Επιστροφή στις ρίζες

Quote:

Το μέλος yiannisyiannis στις 30-11-2004 στις 09:25 έγραψε: Είμαι από τους ανθρώπους που αισθάνονται ιδιαίτερα ικανοποιημένοι από αυτή την επιστροφή στις ρίζες, η οποία εκτιμώ ότι θα ωφελήσει τα μέγιστα το σύγχρονο Ελληνικό τραγούδι, προσφέροντας του ποιοτικά στοιχεία από την ανεξάντλητη δεξαμενή της βυζαντινής και δημοτικής μας παράδοσης. Θυμάμαι κάποια εποχή όπου όσοι ακούγαμε και μελετούσαμε την παραδοσιακή μας μουσική, θεωρούμασταν.....γραφικοί.

Έχεις απόλυτο δίκιο Γιάννη. Προσωπικά βέβαια, δεν είμαι από αυτούς που από παλιά ασχολιόμουν με την παραδοσιακή μουσική. Το Φεβρουάριο που μας έρχεται θα κλείνω δύο χρόνια που θα μετρώ στα χωράφια της...Ωστόσο ήταν γνωστή και σε όσους δεν ασχολούνταν με το είδος, η προκατάληψη που υπήρχε απέναντι στην παραδοσιακή μουσική και οι γνωστοί (αρνητικώς φορτισμένοι...) χαρακτηρισμοί που τη συνόδευαν (βλάχικα, χωριάτικα, ξεπερασμένα ...κ.ο.κ.). Κι αν συμπληρώνω τώρα δυο λόγια στο σχόλιό σου είναι για να μεταφέρω αυτό που είναι γνώση και βίωμα των παλαιότερων από εμάς, δηλαδή το πόσο χειρότερα ήταν τα πράγματα στην γενιά των πατεράδων μας και κυρίως των παππούδων μας, σε βάθμο τέτοιο, ώστε στην πρωτεύουσα αλλά και αλλού αν έλεγες ότι ήσουν από χωριό ήξερες ότι θα γινόσουν αυτομάτως και ο "ηλίθιος" της παρέας...Για παραδοσιακά τραγούδια πια..."ούτε λόγος" (που μας λέει και ο Αηδονίδης, όταν αναφέρεται σε εκείνες τις εποχές).

Ευτυχώς όμως τα πράγματα έχουν αλλάξει κατά πολύ σήμερα όχι μόνο στην αντιμετώπιση του κόσμου αλλά και στο φυτώριο των νέων παραδοσιακών μουσικών που εμφανίστηκε, διασώζοντας παραδοσικά όργανα (όπως κανονάκι ή πολίτικη λύρα) και συνεχίζοντας - κάτι περισσότερο από επάξια - το έργο των παλαιότερων μεγάλων παραδοσιακών μας - αυτοδίδακτων κατά βάση - μουσικών....Κι αυτό είναι ελπίδα...

"Η ζωή χωρίς μουσική θα ήταν ένα σφάλμα..." Νίτσε


[ Το μήνυμα επεξεργάστηκε από: gate on 30-11-2004 21:47 ]

Quote:

Το μέλος composer στις 30-11-2004 στις 21:35 έγραψε: tin paradosiaki mousiki kai klironomia tou topou mou ta thewrw san tin politistiki mou tautotita....an ta xasw tote exw xathei kai o idios.....

Αλήθεια.. πόσες φορές έχουμε ακούσει να το λένε αυτό νέα παιδιά; Η ελληνική μουσική, η μητέρα θα έλεγα της μουσικής έχει ξεχαστεί και τη θέση της στις συζητήσεις των νέων πήρε η ξένη ή η επηρεασμένη από τα ξένα πρότυπα μουσική..
Όσο και αν η μουσική μας -και εννοώ η αληθινή μουσική μας- είναι η πιο αξιοθαύμαστη μουσική δεν γίνεται καμία προσπάθεια να ακουστεί στον κόσμο. Και ειδικά όταν μιλάμε για την Ηπειρώτικη μουσική ( ) μία μουσική που θα θαύμαζε οκαθένας μάλλον έχουμε έναν ανεκτίμητο θησαυρό που τον κρύβουμε μέχρι να χαθεί..
Δεν ξέρω αν και κατα πόσο συμφωνείτε μαζί μου, όμως για μένα η παραδοσιακή μουσική μας είναι μία κληρονομιά που δεν πρέπει να αφήσουμε να χαθεί σ'αυτήν τη θύελλα των ψευτοτραγουδιστων που κρίνουμε μόνο από το αν είναι ευπαρουσίαστοι...

Θα ξεφύγω λίγο από τη μουσική και θα σας απασχολήσω με τη γλωσσική-λεξιλογική πλευρά του δημοτικού τραγουδιού.
Ας δούμε λοιπόν μερικές στερεότυπες εκφράσεις που συναντάμε τόσο στο νεοελληνικό δημοτικό τραγούδι, όσο και στην ποίηση του Ομήρου, όπως τις παραθέτει ο Ι. Προμπονάς. Ας μη ξεχνάμε, ότι κυρίαρχο ύφος του ομηρικού ύφους είναι οι στερεότυπες εκφράσεις (χαρακτηριστικό της προφορικής ποίησης) και ότι ο Όμηρος στηρίχτηκε στην προφορική ποίηση της εποχής του για να γράψει τα έπη του.

Κοινοί στίχοι στον Όμηρο και στο δημοτικό τραγούδι
Ι α. ένθα δε τις μέγαν ιστόν εποιχομένη λιγ’ άειδε - (Κ 254)
Ι β. μια κόρη κάθαν κι’ ύφαινε και γλυκοτραγουδούσε
2α. Αλκίνοος δε μιν οίος αμειβόμενος προσέειπεν - (β 84)
2β. κι ο Γαλιανός ‘ποκρίθηκε, τόν τέτοιο λόγο λέει
3α. λάαν βαστάζοντα πελώριον αμφοτέρησιν - (λ 594)
3β. κι’ εβάσταν εις τα χέρια του δεντρά ξερριζωμένα
4α. κλαίον δε λιγέως θαλερόν κατά δάκρυ χέοντες - (Κ 201)
4β. και κλαίω σε φλιβερακά και χύνω μαύρα δάκρυα
5α. έγρεο, Τυδέος υιέ τί πάννυχον ύπνον αωτείς; - (Κ 159)
5β. για σηκ’ απ’ αυτού, ρούσσα μου, και μη βαριά κοιμάσαι
όα. Ατρείδης δ’ έδδεισε και Αντιλόχω εγεγώνει - (Ψ 425)
όβ. Ο Τσαμαιδής φοβήθηκε, Τον Κωσταντάκη λέγει
7α. αλλ’ εθέλω σε, φέριστε, περί ξείνοιο ερέσθαι - (α 405)
7β. Θέλω κι’ εγώ, παιδάκι μου, κάτι να σε ρωτήσω
8α. ειπέ μοι ειρομένω νημερτέα μηδ’ επικεύσης - (ο 263)
8β. Για πέ μου, πρωτομάστορη, καθόλου μη μου κρύψεις
9α. Ούπω πάν είρητο έπος ότ’ άρ’ ήλυθον αυτοί - (Κ 540)
9β. Το λόγο δεν απόσωσε, να κι ο Γιάννης που ήρθε
Ισα. τον δ’ οίον πατέρ’ εύρεν ευκτιμένη εν αλωή (ω 226)
Ι Οβ. και εύρηκε τον κύρην του στ’ αμπέλι να κλαδεύει
ΙΙ α. αυτάρ επεί ρ’ ήγερθεν ομηγερέες τ’ εγένοντο - (Ω 790=β9=824)
Ιιβ. Κόσμος πολύς μαζώνεται, πολλ’ είναι μαζωμένοι
12α. τόν δε ιδών ο γεραιός από θρόνον ώρτο φαεινού - (Λ 645)
Ι 2β. Και που τον είδεν Κωνσταντάς επροσηκώθηκέν του
Ι 3α. Ει μεν δη Οδυσσεύς γε εμός πάίς ενΘάδ’ ικάνεις
σήμά τι μοι νύν ειπέ αριφραδές, όφρα πεποίθω - (ω 328-329)
Ι3β. Άν είσαι σύ ο άντρας μου, άν είσαι ο καλός μου
πές μου σημάδια του σπιτιού κι’ εγώ να σου πιστεύσω.

Πηγή: Ιωάννης Προμπονάς, Η προομηρική ποίηση προσεγιζόμενη μέσω των νεοελληνικών δημοτικών τραγουδιών, (από το δέκατο έβδομο συμπόσιο ποίησης - Πανεπιστήμιο Πατρών 4-6 Ιουλίου 1997)

Για τη σχέση του δημοτικού τραγουδιού με τη λυρική ποίηση παραθέτω ένα απόσπασμα από το άρθρο του Ερατοσθένη Καψωμένου:

"....Σε πρώτη ματιά η σχέση του φαίνεται μάλλον αντιθετική. Με τον όρο "αρχαία λυρική ποίηση" εννοούμε γενικά μια ποίηση επώνυμη και προσωπική, ενώ με τον όρο "δημοτικό τραγούδι" μια ποίηση ανώνυμη και ομαδική.
Η αρχαία λυρική ποίηση σημαδεύει την πρώτη αφύπνιση του ατομικού εγώ, που διαφοροποιούμενο από τη συνείδηση της ομάδας τολμά να αρθρώσει την προσωπική του φωνή και να εκφράσει τα πιο υποκειμενικά βιώματα. Αντίθετα, το δημοτικό τραγούδι αντιπροσωπεύει τη συνισταμένη του συλλογικού βιώματος, που ο λαϊκός ποιητής, χωρίς συνείδηση ατομικού δημιουργού, αναλαμβάνει να διερμηνεύσει.
Η πρώτη αντιστοιχεί σε μια ιστορική και κοινωνική καμπή, κατά την οποία συντελείται η μετάβαση από την ολιγαρχία των αρίστων στη δημοκρατία του δήμου, με την ανάδειξη του ατόμου σε δραστήριο οικονομικό, κοινωνικό και πολιτικό παράγοντα.
Η δεύτερη αντιστοιχεί σε μια αγροτοκτηνοτροφική κοινωνία σπιτικής οικονομίας, περιθωριοποιημένη και ανεξέλικτη, που για να αντεπεξέλθει σε σκληρούς ιστορικοπολιτικούς όρους συσπειρώνεται σε μια συμπαγή συλλογική ζωή με ομοιογενή πολιτισμική έκφραση.
Κι όμως το πρόβλημα δεν είναι τόσο απλό όσο φαίνεται. Η παραπάνω διάκριση, μολονότι δεσπόζουσα, δεν καλύπτει εξ ολοκλήρου τη σχέση των δύο πόλων και θα μπορούσε ν' αποβεί παραπλανητική χωρίς τις απαραίτητες διευκρινήσεις.
Και πρώτα απ' όλα ας θυμηθούμε ότι τόσο η αρχαία λυρική ποίηση όσο και το δημοτικό τραγούδι αναπτύσσονται σε μια αρχαϊκή πολιτισμική φάση και προσδιορίζονται -σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, κατά περίπτωση και ειδολογική κατηγορία- από γνωρίσματα αρχαϊκότητας.
Μέσα σ' αυτό το πλαίσιο, η διάκριση που επισημάναμε ισχύει περισσότερο για την αρχαία μονωδία και πολύ λιγότερο για το χορικό άσμα.
Η μονωδία εκφράζει κατά κανόνα το υποκειμενικό εγώ του ποιητή -συχνά σε αντιπαράθεση προς τα βιώματα και τους κώδικες της ομάδας- και απευθύνεται σε έναν ιδιωτικό κύκλο ακροατών. Το χορικό άσμα όμως, χωρίς να μηδενίζει τον υποκειμενικό παράγοντα, εκφράζει περισσότερο το δημόσιο εγώ του ποιητή, αφού ο ποιητής γράφει για να τραγουδήσουν οι άλλοι. Στην κατηγορία των χορικών ασμάτων ανήκουν, όπως είναι γνωστό, οι ύμνοι στους θεούς (παιάν, διθύραμβος), τα πομπικά τραγούδια (προσόδιον), τα συμποσιακά και του γάμου (σκόλιον, υμέναιος), τα τραγούδια για νεκρούς, πραγματικούς (θρήνος) ή συμβολικούς (λίνος: για το θεό της βλάστησης). Αυτά, κι άλλα ακόμη (υπόρχημα, στάσιμον, κώμος κ.λπ.), συνδέονται με εκδηλώσεις συλλογικές (οικογενειακές, κοινωνικές, θρησκευτικές γιορτές και τελετουργίες) και έχουν πίσω τους μια παράδοση λαϊκών τραγουδιών, με τη θεματική, τους κανόνες και τις συμβάσεις τους, που πηγάζουν από το δημόσιο χαρακτήρα της εκδήλωσης. Στα τραγούδια αυτής της κατηγορίας ο ποιητής όφειλε να ανταποκριθεί στο παραδοσιακό και καθολικά αποδεκτό μήνυμα της γιορτής και στο πλαίσιο αυτών των δεσμεύσεων να αναπτύξει τις προσωπικές του πρωτοβουλίες.1
Μία χαρακτηριστική εξάλλου αναλογία του χορικού άσματος με το δημοτικό τραγούδι είναι ότι αποτελεί συνδυασμό ποίησης, μουσικής -με συνοδεία λύρας, κιθάρας ή αυλού (κι αυτό ισχύει και για τη μονωδία)- και χορού, ως προς ορισμένες κατηγορίες. Το χορικό άσμα τραγουδιέται κατά κανόνα από όμιλο ανδρών ή γυναικών, με "έξαρχο" που μονωδεί και "χορό" που απαντά ή επαναλαμβάνει, εκτελώντας παράλληλα μιμικές ή χορευτικές κινήσεις. Πρόκειται δηλ. για τραγούδι ομαδικό και τελετουργικό. Ο χαρακτήρας του αυτός δικαιολογεί την υπόθεση ότι το χορικό άσμα, αλλά και γενικότερα η λυρική ποίηση των αρχαϊκών χρόνων, αναδύεται μέσα από μια παράδοση συλλογικής ποιητικής έκφρασης, εν μέρει λαϊκής και εν μέρει συντεχνιακής (για να θυμηθούμε και την επική παράδοση) και κατά ένα μέρος τουλάχιστον (χορικά άσματα) συνεχίζει και αναπτύσσει αυτή την παράδοση σε ένα ανώτερο και πιο έντεχνο επίπεδο. Ιδίως οι χορικοί ποιητές που καλλιεργούν κατεξοχήν παραδοσιακά είδη, όπως οι ύμνοι και τα πομπικά τραγούδια, παίζουν ένα ρόλο προκαθορισμένο από τον τελετουργικό και συμβολικό χαρακτήρα των αντίστοιχων εκδηλώσεων. Ο αρχαίος λυρικός λοιπόν δεν είναι ακριβώς το αντίστοιχο του σημερινού ποιητικού προσωπικού ποιητή. Πέρα από το γεγονός ότι συνδυάζει συνήθως και την ιδιότητα του μουσικού, είναι οργανικότερα συνδεδεμένος με τη συλλογική ζωή. Και απ' αυτή την άποψη εκπληρώνει μια λειτουργία ανάλογη με αυτήν του ποιητή των δημοτικών τραγουδιών. Δεν είναι εξάλλου τυχαίο ότι στις συλλογές ή ανθολογίες της αρχαίας λυρικής ποίησης, παλιές και νεότερες, συμπεριλαμβάνονται κατά κανόνα και κατηγορίες τραγουδιών που χαρακτηρίζονται "λαϊκά", "χορευτικά" κ.λπ. και τα οποία παραδόθηκαν ως έργα ανωνύμων ή άγνωστων ποιητών.2 Αυτό δείχνει ότι, τουλάχιστον για ορισμένα είδη, δεν υπήρχε σαφής διάκριση ανάμεσα στη λαϊκή και στην προσωπική ποίηση. Κι εδώ πρέπει να θυμηθούμε κι ένα άλλο φαινόμενο. Μέσα από την καλλιέργεια ορισμένων δημοφιλών ειδών ή θεματογραφίας, με λαϊκή ή προσωπική προέλευση διαμορφώθηκαν με την πάροδο των αιώνων επιμέρους θεματικές ενότητες ποιημάτων, που η παράδοσή τους ευνόησε την τυποποίηση και το μανιερισμό, δημιουργώντας στερεότυπα θεματικά και εκφραστικά μοτίβα, σύμφωνα με τους νόμους της ομαδικής ποιητικής έκφρασης, που ισχύουν για το δημοτικό τραγούδι. Τέτοιες χαρακτηριστικές περιπτώσεις είναι τα "ανακρεόντεια" και τα "πριάπεια".3
Όλα αυτά τα δεδομένα, που αμβλύνουν την απόσταση ανάμεσα στην προσωπική και στη λαϊκή ποίηση, στηρίζουν την υπόθεση ότι από την πρώιμη ως την ύστερη αρχαιότητα αναπτύχθηκε -πριν αλλά και παράλληλα με την προσωπική- μια παράδοση λαϊκών τραγουδιών ανάλογη με κείνη από την οποία προήλθε το νεοελληνικό δημοτικό τραγούδι. υπόθεση που τροφοδότησε τις κατά καιρούς προσπάθειες των ερευνητών να αναζητήσουν στην αρχαιότητα τις απώτερες ρίζες του δημοτικού τραγουδιού...."

Ερατοσθένης Γ. Καψωμένος "H παράδοση της αρχαίας λυρικής ποίησης
και το δημοτικό τραγούδι", "Διαβάζω", τεύχος 107, 5-12-1984

Και για να επιστρέψουμε στη μουσική συζήτηση, αντιγράφω από το http://www.polyphonic.gr:

Το Ηπειρώτικο Πολυφωνικό Τραγούδι αποτελεί μια από τις πιο ενδιαφέρουσες μουσικές φόρμες στην Ανατολική Μεσόγειο και στα Βαλκάνια αλλά και στο παγκόσμιο ρεπερτόριο της Λαϊκής Πολυφωνίας.

Η καταγωγή αυτής της πολυφωνικής φόρμας, παρόλο που η έρευνα δεν έχει καταλήξει ακόμη σε βέβαια συμπεράσματα, πιθανά να ανάγεται σε πολύ παλιές (ίσως ακόμη και προελληνικές) εποχές. Οι μελωδίες των πολυφωνικών τραγουδιών, μαζί με ορισμένα ακόμη της Ηπείρου και της Θεσσαλίας) είναι οι μοναδικές στον ελλαδικό χώρο που έχουν διατηρήσει την ανημίτονη πεντατονική κλίμακα (κλίμακα που αποτελείται από πέντε νότες χωρίς ημιτόνια). Η κλίμακα αυτή, σύμφωνα με κάποιους μουσικολόγους, ταυτίζεται με το δώριο τρόπο των αρχαίων Ελλήνων, την κατεξοχήν «ελληνική αρμονία». Δίπλα στην κλίμακά του, στοιχεία που συνηγορούν στην παλαιότατη καταγωγή του είδους αποτελούν ο φωνητικός, ομαδικός, ρητορικός και τροπικός του χαρακτήρας.

Στις μέρες μας το ηπειρώτικο πολυφωνικό τραγούδι το συναντάμε στα βορειοδυτικά του Νομού Ιωαννίνων (χωριά του Πωγωνίου, Παρακάλαμος, χωριά βόρεια της Κόνιτσας), σε ελάχιστα χωριά στα βορειοανατολικά της Θεσπρωτίας (Τσαμαντάς, Λιάς, Βαβούρι, Πόβλα) και, κυρίως, στη Βόρειο Ήπειρο, στα χωριά της ελληνικής μειονότητας στα νότια της Αλβανίας (Δερόπολη, Άνω Πωγώνι, Βουθρωτό, Χειμάρα).

Είχα καιρό να μπώ στο site αλλά απ' ότι βλέπω υπάρχουν αρκετές πρόσθετες απόψεις και αυτό το γεγονός με χαροποιεί ιδιαίτερα. Θα συμφωνήσω με τους περισσότερους από εσάς που μιλάτε για στροφή της νεολαίας πρός την παράδοση αλλά παρ' όλα αυτά με ανησυχεί το γεγονός ότι δεν διαφαίνεται ανανέωση όσον αφορά στους μουσικούς-συνεχιστές αυτού του είδους.Εύχομαι το παράδειγμα της gate να το μιμηθούν και άλλοι τυχεροί που είχαν την ευκαιρία-διαίσθηση να ασχοληθούν πιο ουσιαστικά με τη μουσική (έγω ένας απλός ακροατής είμαι) αν και αν εξετάσουμε το ηπειρώτικο μουσικό ιδίωμα φοβάμαι πως οι ακρογωνιαίοι λίθοι του μετρούνται στα δάκτυλα του ενός χεριού και μάλιστα....γερασμένου....Αυτά!

Ένα ενδιαφέρον αφιέρωμα στα Ηπειρώτικα τραγούδια, μπορείτε να παρακολουθήσετε μεθαύριο Κυριακή στις 20.00 από τη ΝΕΤ, στην εκπομπή "Οι μουσικοί του κόσμου" με τον Λεωνίδα Αντωνόπουλο.

Στην προηγούμενη εκπομπή του Λεωνίδα Αντωνόπουλου, παρουσιάστηκε μια αξιόλογη αναφορά στην Ηπειρώτικη μουσική, καθώς και στα ήθη και έθιμα της Ηπείρου μέσα από τα πανηγύρια του 15 Αύγουστου που κατέγραψε η εκπομπή, σε διάφορα χωριά του Ζαγορίου και Πωγωνίου (Τσεπέλοβο , Πάπιγκο, Βύσσανη...)

Επίσης επισκεύθηκε το χωριό του Πέτρο- Λούκα Χαλκιά , στον οποίο δόθηκε η ευκαιρία να μιλήσει για τη ζωή και την πορεία του αλλά και να παίξει με το κλαρίνο του. .

Νομίζω πως και στην επόμενη εκπομπή θα έχει κάτι ακόμη από Πετρο - Λούκα (με επιφύλαξη το λέω) αλλά σίγουρα κάτι ακόμη από Ήπειρο.

Όταν σιγοβρέχει είσαι εδώ...


[ Το μήνυμα επεξεργάστηκε από: Kotsiraki on 03-12-2004 15:49 ]

Ευτυχία επισυνάπτω τα παρακάτω δεδομένα για τη συγκεκριμένη εκπομπή, από το site της ΕΡΤ.

"Ήπειρος – Β΄ Μέρος"
Το πρώτο ταξίδι των "Μουσικών του Κόσμου" έγινε στην Ήπειρο και στα ελληνόφωνα χωριά της Αλβανίας, καταμεσής του Αυγούστου, όταν όλη η περιοχή είχε κάθε βράδυ πανηγύρι. Στο δεύτερο μέρος, ο Λεωνίδας Αντωνόπουλος συνεχίζει τις επισκέψεις του στα πανηγύρια του Ζαγορίου, όπως στο μεγάλο πανηγύρι στη Βίτσα, όπου χοροστατεί ο βετεράνος του κλαρίνου Γρηγόρης Καψάλης, βγαίνει όμως και από τα όρια της περιοχής για να ταξιδέψει ως τη Σαμαρίνα – για τον περίφημο "Τσάτσο" και για το παράδοξο πανηγύρι του Δεκαπενταύγουστου - ως τα Τζουμέρκα, στους Χουλιαράδες –για τις διάσημες "Κύκλες"- καθώς και σε μια γιορτή αφιερωμένη σε έναν από τους ήρωες του ηπειρώτικου κλαρίνου, τον Κίτσο Χαρισιάδη. Μιλάει με μερικούς από τους σημαντικότερους μουσικούς μας -όπως τον Πετρολούκα Χαλκιά, τον Γρηγόρη Καψάλη, τον Χρήστο Ζώτο, τον Λευτέρη Σαρέα, τον Γιάννη Παπακώστα- και βρίσκεται αντιμέτωπος με μια γόνιμη παράδοση που όμως βάζει πολύ νερό στο κρασί της για να ανταποκριθεί στις σύγχρονες ανάγκες.
Το ηπειρώτικο πανηγύρι είναι ένας ξεχωριστός πλανήτης. Οι κανόνες της τελετής είναι συγκεκριμένοι και απαράβατοι και ο μουσικός κατέχει μια ιδιόμορφη θέση στο περιβάλλον αυτό: είναι ο άρχοντας και, συγχρόνως, ο υπηρέτης του γλεντιού.
Τις άγνωστες πλευρές του πανηγυριού, το ιδιαίτερο ζαγορίσιο ρεπερτόριο και το ρόλο του μουσικού στο περιβάλλον αυτό, φέρνουν στην επιφάνεια "Οι Μουσικοί του Κόσμου" μέσα από το δεύτερο μέρος αυτού του ντοκιμαντέρ, όπου η μουσική είναι η αφορμή για το ταξίδι αλλά και το ταξίδι καθαυτό.