ΑΠΟΡΙΕΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ (από το βιβλίο της Καίτης Ρωμανού «Έντεχνη Ελληνική Μουσική στους Νεότερους Χρόνους» - υλικό για συζήτηση με σκοπό την άνοδο του επιπέδου εκμάθησης από όλους μας της βυζαντινής μουσικής με βάση την κριτική σκέψη)
1. (σελ. 35) Από τον Χρύσανθο …. αναγωγή σε πέντε ή έξι κανόνες των αμέτρητων περιπτώσεων συνθέσεων των εν χρήσει νευμάτων. Τι σημαίνει; Ποιοι είναι οι 5 ή 6 κανόνες;
2. (σελ. 36) Το Αναστασιματάριον που έθεσαν σε κυκλοφορία το 1820 ο Πέτρος Εφέσιος και ο Σεραφείμ Χριστοδούλου, προηγήθηκε χρονικά της συγγραφής από τον Χρύσανθο του βιβλίου «Εισαγωγή εις το Θεωρητικόν και Πρακτικόν της Εκκλησιαστικής Μουσικής»;
3. (σελ. 35-36) «Είναι όμως γνωστό ότι τα πρώτα αντίτυπα της «Εισαγωγής» του Χρύσανθου που, λογοκρίθημένα, αποσύρθηκαν από την κυκλοφορία, περιελάμβαναν έναν πρόλογο υπογεγραμμένο από τον Θάμυρη». Τι γινόταν εκεί; Λογοκρισία;
4. (σελ. 43) «Δεδομένης της ασάφειας που υπάρχει στα όρια μεταξύ δυτικής επιρροής και δυτικής εκκλησιαστικής προπαγάνδας και στην καχυποψία που γεννά κάθε πληροφορία σχετική, και κάθε ερμηνεία της (από ιστορικούς), τα σκοτεινότερα σημεία στο θέμα της επιρροής του δυτικού διαφωτισμού στην ελληνική εκκλησία, και ειδικότερα στη ζωή και το έργο του Χρύσανθου, σχετίζονται με την πολιτική των εκάστοτε πατριαρχών της Κωνσταντινούπολης στη συγκεκριμένη εποχή, με τους ξένους που την επηρέασαν, με τις παρατάξεις που συγκροτήθηκαν και με τους εκπροσώπους των». Δηλαδή τι έγινε;
5. (σελ. 119-120) «… ο Μπουργκώ-Ντυκουντραί θέτει ζητήματα που θα αποτελέσουν κρίσιμα θέματα της μελέτης της ελληνικής μουσικής: τη σχέση της τροπικής δομής των ελληνικών μελωδιών με τους αρχαίους τρόπους και τους βυζαντινούς ήχους, επομένως την κοινότητα της αρχαίας ελληνικής, της βυζαντινής και της δημοτικής μουσικής. Αναγνωρίζει πως οι τρόποι όπως έχουν διατηρηθεί στο εκκλησιαστικό μέλος της δυτικής μουσικής, στερημένοι σήμερα του ρυθμού τους και του πρωτόγονού τους χαρακτήρα, μοιάζουν με μούμιες, αν τους συγκρίνουμε με τις ζωντανές μελωδίες της Ανατολής, και πως η δυτική μουσική μπορεί να ευνοηθεί από τη γνωριμία με την εύπλαστη και ρυθμικά ευαίσθητη ανατολίτικη μουσική, όπως και η ανατολίτικη από την υιοθέτηση της δυτικής αρμονίας (στη συλλογή του όλες οι μελωδίες είναι εναρμονισμένες).» Έτσι είναι;
6. (σελ. 122) «Γνωστό στους δυτικούς μουσικολόγους έγινε το έργο του Ιωάννη Τζέτζη Uber die altgriechische Music in de griechischen Kirche (Μόναχο 1874). Ο Τζέτζης, όταν επέστρεψε στην Αθήνα δημοσίευσε το δοκίμιο “Περί της κατά το Μεσαίωνα μουσικής της Ελληνικής Εκκλησίας” (Αθήνα 1882), όπου, επηρεασμένος από κριτικές Δυτικών, ανασκεύαζε απόψεις του γερμανικού συγγράματος και υποστήριζε πως η σύγχρονη εκκλησιαστική μουσική είναι τούρκικος “αμανές”, ευτελής, και ακατάλληλη για την λατρεία. Επανέλεβε επίσης την συχνά διατυπωμένη στη Δύση άποψη ότι οι ήχοι του εναρμόνιου και του χρωματικού γένους είναι ανατολίτικης επιρροής, και μόνο οι ήχοι του διατονικού γένους είναι βυζαντινοί, υποστηρίζοντας έτσι την άποψη πως μόνο η δυτική μουσική – και όχι η νεοελληνική – κληρονόμησε την αρχαία ελληνική και τη βυζαντινή μουσική». Έτσι είναι;
7. (σελ. 122) «Από τους διαπρεπείς δυτικούς μουσικολόγους που έρχονται σε επαφή με μέλη του Εκκλησιαστικού Μουσικού Συλλόγου Κωνσταντινούπολης, ο Γάλλος J. B. Thibaut εξελέγη επίτιμο μέλος το 1899 και δώρισε στο σύλλογο όλες του τις δημοσιεύσεις. Γνωρίζοντας το έργο του Τιμπώ, οι Έλληνες μουσικοί, έκπληκτοι, έρχονται αντιμέτωποι με την αντίληψη πως όλη η παράδοση των εξηγήσεων διαγράφεται ως …. αντιεπιστημονική από τους Δυτικούς. Κατά τους Έλληνες μουσικούς, τα σημάδια των χειρογράφων πριν από τον 17ο αιώνα, που ονομάζονταν μεγάλες αποστάσεις, σήμαιναν μελωδικές φόρμουλες, οι οποίες τα επόμενα χρόνια αναλύθηκαν (“εξηγήθηκαν”) με διαστηματικά σημάδια, έως την τελική ανάλυσή τους από τον Χρύσανθο που κατάργησε τα περιττά πλέον σημάδια. Κατά τον Τιμπώ και άλλους Δυτικούς, οι εξηγήσεις και η Μεταρρύθμιση του Χρύσανθου συσκότισαν και παρεμπόδισαν την μελέτη των Βυζαντινών μουσικών χειρογράφων». Αυτό συνέβη πράγματι;
8. (σ. 123) «Η συνεργασία Ελλήνων και Δυτικών θα διακοπεί με τους διαδοχικούς πολέμους που αρχίζουν από το 1912. Ούτως ή άλλως, η συνεννόηση είναι δύσκολη μεταξύ όσων βιώνουν μια παράδοση και εκείνων που έξω από την παρατηρούν, και οι προκαταλήψεις, βαθιά θεμελιωμένες και από τις δύο πλευρές, Οι δυτικοί μουσικολόγοι “ανακαλύπτουν” αυτονόητα για τους μετόχους της παραδόσεως, και οι Έλληνες αγνοούν αυτονόητες προϋποθέσεις της δυτικής μεθοδολογίας. Πυρήνας των διαφωνιών και παρεξηγήσεων είναι η αξιολόγηση της μουσικής στη διάρκεια των αιώνων, και η ορολογία των χρονικών περιόδων. Οι Δυτικοί θεωρούν τους μεταβυζαντινούς χρόνους, παρακμιακούς, ενώ οι Έλληνες αποκαλούν “αρχαία γραφή” αυτήν όλων των χειρογράφων προ της Μεταρρύθμισης. Οι Έλληνες εμπιστεύονται τις πρόσφατες ελληνικές πηγές, ενώ οι Δυτικοί, μόνο τις μεσαιωνικές ελληνικές και τις πρόσφατες δυτικές μελέτες….» Έτσι είναι;
9. (σελ. 127-128) «Για τα θέματα της εκκλησιαστικής μουσικής, ο Ψάχος ασκεί διμέτωπο αγώνα, μέσω του περιοδικού Φόρμιγξ και εναντίον όσων υποστηρίζουν πως η ελληνική μουσική πρέπει να εξελιχθεί εναρμονιζόμενη και εναντίον όσων με προσωπικές επεμβάσεις αλλοιώνουν το μονοφωνικό μέλος, Μεταφέρει τον εκδηλωμένο ήδη στους μουσικού του πατριαρχείου προβληματισμό για την προστασία της καθαρής εθνικής μουσικής. Η “καθαρότητα” – η οποία νοείται ως ταυτόσημη με την “ελληνικότητα” – αναζητείται με κριτήρια τα οποία είναι κυρίως αποφατικά: για να είναι ελληνική, η μουσική δεν πρέπει να έχει ξένες επιρροές. Κατά συνέπεια, η έννοια της καθαρότητας ταυτίζεται με αυτήν της αρχαιότητας και η αναζήτησή της προϋποθέτει την ιστορική έρευνα. Ο κύκλος των μουσικών που παρουσιάζονται ως συντηρητικοί υιοθετούν την σύγχρονη ευρωπαϊκή αντιμετώπιση του προβλήματος. Με τις ενέργειές τους η παραδοσιακή μουσική παύει να λειτουργεί ως τέχνη υπό εξέλιξη, και γίνεται αντικείμενο έρευνας και προστασίας». Για να ανταγωνιστεί η μονόφωνη εκκλησιαστική μουσική την εναρμονισμένη, που έλκει πολυπληθή εκκλησιάσματα στις πόλεις, χρειάζεται να γίνουν ενέργειες ώστε να υπάρξει συστηματική και ομοιόμορφη εκπαίδευση των ψαλτών. Στην Κωνσταντινούπολη το 1881 ο πατριάρχης Ιωακείμ Γ’ είχε συστήσει επιτροπή στην οποία ανέθεσε να απαλλάξει την εκκλησιαστική μουσική “παντός ξενισμού και πάσης αυθαιρεσίας”…..Μέρος των εργασιών τους ήταν ο καθαρισμός των διαστημάτων της εκκλησιαστικής μουσικής και η κατασκευή οργάνου που να τα αποδίδει, γιατί η κληρονομημένη διαστηματική ευαισθησία κινδύνευε να αλλοιωθεί από την εξάπλωση του πιάνου και του ίσου συγκερασμού, δεδομένης μάλιστα της αντικατάστασης της βιωματικής και πολύχρονης μάθησης από την ταχεία και ορθολογιστική που είχε επιφέρει η μεταρρύθμιση του Χρυσάνθου». Μέχρι σήμερα δεν έχει επικρατήσει πουθενά στην βυζαντινή η εναρμόνιση; Τι συνέπειες θα είχε η εναρμόνιση; Μήπως έχουν δίκιο οι Δυτικοί στο ότι η παραδοσιακή μουσική είναι απλά αντικείμενο έρευνας και προστασίας και δεν πρέπει να εξελίσσεται; Έχει χαθεί τίποτα στη βυζαντινή μουσική με την μεταρρύθμιση του Χρύσανθου;
10. (σελ. 128) « Τα διαστήματα… οι μαθηματικές σχέσεις τους αποδόθηκαν από τον μαθηματικό Ανδρέα Σπαθάρη, ο οποίος εξέφρασε τον θαυμασμό του για το γεγονός ότι όποτε μετακινούσε κρυφά τα σημάδια πάνω στη χορδή έστω και κατ’ ελάχιστα, για να δοκιμάσει την ευαισθησία των μουσικών, αυτοί το αντιλαμβάνονταν αμέσως». Πως το κατάφερναν; Είναι δυνατόν αυτό;
11. (σελ. 128) «Η διατήρηση στην αίσθηση, των διαστημάτων της ελληνικής μουσικής είναι ένα θέμα που διαπραγματεύονται σε μεγάλη έκταση οι μουσικοί της εποχής. Στις περιπτώσεις που συζητιέται από κοινού από ανθρώπους δυτικής και ανατολικής μουσικής παιδείας, γίνεται εμφανής η μεγάλη διάσταση στην σύλληψη του προβλήματος: για τους δεύτερους η πλούσια διαστηματική κλίμακα είναι βιωμένη μουσική ευαισθησία, την οποία καλούνται να εκφράσουν θεωρητικά. Για τους πρώτους είναι ανύπαρκτο πρόβλημα, γέννημα της φαντασίας των εκκλησιαστικών μουσικών, όπως “αποδεικνύει” η αδυναμία τους να καθορίσουν θεωρητικά τα διαστήματα». Ποιοι έχουν δίκιο;
12. (σελ. 128-129) «Ο Σταμάτης Σταματιάδης δημοσίευσε το 1902 σειρά άρθρων στην Εστία όπου υποστήριζε, ακριβώς, ότι οι ψάλτες της εποχής του ψέλνουν στην φυσική κλίμακα (η οποία, κατ’ αυτόν, χρησιμοποιείται στην φωνητική μουσική όλου του πολιτισμένου κόσμου και τα διαστήματά της διαφέρουν ανεπαίσθητα από αυτά του ίσου συγκερασμού) και όχι με τα διαστήματα που όρισε η Επιτροπή του 1881 και πως, συνεπώς, το δήθεν εμπόδιο για την εναρμόνιση της εκκλησιαστικής μουσικής δεν υφίσταται…. Ο Σταματιάδης …. επικαλέσθηκε το επιχείρημα ότι φταίνε οι πολυφωνιστές που υπάρχει αντίδραση στην πολυφωνία, η οποία είναι αδύνατο να μην εισαχθεί στην εκκλησιαστική μουσική γιατί “καλλιέργεια μουσικής σήμερον δεν δύναται να χωριστή από την εναρμόνισιν..”» Ποιος έχει δίκιο;
13. (σελ. 129) «Την λανθασμένη σύνδεση του προβλήματος του συγκερασμού με την δυνατότητα εναρμόνισης της εκκλησιαστική μουσικής την κάνουν και όσοι είναι υπέρ και όσοι είναι κατά της εναρμόνισης. Αγνοούν ότι η πολυφωνία καλλιεργήθηκε στη Δύση επί πέντε ολόκληρους αιώνες, και η αρμονία επί τουλάχιστον δύο (στη διάρκεια των οποίων υιοθετήθηκαν πολλοί άλλοι συγκερασμοί) πριν την υιοθέτηση του ίσου συγκερασμού» Δεν το καταλαβαίνω.
14. (σ. 129-130) Την μέγιστη διάσταση μεταξύ των Ελλήνων μουσικών δυτικής και ανατολικής παιδείας καθρεφτίζουν τα πρακτικά και άλλες περιγραφές της συνεδρίασης μελών του Εκκλησιαστικού Μουσικού Συλλόγου Κωνσταντινούπολης και του διευθυντή του Ωδείου Αθηνών Γεωργίου Νάζου, που έγινε στις 25 Ιουλίου 1903, με εντολή του Ιωακείμ Γ’ και μετά από αίτημα του μητροπολίτη Αθηνών Θεόκλητου, με σκοπό να διαμορφώσει ο Νάζος γνώμη περί της βυζαντινής μουσικής “ίνα κατόπιν σκεφθή κατά πόσον είναι δυνατός ο σχηματισμός ιδίου τμήματος διδασκαλίας εν τω Ωδείω Αθηνών” (Ταχυδρόμος Κωνσταντινούπολης, 25 Ιουλίου 1903). Οι περιγραφές δείχνουν πως ο Νάζος είχε την ακλόνητη πεποίθηση πως οι γνώσεις όσων ζητούσε τις πληροφορίες ήταν ασφαλώς κατώτερες από τις δικές του. Σε ενημερωτική επιστολή προς τον πατριάρχη, τα μέλη του συλλόγου λένε ρητά πως δεν χρειάζονταν να ταξιδέψει ο Νάζος στην Κωνσταντινούπολη για να λύσει τις απορίες του, πως ο σύλλογος προσπάθησε “όσον ήν εφικτόν, ίνα διαφωτίση αυτόν, το πρώτον ήδη, κατά την ιδίαν ομολογίαν, ερχόμενον εις συνάφειαν με το θέμα τούτο της βυζαντινής μουσικής προς ήν τυγχάνει όλως ξένος” και πως ο Νάζος δεν ενδιαφέρθηκε για τις εργασίες του Συλλόγου “Εφ ώ και κρίνας περιττόν ίνα επιμείνει εις μακροτέρα σύσκεψιν, απήλθε”. Το συμπέρασμα του Νάζου όπως το εκθέτει στον αθηναϊκό τύπο στην επιστροφή του, είναι ότι η εκκλησιαστική μουσική δεν έχει επαρκώς επιστημονικές βάσεις ώστε να συμπεριληφθεί στα τμήματα του ωδείου. Τελικά την οργάνωση και επιχορήγηση του τμήματος βυζαντινής μουσικής του Ωδείου Αθηνών ανέλαβε ο μητροπολίτης Θεόκλητος, και το Ωδείο Αθηνών παρείχε μόνον στέγη» Έτσι έχει το θέμα; Κάπως έτσι κάνει και σήμερα η Εκκλησία της Ελλάδος; Άλλος πληρώνει και άλλος παρέχει στέγη;
(σ. 130) «Τον Σεπτέμβριο του 1904 ήρθε από την Κωνσταντινούπολη ο Κωνσταντίνος Ψάχος, ως διευθυντής του τμήματος. Όρισε το πρόγραμμα και την διδακτέα ύλη που αποτελείται από “κλασσικά μόνο μουσικά κείμενα και όλες οι νεώτερες συνθέσεις έχουν αποκλειστεί”, και οργάνωσε τακτικές εκδηλώσεις με τους σπουδαστές του τμήματος, εκκλησιαστικής μουσικής αλλά και δημοτικής στις οποίες συμμετείχαν καθηγητές οργάνων του Ωδείου». Οι ψάλτες σήμερα εκφράζονται πολύ άσχημα εναντίον του Ψάχου επειδή επέβαλε στο πρόγραμμα της βυζαντινής μουσικής στα Ωδεία να μην μπορεί να πάρει κανείς δίπλωμα βυζαντινής μουσικής αν δεν έχει περάσει τις τρείς πρώτες τάξεις του προγράμματος της δυτικής μουσικής δηλαδή Θεωρία Α’, Θεωρία Β’ και Θεωρία Γ’ καθώς και Σολφέζ Α’, Σολφέζ Β’ και Σολφέζ Γ’ (άρθρο 268 του Βασιλικού Διατάγματος της 11ης Νοεμβρίου 1957 ΦΕΚ 229 τ. Α’);
[ Το μήνυμα τροποποιήθηκε από τον/την : NikosVy στις 21-11-2010 18:48 ]
[ Το μήνυμα τροποποιήθηκε από τον/την : jorge στις 23-12-2010 16:44 ]
Θα προσπαθήσω να απαντήσω όπου μπορώ.
2. Η μέθοδος της μουσικής άλλαξε το 1814 από τον Χρύσανθο, μετέπειτα επίσκοπο Μαδύτων, τον Γρηγόριο, τότε Λαμπαδάριο και μετέπειτα πρωτοψάλτη του Πατριαρχείου, και τον Χουρμούζιο, μετέπειτα άρχοντα χαρτοφύλακα. Τότε περίπου άρχισε και η διδασκαλία στην Γ' Πατριαρχική σχολή. Το Αναστασιματάριο εκδόθηκε το 1820 με τη μέθοδο που ήδη διδασκόταν, η οποία, όμως, πρωτοεκδόθηκε στην Εισαγωγή του Χρυσάνθου το 1821.
3. Ο πρόλογος του εκδότη Θάμυρη ήταν προκλητικότατος εναντίον της μέχρι τότε μεθόδου. Δεν γνωρίζω αν λογοκρίθηκε ή αν αποσύρθηκαν, πάντως κατά πολύ πληρέστερο έργο του Χρυσάνθου είναι το Μέγα Θεωρητικό, που εκδόθηκε το 1832 από τον Παναγιώτη Πελοπίδη.
4. Αυτοί που αντέδρασαν στη μεταρρύθμιση ήταν δύο μουσικές φυσιογνωμίες, ο Βασίλειος Στεφανίδης και ο Απόστολος Κώνστας, κυρίως για θέματα υπερβολικής απλούστευσης. Πάντως, για χρόνια δοκιμάστηκε να ψάλλεται στην εκκλησία η νέα μέθοδος παράλληλα με την παλαιά και καμία διαφοροποίηση δεν ακουγόταν.
Περί των λοιπών ερωτημάτων, θα σας παραπέμψω απλά στην καλούμενη ερασμιακή προφορά. Δεν ξέρουμε αν μιλούσαν έτσι οι αρχαίοι, όμως δεν έχει σχέση με τη ζώσα προφορική παράδοση. Κάτι αντίστοιχο συνέβη και στη μουσική μας. Τα αρχαία μέλη ήρθαν με τη ζώσα προφορική παράδοση στη μορφή που εξηγήθηκαν στις αρχές του 19ου αι. Δεν έχουμε λόγους να αμφιβάλλουμε διότι, ενώ η μουσική μας ήταν και είναι (σε μικρότερο βαθμό σήμερα) στενογραφική, οι εξηγήσεις στη νέα μέθοδο από διαφορετικούς εξηγητές συγκλίνουν σε πολύ μεγάλο βαθμό, οπότε μαρτυρείται έτσι το ενιαίον της παραδόσεως. Οι εξωτερικές επιρροές δεν μπορούσαν να ενσωματωθούν στη γραφή, οπότε το μέλος ήρθε καθαρό μέχρι τουλάχιστον τα τέλη του 18ου αι, οπότε και άρχισαν οι απλουστεύσεις στη γραφή. Σήμερα, που μπορούν να γραφούν τα πάντα, έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια πολλές επισημάνσεις βιβλίων που δεν εκφράζουν παραδοσιακά μέλη και μπορούμε έτσι να έχουμε ορθό μπούσουλα. Τώρα, στα περί κλασικών μελών του Ψάχου, κλασικά ονομάζουμε τα κατά το δυνατόν αδιασκεύαστα μέλη παλαιότερων μελοποιών. Καμιά σχέση με κλασική μουσικη. Αυτά ήταν και παραμένουν ο κορμός της μουσικής μας.
[ Το μήνυμα τροποποιήθηκε από τον/την : ybulbu στις 23-12-2010 17:44 ]
Σας ευχαριστώ θερμά για τις διευκρινίσεις που μου δώσατε.
Πιστεύω ότι εκτός από την εξυπηρέτηση που μου κάνατε, βάλατε και ένα λιθαράκι στην ιδέα και τη διαδικασία του επιστημονικού διαλόγου, που γίνεται σεβαστός στο φόρουμ αυτό.
Επιτρέψτε μου, όταν θα έχω μελετήσει τις παρατηρήσεις σας αυτές σε συνάρτηση με άλλα στοιχεία, να επανέλθω με τυχόν πρόσθετες ερωτήσεις μου.
Καλά Χριστούγεννα!
Η μεταρρύθμιση της σημειογραφίας της βυζαντινής μουσικής από τον Χρύσανθο, οι συνέπειές της και η εξορία που έφαγε ο ίδιος, για το… ευχαριστώ.
Παράθεση:
|
Παράθεση:
|
Παράθεση:Γ. Μπαμπινιώτη Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, σελ. 939 «αλλού τα κακαρίσματα κι αλλού γεννούν οι κότες= αλλού φαίνεται να συντελείται κάτι και αλλού γίνεται στην πραγματικότητα» |
Παράθεση:
|
Γενικά, η απλή προφορά της λέξης «σολφέζ» προκαλεί περίεργες αντιδράσεις στον ψαλτικό χώρο…
Παράθεση:
|
Παράθεση:
|
Μου φαίνεται απόλυτα λογικό. Ορισμένοι άνθρωποι λυσσάνε με την ιδέα ότι μια μέθοδος θα αλλάξει επί το απλούστερο, γιατί τότε θα χαθεί η αξία αυτών που ζουν με τη διδασκαλία της ταλαιπωρίας. Παράδειγμα κάποτε υπήρχαν οι λεμβούχοι, που μετέφεραν τους επιβάτες από το πλοίο στην αποβάθρα. Ξεσηκώθηκαν και αγωνίστηκαν για να μην προσεγγίζουν τα πλοία στα λιμάνια όταν τα τελευταία τα έφτιαξαν πιο βαθειά. Για πολλά χρόνια οι αθώοι επιβάτες πλήρωναν «λεμβουχικά δικαιώματα». Επίσης οι φορτηγατζήδες και παλιότερα οι μουσικοί που έπαιζαν όταν προβάλλονταν στους κινηματογράφους τα βωβά έργα και φυσικά αντέδρασαν κατά το ομιλούντος κινηματογράφου. Αν είναι δυνατόν να καταργήσουμε και τα Ωδεία και την Μέθοδο του Χρύσανθου και όλοι να μαθαίνουν από τους Ψάλτες στο ψαλτήρι, όπου φυσικά, στο ψαλτήρι ποτέ δεν θα μάθουν αυτά που προσπαθούμε να φέρουμε στο φως σε αυτό το κεφάλαιο του φόρουμ του Music Heaven.
Απηλλάγη, όταν ο μητροπολίτης Ηρακλείας Μελέτιος, επιθεωρώντας την οικοδομή του σπιτιού του στην Κωνσταντινούπολη, έκπληκτος από το πόσο έντεχνα έψελναν οι νεαροί κτίστες δυσκολότατα μέλη, πληροφορήθηκε πως είχαν διδαχτεί μουσική στην Μάδυτο από τον Χρύσανθο. Ο Μελέτιος ενήργησε τότε και ο Χρύσανθος ανακλήθηκε στην Κωνσταντινούπολη…. Ο λόγος που παρά τη μεγάλη ανάγκη μιας ομοιόμορφης μουσικής σημειογραφίας, κάθε προηγούμενη μεταρρυθμιστική απόπειρα είχε αποτύχει, είναι κυρίως, ότι οι μεν απομακρύνονταν τελείως από την παράδοση, ενώ οι δε, διαιώνιζαν την παραδοσιακή ασάφεια και περιπλοκότητα. Οι Τρεις Δάσκαλοι εξασφάλισαν την επιτυχία της Νέας Μεθόδου ακολουθώντας τη μέση οδό. Την προίκισαν με την απλότητα, τη σαφήνεια και την οικονομία που επέτρεψαν την τυπογραφεία της, αλλά, παράλληλα, σεβάστηκαν την παράδοση, δίδοντας την δυνατότητα στο Πατριαρχείο Κωνσταντινούπολης να υιοθετήσει την μεταρρύθμιση.. Παράθεση:
Καίτης Ρωμανού, Η μεταρρύθμιση του 1814, επιθεώρηση Μουσικολογία, Ιανουάριος 1985, σελ. 7-22...
Παράθεση:π. Μάξιμος |
Παράθεση:
|
Νομίζω, δεν χρειάζεται να προσθέσω τίποτα. Μάλλον εξηγεί όλες τις αντιρρήσεις που μου διατυπώθηκαν από πολλούς ώστε να μην προχωρήσω. Όμως θα προχωρήσω και άλλο.
Παράθεση:
|
Συμφώνησα ήδη αγαπητέ nikosthe. Συνέβησαν όμως δύο πράγματα α) Δεν βρήκα στο πρώτο αυτό στάδιο παρά αυτά σχετικά με την εξορία μόνο από την Κ. Ρωμανού και β) επειδή μας έχει επιβληθεί το Μνημόνιο και πρέπει να κάνουμε οικονομίες, σκέφτηκα να φωτοτυπήσω από τη βιβλιοθήκη δύο σελίδες σε μία Α4 με αποτέλεσμα οι παραπομπές με τη βιβλιογραφία που αναφέρονταν στο κάτω μέρος να πετσοκοφτούν χωρίς να το πάρω χαμπάρι. Θα το επανορθώσω όμως. Και αυτό θα μου είναι πιο εύκολο αν γράψουν και άλλοι από κάτι...
[ Το μήνυμα τροποποιήθηκε από τον/την : NikosVy στις 29-12-2010 23:58 ]
Μετά από καθυστέρηση που οφείλεται στις γιορτινές μέρες και σε κάποια... απρόοπτα, που επέβαλαν την ενασχόλησή μου με το έτερο forum, το Ψαλτολόγιο αυτές τις μέρες, αρχίζω να απαντώ συνδυαστικά στα ερωτήματα του NikosVy:
Παράθεση:1. (σελ. 35) Από τον Χρύσανθο …. αναγωγή σε πέντε ή έξι κανόνες των αμέτρητων περιπτώσεων συνθέσεων των εν χρήσει νευμάτων. Τι σημαίνει; Ποιοι είναι οι 5 ή 6 κανόνες; |
Παράθεση:2. (σελ. 36) Το Αναστασιματάριον που έθεσαν σε κυκλοφορία το 1820 ο Πέτρος Εφέσιος και ο Σεραφείμ Χριστοδούλου, προηγήθηκε χρονικά της συγγραφής από τον Χρύσανθο του βιβλίου «Εισαγωγή εις το Θεωρητικόν και Πρακτικόν της Εκκλησιαστικής Μουσικής»; |
Παράθεση:3. (σελ. 35-36) «Είναι όμως γνωστό ότι τα πρώτα αντίτυπα της «Εισαγωγής» του Χρύσανθου που, λογοκρίθημένα, αποσύρθηκαν από την κυκλοφορία, περιελάμβαναν έναν πρόλογο υπογεγραμμένο από τον Θάμυρη». Τι γινόταν εκεί; Λογοκρισία; |
Παράθεση:1. Υπήρξε σε κάποιο αρχικό στάδιο «λογοκρισία» των έργων του Χρύσανθου, όπως π.χ. στην «Εισαγωγή» του; |
Παράθεση:5. Πού και πότε εξορίστηκε ο Χρύσανθος και από ποιον. |
Παράθεση:Αρχιμανδρίτης ων διαβληθείς εις τα πατριαρχεία ως εφαρμόζων μονοσυλλάβους φθόγγους επί των κλιμάκων των ήχων και ως γράφων εξηγηματικώτατα τα παρά των αρχαίων μεμελισμένα μέλη, εξωρίσθη εις την πατρίδα αυτού Μάδυτον, ένθα εδίδασκε την μουσικήν διά της παραλλαγής των μονοσυλλάβων φθόγγων εις πολλούς φιλομούσους, oίτινες εξεμάνθανον την ιεράν τέχνην εντός δεκαμήνου διαστήματος, ενώ oι ακολουθούντες την παραλλαγήν του αρχαίoυ συστήματος εντός δεκαετίας. |
Παράθεση:Απηλλάγη δε της εξορίας ως εξής: Ο τότε μητροπολίτης Ηρακλείας Μελέτιος μεταβάς μίαν των εορτών προς επιθεώρησιν της εν τη συνoικία Τσιβαλίου οικοδομουμένης οικίας αυτού και ακoύσας των εκ Μαδύτου τεκτόνων, ψαλλόντων επιτυχώς εν τη ανωτάτη της οικίας οροφή τα έντεχνα μαθήματα, ένεφανίσθη ενώπιον αυτών και επηρώτησεν αυτούς πόθεν ορμώνται, παρά τίνος εδιδάχθησαν την μουσικήν και πώς δύνανται νεαροί όντες να ψάλλωσιν ευχερώς τα δύσκολα λεγόμενα μαθήματα. Μαθών δε παρά των τεκτόνων ότι την μουσικήν εδιδάχθησαν εν Μαδύτω υπό του συμπατριώτου αυτών Χρυσάνθου του αρχιμανδρίτου, του χρήσιν ποιουμένου εν τη διδασκαλία της ιεράς τέχνης μεθόδου λίαν ευκόλου, συνησθάνθη το προς τον Χρύσανθον γενόμενον αδίκημα και ενήργησε την ανάκλησιν αυτού εις Κων/πολιν. Η δε Ιερά Σύνοδος πεισθείσα περί της σπουδαιότητος της μεθόδου του Χρυσάνθου διέταξεν αυτόν να παραλάβη ως συνεργάτας μεθ’εαυτού Γρηγόριον τον Λαμπαδάριον και Χουρμούζιον τον ιεροψάλτην, μεθ’ων και πρότερον συνειργάσθη, και να προβή εις ανάλυσιν της γραφής και συστηματοποίησιν των κλιμάκων των ήχων, και εις ίδρυσιν Μουσικής Σχολής. Η Μ. Εκκλησία αμείβουσα τους υπέρ της μουσικής κόπους του αρχιμανδρίτου και την επί όλην εξαετίαν (1815-1821) ευδόκιμον αυτού διδασκαλίαν εν τη Μουσική Σχολή, εν η την θεωρίαν της μουσικής εδίδαξεν, προήγαγεν αυτόν εις μητροπολίτην Δυρραχίου. Ο Χρύσανθος εκ Δυρραχίου μετέβη εις Σμύρνην, και εκείθεν εις Προύσαν, ένθα και απέθανε τω 1843. |
Μπορώ να πω ότι με τα δεδομένα που παράθεσες, τον τρόπο που τα παρουσίασες έτσι εξαντλητικά και πειστικά που δεν φαντάζομαι να έχει γίνει πουθενά αλλού διαδικτυακά τουλάχιστον, εκτός του ότι με έκανες να σου νιώθω ευγνώμων και να σε έχω υπόδειγμα σε δικές μου έρευνες, πρόσφερες και ανεκτίμητα στοιχεία σε όσους καταφύγουν στο φόρουμ για θέματα θεωρητικής μουσικής και μάλιστα αναζήτησης γεγονότων και αιτίων τους.
Παράθεση:
|
Είναι πολύ γλαφυρό παράδειγμα, όπως λες, ιδιαίτερα μάλιστα σε μια περίοδο του Έθνους μας κατά την οποία δεν διακρίνονταν καλλιτεχνικές δημιουργίες ή εκτελέσεις πολύ περισσότερον σε θέματα μουσικής.
Συνεχίζω με λίγα ακόμη για το Χρύσανθο:
Παράθεση:
|
Παράθεση:"Τρεις ψάλται είχαν εφεύρει νέαν μέθοδον γραφής και διδασκαλίας της τέχνης των. Εζήτησαν άδεια να την εισάξωσιν εις το Πατριαρχείον. Ο Κύριλλος την κατέκρινεν ως αφανίζουσα τα αρχαία άσματα της εκκλησίας. Αλλ' όταν, εξάρχοντος του Εφέσου Διονυσίου, ωμιλήθησαν πολλά υπέρ της νέας μεθόδου, έδωκε την άδεια της εισαγωγής της ο Κύριλλος" |
Παράθεση:Είναι πολύ γλαφυρό παράδειγμα, όπως λες, ιδιαίτερα μάλιστα σε μια περίοδο του Έθνους μας κατά την οποία δεν διακρίνονταν καλλιτεχνικές δημιουργίες ή εκτελέσεις πολύ περισσότερον σε θέματα μουσικής. |
Αγαπητέ nikosthe χαίρομαι για το υλικό και τα επιχειρήματα που προσθέτεις με κάθε είσοδό σου στο φόρουμ αυτό, με πράγματα που πλουτίζουν κάθε προσπάθεια αναζήτησης της αλήθειας για τη μουσική μας.
Έστω και αν γνωρίζω λιγότερα από σένα, για το χώρο της μουσικής, νομίζω πως, εκτός από το ότι η κάθε εκτίμησή της είναι θέμα προτίμησης και ξεχωριστής αξιολόγησης από τον καθένα μας, που εξαρτάται και από τις γενικότερες κατευθύνσεις της μουσικής παιδείας στη χώρα μας, τόσο ιστορικά όσο και σήμερα.
Υπάρχει μια διχογνωμία διεθνώς ως προς το ποιοι συνέχισαν την Αρχαία Ελληνική Μουσική, οι βυζαντινοί ή οι Δυτικοί, κάτι που βέβαια θίγεται έμμεσα με ένα από τα πρώτα ερωτήματα, που θα μου εξηγήσεις όταν έρθει η ώρα τους, και φαντάζομαι θα παρουσιάσεις τα επιχειρήματα όχι μόνο της μιας πλευράς αλλά και της άλλης.
Νομίζω ότι η επίδραση της εκκλησίας, η Τουρκοκρατία, η διάσπαση του ελληνικού χώρου σε τουρκοκρατούμενο ελληνισμό, ενετοκρατούμενο, αγγλοκρατούμενο, κλπ, με τις διαδοχικές απελευθερώσεις, είχε σαν συνέπεια να διαμορφώνονται διαφορετικά κριτήρια εκτίμησης της μουσικής μας, αφού οι δάσκαλοι ξεκινούσαν από διαφορετικές καταβολές και κέντρα επιρροής τους, προς μία πρωτεύουσα καινούργιου κράτους (Αθήνα) με μηδενική μουσική παράδοση σε σχέση με τα μακρινά κέντρα (Κωνσταντινούπολη, Κέρκυρα, Αργοστόλι, Σμύρνη κλπ)
Η πολυφωνία δεν ήταν γνώρισμα μόνο των Δυτικών, αλλά πολλές φορές μπήκε έστω και περιορισμένα και στην εκκλησιαστική μας μουσική. Η αφύπνιση της ιδέας της διατήρησης και καθαρισμού της εκκλησιαστικής μας μουσικής έγινε σε ένα περιβάλλον προσπάθειας αλληλοεξόντωσης μεταξύ δύο ρευμάτων που προσπαθούσαν να επικρατήσουν στην απελευθερωμένη Ελλάδα προς τα τέλη του 19ου αιώνα, μεταξύ Επτανησίων και οπαδών της Γερμανικής μουσικής παράδοσης με παράλληλη προσπάθεια δημιουργίας εθνικής μουσικής σχολής. Όλα αυτά σε ένα κοινό που οι νεοαστικές οικογένειές του προσπαθούσαν να αντιγράψουν τις πλέον επικρατούσες σε κάθε χρονική στιγμή μουσικές συνήθειες των ξένων που επισκέπτονταν ή ζούσαν στην Ελλάδα, ώστε να ανεβάσουν το δήθεν κοινωνικό επίπεδό τους, ενώ η μεγάλη πλειοψηφία του λαού γνώριζε την εκκλησιαστική μουσική και το δημοτικό τραγούδι.
Με τις συνθήκες αυτές, δεν πιστεύω ότι θα υπήρχαν και πολλοί συνεχιστές των κτιστών που ανέφερες στο παράδειγμά σου, που έψαλαν βυζαντινή εκκλησιαστική μουσική στις σκαλωσιές. Και φυσικά δεν πιστεύω να υπάρξουν στο μέλλον. Η μουσική προτίμηση του κοινού και τα κριτήρια αξιολόγησης αλλάζουν με τον καιρό και υπόκεινται σε πάμπολλες εξωτερικές επιδράσεις (βλ. πρωτοποριακή μουσική μετά το 1950 στην Ελλάδα, που εισήχθη από το κλιμάκιο της Αμερικανικής Υπηρεσίας Πληροφοριών στην Αθήνα). Τώρα το τι προοπτικές υπάρχουν για εξέλιξη στη μουσική στην Ελλάδα, έχοντας σαν δεδομένο ότι η εκκλησιαστική τουλάχιστον μουσική θα παραμένει γαντζωμένη στις παραδόσεις, δεν θα σου πω εγώ, αφού θα το αναλύσεις εσύ καλύτερα από μένα, στα στοιχεία που σχεδιάζεις να αναλύσεις στη συνέχεια.
[ Το μήνυμα τροποποιήθηκε από τον/την : NikosVy στις 10-01-2011 19:06 ]
Παράθεση:Το μέλος NikosVy στις 21-11-2010 στις 17:35 έγραψε... |
Παράθεση:
|
Παράθεση:
|
Ναι, αλλά εδώ ο ΣΚΑΪ στο ντοκυμαντέρ του για το 1821, λέει κάτι …. περίεργα πράγματα.
Παράθεση:Από τη σειρά 1821 του ΣΚΑΪ (Τρίτη 1.02.2011) «Μετά τα οδοφράγματα η μάχη θα δινόταν στο πεδίο των ιδεών. Η εκκλησία δεν άργησε να αντιδράσει. Το 1798 το Πατριαρχείο εκδίδει την Πατριαρχική Διδασκαλία: «Υπερασπίζετε με πάθος την άποψη ότι η μόνη πραγματική ελευθερία είναι να ζει κανείς σύμφωνα με τους θείους νόμους. “Αδελφοί κλείστε τα αυτιά σας και μην ακούτε αυτές τις νεοφανείς ιδέες περί ελευθερίας που είναι ενάντια στα ρητά της Αγίας Γραφής και των Αγίων Αποστόλων. Φυλάξτε στερεά την πίστη και ως οπαδοί του Χριστού απαρασάλευτη την υποταγή στην πολιτική διοίκηση”. Το μήνυμα του Πατριάρχη είναι σαφές. Η ορθόδοξη πίστη είναι άρρηκτα δεμένη με την υποταγή στην τουρκική κυριαρχία. .. Πώς όμως οι Έλληνες θα διεκδικήσουν το δικαίωμά τους στην Ελευθερία; Η απάντηση του Κοραή είναι απλή, “Μέσω της Παιδείας”. Ο Κοραής πιστεύει ότι η μόρφωση είναι στη βάση της Γαλλικής Επανάστασης. Με τον ίδιο τρόπο, μόνο η εκπαίδευση μπορεί να οδηγήσει στην ανεξαρτησία της Ελλάδας. |
Εάν το Πατριαρχείο ήταν τόσο αντίθετο προς τις ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης, τόσο εναντίον του Διαφωτισμού, τόσο εναντίον του ξεσηκωμού των Ελλήνων, ώστε καλούσε τους υπόδουλους Έλληνες «να φυλάξουν ως οπαδοί του Χριστού απαρασάλευτη την υποταγή στην πολιτική διοίκηση, δηλαδή στους Τούρκους κατακτητές», θα ήταν πολύ περίεργο να δεχόταν έτσι εύκολο τη μεταρρύθμιση του Χρύσανθου, που ήταν εμποτισμένος από την «πίστη στα δημοκρατικά ιδεώδη της νέας Γαλλίας» όπως μας αναφέρει η Κ. Ρωμανού. Πάλι καλά, θα μπορούσε να έχει την τύχη του … Ρήγα Φεραίου.
[ Το μήνυμα τροποποιήθηκε από τον/την : NikosVy στις 02-02-2011 18:36 ]
Για την "πολιτική των εκάστοτε πατριαρχών", που αναφέρει η Καίτη Ρωμανού, έχω απαντήσει: δεν υπήρχαν "εκάστοτε Πατριάρχες" στο θέμα της εξορίας του Χρυσάνθου, αφού τόσο η εξορία όσο και η αποκατάσταση του Χρυσάνθου (τα δύο αντίθετα δηλαδή) έγιναν από τον ίδιο Πατριάρχη και συγκεκριμένα τον Κύριλλο ΣΤ'. Όσο για την "πίστη στα δημοκρατικά ιδεώδη της νέας Γαλλίας" που βλέπει η Καίτη Ρωμανού στο έργο των Τριών Διδασκάλων, δεν ξέρω πώς το εννοεί. Δεν δίνει όμως και καμία παραπομπή. Ο πρόλογος του Θάμυρι, που μιλάει για την πρόοδο της Δύσης, είναι του Θάμυρι και όχι των Τριών Διδασκάλων. Επομένως αυτά είναι μόνο υποθέσεις. Τώρα τι σχέση έχει η απλοποίηση του συστήματος γραφής (υπόψιν ότι πριν τους 3 Διδασκάλους είχαν γίνει τουλάχιστον 4-5 απλοποιήσεις ακόμα) με τις ιδέες περί... Γαλλικής Επανάστασης (!) δεν μπορώ να καταλάβω...
Γράφεις μετά ότι το Πατριαρχείο ήταν αντίθετο της ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης και ότι "θα ήταν πολύ περίεργο να δεχόταν έτσι εύκολο τη μεταρρύθμιση του Χρύσανθου, που ήταν εμποτισμένος από την «πίστη στα δημοκρατικά ιδεώδη της νέας Γαλλίας» όπως μας αναφέρει η Κ. Ρωμανού".Δηλαδή τι αμφισβητείς; Το εγονός ότι το Πατριαρχείο αποκατάστησε το Χρύσανθο; Ότι δέχθηκε τη μέθοδό του; Ότι τον έκανε Επίσκοπο; Και μάλιστα ο ίδιος Πατριάρχης που αρχικά τον εξόρισε; Μα όλ' αυτά είναι ιστορικά γεγονότα, για τα οποία έχουμε γραπτές μαρτυρίες! Αντί να καθόμαστε να υποθέτουμε πράγματα από μια εντόνως αμφιλεγόμενη τηλεοπτική σειρά, καλό θα είναι να κοιτάμε τις ίδιες τις πηγές: τον Ευστράτιο Παπαδόπουλο, τον Κοραή, τους βιογράφους του Χρυσάνθου. Είναι τουλάχιστον ασυνεπές να δεχόμαστε από μια πηγή το γεγονός της εξορίας του Χρυσάνθου (που κι αυτό αμφισβητείται!) και να μη δεχόμαστε το γεγονός της αποκατάστασής του, που το αναφέρει η ίδια πηγή! Ε, είτε δεχόμαστε την ιστορική πηγή στο σύνολό της είτε όχι, δεν μπορεί να κάνουμε επιλεκτική χρήση της, αναλόγως των ιδεολογικών μας απόψεων...