Κώστας Βάρναλης

Βάρναλης Κώστας. Έλληνας ποιητής, πεζογράφος, δοκιμιογράφος καί μεταφραστής (Πύργος, Βουλγαρία 1884 ή 1882 - Αθήναι 1974). Νέος ήλθε στην Ελλάδα, όπου φοίτησε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το 1909 άρχισε να υπηρετεί στο δημόσιο ως δάσκαλος, το 1918 έγινε καθηγητής καί τα δύο επόμενα χρόνια μετεκπαιδεύθηκε στη Γαλλία (Σορβόννη). Επιστρέφοντας στην Ελλάδα συνέχισε την υπηρεσία του στο δημόσιο ως το 1925, οπότε τον απέλυσε ή δικτατορία του Πάγκαλου για τις αριστερές ιδέες του. "Από τότε πέρασε στη δημοσιογραφία, ενώ παράλληλα ασχολήθηκε και με τη μετάφραση έργων της κλασικής —ελληνικής καί ξένης — λογοτεχνίας (Αριστοφάνης, Ευριπίδης, Μολιέρος κ.α.)· Το 1959 τιμήθηκε με το βραβείο Λένιν.

Την πρώτη εμφάνιση του στα γράμματα έκανε το 1904, από τις στήλες του Νοομα. Μερικά χρόνια αργότερα συνεργάστηκε και στο περιοδικό Ήγησώ Το πρώτο βιβλίο του (ή ποιητική συλλογή Κηρήθρες) δημοσιεύθηκε το 1905. Ακολούθησαν τα βιβλία: Το φως που καίει (εκδόθηκε το 1922 στην "Αλεξάνδρεια, με το ψευδώνυμο Δήμος Τανάλιας), ή συλλογή αφηγημάτων Ό λαός των μουνσνχων (1923), το κριτικό δοκίμιο Ό Σολωμός χωρίς μεταφυσική (1925), το ποιητικό Σκλάβοι πολιορκημένοι (1927), το αφηγηματικό Ή αληθινή απολογία του Σωκράτη (1931) κ.α. Τη διετία 1956-1958 κυκλοφόρησαν τα "Απαντά του σε τρεις τόμους. Έκτοτε ή παραγωγή του περιορίστηκε στο ελάχιστο.

Ήδη στην πρώτη του συλλογή, παρά τη λυρική ουσία των ποιημάτων πού περιέχει, ό Β. διακρίνεται για ένα νέο πνεύμα, άντιθρηνητικό καί άντιρητορικό, όπως είπαν, γεμάτο πρωτό-φαντη στην ελληνική ποίηση ορμή καί διονυσιακό πάθος. Το πνεύμα αυτό αργότερα, μετά την επικράτηση της ρωσικής επαναστάσεως (1917), της οποίας τα κοινωνικοπολιτικά μηνύματα ενστερνίστηκε ό Β., θα μπεί στην υπηρεσία μιας ασυμβίβαστα κοινωνικής και στρατευμένης τέχνης, την οποία, παράλληλα, θα υπερασπίζεται θεωρητικά ό Β. με τα άφθονα, μικρά και εκτενέστερα, δοκίμια του. Ακόμα ό Β. είχε καί μια σπάνια σατιρική φλέβα, πού τον βοήθησε, σε συνδυασμό με τα άλλα ποιητικά χαρίσματά του, να μαστίγωσει αμείλικτα τις αδυναμίες πού έβλεπε να έχει ή αστική κοινωνία, την οποία θεωρούσε εμπόδιο στην αποκατάσταση της κοινωνικής ίσότητας και δικαιοσύνης.Τή στροφή αυτή (στην οποία συνετέλεσε καί ή πνευματική ακτινοβολία, πού ασκούσε επάνω του ή προσωπικότητα του Δ. Γληνού, καθώς καί οί σπουδές καί ή ζωή του στη γαλλική πρωτεύουσα) πραγματοποίησε στο βιβλίο του "Το φως που καίει", το όποιο καινοτομεί καί μορφικά: είναι έργο με κάποια θεατρική μορφή, σε στίχους καί πρόζα, σε τρία μέρη. Γίνεται, στο βιβλίο αυτό, μια σκληρή κριτική του χριστιανισμού με τις αμφίβολες, κατά την άποψη του ποιητή, αξίες, ενώ τη θέση του παίρνει, κυριολεκτικά αποθεωμένη, ή κοινωνική επανάσταση: ό «οδηγητής» του ομώνυμου ποιήματος, πού βροντοφωνεΐ δτι δεν είναι σπορά της τύχης καί δεν κατεβαίνει από τα σύννεφα σαν μεταφυσικός λυτρωτής, αλλά είναι τέκνο της ανάγκης καί της οργής, σταλμένος ως εκπρόσωπος των χιλιάδων ανθρώπων πού υποφέρουν πάνω στη γη, γιο να πλάση τη νέα ζωή, απετέλεσε το επαναστατικό θούριο όσων έγιναν, στον τόπο μας, οπαδοί των σοσιαλιστικών ιδεών. Καί το δοκίμιο του Ό Σολωμός χωρίς μεταφυσική, όπου πολεμάει τις ιδεαλιστικές θέσεις του Γιάννη Αποστολάκη για τον Σολωμό, είναι από τα αντιπροσωπευτικά δείγματα κριτικής με τη μέθοδο του ίστορικού υλισμού στην Ελλάδα. Στό πεζογράφημα του εξ άλλου Ή αληθινή απολογία τον Σωκράτη (όπου ό αρχαίος φιλόσοφος παρουσιάζεται μετανιωμένος για τις ιδεαλιστικές του διδασκαλίες και έτοιμος, αν είχε μια νέα ζωή, να καλέση σε ξεσηκωμό τους δούλους καί τους φτωχούς Αθηναίους) δίνει ένα δείγμα της πιο ώριμης δημοτικής γλώσσας, ή οποία, χωρίς τις ακρότητες του" ψυχαρικού δημοτικισμού, γεμάτη δροσιά, δύναμη και ζωντάνια, είναι ικανή να υπηρέτησει καί την πιο απαιτητική πεζογραφία.

Ό Β. είναι ως κοινωνικός ποιητής καί συγγραφέας μοναδικός: πουθενά στο έργο του δεν υπάρχουν τα 'ίχνη ενός διανοουμενισμοϋ, πού συχνά συναντάται σε ανάλογες περιπτώσεις. Το ισχυρό ταλέντο του μετέβαλλε σε καθαρή «λαϊκή» τέχνη καί σπαρταριστό υλικό οποιαδήποτε ιδέα ή ιδεολογία βρισκόταν στην αφετηρία της δημιουργίας του. Γι' αυτό, χωρίς να προδίδη τους κανόνες της τέχνης, ή οποία απαιτεί μια εκφραστική αυτονομία, μιλούσε άμεσα στις καρδιές καί των πιο απλών «προλεταρίων». Είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστικοί κάποιοι λόγοι (1935) του Γληνού για το έργο του, εν σχέσει με την επαναστατική «αγωγή» των νέων οπαδών της ιδεολογίας τους: «"Ας άρχίση ή δουλειά από την ανάλυση των έργων του Βάρναλη. "Ας δοθούνε πλατιά στους προλετάριους οί στίχοι του καί οί στοχασμοί του, πού πρέπει να γίνουν χτήμα τους. Ν' αστράφτουνε μέσα σε κάθε νου, να τους ξέρη κάθε στόμα (...). Να πουλιέται φτηνά, για να τα μάθουν όλοι, να ποτισθούν μ' αυτά καί να δυναμώση μέσα τους ή καταλυτική ορμή»!

Τέλος αξίζει να έξαρθή ή καλλιτεχνική σημασία των μεταφράσεων του του Αριστοφάνους, με τον όποιο τον συνέδεε μια πηγαία αγάπη προς τις άσεμνολογίες ή, όπως ο ίδιος έλεγε, τις ελευθεροστομίες