Ο Στάθης Δρογώσης στο MusicHeaven

«Πειρατεία» και παραγωγοί

Ακόμη και αν κάποιος «κατεβάσει» το δίσκο σου χωρίς να τον αγοράσει;
«Όταν ένας τραγουδοποιός βγάζει δίσκο προσέχει δύο παραμέτρους. Να επιβιώσει οικονομικά και να περάσει το μήνυμά του. Οπότε, είτε το περάσει μέσω του δίσκου, είτε μέσω του πειρατικού πετυχαίνει το σκοπό του.
Επίσης, το επιχείρημα των δισκογραφικών ότι η πειρατεία σκοτώνει τη μουσική, έχει το αντεπιχείρημα ότι η μουσική υπήρχε και πριν τη δισκογραφία.
Παρόλα αυτά κάποιοι άνθρωποι δουλεύουν για ένα cd και αν συνεχιστεί αυτό το φαινόμενο της πειρατείας, οι πολυεθνικές δεν θα μπορούν να χρηματοδοτούν, πια, παραγωγές καλλιτεχνών σαν κι εμένα. Δηλαδή, ανθρώπων που έχουν μικρό μπάτζετ, αλλά έχουν ανάγκη έστω και αυτό το μικρό μπάτζετ. Οπότε μιλάμε για ένα σύνθετο πρόβλημα.
Θα μπορούσαν οι εταιρίες να ρίξουν τις τιμές, να κάνουν λαϊκή δισκογραφία... Είχαν παλιότερα το βινύλιο, που δεν μπορούσε να αντιγραφεί το ίδιο, αλλά συνέβη το εξής. Οι εταιρίες που είχαν την πατέντα του cd εξαγόρασαν δισκογραφικές ακριβώς για να πουλάνε τα cd και οι ίδιες οι δισκογραφικές διαμαρτύρονται, ουσιαστικά, για αυτό το μέσο...
Από την άλλη μεριά, δεν έχω κανένα πρόβλημα με τη συμπαθή τάξη των μικροπωλητών που πουλάει τα πειρατικά cd, απλώς καλό θα το ήταν να αγοράζεται το αυθεντικό για να πληρώνονται και οι συντελεστές, γιατί στην Ελλάδα οι μουσικοί υποπληρώνονται. Και στα κέντρα διασκέδασης και στους δίσκους. Υπάρχουν πολλοί καλλιτέχνες που οι μόνοι χρηματοδότες που μπορούν να έχουν είναι μέσα από σύστημα που πληρώνει.
Είναι ζήτημα και μιας άλλης συνάρτησης... Τα 15 ευρώ στην Ιρλανδία, δεν είναι κάποιο σημαντικό ποσό, γιατί ο μισθός είναι πολλαπλάσιος σε σχέση με εδώ. Στην Ελλάδα, όμως, είναι κάτι.
Προσωπικά, μου αρέσει να έχω το αυθεντικό cd και για το artwork. Να είναι από μόνο του ένα μοναδικό, προσωπικό αντικείμενο. Καταλήγεις να κατεβάζεις από το ίντερνετ... τόνους και το υλικό αυτό να μην έχει προσωπικότητα. Επίσης, κάτι άλλο σημαντικό που με ενδιαφέρει απόλυτα, είναι ότι το mp3 δεν έχει καλή ποιότητα ήχου. Ακούγεται πολύ τεχνικό, αλλά είναι αλήθεια... κόβονται χιλιάδες συχνότητες και μας «βγαίνει το λάδι» να μιξάρουμε, για να κάνουμε μια ωραία δουλειά, γιατί το αποτέλεσμα χάνει το 90% της πληροφορίας. Αυτό, ακούγεται.
Εν τέλει για να πω ξεκάθαρα την άποψή μου, προτιμώ κάποιον που δεν έχει τα χρήματα, να έχει πρόσβαση στη μουσική, γιατί η τέχνη πρέπει να είναι σε όλους προσιτή, όποιος έχει χρήματα ας τα δώσει κι ας κάνουν και οι εταιρείες κάποιες κινήσεις καλής θέλησης, να κατεβάσουν λίγο τις τιμές για να αγοράζει ο κόσμος...»

Στις δουλειές σου κάνεις και ενορχηστρώσεις...
«Για να χρηματοδοτήσω τη ζωή μου, για να ζήσω από τη μουσική, προφανώς δεν μπορώ να το κάνω μόνο μέσα από τη δισκογραφία. Ευτυχώς, όμως τα καταφέρνω και μέσα από εμφανίσεις, ενώ είμαι και μουσικός. Παίζω πλήκτρα, πιάνο...»

Περνάς την άποψή σου σε ό,τι αφορά την παραγωγή του δίσκου;
«Στο συγκρότημα, ο πρώτος μας δίσκος ήταν μια... ρομαντική ιστορία. Δουλεύαμε καλοκαίρι σε ένα μαγαζί στη Φολέγανδρο, όπου παίζαμε διασκευές και δικά μας τραγούδια και εκεί μας είδε ο Μανώλης Φάμελλος. Του άρεσαν τα τραγούδια μας και μας έβγαλε δίσκο. Η ενορχήστρωση ήταν δική του υπόθεση. Στο δεύτερο δίσκο κάναμε εμείς ενορχήστρωση και ο Μανώλης είχε την επίβλεψη. Αργότερα, όταν διαλύθηκε το συγκρότημα, ήθελα να κάνω ένα δίσκο με πιάνο, μπάσο και κοντραμπάσο κλπ. Εκεί με βοήθησε, πάλι, ο Μανώλης και το κάναμε μαζί.
Πάντως, ναι, περνάει η άποψή μου. Όταν τώρα πια με καλούν κάπου να παίξω, θέλουν την άποψή μου πάνω στο θέμα. Επίσης, έχω κάνει κι εγώ μια παραγωγή στο Γιώργο Μυλωνά, ένα νέο πολύ αξιόλογο τραγουδοποιό, ο δίσκος του οποίου βγήκε πέρυσι. Με συγκίνησαν τα τραγούδια του, γι’ αυτό το έκανα...
Ωστόσο, πιστεύω ότι στην Ελλάδα, γενικά, έχουμε έλλειψη από παραγωγούς. Είναι ο Μάκης Μουράτογλου, ο Μανώλης Φάμελλος, Koti K, ωστόσο υπάρχουν και άνθρωποι που ονομάζονται παραγωγοί, αλλά δεν είναι αυτό που σημαίνει ένας producer στο εξωτερικό. Εκεί ο παραγωγός, στην ουσία είναι ισότιμος καλλιτέχνης, σου δίνει τη μουσική κατεύθυνση... Στην Ελλάδα παραγωγός λέγεσαι όταν κάνεις, απλώς, τη μίξη στη φωνή... Ευτυχώς δεν έχω συνεργαστεί με τέτοιους παραγωγούς.
Ο πρώτος μουσικός παραγωγός ήταν ο George Martin, ο οποίος δικαίως είχε το προσωνύμιο «πέμπτος Beatle». Έδινε την αισθητική γραμμή στο συγκρότημα. Οι παραγωγοί είναι ήρωες στο εξωτερικό. Ο Phil Spector, ο Daniel Lanois κι ο Brian Eno για τους U2, είναι άνθρωποι που όπως έχει πει κι ο George Martin, κάνουν το φόντο γύρω από τη Τζοκόντα... που είναι εξίσου σημαντικό.
Προσωπικά δεν μπορώ να θεωρηθώ, ακόμη, παραγωγός. Ένας παραγωγός πρέπει να έχει πάρα πολλά ακούσματα, γνώσεις γύρω από τα όργανα και μια επικοινωνιακή ικανότητα να μπορεί να συνεργαστεί με τους μουσικούς...»

Πως εκμεταλλεύεσαι την γνωριμία και τη συναναστροφή σου με καταξιωμένους συναδέλφους σου;
«Είμαι πάρα πολύ τυχερός που έχω παίξει –χωρίς σειρά αξιολόγησης- με τον Γιώργο Δημητριάδη, το Νίκο Ζιώγαλα, τον Βασίλη Καζούλη, το Νίκο Πορτοκάλογλου, το Μανώλη Φάμελο, τον Πάνο Τόλιο από τα Ξύλινα Σπαθιά, τον Δημήτρη Μπασλάμ που είναι τώρα στους «Επισκέπτες» του Γιάννη Αγγελάκα και στο σχήμα του Θανάση Παπακωνσταντίνου και άλλους που αδικώ τώρα, αλλά δεν τους ξεχνάω...
Ο Μανώλης Φάμελος, είναι το παράδειγμα για το πόσο δύσκολο είναι να έχεις τη μοναχική πορεία στην Ελλάδα, γιατί ο Μανώλης κάνει του κεφαλιού του. Όταν όλοι ήθελαν φολκ, αυτός άλλαξε τον ήχο του σε πιο ηλεκτρικό κι όταν οι άλλοι γύρισαν στον ηλεκτρισμό, αυτός έκανε τον ήχο του πιο φολκ.
Επίσης, ο Γιώργος Δημητριάδης που είναι ο πιο ώριμος τραγουδιστής που έχω ακούσει, έχει απίστευτες φωνητικές ικανότητες και μια τεράστια βάση δεδομένων στο κεφάλι του, από μουσική σίξτις μέχρι τώρα... Ο Βασίλης Καζούλης που είναι επίσης... Μπιτλομανής και έχουμε περάσει ατέλειωτα βράδια συζητώντας για Μπιτλς. Ο Νίκος Ζιώγαλας, ένας τζέντλεμαν, τον οποίο θαυμάζω γιατί είναι από τους λίγους που έχουν καταφέρει, αυτό το δίπολο παραδοσιακή μουσική και ροκ να το «παντρέψει», κάτι που θεωρώ μεγάλο επίτευγμα, το οποίο με βασανίζει κι εμένα, γιατί έχω ακούσματα λόγω της μητέρας μου, αλλά δεν μπόρεσα ποτέ να τα βάλω μέσα στην τραγουδοποιία... Το θεωρώ δύσκολο.
Οι Αμερικάνοι είχαν την τύχη να παίζουν φολκ και γενικά η μουσική τους ήταν πολύ κοντά στο ροκ, έβαλαν και την κιθάρα.
Ενώ σε εμάς υπάρχει ένας διχασμός και άνθρωποι που το καταφέρνουν τους θεωρώ ιδιοφυείς. Ο Ζιώγαλας έχει τραγούδια που πατάνε με το ένα πόδι στην παράδοση και με το άλλο στον ηλεκτρισμό... Το θεωρώ μεγάλο επίτευγμα.
Αυτό το έχει κάνει και ο Πορτοκάλογλου, που έχει πιο πολύ το λαϊκό στοιχείο. Το ηλεκτρικό λαϊκό τραγούδι με εξιτάρει σαν άποψη... και στιχουργικά.
Ο Ζιώγαλας είναι ένας άνθρωπος που βοηθάει τους συνεργάτες του, προσωπικά μου έδωσε πάρα πολύ χώρο, όταν παίξαμε μαζί στο «Συρμό» πριν από δύο χρόνια...
Ο δε Νίκος Πορτοκάλογλου είναι αξιοθαύμαστος γιατί, ενώ είναι στο χώρο 25 χρόνια, έχει τόσους χρυσούς δίσκους, αναγνωρισιμότητα, είναι σαν παιδί, έχει πάντα την ίδια φιλοδοξία, δεν έχει βαρεθεί με όσα έχει κάνει, θέλει κι άλλα, θέλει και την αναγνωρισιμότητα, δεν επιδιώκει πράγματα αβάν γκαρντ. Θέλει να είναι παρών και να κάνει τραγούδια που να τα αγαπάει ο κόσμος... Προσωπικά είμαι τόσο κυνικός... Είμαι 29 χρονών και βλέπω αυτόν να είναι σαν παιδί όταν είναι στη σκηνή, όπως όταν κάνουμε πρόβες... Μου θυμίζει συγκρότημα. Πέρασα ένα χρόνο μαζί του –και με τον συνεργάτη του, τον Οδυσσέα Τσάκαλο, με τον οποίο αλληλοσυμπληρώνονται- και ήταν μαγική χρονιά...
Το αναφέρω γιατί πήγα άλλος άνθρωπος κι άλλος έφυγα... Γιατί είδα πως είναι. Ο Νίκος δεν έχει κάνει συμβιβασμούς, στις συναυλίες του δεν ακούει κανένα από κάτω, έχει μια σχέση με τους φαν πολύ συγκεκριμένη, με όρια, είναι όμως και πάρα πολύ ευγενής και ακόμη πολύ φιλόδοξος. Τον θαυμάζω...»