ένα χρονικό
«Αυτή είναι η τελευταία ευκαιρία που έχω για να απευθυνθώ σ' εσάς (...) Σύντομα το ράδιο "Μαγκαγιάνες'' θα σωπάσει και ο ήρεμος τόνος της φωνής μου δεν θα φτάνει σε σας (...) Συνεχίστε να πιστεύετε ότι, αργά ή γρήγορα, θα ανοίξουν οι μεγάλοι δρόμοι στους οποίους θα βαδίσει ο ελεύθερος άνθρωπος για να χτίσει μια καλύτερη κοινωνία».
Σαντιάγο, 11 Σεπτεμβρίου 1973, 9.10 το πρωί.
Οι Χιλιανοί ακούν για τελευταία φορά τη φωνή του Σαλβαδόρ Αλιέντε, του «συντρόφου προέδρου», από το ραδιόφωνο. Τα ξημερώματα, ο στρατός εξαπέλυσε πραξικόπημα με επικεφαλής το στρατηγό Πινοτσέτ. «Η ιστορική του αποστολή», σύμφωνα με το διάγγελμα που απηύθυνε στα μέσα ενημέρωσης, «είναι να ελευθερώσει την πατρίδα από το μαρξιστικό ζυγό».
Ο «χιλιανός» δρόμος
Τρία χρόνια νωρίτερα, στις 4 Σεπτεμβρίου του 1970, ο σοσιαλιστής Σαλβαδόρ Αλιέντε, επικεφαλής της Λαϊκής Ενότητας, ενός συνασπισμού όλων των αριστερών κομμάτων της Χιλής, κέρδιζε τις εκλογές με σχετική πλειοψηφία και γινόταν ο πρώτος δημοκρατικά εκλεγμένος μαρξιστής πρόεδρος στον κόσμο.
Μετά την Κούβα, τον Τσε και τα αντάρτικα που μαίνονταν σε διάφορα σημεία της Λατινικής Αμερικής, ένας νέος πονοκέφαλος ξεφύτρωνε τώρα για τους Αμερικανούς, υποσχόμενος να κάνει πράξη το μαρξισμό με ειρηνικά μέσα.
Προτού καλά καλά ορκιστεί η κυβέρνηση του Αλιέντε, οι Αμερικανοί σε συνεργασία με τη χιλιανή δεξιά και την αστική τάξη, άρχισαν να ροκανίζουν την καρέκλα του.
* Στο διάστημα που ακολουθεί, η λαϊκή ευφορία για τα μέτρα κοινωνικής δικαιοσύνης που λαμβάνει η κυβέρνηση της Λαϊκής Ενότητας βαδίζει χέρι χέρι με την αντίδραση του μεγάλου κεφαλαίου, τις χρηματοδοτούμενες από τους Αμερικανούς απεργίες των φορτηγατζήδων, την απότομη μείωση των εισαγωγών, την πτώση της παραγωγής, την έλλειψη σε είδη πρώτης ανάγκης...
Οι Αμερικανοί
* Η απόφαση του Αλιέντε να εθνικοποιήσει τα ορυχεία χαλκού, χωρίς μάλιστα να αποζημιώσει τις αμερικανικές εταιρείες που τα εκμεταλλεύονταν έκανε το ποτήρι να ξεχειλίσει.
* Στο μεταξύ, η κοινωνική αναταραχή βαθαίνει. Κάτι ακούγεται για ύποπτες κινήσεις στο στράτευμα.
* Ο Αλιέντε αποφασίζει να ανακοινώσει στις 12 Σεπτεμβρίου του 1973 στο χιλιανό λαό την απόφασή του να προχωρήσει σε δημοψήφισμα σχετικά με την οικονομική πολιτική του. Δεν θα προλάβει.
* Μία μέρα νωρίτερα, τον ανέτρεψε και τον οδήγησε στο θάνατο ο στρατηγός Αουγκούστο Πινοτσέτ: Ο άνθρωπος τον οποίο είχε διορίσει ο ίδιος ο Αλιέντε το καλοκαίρι εκείνης της χρονιάς στην ηγεσία του στρατού και τον οποίο είχε συστήσει στον Κάστρο ως «έναν από τους πιο έμπιστους στρατιωτικούς μας».
* Το πρωί της 11ης Σεπτεμβρίου, ο Αλιέντε ταμπουρώνεται στο προεδρικό μέγαρο Λα Μονέδα μαζί με το επιτελείο του. Ο Πινοτσέτ προτείνει στον Αλιέντε να τον φυγαδεύσει με αεροπλάνο από τη χώρα μαζί με όλη του την οικογένεια. Στην πραγματικότητα, σκόπευε να τινάξει στον αέρα το αεροπλάνο λίγο μετά την απογείωσή του. Ο Αλιέντε αρνείται τη συνδιαλλαγή.
* Οι πρώτες βόμβες πέφτουν στη Λα Μονέδα. Ωρα 13.58: ένας από τους γιατρούς του Αλιέντε βλέπει τον πρόεδρο καθισμένο σ' έναν
δερμάτινο καναπέ με ένα πολυβόλο ανάμεσα στα πόδια του να τραβάει τη σκανδάλη και να τινάζει τα μυαλά του στον αέρα.
* Ωρα 14.10: στο γενικό επιτελείο στρατού φτάνει το ακόλουθο τηλεγράφημα: «Αποστολή εξετελέσθη. Μονέδα κατελήφθη. Πρόεδρος νεκρός».
* Στις μέρες που ακολουθούν, χιλιάδες Χιλιανοί συλλαμβάνονται, βασανίζονται, εκτελούνται, «εξαφανίζονται». Οι πιο «τυχεροί» παίρνουν το δρόμο της εξορίας. Το Εθνικό Στάδιο του Σαντιάγκο μετατρέπεται σε στρατόπεδο συγκέντρωσης.
Ο Βίκτορ Χάρα, ο στρατευμένος χιλιανός τροβαδούρος, ξυλοκοπείται εκεί μέχρι θανάτου, επειδή ενοχλούσε τους στρατιωτικούς με το τραγούδι του. Ο νομπελίστας ποιητής Πάμπλο Νερούντα, άρρωστος από λευχαιμία, δεν αντέχει. Η υγεία του επιδεινώνεται απότομα και δώδεκα μέρες μετά το πραξικόπημα ακολουθεί στον τάφο το στενό του φίλο, το «σύντροφο πρόεδρο».
Η Χιλή, που ώς τότε ήταν η πιο σταθερή δημοκρατία της Λατινικής Αμερικής, θάφτηκε για τα επόμενα 16 χρόνια κάτω από μια από τις πιο στυγνές δικτατορίες που γνώρισε η ανθρωπότητα τον 20ό αιώνα, τα έργα της οποίας έκαναν κάποια στιγμή ακόμη και τους αμερικανούς προστάτες της να ανατριχιάσουν. Οι 4.000 δηλωμένοι νεκροί, οι άλλοι τόσοι περίπου αγνοούμενοι, οι αμέτρητοι Χιλιανοί που φυλακίστηκαν, βασανίστηκαν και εξορίστηκαν, αποδεικνύουν πέρα για πέρα του λόγου το αληθές.
"Κουτσή" δημοκρατία
Χρειάστηκε ένας μεγάλος συμβιβασμός με το δημοψήφισμα του 1989, για να μεταβεί η χώρα σε μια ανάπηρη έστω δημοκρατία, που εξασφάλιζε αμνηστία στα εγκλήματα της χούντας και στον Πινοτσέτ το αξίωμα του αρχηγού των ενόπλων δυνάμεων και από φέτος, του ισόβιου γερουσιαστή.
Ο Πινοτσέτ, αμετανόητος και εξοργιστικός όπως πάντα, δήλωνε στις αρχές του Σεπτέμβρη σε συνέντευξή του στη δεξιά χιλιανή εφημερίδα «El Mercurio» ότι δεν είχε ιδέα για τις φρικαλεότητες της χούντας (!).
«Το να με καθιστούν υπεύθυνο για την παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι η πιο άδικη κατηγορία που μπορεί να εκτοξευθεί σε άνθρωπο (...) Δεν είχα καμία σχέση με αυτά. Ρώτησα και τους φίλους μου, κανείς δεν γνώριζε τίποτα. Δεν έχω πρόβλημα συνείδησης».
ΥΓ Στη φωτογραφία ο Σαλβαδόρ Αλιέντε σε μία απο τις τελευταίες του φωτογραφίες.
