ΜΙΑ ΑΠΟ τις χρησιμότητες των τεχνών στο μεταμοντέρνο κόσμο ήταν να βοηθούν τους ανθρώπους να κρατούν τα πάντα σε μια σειρά. Την Αναγέννηση, το Μπαρόκ, το Ροκοκό, την Κλασική αρχαιότητα και γενικότερα τις εποχές του παρελθόντος, τις προσδιορίζουμε κατά ένα μεγάλο μέρος με βάση την αρχιτεκτονική, τη ζωγραφική, τη μουσική και άλλες μορφές τέχνης. Έτσι είναι ταξινομημένη η ιστορία μας. Ο πολιτισμός πλαισιώνει τους πολέμους, τις επαναστάσεις και την επιστημονική πρόοδο.
Οι τέχνες δέχτηκαν βέβαια και επιρροή από τη μεταμοντέρνα κοινωνία. Κλασικά έργα αποδόθηκαν στη νέα γλώσσα. όλοι μιλούν για μετάφραση ή ελεύθερη απόδοση. Ένα κλασικό θεατρικό έργο ανεβαίνει με σύγχρονα κοστούμια ή σκηνικά. όλοι μιλούν για μοντέρνα σκηνοθεσία. Ο διαχωρισμός του αυθεντικού από το πρόσθετο, το μοντέρνο είναι αυτονόητος. Σε όλες τις τέχνες εκτός από τη μουσική.
Στη μουσική, το μοντέρνο έχει παρεισφρήσει τόσο πολύ ώστε περνά πλέον απαρατήρητο και τελικά αλλοιώνει τα χαρακτηριστικά της και τον πραγματικό της χαρακτήρα. Και αυτό συμβαίνει χωρίς οι περισσότεροι καν να το γνωρίζουν. Μια συμφωνική ορχήστρα παίζει σήμερα Μότσαρτ. Όλοι όσοι την ακούν, νομίζουν πως ακούνε αυθεντικό Μότσαρτ, συχνά ακόμα και οι μουσικοί αλλά και ο μαέστρος. Τους διαφεύγει όμως ότι παίζουν μουσική του 18ου αιώνα, χρησιμοποιώντας όργανα του 20ου αιώνα, που μόνο κατ’ όνομα έχουν σχέση με τα όργανα εποχής Μότσαρτ.
Το μεταλλικό φλάουτο ήταν τότε ξύλινο και με τελείως διαφορετικό ηχόχρωμα, τα χάλκινα πνευστά ήταν φυσικά, με τελείως άλλες διαστάσεις και στη μορφή και στον ήχο, τα έγχορδα είχαν εντέρινες χορδές και τα δοξάρια ήταν αλλιώς κατασκευασμένα και χρησιμοποιούνταν διαφορετικά. Ακόμα και η σύνθεση της ορχήστρας ήταν διαφορετική, κατά κανόνα πολύ μικρότερη από τις σημερινές.
Το ίδιο ισχύει και με το πιάνο, καθώς το σύγχρονο πιάνο με ουρά είναι ένα τελείως διαφορετικό όργανο. Ενώ όμως σε ένα θεατρικό έργο μιλούν όλοι για «μοντέρνα σκηνοθεσία», στη μουσική σιωπούν. Για λόγους μάρκετινγκ καθαρά, οι δισκογραφικές εταιρείες θέλουν ο Μοντεβέρντι να ηχεί το ίδιο με τον Βάγκνερ. Όσο πιο ομοιόμορφο είναι το άκουσμα, τόσο μεγαλύτερες οι πιθανότητες το ίδιο κοινό να ακούσει και Μοντεβέρντι και Βάγκνερ. Κάτι ανάλογο δηλαδή με τις ποπ διασκευές κλασικών έργων που σκοπό έχουν να «φέρουν την κλασική μουσική κοντά στο ποπ κοινό».
Ευτυχώς, στα μέσα του 20ου αιώνα, κάποιοι έβαλαν τάξη και στη μουσική. Το κίνημα που εκδηλώθηκε στις Κάτω Χώρες έλαβε διαστάσεις και σήμερα σε ολόκληρο τον κόσμο υπάρχουν σύνολα και ορχήστρες που διαχωρίζουν τη θέση τους παίζοντας με όργανα εποχής.
Έτσι το κοινό έχει δυνατότητα επιλογής. Το τι επιλέγει κανείς είναι αναφαίρετο δικαίωμα του. Τα σύνολα οργάνων εποχής αλλά και οι μοντέρνες ορχήστρες έχουν το δικό τους κοινό. Αυτό που έχει όμως σημασία, είναι να λέμε τα σύκα - σύκα και τη σκάφη - σκάφη.
ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΧΟΪΔΑΣ, ερμηνευτής σε ιστορικά πληκτροφόρα όργανα, καθηγητής πιάνου και τσεμπάλου
Συντάκτης στο
http://www.classicalmusic.gr/
ΠΗΓΗ: ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ, 17/10/2005.
