Υπάρχουν εξώφυλλα δίσκων που θυμόμαστε για πάντα. Είναι τόσο πετυχημένα, που πολλοί καλλιτέχνες τα αντιγράφουν στους δικούς τους δίσκους. Αυτοί εύχονται... να μη τα θυμόμαστε. Αλλά η αντιγραφή ή η απότιση φόρου τιμής -όπως το βλέπετε- είναι πολύ φανερή για να την παρακάμψεις.
Αφορμή ο προτελευταίος δίσκος του Ελβις Κοστέλο «My Flame Burns Blue», που παραπέμπει στο εξώφυλλο του σάουντρακ του μέγιστου της τζαζ Ντιουκ Ελινγκτον για την ταινία τού Οτο Πρέμινγκερ «Ανατομία ενός εγκλήματος» ('59). Πρόκειται για ένα από τα πλέον αντιπροσωπευτικά δείγματα του Σαούλ Μπας, του γραφίστα εκείνου που μεγαλούργησε σε ζενερίκ ταινιών όπως «Ο Ανθρωπος με το χρυσό χέρι» ('55), «Δεσμώτης του ιλίγγου» και «Ψυχώ». Ενέπνευσε δε στο παρελθόν και το εξώφυλλο του άλμπουμ «Donkeys 92-97», τη συλλογή δηλαδή με ηχογραφήματα των μετρ της χαρμολύπης Τίντερστικς.
Πέρα από κάθε σύγκριση, βέβαια, παραμένει εκείνη η, προ πενταετίας περίπου, διαφημιστική γιγαντοαφίσα... αθηναϊκού νυχτερινού κέντρου που «δανείστηκε» τη δουλειά του από τη «Θύελλα στην Ουάσιγκτον»!
* Πολλά και διάφορα απεκόμισε ο ελληνικής καταγωγής Αλεξ Καπράνος κατά τη διάρκεια της φοίτησής του σε σχολή καλών τεχνών. Μεταξύ αυτών και οι γραφιστικές ιδιαιτερότητες του σοσιαλιστικού ρεαλισμού στη δεκαετία του '20. Διότι πού αλλού παρά σε μια αφίσα του ρώσου κονστρουκτιβιστή Αλεξάντρ Ροντσένκο, που προπαγάνδιζε τα προλεταριακά ιδεώδη στη νεόδμητη τότε Σοβιετική Ενωση, παραπέμπει το εξώφυλλο του περσινού άλμπουμ «You could have it so much better» των Φραντς Φέρντιναντ; Στην ίδια ακριβώς αφίσα μάλιστα που παραποιήθηκε, πριν από 32 χρόνια, στο εξώφυλλο του ενός και μοναδικού άλμπουμ που κυκλοφόρησαν με τίτλο το όνομά τους, οι παντελώς λησμονημένοι σήμερα λατινοαμερικανοί ρόκερ Τάνγκο!
Και να ήταν τα μόνα; Αντίστοιχης λογικής υπήρξαν τόσο το αδιάφορο «Word of mouth» των Βρετανών Μάικ εντ δε Μεκάνικς όσο και το συγκεντρωτικό «Evoloution revolution-The early years (1966-1974)» του αφροαμερικανού βωμολόχου Ρίτσαρντ Πράιορ.
* Ποιο μυστικό μπορεί να μοιράζονται άραγε δύο νεομεταλικοί αρμένιοι από το Λος Ανζελες, ένα νεοκυμαντικό σχήμα από το Μάνστεστερ και μια ανδρόγυνη υπερβολή από το Λονδίνο; Αποκάλυψη τώρα... Τόσο οι Σεράρτ, όσο οι Τζέιμς αλλά και οι Σουέντ χρησιμοποίησαν στην πρόσοψη των άλμπουμ «Serart» «Millionaires» και «Dog man star» αντίστοιχα, κάποιες εικόνες που είχαν ήδη εμφανιστεί σε εξώφυλλα... ελληνικών συγκροτημάτων! Εχουμε και λέμε λοιπόν... Η φωτό από τον Μπομπ Σάσα για το «National Geographic», του αυστραλού πιτσιρίκου, υπάρχει στο τρίτο επώνυμο άλμπουμ των Σάουθ Οφ Νόου Νορθ. Η πόζα από τον Στιβ Γκρούμπμαν για την Image bank της φορτωμένης με πέρλες γουρουνίτσας είναι στο άλμπουμ «Οι Γηγενείς» των «Εψιλον». Και τέλος το γυμνό κορμί από την Τζόαν Λέοναρντ στο ένα και μοναδικό άλμπουμ «What it means to me...» των Χεντλίντερς. Αποδείξεις, αν μη τι άλλο, του πόσο μπροστά βρέθηκε κάποιες φορές η ντόπια ανεξάρτητη σκηνή...
* Με τους Μάμας εντ δε Πάπας ήδη διαλυμένους, ο αδιαφιλονίκητος ηγέτης τους Τζον Φίλιπς παρουσίασε στις αρχές του '70 τον πρώτο του προσωπικό δίσκο με τίτλο το όνομά του. Πρόσφατα διαζευγμένος και εκ νέου ερωτοχτυπημένος, προτίμησε να κρύψει την προσωρινή λιακάδα του θολωμένου μυαλού του σε ένα μουντό σύννεφο κάντρι-ροκ μελαγχολίας. Με αναπόφευκτο αποτέλεσμα να συγκινήσει τότε ελάχιστους. Φαίνεται, όμως, ότι ένας από αυτούς ήταν ο... Μπομπ Ντίλαν. Διότι πώς αλλιώς εξηγείται αυτό το σχεδόν πανομοιότυπο συνολάκι μέσα στο οποίο καμαρώνει στο εξώφυλλο του άλμπουμ «Desire», έξι ακριβώς χρόνια αργότερα;
* «Ηλεκτρικές αρχόντισες» αποκαλούσε ο μαύρος θεός Τζίμι Χέντριξ τις πιστές θαυμάστριές του. Τι πιο φυσικό, λοιπόν, να φιλοξενήσει στον διπλό φάκελο του άλμπουμ «Electric ladyland» ένα χαρέμι από κάθε λογής κοριτσόπουλα, που, μαζεμένα από διάφορα νυχτερινά στέκια του Λονδίνου, δέχτηκαν να ποζάρουν όπως τα γέννησε η μανούλα τους αντί του, μάλλον ευκαταφρόνητου ακόμα και τότε, ποσού των 7 λιρών!
Το παράδειγμά του ακολούθησαν αρκετοί. Μεταξύ αυτών μία φανκ ντουζίνα ονόματι Νιου Μπερθ, που παρέταξε με θαυμαστή προθυμία τη μαύρη της δύναμη στο επίσης διπλό εξώφυλλο του άλμπουμ «Love potion» και ένας λίαν εύστοχος στις επιλογές του ντι τζέι, ο Κιντ Λοκό, όπως μαρτυρά το εξώφυλλο του «Jesus life for children under 12 inches», μία συλλογή με ριμίξ τραγουδιών διαφόρων καλλιτεχνών.
Αντιγράφοντας τον Ελβις
* Τη βασιλεία πολλοί εμίσησαν, τον βασιλιά ουδείς -ούτε καν οι ανατρεπτικοί Κλας. Τρανταχτή απόδειξη το εξώφυλλο του «London Calling», το καλύτερο διπλό άλμπουμ όλων των εποχών μετά το «Exile on main street» των Ρόλινγκ Στόουνς, που αποτίει φόρο τιμής στο ντεμπούτο άλμπουμ του Ελβις Πρίσλεϊ με τίτλο τ' όνομά του. Ο Πολ Σίμονον δε, στο στόχαστρο του φακού της Πένι Σμιθ, φαντάζει τόσο απειλητικός το '79 όσο και ο Ελβις το '56. Τα τελευταία δύο χρόνια εμφανίστηκαν τρεις ακόμη παραλλαγές του εξωφύλλου: αρχικά η, εγχώριας επινόησης και κατασκευής, συλλογή με τίτλο «Athens calling» και υπότιλτο «Ο απόλυτος οδηγός του εναλλακτικού ελληνικού ροκ» που περιείχε, μεταξύ πολλών άλλων, Τρύπες, Ξύλινα Σπαθιά και Ρέινινγκ Πλέζουρ. Στη συνέχεια οι, τίγκα στο μπριγιόλ, γάλλοι Ρόκινγκ Ρέμπελς κατέθεσαν τα σέβη τους με το άλμπουμ «Elvis Calling». Τέλος, η Καναδή Κέι Ντι Λανγκ στο «Reintarnation», μία συλλογή με τις νεοκάντρι περιηγήσεις της στη δεκαετία του '80.
Βασιλικές τιμές όμως απέδωσαν και κάμποσοι ακόμα φροντίζοντας μάλιστα να προμηθευτούν επίσημο ένδυμα κατ' εικόνα και καθ' ομοίωσιν του χρυσού λαμέ κοστουμιού που φορούσε ο... εστεμμένος στο εξώφυλλο της συλλογής «50.000.000 Elvis fans can't be wrong-Elvis gold records volume 2» τα Χριστούγεννα του '59: ο Ροντ Στιούαρτ με το άλμπουμ «Body wishes», οι Μπον Τζόβι με την ανθολογία «100.000.000 Bon Jovi Fans Can't be Wrong» και τελευταία και καταϊδρωμένοι οι Φολ την ίδια χρονιά με την ρεαλιστικά υπολογισμένη αποτίμηση της πολύχρονης καριέρας τους «50.000 fall fans can't be wrong».
* Το '68 οι Τσίκεν Σακ, ένα από τα πρωτοκλασάτα σγκροτήματα της βρετανικής σκηνής των μπλουζ, έκαναν το ντεμπούτο τους με το άλμπουμ «40 blue fingers, freshly packed and ready to serve». Εξίσου εντυπωσιακό όμως με το περιεχόμενο ήταν και το περιτύλιγμα, όπου δέσποζε μια λίαν ευφάνταστη απεικόνιση του τίτλου. Μια σαφέστατη εκδοχή του τι μπορεί να έκρυβε όμως το κονσερβοκούτι έδωσε, τρία χρόνια αργότερα, το γραφιστικό τμήμα του ισπανικού παραρτήματος της ΕΜΙ. Αποφασισμένο να αντικαταστήσει το ξεδιάντροπο εξώφυλλο με το φερμουάρ που είχε σκαρφιστεί ο Αντι Γουόρχολ για το «Sticky fingers» των Ρόλινγκ Στόουνς, χρησιμοποίησε ένα... ανοιχτήρι και εμφάνισε, σε όλη τους τη μακαβριότητα, τρία κομμένα δάχτυλα βουτηγμένα στο αίμα!
Στα χρόνια που ακολούθησαν όμως οι Τσέστερφιλντ Κινγκς και οι Λάιαρς έδειξαν επίσης αμέριστη εμπιστοσύνη στις στιλιστικές επιλογές του μεγαλύτερου ροκ εν ρολ συγκροτήματος. Το εξώφυλλο του «Let's go get stoned» των πρώτων είναι ίδιο και απαράλλαχτο με αυτό του «Aftermath», όπως τυπώθηκε όμως στις ΗΠΑ. Και το εξώφυλλο της συλλογής «Some lyres» έχει ελάχιστες διαφορές από το ταλαιπωρημένο εξώφυλλο του «Some girls».
* Οσον αφορά τα εξώφυλλα των Μπιτλς, έγιναν και αυτά στόχος μερικών...
Πρώτος και καλύτερος ο Φρανκ Ζάπα που, συνοδεία ενός βακχικού μπουλουκιού που άκουγε στο όνομα Μόδερς οφ Ινβένσιον, αποφάσισε να ξεμπερδέψει μια και καλή με την κουλτούρα των χίπις μαγαρίζοντας, διά χειρός Καλ Σένκελ, το δημιουργικό ζενίθ του Πίτερ Μπλέικ στο εξώφυλλο του «Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band». Επειτα από οκτώ μήνες σκληρών διαπραγματεύσεων με τους δικηγόρους των σκαθαριών κατόρθωσε τελικά να το τοποθετήσει στο εσωτερικό του διπλού φάκελου που περιείχε το δίσκο «We're only in it for the money».
Φωστήρες της νομικής, όμως, έβαλαν το χεράκι τους και στην απόσυρση αρχικά και καταστροφή στη συνέχεια όλων των αντιτύπων του «Meet the residents», του πρώτου άλμπουμ δηλαδή που κυκλοφόρησαν οι Ρέζιντεντς, το πλέον γνωστό συγκρότημα... αγνώστου ταυτότητας! Δυστυχώς γι' αυτούς, η Capitol δεν είδε καθόλου καλοπροαίρετα το παραποιημένο με μουστάκια, δόντια, κέρατα κ.λπ. εξώφυλλο που είχε τυπώσει στις Ηνωμένες Πολιτείες με τίτλο «Meet The Beatles». Με αποτέλεσμα ο συγκεκριμένος φάκελος να ξεπερνά σε αξία σήμερα τα διακόσια ευρώ! (σημ.: το εξώφυλλο της αντίστοιχης βρετανικής εκδοχής του, με τίτλο «With The Beatles» ('63) ενέπνευσε το '91 το εξώφυλλο του επώνυμου ντεμπούτου άλμπουμ του λευκού ραπ συγκροτήματος Γιανγκ Μπλακ Τινέιτζερς.
Εξυπνότεροι όλων τελικά αποδείχθηκαν οι Ρεντ Χοτ Τσίλι Πέπερς που και την πλάκα τους έκαναν με το εξώφυλλο του «Abbey road» και κανείς δεν τους ενόχλησε. Στο εξώφυλλο του δικού τους «Abbey road ep» παρελαύνουν ως Καλιφορνέζοι... Πρίαποι φορώντας στις αδιευκρινίστου μεγέθους αποφύσεις τους το μεγαλύτερο νούμερο αθλητικής κάλτσας που διέθετε τότε η αγορά. (Τη λογική του εν λόγω εξωφύλλου ακολούθησαν μεταξύ άλλων οι Μπούκερ Τι Εντ Δι Εμ Τζις στο «McLemore Avenue», οι Νιου Γιόρκ Σίτι στο «Soulful Road» και ο ίδιος ο Μακ Κάρτνεϊ στο «Paul Is Live».
Και στην τζαζ
* Η Blue Note έμεινε στην ιστορία ως μία από τις κορυφαίες ετικέτες της τζαζ όχι μόνον εξαιτίας των δίσκων που ηχογράφησε, αλλά και των εξωφύλλων με τα οποία τους τύλιξε. Βασικός υπεύθυνος για την αισθητική τους ο Ριντ Μάιλς, που σχεδίασε περισσότερους από πεντακόσιους φακέλους σε μία δεκαπενταετία! Επαναπροσδιορίζοντας συνεχώς τα όριά του, ο εν λόγω γραφίστας έκοβε κι έραβε φωτογραφικά πλάνα που στη συνέχεια μόνταρε με απλές γραμματοσειρές. Το τελικό αποτέλεσμα ήταν τόσο ισορροπημένο, όσο και ενδεικτικό της διάθεσης του εκάστοτε δίσκου. Και φυσικά ελκυστικό όχι μόνο στους απλούς ακροατές, αλλά και σε ένα σωρό καλλιτέχνες εκ διαμέτρου αντίθετους μεταξύ τους...
Ο Κοστέλο (ξανά) επέλεξε να τονίσει ακόμα περισσότερο την κάντρι νοσταλγία του «Almost blue» με μια παραλλαγή του εξωφύλλου του «Midnight blue» του κιθαρίστα Κένι Μπάρελ... Ο Τζο Τζάκσον μεγένθυνε την τζαζ υποδομή του «Body and soul» κοπιάροντας ανερυθρίαστα την πόζα του σαξοφωνίστα Σόνι Ρόλινς στο εξώφυλλο του «Vol. 2» (το μοναδικό παρεμπιπτόντως που δεν υπογράφει ο Μάιλς). Οι Μόνο Μεν προσέδωσαν ακόμα περισσότερο κύρος στην αισθητική του νεογκαράζ με το εξώφυλλο του «Wrecker», ξεπατικώνοντας το «Let 'Em Roll» του οργανίστα Μπιγκ Τζον Πάτον... Ο Τόουν Λόουκ κατόρθωσε να ισορροπήσει μέσα στην ραπ υπερβολή του «Loc-ed after dark», ακολουθώντας τη συμβουλή του τρομπετίστα Ντόναλντ Μπερντ στο εξώφυλλο του «Α new perspective». Και τέλος τα τρία αδέρφια του από την αντίπερα ακτή, οι Μπίτνατς, τολμούν στο «Street level» να κάνουν την υπέρβαση στο εξώφυλλο του «The turnaround!» του σαξοφωνίστα Χανκ Μόμπλι.
κ.ε. 27/8
Να προσθέσω σε αυτά και το εξώφυλλο του "Dark Side Of The Moon" των
Pink Floyd.
To 1980 κυκλοφόρησε ο δίσκος "The Dark Side Of The Goons", της ανατρεπτικής σουρρεαλιστικής κωμικής "ομάδας" Τhe Goons (διάσημoι από το ραδιοφωνικό show των '50ς "The Goon Show" (Peter Sellers, Spike Milligan, Harry Secombe). Στο εξώφυλλο το φως διαθλάται σε ένα κομμάτι... τυρί!
(Να προσθέσω εδώ πως πρόσφατα πήρε το μάτι μου μια αντιγραφή της παραπάνω ιδέας από ένα ελληνικό group- αδυνατώ να θυμηθώ ποιό- στο εξώφυλλο των οποίων το φως διαθλάται σε ένα κομμάτι... φέτα!).
