Ο Στίβεν Κινγκ δεν θέλει να ακούσει ούτε λέξη για τη «Λάμψη» του Στάνλεϊ Κιούμπρικ. Οταν στα τέλη της δεκαετίας του '70 ο Κιούμπρικ αποφάσισε να σκηνοθετήσει τη «Λάμψη» του Κινγκ, απέρριψε αμέσως το πρώτο σχέδιο σεναρίου που του είχε στείλει ο συγγραφέας και εν συνεχεία προσέλαβε την (επίσης συγγραφέα) Ντιάν Τζόνσον για τη σεναριακή διασκευή του βιβλίου (ο Κινγκ δεν είχε συμφωνήσει ούτε με την επιλογή του Τζακ Νίκολσον για τον πρωταγωνιστικό ρόλο του έργου). Το αποτέλεσμα της κινηματογραφικής «Λάμψης» απείχε τόσο πολύ από το πνεύμα του μυθιστορήματος που ο Κινγκ μίσησε τελικά την ταινία.
Το παραπάνω είναι ένα παράδειγμα «αντιπαλότητας» ανάμεσα στην λογοτεχνία και στον κινηματογράφο, η οποία τις περισσότερες φορές αντανακλάται και στο κοινό. Οι αναγνώστες που έχουν αγαπήσει ένα βιβλίο συνήθως απορρίπτουν με σχετική ευκολία το κινηματογραφικό έργο επειδή ακριβώς νιώθουν προδομένοι αν ο σκηνοθέτης δεν έχει ακολουθήσει το δικό τους «όραμα», τις εικόνες που οι ίδιοι έπλασαν διαβάζοντας το πρωτότυπο κείμενο.
Πάντως, αν το σενάριο «οφείλει» να παραμείνει όσο το δυνατόν πιο κοντά στο αρχικό όραμα του συγγραφέα, αυτό δεν υπαινίσσεται απαραιτήτως ένα κινηματογραφικό «αντίγραφο» του κειμένου, αλλά ένα νέο έργο που θα φέρει στη ζωή της εικόνας τα στοιχεία εκείνα που έχουν απογειώσει την εργασία του συγγραφέα. Σε αυτό ακριβώς το σημείο «πάτησε» ο Πίτερ Τζάκσον μεταφέροντας στην οθόνη την τριλογία του «Αρχοντα των Δαχτυλιδιών» του Τζ. Ρ. Τόλκιν, η οποία, όπως φάνηκε από την επιτυχία της, υπήρξε το απόλυτο δώρο στους αναγνώστες των βιβλίων του βρετανού συγγραφέα.
«Αρωμα» λογοτεχνίας
Το τελευταίο παράδειγμα δημοφιλούς έργου της λογοτεχνίας που μετετράπη σε ταινία και πιθανόν να διχάσει το κοινό είναι το «Αρωμα» του γερμανού συγγραφέα Πάτρικ Ζίσκιντ που διασκευάστηκε στον κινηματογράφο από τον ταλαντούχο συμπατριώτη του Τομ Τίκβερ («Τρέξε, Λόλα, τρέξε»).
Οταν το 1986 κυκλοφόρησε η πρώτη αγγλική έκδοση του «Αρώματος», οι αναγνώστες ξετρελάθηκαν και πολλοί τοποθέτησαν το βιβλίο ανάμεσα στα καλύτερα που είχαν διαβάσει ποτέ. Η μεγάλη επιτυχία του «Αρώματος» είναι η πρωτογένειά του. Γεννημένος κυριολεκτικά μέσα στα σκουπίδια της ψαραγοράς του Παρισιού μια μέρα του Ιουλίου του 1738, ο Ζαν-Μπατίστ Γκρενούιγ είναι ο απόλυτος κυρίαρχος των οσμών, «ο οποίος ξεχάστηκε γιατί η μεγαλοφυΐα του και η μοναδική φιλοδοξία του περιορίζονταν σε ένα πεδίο που δεν αφήνει ίχνη στην Ιστορία - στο φευγαλέο βασίλειο της όσφρησης...» σημειώνει ο Ζίσκιντ.
Η τέλεια «μύτη» του Γκρενούιγ τον βοηθά στο να δημιουργεί αρώματα πιο περίπλοκα και λεπτά από οποιαδήποτε κατασκευάζονταν ως τότε, αν και ο ίδιος δεν αναδίδει καμία μυρωδιά και είναι ένα αντικοινωνικό τέρας της φύσης.
Χρωματίζοντας τον Γκρενούιγ σε απολύτως ρεαλιστικούς τόνους ο Ζίσκιντ έπλασε έναν από τους πιο ενοχλητικούς ήρωες της σύγχρονης λογοτεχνίας. Κάθε προσπάθεια του Γκρενούιγ να συλλάβει μια νέα μυρωδιά τον ωθεί μακρύτερα, τον αναγκάζει να ρισκάρει περισσότερο να δοκιμάσει τα όριά του, να εξερευνήσει νέες τεχνικές κατασκευής αρώματος με όπλο όχι μόνον τον ταλέντο της όσφρησης αλλά και την εγκληματική φύση του. Αναζητώντας την τέλεια μυρωδιά, τη μυρωδιά που ο ίδιος δεν έχει, ο Γκρενούιγ γίνεται το τρομερό παιδί της αρωματοποιίας· αλλά για κάθε θαυμαστή μυρωδιά χρειάζεται θύματα. Οπως ο κρότωνας που ζει σε έναν «λεκέ» ξηρού αίματος στο δέντρο, έτσι και ο Γκρενούιγ υπομένει, επιζεί και μόλις νιώσει το ζεστό αίμα ενός ζωντανού πλάσματος ορμά στο θήραμά του για να θηλάσει και να καταβροχθίσει. Αψογα γραμμένο και μούσκεμα στην ειρωνεία, το «Αρωμα» λέει την ιστορία ενός ατόμου που παραπέμπει στο «Φάντασμα της όπερας», στον Κουασιμόδο της «Παναγίας των Παρισίων», ακόμη και στον Φάουστ.
Ατμόσφαιρα
Η αργοπορημένη κινηματογραφική ανάπλαση του «Αρώματος» είναι εξίσου μυστηριώδης με την ικανότητα στην όσφρηση του Ζαν-Μπατίστ Γκρενούιγ. Επί σειρά ετών ο Πάτρικ Ζίσκιντ, ο οποίος στη Γερμανία θεωρείται ο Τζέι Ντ. Σάλιντζερ της γενιάς του, αρνιόταν πεισματικά να πουλήσει οπουδήποτε τα δικαιώματα του έργου του - άρνηση που απέκτησε διαστάσεις θρύλου. Η σεναριακή διασκευή του «Αρώματος» ήταν φυσικά το μεγαλύτερο πρόβλημα. Πώς προσαρμόζεις σε εικόνες ένα τόσο πυκνό μυθιστόρημα όπου κυριαρχεί τόσο έντονα η αίσθηση της όσφρησης; Με άλλα λόγια, πώς πείθεις το μάτι να μυρίσει;
Από την άλλη πλευρά, όμως, ούτε το βιβλίο μυρίζει, όπως ορθά επισημαίνει ο Μπερντ Αϊχινγκερ, ο γερμανός παραγωγός της ταινίας του Τίκβερ, ο οποίος πάλευε επί χρόνια να πείσει τον Ζίσκιντ για την παραχώρηση των δικαιωμάτων του βιβλίου του. «Η τέχνη του Ζίσκιντ ήταν να δώσει με τις λέξεις τα κατάλληλα εφόδια στον αναγνώστη ώστε να νιώσει τον κόσμο του Ζαν-Μπατίστ Γκρενούιγ. Το ίδιο αποτέλεσμα μπορεί να επιτευχθεί με έναν σωστό συνδυασμό ήχου, μουσικής, διαλόγων και βεβαίως εικόνας. Ενα λιβάδι την αυγή, για παράδειγμα, με τον σωστό φωτισμό, το προσεκτικό μοντάζ δεν θα σου δώσει απλώς μια ατμοσφαιρική εντύπωση. Μπορείς ακόμη και να το μυρίσεις».
Αλλωστε η δυσωδία μιας κοινωνίας σε παρακμή, όπως η γαλλική λίγο πριν από την Επανάσταση, φαίνεται ότι απασχόλησε τον Τίκβερ περισσότερο από την ευωδία των αρωμάτων του Γκρενούιγ. Η σέπια, «βρώμικη» φωτογραφία και το στακάτο μοντάζ τονίζουν τη σήψη, ενώ ο ταχύτατος ρυθμός της ταινίας δεν σου επιτρέπει να πάρεις ανάσα. Στο τέλος δεν καταλαβαίνεις πώς έχουν περάσει δυόμισι ώρες. Οσο για το ταλέντο του Γκρενούιγ στη μείξη των υλικών για την κατασκευή αρωμάτων, αρκεί να σταθεί κανείς στην εμπνευσμένη σκηνή όταν ο πρώτος που πείθεται από το ταλέντο του Γκρενούιγ είναι ένας κορεσμένος γέρος αρωματοποιός (Ντάστιν Χόφμαν): μόλις ο αρωματοποιός μυρίζει το μπουκάλι, «μεταφέρεται» σε έναν επίγειο, ανθισμένο παράδεισο όπου η φαντασίωση μιας γυναίκας τού ψιθυρίζει «σ' αγαπώ».
Το ΒΗΜΑ, 24/12/2006
[ Το μήνυμα τροποποιήθηκε από τον/την : stuff στις 26-12-2006 12:43 ]
)μου είπαν ότι δεν έχει καμία σχέση με το βιβλίο...