613 online · 210.851 μέλη
Αναδημοσίευση άρθρου του Σπύρου Αραβανή από :
«Παπαθεμελή, Παπαθεμελή απόψε ένας ναύτης το κορμί μου αμελεί» τραγουδούσε στις αρχές της δεκαετίας του ’90 ο Λάκης Λαζόπουλος αντιδρώντας με το δικό του τρόπο στο νόμο του τότε υπουργού Ανάπτυξης που απαγόρευε τη λειτουργία των μαγαζιών μετά τις 2 τα μεσάνυχτα. Από τότε μεσολάβησαν πολλά, μέχρι και το θωρηκτό «Αβέρωφ» έγινε χώρος γαμήλιων εκδηλώσεων και το Πολεμικό Μουσείο πεδίο χαριεντισμών. Ποια όμως είναι η θέση του ναύτη στο χώρο του ελληνικού τραγουδιού;
Από μια πρώτη ανασκόπηση προκύπτει το συμπέρασμα ότι η παρουσία του «ναύτη», με την έννοια του στρατευμένου νέου που υπηρετεί στο Πολεμικό Ναυτικό, κατέχει σαφώς λιγότερο αναγνωρίσιμη θέση σε σχέση με τον πολυτραγουδισμένο «φαντάρο» -ο δε στρατευμένος «αεροπόρος» σχεδόν δεν τραγουδιέται-. Με άλλα λόγια, δεν υπάρχει μέχρι σήμερα παρέα η οποία δεν έχει τραγουδήσει και χορέψει το «Έλα στην παρέα μας φαντάρε/ κάτσε κι ένα ποτηράκι πάρε/ ξέχνα στρατώνες και σκοπιές/ κι από το μπρούσκο της καρδιάς μας πιες», τον «Φαντάρο», δηλαδή, των Μανώλη Ρασούλη και Μάνου Λοιζου με την Χαρούλα Αλεξίου, ή το «Φαντάρο» του Τάκη Μουσαφίρη με τον Στράτο Διονυσίου: «Έκανες έκανες ένα τσιγάρο/ πέθανες, πέθανες ένα φαντάρο» αλλά και το «Φίνο Φανταράκι» με τον Ζαμπέτα: «Είμαι φίνο φανταράκι/ κι έχω ένα κρυφό μεράκι/ που κρατούσα μέχρι τώρα μυστικό…» (στίχοι:Κώστας Φέρρης, μουσική:Σπύρος Πιπεράκης). Ο ναύτης όμως στο ελληνικό τραγούδι στο μεγαλύτερο ποσοστό του ταυτίζεται με τον ναυτικό, με το χαμηλόβαθμο, δηλαδή, μέλος πληρώματος ενός εμπορικού καραβιού και με βάση αυτή την υπόθεση γίνεται ο πρωταγωνιστής των τραγουδιών.
Τη χαμένη πάντως τραγουδιστική δόξα του, την υπερασπίζεται επάξια εδώ και πολλά χρόνια ο Μάνος Ελευθερίου: «Ναύτης βγήκε στη στεριά για περιπολία/ μάνα μου, αναστέναξε όλη η παραλία/ τέλειωσε η περίπολος κι ήρθε το ναυτάκι/ κι έριχνε στη θάλασσα μαύρο βοτσαλάκι»…Το τσιφτετέλι του Γιάννη Σπανού, που τραγούδησε στα 1977 η Βίκυ Μοσχολιού, έρχεται πρώτο στο στόμα όλων όταν θέλουν να τραγουδήσουν τους ναύτες…Αυτό μαζί με το ναυτικό Εμβατήριο: «Είμαι ο Ναύτης του Αιγαίου/ κρεβάτι έχω τα βαθιά νερά» που έγραψε στα 1912 ο Κωνσταντίνος Λυκόρτας (και το αφιέρωσε στο Ναύαρχο Παύλο Κουντουριώτη) και το θρυλικό ελέω ελληνικού κινηματογράφου και «Αλίκης στο ναυτικό»: «Τράβα μπρος και μη σε μέλλει/ Θάρρος η ζωή μας θέλει» (στίχοι:Αλέκος Σακελλάριος, μουσική:Μάνος Χατζιδάκις) αποτελούν τα σήματα κατατεθέντα του νέου που τόσο ύμνησε μέσα από τους ζωγραφικούς του πίνακές ο Γιάννης Τσαρούχης, απεικονίζοντάς τον, μεταξύ των άλλων θέσεων, να χορεύει και ζεϊμπέκικο (π.χ. ο πίνακας «Ζεϊμπέκικο μπλε πόρτα, κόκκινα κρίνα (1981). Ο φίλος, μάλιστα, του ζωγράφου, Γιάννης Φαϊτάκης, θυμάται ένα χαρακτηριστικό στιγμιότυπο από το ζεϊμπέκικο κάποιων ναυτών, μοντέλων του Τσαρούχη:
«Είχε αρχίσει τότε να ζωγραφίζει κάτι ναύτες. Πήγαμε ένα βράδυ σε μια ταβέρνα στο Πέραμα. Ήθελα να δω από κοντά τα μοντέλα του Γιάννη. Μικρός ο χώρος αλλά γεμάτος από νέους που υπηρετούσαν στο Ναυτικό. Τα παιδιά έτρωγαν και έπιναν. Η μουσική λαϊκή, χόρευε κάποιος ζεϊμπέκικο, ξαφνικά πετιέται ένας άλλος, χώνει το κεφάλι του στα ανοιχτά σκέλη του χορευτή, τον σηκώνει στους ώμους του και έτσι ο ένας πάνω στον άλλο χόρεψαν με αφάνταστη δεξιοτεχνία.» (Λέσχη Αθανάτων," Γιάννης Τσαρούχης", Ελευθεροτυπία)
Πολυτραγουδισμένοι βεβαίως και οι «Θαλασσινοί» ή αλλιώς το «Πάρε ναυτάκι Συριανό/ Λοστρόμο Πειραιώτη/ Μηχανικό Μυτιληνιό/ Τιμόνι Καλαματιανό/ Και καπετάνιο Χιώτη» το τραγούδι του Στέλιου Γεράνη και του Γιώργου Ζαμπέτα, που φαίνεται, όμως ξεκάθαρα ότι αναφέρεται στον υπάλληλο-ναύτη και όχι στον στρατευμένο. Σαν στρατευμένο όμως ναυτάκι, «Στη θάλασσα του Πειραιά» οΓιώργος Μητσάκης έκανε τις βόλτες του τα βράδια, όπως έγραψε και συνέθεσε στο ομώνυμο τραγούδι, παλαιά μεγάλη επιτυχία του Γιάννη Πάριου και διαχρονική επιτυχία των απανταχού Ολυμπιακών: «Η θάλασσα του Πειραιά από όλες είναι πιο γλυκιά/ απ' του Τζελέπη την ακτή ως του Καραϊσκάκη/ τα βράδια βόλτες έκανα σαν ήμουνα ναυτάκι».
Ο Μητσακης επίσης υπογράφει και ένα άλλο «ναυτικό» τραγούδι: «Ένα καράβι απ’ τον Περαία έχει σαλπάρει για μακριά/ μα κάποιος ναύτης που είναι μέσα/ το νου του πάντα τον έχει στη στεριά», που ερμήνευσε με το δικό της πάντα ξεχωριστό τρόπο η Σωτηρία Μπέλλου. Επαγγελματίας ή στρατευμένος, ο νους του ναύτη είναι πάντα στη στεριά, -κρατάμε ωστόσο μια επιφύλαξη για τον πρώτο, λόγω της ιδιαίτερής του σχέσης, ερωτική θα τη λέγαμε, με τη θάλασσα-.
Τη σχέση του ναύτη με τα αγαπημένα του πρόσωπα τραγούδησε στα 1951 ο τραγουδιστής του ελαφρού τραγουδιού Νάσος Πατέτσος: Το άσμα λεγόταν το «Τραγούδι του ναύτη» και ήταν σε μουσική του Ιταλού συνθέτη Cesare Andrea Βixio και σε στίχους του Φώτη Πολυμέρη και έλεγε: «Φιλώντας της μανούλας του το χέρι/ και της καλής του τα γλυκά τα χείλια/ με όνειρα με στην καρδιά του χίλια/ ξεκίνησε ο ναύτης για άλλα μέρη». Μάνα και αγαπημένη, χωρισμός και δάκρυ. «Αχ αυτά τα ναυτικά μ' έχουνε κάψει την καρδιά/ επήραν την αγάπη μου και μου την στείλαν μακριά/ Αχ αυτό το ναυτικό μου πήρε νου και λογικό/ όποιο ναυτάκι απαντώ για την αγάπη μου ρωτώ».
Η Ρόζα Εσκενάζυ τραγουδά το «Ναυτάκι» του Ιάκωβου Μοντανάρη «Γιακουμή» αλλά και το «Ναυτάκι» τουΒαγγέλη Παπάζογλου και εκπροσωπεί όλες τις κοπέλες, τις γυναίκες, τις ερωμένες και τις συζύγους που περιμένουν τον ξενιτεμένο ή στρατευμένο νέο. Άλλες φορές η αναμονή αυτή έχει αντίκρισμα, άλλες φορές όμως όχι: «Ένας ναύτης ψηλά/ Στα κάτασπρα ντυμένος/ Τρέχει μες στο φεγγάρι/ Κι η κοπέλα από τη γη/ Με τα κόκκινα μάτια/ Λέγει ένα τραγούδι/ Που δε φτάνει ως το ναύτη./ Φτάνει ως το λιμάνι/ φτάνει ως το καράβι/ φτάνει ως τα κατάρτια/ μα δε φτάνει ψηλά στο φεγγάρι». Το ποίημα του Μίλτου Σαχτούρη, «Ένας ναύτης ψηλά στο φεγγάρι» μελοποιήθηκε τόσο από τον Μάνο Χατζιδάκι, στα 1972 (τραγούδι:Σπύρος Σακκάς») όσο και από τον Σταύρο Κουγιουμτζή, δέκα χρόνια αργότερα και ερμηνεύτηκε από την Αιμιλία Κουγιουμτζή, στο δίσκο «Μικραίνει ο κόσμος».
[..............] η συνέχεια στο :
