Αφιέρωμα στον Διονύσιο Σολωμό από το Τρίτο Πρόγραμμα

Με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 150 χρόνων από το θάνατο του Διονύσιου Σολωμού, το Τρίτο Πρόγραμμα παρουσιάζει ένα αφιέρωμα, από τις 10 έως τις 22 Δεκεμβρίου.
Η Όλια Λαζαρίδου και ο Κωνσταντίνος Κωνσταντόπουλος διαβάζουν χαρακτηριστικά αποσπάσματα από το έργο του μεγάλου Ζακύνθιου ποιητή, που θα ακούγονται σε όλη τη διάρκεια της ροής του προγράμματος, ενώ ο καθηγητής – συγγραφέας Δημήτρης Δημηρούλης και ο ψυχίατρος – συγγραφέας Νώντας Ασλανίδης επιχειρούν φιλολογικές, ιστορικές, ερμηνευτικές και ψυχαναλυτικές προσεγγίσεις στον άνθρωπο Σολωμό και στο σημαντικότατο έργο του.
Ανθολόγηση κειμένων – επιμέλεια παραγωγής: Κώστας Παπαγεωργίου.

Συγκεκριμένα, το πρόγραμμα του αφιερώματος έχει ως εξής:
Δευτέρα 10/12, Τρίτη 11/12, Δευτέρα 17/12, Τρίτη 18/12, ώρα 20.30
«Διονύσιος Σολωμός – Η ζωή κι το έργο του»
Επιμέλεια: Δημήτρης Δημηρούλης

Παρασκευή 14 και 21 Δεκεμβρίου, ώρα 19.30
«Η ψυχαναλυτική προσέγγιση στη Γυναίκα της Ζάκυνθος»
Επιμέλεια: Νώντας Ασλανίδης

Τρίτη, 11/12/07, ώρα 21.00
«Διονύσιος Σολωμός: Τα ποιήματα που έγιναν τραγούδια»
Θα ακουστούν ποιήματα του Διονυσίου Σολωμού που μελοποίησε ο Νικόλαος Μάντζαρος όπως και άλλοι γνωστοί συνθέτες, ο Παύλος Καρρέρ, ο Σπυρίδων Ξύνδας, ο Διονύσιος Λαυράγκας κ.α.
Παραγωγή: Ράνια Βισβάρδη

Παρασκευή, 14 Δεκεμβρίου, ώρα 20.30
«Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΤΗΣ ΖΑΚΥΘΟΣ»
Του Διονυσίου Σολωμού
Ραδιοφωνική μεταφορά του έργου του Σολωμού «Η Γυναίκα της Ζάκυθος» σε ηχογράφηση 1981, με την εξαιρετική ερμηνεία του Μάνου Κατράκη. Ο Λίνος Πολίτης, μελετητής και εκδότης του έργου του Σολωμού, μιλά πριν από το έργο στον Τίτο Πατρίκιο για τη σημασία του έργου του Σολωμού. Στη ραδιοφωνική μεταφορά του έργου τη μουσική επένδυση έκανε ο Κυριάκος Σφέτσας. Τραγουδούν μέλη της Ελληνικής Βυζαντινής Χορωδίας με διευθυντή τον Λυκούργο Αγγελόπουλο.
Παίζουν: Μάνος Κατράκης, Ελένη Χατζηαργύρη, Μαρία Σκούντζου και Φοίβος Ταξιάρχης.
Επιμέλεια: Αιμιλία Κτενά

Παρασκευή, 14 Δεκεμβρίου, ώρα 21.30
«Ανατρέποντας τον Κόμητα Διονύσιο Σολωμό»
Ο τραγουδοποιός Λουδοβίκος των Ανωγείων απαγγέλλει ποιήματα του Κόμητα Διονυσίου Σολωμού υπό τους ήχους των μινιμαλιστών συνθετών Philip Glass και Gavin Bryars.
Ο Ζακυνθινός ποιητής Κόμης Διονύσιος Σολωμός, ο απόλυτος ποιητής που έζησε και πέθανε με την αγωνία της γραφής, ο πρώτος Έλληνας ποιητής που τάχθηκε να αποκαλύψει στη γλώσσα την ουσιώδη ουσία της ποίησης.
Παραγωγή: Εμμανουήλ Κουτσουρέλης

Σάββατο, 15 Δεκεμβρίου, ώρα 4 το απόγευμα (Α' μέρος)
Δευτέρα, 17 Δεκεμβρίου, ώρα 7.30 το βράδυ (Β' μέρος)
«Ποτέ Από Την Ποταμιά Δεν Λείπει Πρασινάδα» δύο επάλληλες μεταδόσεις της:
Ένα πανόραμα της σχέσης του ελληνικού τραγουδιού, στις ποικίλες εκφάνσεις του, με την ποίηση του Σολωμού. Από τη χιλιοτραγουδημένη "Ξανθούλα" ως τον Εθνικό Ύμνο, κι από του Ελεύθερους Πολιορκημένους ως τον Μεγάλο Ερωτικό του Χατζιδάκι, η ποίηση του Διονυσίου Σολωμού έχει συνταιριάξει πολλές φορές με το ελληνικό τραγούδι – λαϊκό, έντεχνο και λόγιο-, απασχολώντας ως τα πρόσφατα χρόνια πολλούς Έλληνες συνθέτες.
Παραγωγή: Βασίλης Αγγελικόπουλος

Σε σοβαρο ανθρωπο θα κανει αφιερωμα το τριτο προγραμμα....

Τι εννοείς bon_scott?

Παράθεση: Το μέλος vouliakis στις 05-12-2007 στις 23:29 έγραψε... Τι εννοείς bon_scott?

Eννοω οτι αν και υπηρξε πρωτοπορος σε θεματα τεχνικης στην Ελλαδα, τα ποιηματα του ειναι καπως....κλεμμενα και επαναλαμβανομενα... Υπαρχουν καλυτεροι ποιητες απο τον εθνικο μας στ... ποιητη.

Τι εννοείς? Μπορείς να μας αναφέρεις κάποια παραδείγματα?

Παράθεση: Το μέλος vouliakis στις 05-12-2007 στις 23:50 έγραψε... Τι εννοείς? Μπορείς να μας αναφέρεις κάποια παραδείγματα?

Επειδη ξεχασα να αναφερω την αποσπασματικοτητα στα εργα του (παρεδωσε ολοκληρωμενα ελαχιστα ποιηματα, λογω "της τελειομανειας του" συμφωνα με τους μελετητες του), θα σταθω στον Κρητικο ο οποιος εχει περιεργα πολλες ομοιοτητες με τον Ερωτοκριτο και της ομοιτητες αναμεσα σε αυτο και σε αλλα ποιηματα του (ενα εκ των οποιων ειναι και οι ελευθεροι πολιορκημενοι) + την συνθετικη του αδυναμια σε πρωιμα κειμενα. Επειδη προφανως δεν συμφωνεις και δεν μπορω να το παιζω εξυπνος(φυσικη ανικανοτητα - πανε τα litle grey cells καηκανε) και επειδη παντα μπορει να μαθω κατι καινουριο στηριξε την αντιθετη αποψη αν θελεις.

Ένας από τους λόγους που θα ήθελα να ακούσω αυτές τις εκπομπές είναι η ερμηνεία που θα δώσουν σε αυτή την αποσπασματικότητα. (Δυστυχώς τις ώρες εκείνες είμαι στη δουλειά – ελπίζω να τις βρω κάπου ηχογραφημένες.)

Η συνθετική του αδυναμία στα πρώιμα κείμενα αποδίδεται στην προσπάθειά του να γράψει στη δημοτική: εγχείρημα δύσκολο, όχι μόνο επειδή ο ποιητής δεν γνώριζε καλά την ελληνική γλώσσα, αφού η παιδεία του ήταν κλασική και ιταλική, αλλά και επειδή δεν υπήρχαν πολλά αξιόλογα ποιητικά έργα στην δημοτική γλώσσα, τα οποία θα μπορούσε να αξιοποιήσει ως πρότυπο.

Το παράξενο, πάντως, με τον Σολωμό είναι πως ενοχλεί πολλούς. Ενοχλεί τους ελληναράδες, επειδή ήταν ιταλόφωνος και μάλλον εβραϊκής καταγωγής. Ενοχλεί τους χριστιανούς, επειδή ήταν (;) μασόνος. Ενοχλεί τους καθαρευουσιάνους, ως δημοτικιστής. Ενοχλεί όμως και τους μοντέρνους αντιεθνικιστές, επειδή ήταν, λέει, απολογητής της εθνοκάθαρσης στην Τριπολιτσά...

Παράθεση: Το μέλος vouliakis στις 07-12-2007 στις 00:07 έγραψε... Ένας από τους λόγους που θα ήθελα να ακούσω αυτές τις εκπομπές είναι η ερμηνεία που θα δώσουν σε αυτή την αποσπασματικότητα. (Δυστυχώς τις ώρες εκείνες είμαι στη δουλειά – ελπίζω να τις βρω κάπου ηχογραφημένες.) Η συνθετική του αδυναμία στα πρώιμα κείμενα αποδίδεται στην προσπάθειά του να γράψει στη δημοτική: εγχείρημα δύσκολο, όχι μόνο επειδή ο ποιητής δεν γνώριζε καλά την ελληνική γλώσσα, αφού η παιδεία του ήταν κλασική και ιταλική, αλλά και επειδή δεν υπήρχαν πολλά αξιόλογα ποιητικά έργα στην δημοτική γλώσσα, τα οποία θα μπορούσε να αξιοποιήσει ως πρότυπο. Το παράξενο, πάντως, με τον Σολωμό είναι πως ενοχλεί πολλούς. Ενοχλεί τους ελληναράδες, επειδή ήταν ιταλόφωνος και μάλλον εβραϊκής καταγωγής. Ενοχλεί τους χριστιανούς, επειδή ήταν (;) μασόνος. Ενοχλεί τους καθαρευουσιάνους, ως δημοτικιστής. Ενοχλεί όμως και τους μοντέρνους αντιεθνικιστές, επειδή ήταν, λέει, απολογητής της εθνοκάθαρσης στην Τριπολιτσά...

Περιττο να πω πως δεν ειμαι ουτε Ελληναρας ουτε χριστιανος(αισθανομαι). Τωρα το πως επαιξε ρολο η ιταλικη του παιδεια στην αποσπασματικοτητα ενω ηταν αλκοολικος και ναρκομανης, μονο αυτοι που κανουν καριερα πανω στα εργα του το ξερουν. Με ενοχλει αποκλειστικα και μονο η συνθετικη του αδυναμια. Προτιμω αλλου ειδους ποιητες, απο τους λιγους που εχω διαβασει.

Παράθεση: Το μέλος bon_scott στις 07-12-2007 στις 00:21 έγραψε... Περιττο να πω πως δεν ειμαι ουτε Ελληναρας ουτε χριστιανος(αισθανομαι).

Περιττό να το πεις. Δεν υπονόησα κάτι τέτοιο. (Άλλωστε, δικαίωμά σου είναι να είσαι ό,τι θέλεις- δεν μου πέφτει λόγος )

Όσα γράφεις περί αλκοολισμού είναι μια από τις πολλές απόπειρες ερμηνείας αυτής της αποσπασματικότητας στο έργο του. Αντιγράφω από τη wikipedia:

...Η μορφή που παρουσίασε το έργο του Σολωμού με την πρώτη έκδοσή του μάλλον προκάλεσε απογοήτευση, καθώς τότε δεν μπορούσε να γίνει κατανοητή και να εκτιμηθεί η αξία ενός έργου με τόσες «ατέλειες».

Ο Πολυλάς τόνισε στα προλεγόμενά του ότι τα κυριότερα χειρόγραφα, με την οριστική μορφή των ποιημάτων είτε είχαν χαθεί, είτε είχαν καταστραφεί.

Επικρατούσαν τότε οι υποθέσεις ότι μπορεί τα έργα να εκλάπησαν από τον υπηρέτη του Σολωμού ή από τον αδερφό του Δημήτριο, ή ίσως ότι μπορεί να τα κατέστρεψε ο ίδιος ο ποιητής.

Μόνο από τις αρχές του 20ου αι. είχε γίνει πλέον κατανοητό ότι δεν υπήρχαν άλλα χειρόγραφα και ότι ο ποιητής δεν είχε ολοκληρώσει τα έργα του.

Οι πρώτες απόπειρες ερμηνείας του φαινομένου της αποσπασματικότητας ήταν περισσότερο εξωκειμενικές: η αδυναμία ολοκλήρωσης ερμηνευόταν ως αιτία της απουσίας της κατάλληλης πνευματικής ατμόσφαιρας που θα του έδινε κίνητρο να ολοκληρώσει τα έργα του, ή της απουσίας ικανοποιητικής λογοτεχνικής παράδοσης την οποία θα μπορούσε να ακολουθήσει, ή δίνονταν ψυχολογικές ερμηνείες σχετικά με τον αλκοολισμό του ποιητή, την έλλειψη συνθετικής ικανότητας, την δυσμενή επίδραση της δίκης του 1833-1838 ή την τελειομανία και το αίσθημα του ανικανοποίητου.

Άλλοι μελετητές αντιθέτως επισήμαναν ότι ο Σολωμός σε μεγάλο βαθμό αδιαφορούσε για την ολοκλήρωση των ποιημάτων.

Ενδεικτική είναι η φράση που αποδίδεται στον ποιητή «Ο Λάμπρος θα μείνει απόσπασμα, γιατί το όλο ποίημα δε φτάνει το ύψος μερικών μερών».

Ο Λίνος Πολίτης λέει σχετικά με την αποσπασματικότητα των Ελεύθερων πολιορκημένων: «δεν θέλησε ή δεν ενδιαφέρθηκε να εντάξει τα λυρικά αυτά κομμάτια σ' ένα σύνολο αφηγηματικό... Έμεινε στην καθαρή λυρική έκφραση, αδιαφορώντας για την μη λυρική συνδετική ουσία, προχωρώντας έτσι...προς μιά κατάκτηση ενός «καθαρού» λυρικού χώρου, πολύ πιο πριν από την εποχή του. Κάτι ανάλογο διαπιστώσαμε και στον Κρητικό, το ίδιο ισχύει και για τα άλλα του «αποσπασματικά» έργα.»

Αργότερα ο Σολωμός θεωρήθηκε από αρκετούς ποιητές και κριτικούς ως πρόδρομος την «καθαρής ποίησης» και η αποσπασματικότητα του έργου του δεν «ενοχλούσε», αντιθέτως εθεωρείτο μεγάλο πλεονέκτημα.

Τέλος, την τελευταία δεκαετία έγινε απόπειρα συσχετισμού των ανολοκλήρωτων σολωμικών έργων με τα αποσπασματικά έργα της ρομαντικής λογοτεχνίας (όπως τα Kubla Khan του Coleridge, Giaour του Byron, Heinrich von Oftendingen του Novalis), αν και αυτή η ερμηνεία δεν είναι αποδεκτή από άλλους...

Παράθεση: Το μέλος mnk στις 07-12-2007 στις 01:13 έγραψε... Μια απ' τις λίγες φορές που συμφωνώ απόλυτα με τον mister vouliakis. @ beatlus, ευχαριστούμε για την ενημέρωση. @ bon_scott, πολύ εύκολα και αβίαστα βγάζεις αποφθεγματικά συμπεράσματα για καταξιωμένους ανθρώπους και κυρίως για καταξιωμένες καλλιτεχνικές δημιουργίες. Κόψε κάτι ...

Το οτι ειναι καταξιωμενος δεν παει να πει πως δικαιως συμβαινει αυτο. Τα κριτηρια του καθενος διαφερουν.Ακομα δεν θεωρησα σωστο το να χρησιμοποιησω ολοκληρα κατεβατα απο τη wilkilpedia για να στηριξω την αποψη μου... Αλλα ετσι κι αλλιως ο Σολωμος πρεπει να θεωρειται καταξιωμενος ποιητης απο ολους. Ετσι δεν ειναι?