Ο ελεύθερος χρόνος του εφήβου

Άρθρο πρός τιμή του γιατρού  Κώστα Παναγόπουλου , μέλους της κοινότητος του Μusicheaven, που δημοσιεύει την περίληψη της εισηγησής του σε παγκόσμιο Συνέδριο  και μας  πληροφορεί για θέματα  σχετικά με την επιστημονική του κατάρτιση. Φαντάζομαι πως θα έχουμε την ευκαιρία να διαβάσουμε και γνώμες –απόψεις άλλων ειδικών και μη για αυτό το τόσο ευαίσθητο θέμα. 

Ενα άρθρο πάντα επίκαιρο που πολύ καλώς ανέφερε από εισήγησή του ο παιδίατρος κ. Κώστας Παναγόπουλος, σε μια εποχή που οι έφηβοι "ψάχνονται", η κοινωνία δεν τους δίνει τις απαραίτητες προυποθέσεις διαβίωσης και " κάπιοι" βρίσκουν την ευκαιρία και τους εκμεταλλεύονται δίνοντας τους "εύκολες" λύσεις, τον "παράδεισο" που ονειρεύονται! κάνοντάς τους στο τέλος ανίσχυρα θύματα τους,χωρίς ενέργεια,χωρίς προσωπικότητα... χωρίς Ζωή !!!

Δέν είναι πάντως σημερινό φαινόμενο η έλλειψη ελεύθερου χρόνου τών εφήβων.Θυμάμαι τον εαυτό μου στα 16 και 17 (δηλαδή γύρω στο 1972-73) να είμαι συνεχώς απασχολημένος με φροντιστήρια,ιδιαίτερα,διάβασμα μέχρι αργά το βράδυ-ιδίως όταν ήμουν στην τελευταία τάξη τού (εξατάξιου,τότε) γυμνασίου και προετοιμαζόμουν γιά τίς εισαγωγικές εξετάσεις στο πανεπιστήμιο."Συνεπικουρούσης" και τής γενικώτερης κοινωνικής και πολιτικής κατάστασης (χούντα γάρ...),δέν είχα και πολλές ευκαιρίες γιά εξόδους,ούτε κάν γιά να πάω σε κάποιο πάρτυ-και δέν ήμουν ο μόνος.Και ναί μέν δέν είχα χρόνο γιά να ακινητοποιούμαι μπροστά στην τηλεόραση,αλλά δέν είχα χρόνο ούτε και γιά να πάω να δώ μιά καλή κινηματογραφική ταινία,μιά καλή θεατρική παράσταση (γιά συναυλίες δέ,ούτε λόγος....).

Και,εννοείται,εκείνη την εποχή το θέμα τού ελεύθερου χρόνου τών εφήβων αντιμετωπιζόταν αποκλειστικά απ'τους γονείς και τους δασκάλους,ερήμην ημών τών ιδίων τών εφήβων.Τουλάχιστον σήμερα το θέμα αντιμετωπίζεται με επιστημονικό τρόπο μέσω εκδηλώσεων όπως το συνέδριο αυτό στο οποίο αναφέρεται ο συν-φορουμίτης μας κ.Παναγόπουλος.Ελπίζω κι'εγώ πως θα δούμε σύντομα και άλλα σχετικά άρθρα γιά το ευαίσθητο αυτό θέμα,γιατί η εφηβεία είναι μιά πολύ κρίσιμη περίοδος στην ζωή τού ανθρώπου,είναι η εποχή που δέν είναι πλέον παιδί αλλά ούτε και ώριμος ενήλικος....

Συγχαρητήρια στο γιατρό για το άρθρο του, που είναι πιο επίκαιρο από ποτέ. Οι έφηβοι ζουν σε μια άκρως ανταγωνιστική κοινωνία, με ένα άδικο σύστημα στην παιδεία και την εισαγωγή στα ΑΕΙ. Ασφαλώς είναι φορτωμένα με φροντιστήρια, ιδιαίτερα, κλπ, όμως βρίσκουν και πρέπει να βρίσκουν τον χρόνο για ψυχαγωγία. Στην τελευταία τάξη του λυκείου δυσκολεύουν λίγο τα πράγματα, όμως οι ίδιοι οι γονείς πρέπει να παροτρύνουν τα παιδιά να ξεκουράζονται και λίγο. Πως θα διαθέσουν τον όποιο ελεύθερο χρόνο, νομίζω είναι και λίγο θέμα διαπαιδαγώγησης.

Σας ευχαριστώ για τα σχόλιά σας, που δείχνουν το ενδιαφέρον σας για το θέμα.

 @sakis kouroupos: Πολύ σωστά επισημαίνεις ότι κάποιοι υπόσχονται στους εφήβους «εύκολες  λύσεις» και «παραδείσους».

 @hastaroth: Και βέβαια η έλλειψη ελεύθερου χρόνου δεν είναι  σημερινό μόνο φαινόμενο. Η προετοιμασία για την εισαγωγή στο Πανεπιστήμιο ήταν για μένα (και πολλούς άλλους) η αιτία να σταματήσω το Ωδείο και το ίδιο γίνεται και σήμερα.

Πολύ σωστά, η εφηβεία είναι κρίσιμη περίοδος στη ζωή του ανθρώπου, γιατί στοχεύει στη μετάβαση στην ενηλικίωση και χαρακτηρίζεται από έντονες σωματικές και ψυχολογικές μεταβολές.

@ panzou: Δεν πρόκειται μόνο για ψυχαγωγία, αλλά και για άλλες βασικές ανάγκες.

Ας μου επιτραπεί να προσθέσω εδώ ότι, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, έφηβοι είναι τα άτομα ηλικίας 10-19 ετών. Σήμερα στη χώρα μας υπολογίζονται σε 1.3 εκατομμύρια.

Η ανάγκη  ιδιαίτερης ιατρικής φροντίδας για τον έφηβο έχει αναγνωρισθεί διεθνώς, στη χώρα μας όμως καθυστέρησε σημαντικά.

Το 1992 ιδρύθηκε η Ελληνική Εταιρεία Εφηβικής Ιατρικής, με σκοπό να ευαισθητοποιήσει τους έλληνες γιατρούς και άλλους επιστήμονες για αυτή την ανάγκη και μεταξύ άλλων είχε και την πρωτοβουλία της οργάνωσης παγκόσμιου συνέδριου στην Ελλάδα με θέμα την Εφηβική Ιατρική. Την εποχή εκείνη  οι έφηβοι άνω των 14 ετών παραπέμπονταν σε γιατρούς και νοσηλευτικά ιδρύματα ενηλίκων.

Ο ελεύθερος χρόνος των εφήβων δεν είχε απασχολήσει την ιατρική στη χώρα μας.

Διάλεξα και πρότεινα το θέμα του ελεύθερου χρόνου για συζήτηση στο συνέδριο διότι είχα ευαισθητοποιηθεί για τη σημασία του και  για την έλλειψή του στους εφήβους της χώρας μας. Προσκάλεσα δε σαν συντονιστή και λοιπούς εισηγητές, ειδικούς επιστήμονες από τον χώρο της Εκπαίδευσης και της Παιδοψυχιατρικής.

Η εφηβική ιατρική προχώρησε στο μεταξύ στην Ελλάδα και το θέμα του ελεύθερου χρόνου απασχολεί ήδη σοβαρά τους ειδικούς.

Ευχαριστούμε για το άρθρο!!! Η σκέψη πήρε φωτιά και τρέχει με χίλια!!! Πήραμε μία ωραία γεύση από την περίληψη της εισήγησης, που λειτουργεί ως ορεκτικό. Γραμμένο το 1996 το κείμενο, έχει το χρονικό περιθώριο της επαλήθευσης, που είναι το πιο σημαντικό.

Το σημείο που κράτησα και νομίζω ότι τα αποτελέσματα από τότε φαίνονται στο σήμερα:

«ο ελεύθερος χρόνος αντιμετωπίζεται αρνητικά από μια κοινωνία που κηρύττει την ηθική της εργασίας, ενώ η ίδια αφαιρεί απ’αυτήν κάθε ανθρώπινη διάσταση και αντί για ουσιαστική παιδεία οδηγεί σε "πτυχιοθηρία". Ο ελεύθερος χρόνος και οι δραστηριότητές του δεν αποτελούν αποκλειστική επιλογή του εφήβου. Καθορίζονται από την επικρατούσα νοοτροπία και υπακούουν στους νόμους της αγοράς. Ο Έλληνας έφηβος δεν διαθέτει αρκετό ελεύθερο χρόνο, ούτε χρησιμοποιεί εκείνον που έχει εποικοδομητικά».

Σήμερα έχουν προστεθεί και νέα δεδομένα λόγω επιδείνωσης των συνθηκών. Και, παρότι η κάθε εποχή έχει τα χαρακτηριστικά της, ο ελεύθερος χρόνος των εφήβων νομίζω ότι πάντα λίγο πολύ, εννοώ τουλάχιστον από το μεσοπόλεμο και μετά, για να μην πάμε και πιο πίσω, οργανωνόταν στοχευμένα από όσους ήξεραν "καλύτερα" για το μέλλον τους, αλλά και καθαρά εξαιτίας πρακτικών αναγκών. Η έννοια της παιδικής εργασίας, θέλω να πω, δεν ήταν έννοια άγνωστη, ακόμα κι αν επρόκειτο για ενδοοικογενειακή κατάσταση, όπως σε σπίτι, χωράφι, μαγαζί. Τουλάχιστον για παιδιά και εφήβους των ασθενέστερων οικονομικά τάξεων. Όχι ότι των  ανώτερων δεν οργανωνόταν στοχευμένα, αλλά αποκτούσε άλλο περιεχόμενο. Θα πει κανείς παρελθόν αυτά. Έχω μία υποψία, που μακάρι να διαψευστεί, ότι, αφορμή της οικονομικής κρίσης, επιστρέφει η έννοια της άτυπης παιδικής και εφηβικής εργασίας ή εντείνεται κατά πολύ, αν είχε ποτέ υποχωρήσει πραγματικά τελείως. Απλώς εννοώ και για οικογένειες που πριν κάποια χρόνια θα το θεωρούσαν αδιανόητο. Και αυτό προβληματίζει αν σκεφτεί κανείς ότι όλη αυτή η "πτυχιοθηρία" πριν ξεφύγει από το όριό της και γίνει "-θηρία" στόχευε σε καλύτερους όρους εργασίας και διαβίωσης. Με άλλα λόγια, αν επιβεβαιωθεί η υποψία μου, πάμε πίσω. Δεν πιάνω καν το θέμα της ψυχολογικής επίπτωσης, γιατί, Κώστα, εσύ ως ειδήμων είσαι ο πλέον αρμόδιος να μας πεις.

Ιουλία σε ευχαριστώ για το ουσιαστικό σου σχόλιο. Περιορίστηκα μόνο στο κείμενο της περίληψης, για να δώσει απλά μια γεύση  και να λειτουργήσει, όπως είπες, "σαν ορεκτικό". Το πλήρες πολυσέλιδο κείμενο επεκτείνεται σε λεπτομέρειες ειδικού ενδιαφέροντος.

Πολύ σωστά σημειώνεις ότι "σήμερα έχουν προστεθεί και νέα δεδομένα λόγω επιδείνωσης των συνθηκών" και επισημαίνεις το θέμα της παιδικής και εφηβικής εργασίας.

Θα ήθελα εδώ να αποτίσω τον οφειλόμενο φόρο τιμής στον Γεώργιο Μαραγκό, Kαθηγητή Παιδιατρικής- Εφηβικής Ιατρικής, Creighton University, USA & επισκέπτη Καθηγητή Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, που είχε την έμπνευση και την πρωτοβουλία για την ίδρυση της Εταιρείας και την οργάνωση του συνεδρίου, σε μια εποχή που η εφηβική ιατρική ήταν ανύπαρκτη στη χώρα μας.

Συγχαρητήρια για το άρθρο αλλά και για όσους ασχολούνται με το θέμα αυτό.  Η διαχείριση του ελεύθερου χρόνου για τους έφηβους είναι πολύ σημαντικό, ευαίσθητο και επίκαιρο θέμα. Δυστυχώς πάνω σε αυτό έχει αναπτυχθεί ολόκληρη βιομηχανία η οποία με την τεχνολογία που αναπτύσσει έχει αλλάξει τελείως τον ελεύθερο χρόνο και σε ποσότητα αλλά και σε ποιότητα.  Μαζί με αυτόν έχει αλλάξει και τις ανθρώπινες σχέσεις, τη διασκέδαση, την κοινωνικότητα, την ενεργό δράση μας και πολλά άλλα που μας χαρακτηρίζουν ανθρώπους.  Σημαντικότερο πρόβλημα πιστεύω είναι η λάθος αξιοποίηση από την έλλειψή του.  Είχα ασχοληθεί εκτενέστερα με το θέμα αυτό παλιότερα αλλά δυστυχώς, παρά τις μελέτες και την καταγραφή των επιπτώσεων από πολλούς και διάφορους φορείς, κανείς δεν (θέλει να) κάνει κάτι.  Ένα θλιβερό παράδειγμα είναι τα μουσικά σχολεία και τα ωδεία που κινδυνεύουν να κλείσουν.

Συγχαρητήρια και απο μένα.

Σε 2-3 σημεία  στέκεται η σκέψη μου..

1) Δείτε πόσο αστείο-τραγικό είναι το ζήτημα συνδιάζοντας το μια χθεσινή είδηση:

Στα 829.787 άτομα ανήλθαν οι εγγεγραμμένοι άνεργοι στα μητρώα του ΟΑΕΔ κατά το μήνα Ιανουάριο. Το 64% από αυτούς είναι ηλικίας 30-54 ετών.

εφόσον το συνέδριο έγινε το 1996 μιλάμε για την ίδια ηλικιακή ομάδα και βλέπουμε οτι τζάμπα κοπίασαν και ''χάσαν τα νειάτα'' τους στα φροντιστήρια και έπειτα στα πανεπηστήμια  τουλάχιστον οι μισοί.

2) @ ioulialibera: Η έννοια της παιδικής εργασίας, θέλω να πω, δεν ήταν έννοια άγνωστη, ακόμα κι αν επρόκειτο για ενδοοικογενειακή κατάσταση, όπως σε σπίτι, χωράφι, μαγαζί. Τουλάχιστον για παιδιά και εφήβους των ασθενέστερων οικονομικά τάξεων.

Εγω  είχα τη τύχη και είμαι περήφανος που ''αναγκάστηκα'' να δουλεύω απο πολύ μικρός και στο μαγαζάκι της οικογένειας και δίπλα σε μάστορες για να μάθω τη τέχνη τους και σε δουλειές του ποδαριού τις οποίες άλλαζα με ευκολία διότι ήξερα πάντα οτι  είναι θέμα ημερών πάντα να ξαναβρω μια άλλη.Είχε δουλειές τότε.

Η αλήθεια είναι οτι δε στερήθηκα τίποτα, οτι αντιθέτως πάντα ξεχώριζα στο σχολείο ή οπουδήποτε απο τους ''άψητους'' συνομίληκους μου, οτι παρόλη τη κρίση, σήμερα έχω τη δουλειά μου, οτι και να μείνω χωρίς δουλειά  δε κινδυνέυει η ψυχική μου υγεία (κατάθλιψη,ΙΔΨ,κτλ) διότι έχω αποδείξει στον εαυτό μου οτι είμαι δυνατός και ικανός, οτι ''στροφάρω'' και γενικότερα είμαι χρήσιμος.

Δε θέλω να κυρήξω βέβαια την ηθική της εργασίας, ούτε φυσικά να το παίξω Βασιλάκης Καίλας (δούλευα για τα παραπάνω  και όχι για τον βιοπορισμό) αλλά πιστέυω, μιας και ''κατα διαβόλου σύμπτωση '' πολλοί φίλοι μου είναι άτομα που δουλέυουν απο μικροί, οτι η εργασία στην εφηβεία κάνει πιο πολύ καλό απο ότι νομίζουμε στη διαμόρφωση του χαρακτήρα και της προσωπικότητας.

3)Ο έφηβος που εξαναγκάζεται σε εξαντλητική εξωσχολική εκπαιδευτική εργασία σε βάρος άλλων βασικών αναγκών (συμμετοχή σε ομάδες συνομηλίκων και έξοδοι, σωματική άσκηση, φροντίδα της υγείας, ιατρική παρακολούθηση, εμβολιασμοί κλπ.) ή αυτόν που ακινητοποιείται μπροστά στην τηλεόραση (Σημ. σήμερα να προσθέσουμε το κομπιούτερ). Εκείνον που «σκοτώνοντας» την ώρα του φθείρει την υγεία του ή χάνει ακόμα και τη ζωή του.

Όσο οξύμωρο και να είναι (μιας και περνάω πλεον πολύ χρόνο στον υπολογιστή) συμφωνώ και προβλήματίζομαι και εγω για τις συνέπειες ή τις παρενέργειες των υπολογιστών και του internet στη ζωή των νέων

Εμείς οι έφηβοι των 90s μεγαλώσαμε και γίναμε άντρες και γυναίκες  και ο καιροί προστάζουν να βάλουμε τα χέρια μας στη φωτιά να  βγάλουμε τα κάστανα που ήδη κάηκαν, να βάλουμε τα χέρια μες τις τρύπες με τα φίδια, μα έλα που δεν έχουμε το τσαγανό, βλέπεις δεν ήταν στη διδακτέα ύλη...

Να αφήσω και εδω ενα τραγουδάκι..το οποίο έβαζε, τα χρόνια που κάνατε το συνέδριο, στα μεγάφωνα του σχολείου στα διαλλείματα μια πολύ αγαπημένη φιλόλογος, όταν μας έβλεπε πολύ ανήσυχους

*Ιουλία πολύ λίγα κατάλαβες απο αυτά που είπα, εγώ δε διαφωνώ με όσα έγραψες, αν και λίγο δογματικά και θεωρητικολογίες, εγω μόνο και μόνο επειδή ήμουν έφηβος το 1996 -14 χρονων- έγραψα 3 σκέψεις προϊόντα βιωματικής εμπειρίας. Φιλικά

Σας ευχαριστώ όλους για τα σχόλιά  σας.

Διαπιστώνοντας ήδη το ενδιαφέρον των αναγνωστών και μελών του μουσικού μας περιοδικού για το θέμα, σκέπτομαι να συνεχίσω το άρθρο με 2ο μέρος, με ενδιαφέροντα αποσπάσματα από το πλήρες κείμενο της εισήγησης, της οποίας  παρέθεσα μόνο τη σύντομη περίληψη. Σαν..."ορεκτικό", όπως είπε η Ιουλία!

Ενδιαφέρον κείμενο. Υπάρχει μια "αγωνία" στα πρόσωπα των παιδιών με το που ξεκινάει η εβδομάδα για να τα προλάβουν όλα και αυτό κρατάει μεν χρόνια αλλά κάποια στιγμή θα πρέπει να σταματήσει για να έχουν το χρόνο που χρειάζονται για να χαλαρώσουν, να χαρούν ή και να ...σκεφτούν ακόμα.

Ευχαριστούμε γιατρέ :)

Ευχαριστώ, αγαπητή Δ'εσποινα, Desmar,

Ευχαριστώ αγαπητή Δέσπονα, Desmar, για το σχόλιο. Συγνώμη που αντί Β πάτησα κατά λάθος ΟΚ και το σχόλιο ήρθε ημιτελές.

Ιουλία, το Β' μέρος, με αποσπάσματα γενικού ενδιαφέροντος από το πλήρες κείμενο της εισήγησης, στάλθηκε ήδη προς δημοσίευση.

Συγχαρητήρια  για το άρθρο.  Πολύ επίκαιρο.