, αλλά να δώσει διεξόδους σ' αυτά) κι έτσι να πολεμήσει και την υποκουλτούρα που καλλιεργεί ο αντίπαλος. Γιατί υπάρχει αντίπαλος και έχει τα μέσα στα χέρια του. Δε βρίσκω άλλο ρόλο για έναν δημιουργό, δε βρίσκω άλλο στόχο για μένα τον ίδιο. Δε θεωρώ ούτε εύκολη ούτε δεδομένη την αισθητική προσαρμογή σ' ένα τέτοιο δρόμο. Νοιώθω ότι αποτυχαίνω συνεχώς και ψάχνω να φτιάξω τη γλώσσα μου για να πλησιάσω τον καιρό μου. Αυτό όμως θεωρώ ότι είναι μια καλή αρχή. Μάκης Γεωργακάκης |
| #22452 / 14.05.2011, 00:04 Μά και στα αστικά κέντρα μπορεί κάποιος να βιώση έναν χαμένο έρωτα,έναν χωρισμό,μιά απόρριψη κλπ.Δέν είναι εκεί το θέμα μας όμως.Αυτό που λέει η κα Γραμματικού είναι πως η θεματολογία τής πλειοψηφίας τών στιχουργών πραγματεύεται αποκλειστικά αισθηματικά ζητήματα. Η δική μου διαφωνία είναι λοιπόν ακριβώς ότι υπάρχουν και στιχουργοί που γράφουν και εκφράζουν και άλλα πράγματα εκτός από τα ερωτικοαισθηματικά,αλλά είναι σχετικά λίγοι και πρέπει ο ακροατής να ψάξη να βρή τραγούδια που περιέχουν στίχους αυτών τών στιχουργών.Και ότι αντί να γκρινιάζουμε πως "όλοι οι στιουργοί μόνο γιά τον έρωτα γράφουν",καλό θα είναι να ανοίξουμε τα μάτια και τ'αυτιά μας και να ψάχνουμε πέρα από αυτά που "ακούγονται" mainstream-ιστί. Και χαίρομαι που βλέπω ότι συμφωνείς μ'αυτό που είχα πεί σε προηγούμενο σχόλιό μου,ότι δηλαδή "τα βασανάκια τού λαού" τα έχουν τραγουδήσει ούκ ολίγοι στιχουργοί,το ζήτημα είναι να δούνε αυτοί οι στιχουργοί πέρα απ'αυτά,να εμπνεύσουν δηλαδή στον λαό απαντήσεις και λύσεις. |
| #22505 / 24.05.2011, 06:26 / Αναφορά Κάποιοι, "καλά κρυμένοι", μας τραγουδάνε ακόμα... Αν χρησιμοποιούσα υπότιτλο θα ήταν αυτός... Διαβάζοντας το άρθρο σου geogramma πέρασα διαδοχικά από τις σκέψεις: ξανά αφορισμοί, πάλι στείρα κριτική, έλλειψη προτάσεων, γκρίνια για τη γκρίνια... Τελειώνοντας το άρθρο, διαπίστωσα μια αγάπη να το περιβάλει, "βλέποντας" στα μάτια σου με λίγη "οργή" πίκρα και λύπη... Λοιπόν: το ελληνικό τραγούδι στην Ελλάδα δεν το χάλασαν, ούτε το απόκρυψαν, ούτε καν σκέφτηκαν να το κάνουν, οι στιχουργοί... Ο Ελύτης συνεχίζει να υπάρχει, (οι στίχοι είναι εκεί), οι ποιητές δεν τέλειωσαν δε χάθηκαν μηδέ κι εξαφανίστηκαν, ο Λευτέρης Παπαδόπουλος ζει, και και και... τι συμβαίνει; έχω ένα στίχο δυνατό, είμαι βλέπεις στιχουργός, απευθύνομαι στους μουσικούς, βλέπεις μπορούν να συνθέσουν τη μελωδία, έχουνε στο μυαλό τους το Φοίβο ή τον Καρβέλα, έχουν ήδη δει και τα "σουξέ" τους, -μεταφραζόμενα σε διασημότητα, οικονομικά οφέλη, πρώτα ονόματα στο μικρόφωνο-, σε κοιτούν με λύπη, σου απαντούν με στεναγμό, ετούτα δεν πουλάνε... η χούντα έπεσε !!! (συμφωνώ συντρόφισσα geogramma) έπεσε όμως;;; ή μπας και δεν έπρεπε ποτέ να πέσει, για να μπορούν οι μουσικοί στο όνομα ξανά της δημοσιότητας, οικονομικών οφελειών και ξανά πρώτων ονομάτων στο μικρόφωνο, να θυμηθούν τους ποιητές τους στιχουργούς και τους συγγραφείς;;; δεν είναι δουλειά του Φοίβου η στιχουργική... όπως δεν είναι και δουλειά του συνθέτη να θέλει να γίνει Φοίβος... άλλο γράφω μουσική - άλλο γράφω στίχο - άλλο γίνομαι εργοστάσιο παραγωγής τραγουδιών, μιας νύχτας - μιας μέρας - μιας ώρας - μιας κι έξω, τέλος πάντων... ΟΙ ΣΤΙΧΟΥΡΓΟΙ ΠΟΤΕ ΔΕΝ ΕΚΡΥΨΑΝ ΛΟΓΙΑ !!! (θέσφατον) Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΕΚΡΥΒΕ ΚΡΥΒΕΙ ΚΑΙ ΘΑ ΚΡΥΒΕΙ ΤΟΥΣ ΣΤΙΧΟΥΡΓΟΥΣ !!! (κατάρα) σχετικά με την αγγλική αναφορά: η ιστορία των δισκογραφικών στην Αγγλία έχει περάσει από το φαινόμενο των Beatles (αλλά και άλλων φαινομένων) που στα πρώτα τους βήματα, είχαν, σύμφωνα με το γνωστό τρόπο και τη γνωστή έκφραση, φάει πόρτα, έχοντας αργότερα το αποτέλεσμα του "γενικού ξηλώματος", από τις θέσεις τους, των καρεκλοκένταυρων ΟΛΩΝ, από ΟΛΕΣ τις εταιρείες, επειδή ακριβώς δεν είχαν κρατήσει το γκρουπάκι αυτό... Έτσι η Ιστορία μένει στην Αγγλία... κάτι πρωτότυπο, πολιτικό, καταγγελτικό, πρωτοπόρο, βιωματικό, προσωπικές ιστορίες και άλλα τινά χρήσιμα και άχρηστα, που οι στίχοι φώτιζαν ή που δεν καταλάβαιναν αν φωτίζουν από μέσα τους, γινότανε δεκτό, από τις εταιρείες και τους παραγωγούς των, όχι γιατί απαραίτητα συμφωνούσαν με αυτά κι αυτούς, αλλ' απ' το φόβο του νέου φιάσκου και του νέου ξηλώματος... στην Ελλάδα τα πράγματα δε βοήθησαν αρκετά... η λογοκρισία προ και κατά τη διάρκεια της χούντας είχε αποτελέσματα... ο στίχος στην Ελλάδα ήταν καταραμένος... Ρίτσος Ελύτης Βάρναλης Εγγονόπουλος (κείμενα ) του Καζαντζάκη και και και... δεν ήτανε μόνο καταραμένοι αλλά και φυλακισμένοι ή εξόριστοι ή στη μαύρη λίστα... ο Θεοδωράκης το παλεύει εκτός Ελλάδας και τα καταφέρνει... ο Σαββόπουλος με τον Μπάλλο το παλεύει στο εσωτερικό και τα καταφέρνει... οι στιχουργοί έδειξαν τα λόγια τους. και τα δόντια τους. η πένα τους από ματωμένη ακίδα έγινε σημείο αναφοράς. οι στίχοι τους σκόρπισαν χαμόγελα στις ψυχές. ύστερα ήρθε ο Φοίβος... (παιδί της μεταπολίτευσης, που γρήγορα απ' τ' underground στο τοπ...) φτάσαμε στην ελευθερία των εκμαυλισμένων ημερών της μεταπολίτευσης... σ' αγαπώ μ' αγαπάς - σε θέλω - με θέλεις φεύγω - μη φεύγεις μείνε - μη μένεις και τον "κακό μας τον καιρό"... Οι μουσικοί στο όνομα της απόλυτης επιτυχίας "έθαψαν" τους στιχουργούς... μα είναι όλα μαύρα;;; όχι βέβαια !!! υπάρχει ακόμα ο Λευτέρης, να ο Τριπολίτης, ο Λάγιος, ο Γκανάς, η Λίνα, εσύ κι εγώ... {Δεν κατάλαβα όμως την αναφορά σου στην ομοιοκαταληξία... (είμαι σίγουρος πως εννοείς την εύκολη στιχοπλοκή και όχι την τεχνική ύπαρξή της, και μάλλον αυτό εννοείς (;))} ο στίχος ευτυχώς στην Ελλάδα έχει τα τελευταία χρόνια διασωθεί και από τους καλούς καλλίτερους και κάλλιστους συνθέτες μας, που συνεχίζουν να παράγουν Ποίηση (Θάνος Μικρούτσικος - Γιώργος Σαραντάρης) - (Μίκης Θεοδωράκης - Κώστας Καρτελιάς), ενδεικτικά, αλλά και άλλων που επιμένουν πεισματικά !!! Έχει όμως το γόητρο του στίχου και της μουσικής ποίησης, διασωθεί και από τα εξαιρετικά παιδιά μας, που μέσα από το ροκ, το χιπ χοπ, το ραπ και τις σύγχρονες, όσες μορφές έκφρασής τους, μας έχουν κυριολεκτικά βομβαρδίσει, με απέραντη στιχουργική ομορφιά, ευθύτητα, προβληματισμό, λεξιλόγιο και νοηματική... σε κάθε κλαμπάκι σε κάθε νεανικό λαϊβάδικο, ο ελληνικός και ο ελληνικός - αγγλόφωνος στίχος, ΔΕΝ ΚΡΥΒΕΤΑΙ. ΚΑΜΑΡΩΝΕΙ ΚΑΙ Ο ΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΕΙΝΑΙ ΣΠΙΘΑ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΗΤΗ ΣΤΑΧΤΗ ΠΟΥ ΣΚΕΠΑΖΕΙ ΤΗΝ ΤΕΧΝΗ... ΟΙ ΣΤΙΧΟΥΡΓΟΙ ΔΕΝ ΚΡΥΒΟΥΝ ΛΟΓΙΑ !!! Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΕΘΑΨΕ ΘΑΒΕΙ ΚΑΙ ΘΑ ΘΑΒΕΙ ΤΟΥΣ ΣΤΙΧΟΥΡΓΟΥΣ !!! Τέλος: το πρωτότυπο άρθρο σου, ας αποτελέσει έναυσμα μιας νέας αρχής... το τραγούδι δεν τελείωσε... η μουσική δεν τελείωσε... και μιας κι εξαρχής: ΕΝ ΑΡΧΗ ΗΝ Ο ΛΟΓΟΣ !!! ΟΙ "ΠΙΤΣΙΡΙΚΑΔΕΣ" ΔΕΙΧΝΟΥΝ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟ... ΟΙ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟΙ ΑΣ ΕΠΙΜΕΙΝΟΥΝ... ΛΙΓΟΣ ΕΙΝΑΙ ΑΚΟΜΑ Ο ΚΑΙΡΟΣ (τους)... κάποτε 300.000 δίσκοι και περισσότεροι, αποτελούσαν το κριτήριο του χρυσού... τα νούμερα έπεσαν σήμερα σε μονοψήφιους αριθμούς... κούρασαν - στέρεψαν - κουράστηκαν... Η ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΚΑΡΑΔΟΚΕΙ... ΕΝ ΑΡΧΗ ΗΝ Ο ΛΟΓΟΣ !!! Συγχαρητήρια για το άρθρο, την τόλμη, το πάθος !!! Να είσαι πάντα καλά !!! Καλή συνέχεια... |
| #22841 / 08.06.2011, 17:05 / Αναφορά Πολλές φορές έχω συζητήσει και έχω ανταλλάξει παρόμοιες σκέψεις. Δεν θα μπορούσα όμως να τις καταγράψω καλύτερα. Πολύ χαίρομαι που τις διατυπώνει ένας άνθρωπος της δουλειάς, που αγωνιά και ζει μέσα από τη μουσική. Ωστόσο μοιράζομαι την αισιοδοξία του κου Φαίδωνα Αλκίνοου. Ίσως τελικά οι στιχουργοί ή οι δημιουργοί να μην κρύβουν λόγια, ούτε κρύβονται οι ίδιοι.. Ίσως είναι απλά αμήχανοι και απογοητευμένοι. Γιατί ονειροπόλοι παλιοί και νέοι δημιουργοί υπάρχουν, έχοντας μάλιστα έργο και κόσμο. Όπως γράφει όμως κι ο Ν.Γκάτσος.. "δώστε μου μια ταυτότητα να θυμηθώ ποιος είμαι". Παρόλα αυτά, με αφορμή το σχόλιο του μέλους CHE, θέλω να κάνω μια επιπλέον επισήμανση, δίνοντας ένα παράδειγμα. Στις αρχές και τα μέσα της δεκαετίας του '90, η χώρα μας περνούσε μια έντονη περίοδο πολιτικής αναταραχής και κοινωνικής αμφισβήτησης.. "Βρώμικο '89", Οικουμενική κυβέρνηση, Μητσοτάκης, Μακεδονικό, Σαμαράς, σύνορα, ο Ανδρέας Παπανδρέου πάλι πρωθυπουργός κλπ.. Εκείνη τη περίοδο, ο κουραστικός, γελοίος, ξεπουλημένος (πολύ άδικοι χαρακτηρισμοί) καλλιτέχνης, εκδίδει τέσσερις ξεχωριστούς δίσκους με πραγματικά πολύ καλά τραγούδια: • του Ν.Γκάτσου σε μουσική του Σ.Ξαρχάκου • του Κ.Τριπολίτη σε μουσική του Θ.Μικρούτσικου • των Δ.Λάγιου και Μ.Χριστοδουλίδη πάνω σε στίχους διαφόρων Ελλήνων και Κυπρίων ποιητών Οι παραπάνω δίσκοι είχαν σαν βάση προβληματισμού και αναζήτησης το "άλλο".. Δηλαδή κάτι παρόμοιο με αυτό που "ψάχνει" και σχολιάζει το μέλος oakalestos. Εκείνη την περίοδο λοιπόν, υπήρχε αυτός που έγραψε τους στίχους, υπήρχε αυτός που τους τραγούδησε και τους υποστήριξε, υπήρχε αυτός που τους προώθησε. Παρόλα αυτά οι πωλήσεις αθροιστικά και των τεσσάρων δίσκων, ήταν λιγότερες από τις μισές πωλήσεις που έκανε μόνος του (!) ο λαϊκός δίσκος του ίδιου καλλιτέχνη, πάνω σε τραγούδια του Χ.Νικολόπουλου/Λ.Παπαδόπουλου, ο οποίος κυκλοφόρησε μόλις ένα-δύο χρόνια πριν από τους υπόλοιπους... Γενικά, πέρα από ορισμένες εξαιρέσεις, τα τραγούδια των παραπάνω δίσκων είχαν πολύ μικρότερη αποδοχή από αυτή που άξιζαν. Σαφώς υπάρχουν πολλές αιτίες και δικαιολογίες. Φέρνοντας όμως αυτό το παράδειγμα, θέλω να τονίσω κάτι πολύ συγκεκριμένο. Κάτι το οποίο ανέφερε εν μέρει και το μέλος AR-ON. Με λίγα λόγια, το φαινόμενο που περιγράφει η κα Γραμματικού έχει ρίζες στο παρελθόν... Κάνοντας μια μικρή αναδρομή στο χώρο του τραγουδιού από τότε μέχρι σήμερα, έχω την αίσθηση πως -τηρουμένων των αναλογιών- τη μεγαλύτερη ευθύνη τη φέρει ο κόσμος, όχι οι δημιουργοί.. Ένας κόσμος που την τελευταία τουλάχιστον δεκαπενταετία, με αποκορύφωμα την περίοδο 1998-2003, επιλέγοντας την "ευκολία", αποδέχτηκε και ανέδειξε ως καλλιτέχνες, όλους αυτούς τους γνωστούς "διάσημους" αλλά "άφωνους" και "μέτριους" ανθρώπους. Ο ίδιος κόσμος, που έπρεπε να του πάρουν τα λεφτά για να αντιληφθεί την κρίση και το πολιτισμικό τέλμα που βρίσκεται σήμερα. Μπορεί να είναι λίγο ισοπεδωτικό αυτό που λέω, & προφανώς υπάρχει αντίλογος. Είμαι όμως βέβαιος πια, πως η ευθύνη της σημερινής στιχουργικής ξηρασίας δεν βαραίνει μόνο τους δημιουργούς. Υ.Γ. CHE, όσο κι αν θαυμάζω τον Μίκη Θεοδωράκη, προς το παρόν δεν νομίζω πως κάνει ότι έκανε πριν από 50 χρόνια. Αντίθετα, έχω την εντύπωση πως κάνει ότι έκανε πριν από 20 χρόνια. Υψώνει δηλαδή τη φωνή του απέναντι στο όνομα Παπανδρέου και Σία. Ακόμα κι αν αυτό απαιτεί να συνεργαστεί με τον Μητσοτάκη ή τους δεξιούς οικείους του, ώστε να ακουστεί με μεγαλύτερη ένταση. Μακάρι να κάνω λάθος. |
| #22931 / 21.06.2011, 15:48 / Αναφορά έστω και καθυστερημένα θα ήθελα να πω ότι συμφωνώ μέχρι τελείας με το άρθρο και να καταθέσω τα σέβη μου για την φράση ¨....αυτό-εμετρήθην, αυτό-εζυγίσθην και ευρέθην… ελλιπής¨ χαίρεται κανείς να διαπιστώνει ότι κάποιους μάγκες δεν τους πάτησε το τραίνο. |
Οι Ελληνίδες!
Πέτρος Βαγιόπουλος: Της ζωής μου το παιχνίδι!
Τα Άλυτα Μυστήρια στην Ιστορία της Μουσικής
Πόση ισχύς ενισχυτή απαιτείται ανάλογα με το συγκρότημα μας; 
Συνέντευξη του Θεόδωρου Παπαδόπουλου. Από την Οπισθοδρομική Κομπανία στο σήμερα.
Συχνά λάθη καθηγητών φωνητικής
G.A.S (Gear aquisition syndrome)
Τεχνική στο τραγούδι: Σύμμαχος ή εχθρός της έκφρασης;
Είμαι παράφωνος. Μπορώ να τραγουδήσω;
Πώς μπορώ να τραγουδήσω σωστά τις ψηλές νότες;
