Με αφορμή τα (τότε) 20 χρόνια από τον θάνατο του Μάνου Λοϊζου, η ''Ελευθεροτυπία'' δημοσίευσε ένα πολύ ωραίο και περιεκτικό άρθρο για αυτόν:
''Για μια νότα ζωής''
Επιμέλεια: Φώτης Απέργης
Είκοσι χρόνια μετά το θάνατο του Μάνου Λοΐζου συμβαίνει κάτι παράξενο: το παράδειγμά του, ως ενός ανθρώπου που συνεργαζόταν σχεδόν αποκλειστικά με φίλους μόνον όταν είχε διάθεση και με οδηγό μονάχα το μεράκι, μοιάζει στην εποχή της βιομηχανίας ξεχασμένο... Τα τραγούδια του, όμως, αυτοί οι τρυφεροί ή γιορτινοί ύμνοι στον πιο καθημερινό και ουσιαστικό ανθρωπισμό, παίζονται ακόμα στα ραδιόφωνα και διασκευάζονται ξανά.
Τώρα, η Minos- ΕΜΙ κυκλοφορεί σε νέα επεξεργασία όλους τους δίσκους του. Από τα νέα εσώφυλλα διαλέξαμε μερικές άγνωστες, ωραίες λεπτομέρειες που αποκάλυψαν στο Γιώργο Τσάμπρα ο Μάκης Μάτσας και ο Αχιλλέας Θεοφίλου, ο σκηνοθέτης Λάκης Παπαστάθης και, πάνω απ' όλους, οι στιχουργοί των τραγουδιών του Λευτέρης Παπαδόπουλος, Φώντας Λάδης και Μανώλης Ρασούλης. Θα σας θυμίσουν μιαν άλλη χώρα, που άκουγε άλλα τραγούδια, με άλλες ελπίδες...
«Ο Σταθμός» (1968)
*Στις 13/12/68 σε
συνέντευξη τύπου, ο Δημήτρης Μυράτ παρουσίασε τη νέα ετικέτα Minos, η οποία κάνει την εμφάνισή της στην ελληνική δισκογραφία με αυτόν το δίσκο.
*Παρά τις πιέσεις του Μάτσα, ο Λοΐζος στην αρχή δεν ήθελε καθόλου το Γιώργο Νταλάρα ως ερμηνευτή του «Σταθμού»: «Πίστευε ότι μοιάζει στον Μπιθικώτση κι ότι αυτό δεν του έδινε την ευκαιρία να λειτουργήσει σαν κάτι καινούριο μέσα στο δίσκο. Τελικά πείθεται και τον αφήνει να πει το "Ητανε οχτώ-εννιά", αλλά επειδή το κάνει λίγο με το ζόρι, βάζει μια χορωδία από πάνω για να μην ακούγεται και πολύ καλά», θυμάται ο Μάτσας. «Βέβαια, όταν γνωρίστηκαν λίγο παραπάνω, μου έλεγε πόσο λάθος είχε κάνει».
*Η μελωδία του τραγουδιού «Το παλιό ρολόι» είχε χρησιμοποιηθεί παλιότερα με άλλους στίχους που μιλούσαν για «Κρητικό σταφύλι». Ενώ το «Η δουλειά κάνει τους άντρες» είχε πρωτοτραγουδήσει η Ελένη Ροδά στην ταινία του Γρηγόρη Γρηγορίου «Τρούμπα '67».
«Θαλασσογραφίες» (1970)
*Ο Λοΐζος ήταν λεπτολόγος, αλλά όχι και εντατικοποιημένος. Ωσπου να ολοκληρωθεί αυτός ο δίσκος, ο Παπαδόπουλος είχε παράλληλα ηχογραφήσει το «Δρόμο» με τον Μίμη Πλέσσα, το «Μια Κυριακή» με τον Γιάννη Σπανό και «Τα τραγούδια του Λόρκα» με τον Γιάννη Γλέζο. Τα τελευταία, μάλιστα, τα προόριζε για τον Λοΐζο. Αλλ' αφού πέρασαν έξι μήνες χωρίς να μελοποιήσει τους στίχους του, σταμάτησε να περιμένει.
*Αλλά και στο στούντιο ο Λοΐζος δεν καταλάβαινε από κανόνες μπρος στο μεράκι του: στη «Γοργόνα» είχε 15 μουσικούς να περιμένουν ώρες ώσπου να βρει τον ήχο που ταίριαζε σ' ένα... τριγωνάκι, ένα «τριάνκολο», που παίζει κάθε τέσσερα μέτρα. Στο τέλος, οι μουσικοί σηκώθηκαν και είπαν: «λοιπόν, παιδιά, γράψτε εσείς το τριάνκολο κι εμείς ερχόμαστε μια άλλη μέρα».
«Ευδοκία» (1971)
*Ο Λοΐζος δεν έγραψε μόνο τη μουσική, αλλά συμμετείχε σε όλο το ντουμπλάζ της ταινίας του Αλέξη Δαμιανού - βηξίματα, τριξίματα, χτυπήματα όπλων κ.λπ. Ντουμπλάρει, μάλιστα, με τη φωνή του τον «παντρεμένο» με τον οποίο πάει η Ευδοκία. Ντουμπλαρισμένη, όμως, είναι και η φωνή της Μαρίας Βασιλείου με κείνη της Ροδά, την οποία πρότεινε ο συνθέτης.
*Το «Ζεϊμπέκικο της Ευδοκίας» γράφτηκε στο σπίτι του, κάπου στον Ερυθρό. Τζουρά έπαιζε ο Γιώργος Μουφλουζέλης. Μαζί ήταν και τα παιδιά τους και, βέβαια, ο Δαμιανός, που στο τέλος σηκώθηκε και φίλησε ενθουσιασμένος τον Λοΐζο.
«Να 'χαμε, τι να 'χαμε» (1972)
*Πολλές φορές, οι ατέλειωτοι αυτοσχεδιασμοί στο στούντιο κατέληγαν σε πατέντες: για τον «Λιόντα» ο Λοΐζος έβαλε εφημερίδες μεσ' στο πιάνο και πειραματιζόταν με κάθε μικρόφωνο, ώστε το ένα να παίρνει την ηχώ κάποιου άλλου.
«Καλημέρα ήλιε» (1973)
*Αρχικά ο συνθέτης φανταζόταν με χορωδίες τα περισσότερα τραγούδια. Του άρεσε η Χάρις Αλεξίου, αλλά τη θεωρούσε λαϊκή τραγουδίστρια και φοβόταν ότι, επειδή αυτά τα κομμάτια δεν ήταν λαϊκά, δεν θα μπορούσε να τα πει.
*Φοβούμενος τη λογοκρισία, άλλαξε τους στίχους: το «Ποιος το ξέρει τι θα φέρει η νύχτα αυτή» έγινε «πού γυρνάς τη νύχτα αυτή» και το τραγούδι μετατράπηκε σε ερωτικό.
«Τα τραγούδια του δρόμου» (1974)
*Ο «Τρίτος Παγκόσμιος» υπήρχε ήδη από το '66 και είχε παρουσιαστεί σε συναυλία στο «Κεντρικόν». Η ΕΔΑ, μάλιστα, μέσω του Μίμη Δεσποτίδη, πίεσε τον Λοΐζο να μην το παρουσιάσει, γιατί ήταν «αντιδραστικό τραγούδι». Εκείνος απάντησε: «Δεν ξέρω εγώ ποια είναι η γραμμή του κόμματος, αλλά το τραγούδι θα το παρουσιάσω ο κόσμος να χαλάσει».
«Τα Νέγρικα» (1975)
*Ξάφνιασαν συνδυάζοντας στοιχεία «των δύο αντιμαχομένων μέχρι τώρα παρατάξεων - λαϊκών συνθετών και γιε γιε», όπως είχε γράψει ο Δημήτρης Γκιώνης το 1966 στη «Δημοκρατική Αλλαγή». Εκτός από τη Μαρία Φαραντούρη το έργο τραγουδούσαν σε συναυλίες οι Διονύσης Σαββόπουλος, Γιώργος Μούτσιος και Γιώργος Ζωγράφος. Η τελευταία δεν έγινε ποτέ: την είχε προγραμματίσει η Πανσπουδαστική στις 21 Απριλίου 1967...
«Τα τραγούδια μας» (1976)
*Λοΐζος και Λάδης δεν έγραφαν μόνο τραγούδια μαζί. Πήγαιναν σε διαδηλώσεις, αλλά και ταβέρνες. Το «Καράβια αλήτες» γράφτηκε μέσα σ' ένα πατσατζίδικο, του Νώντα, στην αρχή της Αλεξάνδρας.
*Η «Τσιμινιέρα» δεν αφορούσε τις απεργίες της Πυρκάλ, όπως νόμιζαν πολλοί. Ο Λάδης το έγραψε επηρεασμένος από τους πολιτικούς αγώνες που είχε ζήσει στην Ιταλία.
*Ο Λοΐζος ονειρευόταν να ηχογραφήσει την «Τσιμινιέρα» στα ναυπηγεία της Ελευσίνας. Ηθελε να καλέσει όλους τους εργάτες της περιοχής να τραγουδήσουν ζωντανά μαζί. Τελικά, όμως, το ηχογράφησε με μεγάλη χορωδία στο στούντιο, που ντουμπλαρίστηκε μάλιστα για να φαίνεται μεγαλύτερη. Τα τραγούδια πρωτοπαρουσίασε στο Φεστιβάλ της ΚΝΕ στην Καισαριανή. Οι νέοι δεν τον άφηναν να φύγει. Σύντομα η λογοκρισία απαγόρευσε τη μετάδοση των εννέα από τα έντεκα...
«Τα τραγούδια της Χαρούλας» (1979)
*Οταν τελικά ο Λοΐζος θέλησε να γράψει λαϊκά τραγούδια με την Αλεξίου, δεν ήξερε όλους τους λαϊκούς δρόμους. Ο Θεοφίλου ζήτησε τότε από τον Νικολόπουλο και τους έγραψε σε μια κασέτα: νιαβέντι, ουσάκ, σαμπά, μινόρε κ.λπ. Για ένα μήνα, ο Λοΐζος την άκουγε αδιάκοπα...
*Τέταρτο-πέμπτο στην κάθε πλευρά του δίσκου βινυλίου, έβαζαν τότε το τραγούδι που δεν πολυπίστευαν εμπορικά. Εδώ διάλεξαν αυτό που αποδείχθηκε... το διαχρονικότερο: το «Ολα σε θυμίζουν».
*Ο Λοΐζος δίσταζε να γράψει τσιφτετέλια, φοβούμενος ότι ήταν εκτός ιδεολογικής γραμμής. Πέρασαν έξι μήνες μέχρι να συνθέσει το πρώτο και πάλι, θυμάται ο Ρασούλης, «το έκανε μ' ένα δικό του τρόπο, έβαζε τζουράδες και το έκανε λίγο σαν συρτομπάλο».
*Αλλά και η Αλεξίου δίστασε στον «Φαντάρο» να πει τη λέξη «γκόμενα». Ετσι ο στίχος έγινε «η πόλη σαν τη γόησσα/ σαν την παλιά αρχόντισσα».
«Για μια μέρα ζωής» (1980)
*Στο κύκνειο άσμα του, ο Λοΐζος πειραματιζόταν με ήχους ηλεκτρικούς, ήθελε μάλιστα να χρησιμοποιήσει το συγκρότημα του Βασίλη Παπακωνσταντίνου. Είχε ηχογραφήσει 24 όργανα για τελικά να χρησιμοποιήσει οκτώ.
*Ο Λάδης είχε φανταστεί το «Η μέρα εκείνη δε θ' αργήσει» σαν πολιτικό τραγούδι. Αλλά, προκειμένου, λέει, να του «αλλάξουν άλλοι τους στίχους», το έκανε ερωτικό ο ίδιος.
*Αν και το ύφος ήταν νέο, τα περισσότερα τραγούδια του άλμπουμ ήταν παλιά. Ενα από τα λίγα καινούρια ήταν το «Σ' ακολουθώ», που, όχι, δεν γράφτηκε καλοκαίρι, αλλά το Πάσχα του 1980.
«Εχουμε χωρίσει κι οι δύο τότε», θυμάται ο Θεοφίλου, «έρχεται Μεγάλη Πέμπτη στο σπίτι μου στη Νέα Σμύρνη και μένουμε μέχρι την Τρίτη του Πάσχα χωρίς να βγούμε καθόλου. Πίνουμε, και καθώς είμαστε λιώμα, κάποια στιγμή πιάνει την κιθάρα και σκαρώνει αυτό το τραγούδι».
)
