Σύντομο αυτοβιογραφικό και δύο συνεντεύξεις του: Σημείωση: Ως τόπος καταγωγής του αναφέρεται εδώ το Σουφλί και όχι η Κομοτηνή.
Παρρησία
Γυμνάσιο Ψαχνών. Μάιος 2003
Θανάσης Γκαϊφύλλιας: Ενας νηφάλιος επαναστάτης με όπλο το τραγούδι
Η σιωπή και η ανοχή είναι συναίνεση στην κατρακύλα... Κι ας μη λέμε ότι πάντα φταίνε οι... άλλοι!
Η γέννηση του Θανάση Γκαϊφύλλια χαιρετίστηκε με εκατοντάδες κανονιοβολισμούς. 1947 γαρ και το Σουφλί δεχόταν τα δώρα του εμφύλιου. Τη δεύτερη πατρίδα του, την Κομοτηνή, τη γνώρισε στην εφηβική του ηλικία. Τότε ήταν που δέχτηκε το δώρο της ζωής του: μια
κιθάρα. Κι ο έρωτας από τότε δεν λέει να τελειώσει.
Αρχισε να σκαρώνει κάτι πρωτόλεια τραγουδάκια, ανακαλύπτοντας στην πορεία ότι τα τραγούδια είναι ισχυρότερα ακόμα κι από τα όπλα. Κι έτσι μέχρι σήμερα υπερασπίζεται με λόγο και μουσική αυτό που κανείς δεν πρέπει να παζαρεύει: Το δικαίωμα για μια ζωή με ελευθερία και αξιοπρέπεια.
Ταξίδεψε συντροφιά με την
κιθάρα του και με υπέροχους φίλους σ' όλη την Ελλάδα, την Ευρώπη και τη Σοβιετική Ένωση, αλλά πάντα γυρνούσε στην Κομοτηνή, στην πόλη που τόσο καλοπροαίρετα τον κατευοδώνει όταν φεύγει και τον καλωσορίζει όταν γυρίζει από αυτήν την... Ατέλειωτη Εκδρομή.
ΔΙΣΚΟΓΡΑΦΙΑ
•ΘΑΝΑΣΗΣ ΓΚΑΪΦΥΛΛΙΑΣ (LYRA - MINI LP)
•ΩΤΟ ΣΤΟΠ (LYRA)
•ΑΤΕΛΕΙΩΤΗ ΕΚΔΡΟΜΗ (MINOS)
•ΦΥΛΛΟ ΠΟΡΕΙΑΣ (POLYGRAM)
•ΒΡΑΔΙΑΖΕΙ (ΚΥΤΤΑΡΟ)
•ΤΟΠΙΟ ΜΥΣΤΙΚΟ (SONY)
•ΝΥΧΤΑ ΑΠΟ ΣΕΝΤΕΦΙ (ΠΑ.ΚΕ.ΘΡΑ.)
•ΕΠΙ ΠΤΥΧΙΟ (ΚΥΤΤΑΡΟ)
•ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΗΣ ΤΙΜΗΣ (ΚΥΤΤΑΡΟ)
•STAVEDO (ΚΥΤΤΑΡΟ)
Η ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
ΚΟΜΟΤΗΝΗ - ΑΘΗΝΑ... ΜΕΤ' ΕΠΙΣΤΡΟΦΗΣ
Να κάνουμε ένα ταξίδι στην εποχή που άρχισες να ασχολείσαι με τη μουσική μέχρι τις πρώτες σου δισκογραφικές δουλειές που σ' έκαναν γνωστό;
Ας πάμε καμιά σαρανταριά χρόνια πίσω, όταν ήμουν 16 χρονών, στην Κομοτηνή. Η Κομοτηνή ήταν μια μικρή και κλειστή πόλη, απομονωμένη πόλη, όχι μόνο γεωγραφικά. Χριστιανοί και μουσουλμάνοι ζούσαν μαζί στην Κομοτηνή και σ' όλη τη Θράκη και συνεχίζουν να ζουν μαζί και σήμερα. Οι δρόμοι ήταν δύσκολοι, δεν υπήρχε επικοινωνία, ούτε τηλεόραση ούτε τηλέφωνα ούτε internet κι εμείς τα παιδιά τότε στην Κομοτηνή νιώθαμε αποκομμένα από τον υπόλοιπο κόσμο. Το μόνο «παράθυρο» στον κόσμο ήταν τότε το
ραδιόφωνο. Ακουγα πολύ
ραδιόφωνο, μου άρεσε πολύ η μουσική. Είχα πιστέψει ότι μέσα από τη μουσική θα έβρισκα έναν τρόπο να ξεφύγω από το στενό περιβάλλον της μικρής μας πόλης. Είχα ανάγκη ν' ανοίξω τα φτερά μου και να πετάξω. Αρχισα, λοιπόν, να μαθαίνω μουσική. Οι γονείς μου είχαν δωρίσει στον αδερφό μου μια
κιθάρα που δεν την αξιοποίησε κι έτσι η
κιθάρα πέρασε στα χέρια μου. Ξεκίνησα παίζοντας μερικά τραγούδια απ' αυτά που άκουγα στο
ραδιόφωνο. Μιλάμε για υπέροχα τραγούδια της εποχής εκείνης, του Ξαρχάκου, του Μαυρουδή, του Θεοδωράκη, του Λοϊζου. Ήταν η εποχή που, όταν έγραφαν ένα καινούριο τραγούδι αυτοί οι άνθρωποι, πραγματικά το γιόρταζε όλη η Ελλάδα. Η μουσική είχε γίνει γέφυρα, για να περάσει ο λόγος των μεγάλων ποιητών μας και στον πιο απλό άνθρωπο. Οι εργάτες τότε τραγουδούσαν τραγούδια που ήταν βασισμένα στην ποίηση του Σεφέρη, του Ελύτη, του Λειβαδίτη, του Χριστοδούλου και άλλων σπουδαίων ποιητών μας. Καταλαβαίνετε ποιο ήταν το κλίμα. Υπήρχε μια μεγάλη συγκίνηση στο άκουσμα αυτών των τραγουδιών, νιώθαμε ανατριχίλα και περηφάνια που αυτά τα τραγούδια ήταν ελληνικά και μοναδικά στον κόσμο. Η μουσική τους επένδυση έδωσε ταυτότητα στην Ελλάδα, η οποία ήταν πια διεθνώς αναγνωρίσιμη μέσα απ' αυτές τις μελωδίες, άσχετα αν οι ξένοι δεν καταλάβαιναν τα λόγια. Αυτά τα τραγούδια τραγουδούσαμε εμείς, τραγούδια πάνω σε ποίηση ποιητών βραβευμένων με βραβεία «Νόμπελ» και «Λένιν». Επρόκειτο για μια πολιτιστική έκρηξη και αισθάνομαι τυχερός που νέος την έζησα. Δυστυχώς όμως, οι εποχές που ακολούθησαν δεν ήταν εφάμιλλες εκείνης, ώσπου φτάσαμε στη σημερινή πραγματικότητα. Προσωπικά, βασίστηκα στα θεμέλια που έβαλαν εκείνοι οι μεγάλοι δημιουργοί του λόγου και της μουσικής. Αρχισα να γράφω τα τραγούδια μου επηρεασμένος από εκείνο το ύφος και το κλίμα. Έγραψα, λοιπόν, τα πρώτα μου τραγούδια και κατέβηκα στην Αθήνα, εκεί που παίζονταν τα μεγάλα παιχνίδια. Τα παρουσίασα στον κόσμο και άρεσαν.
Εκείνα τα πρώτα μου τραγούδια ήταν μια μεγάλη ικανοποίηση, πρώτα - πρώτα για μένα που τα έγραφα και τα τραγουδούσα. Αλλά και για τον κόσμο, που συντροφιά μ' αυτά τα τραγούδια έβγαινε στις πορείες, διαμόρφωνε πολιτική άποψη, άποψη επίσης για τον πολιτισμό, συνειδητοποιούσε το ρόλο του ως ενεργού πολίτη και τρόπον τινά ασκούσε και το πνεύμα του. Μάλλον ήμουν και πάλι τυχερός, γιατί νομίζω ότι εισέπραξα πολύ περισσότερα απ' αυτά που έδωσα και γιόρταζα το κάθε καινούριο μου τραγούδι όπως οι αναγνωρισμένοι δημιουργοί της εποχής εκείνης. Μπορώ, λοιπόν, να πω ότι κατάφερα εκείνο που ήθελα να κάνω, να ανοίξω τα φτερά μου και να πετάξω πέρα από τη μικρή μου απομονωμένη πόλη. Ήρθε όμως κι η στιγμή που ένιωσα άβολα μέσα σ' αυτό το χώρο, τον οποίο έπρεπε να υπηρετήσω αυστηρά επαγγελματικά. Αποφάσισα τότε να φύγω απ' την Αθήνα και γύρισα πίσω στην Κομοτηνή.
ΣΤΗ ΜΑΧΗ ΜΕ ΟΠΛΟ ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ
Τι είναι αυτό που, κατά τη γνώμη σου, χαρακτηρίζει το έργο σου κι εσένα ως δημιουργό;
Μέσα από τη μουσική, το λόγο και την ερμηνεία, σε όλη μου τη ζωή, υπηρέτησα τις ιδέες μου. Πρόκειται για μια στάση ζωής που δεν θ' αλλάξει, όσο ακούγεται η φωνή μου. Οι ιδέες μου και οι πολιτικές μου θέσεις δε γίνεται να ξεκοπούν από τα τραγούδια που ερμηνεύω. Αν ένα τραγούδι δε με εκφράζει απόλυτα, δεν πρόκειται να το τραγουδήσω απλώς και μόνο για να διασκεδάσω κάποιους ή για οποιονδήποτε άλλο λόγο. Θεωρώ τον εαυτό μου ψυχαγωγό κοινωνικής διαμαρτυρίας, ψυχαγωγό και όχι διασκεδαστή. Διασκεδαστής δεν υπήρξα ποτέ και ίσως να μην είχα και το ταλέντο για να γίνω τέτοιος. Ό,τι ως τώρα έκανα, το έκανα με αγάπη, με πάθος και συνέπεια. Όλα τα τραγούδια μου, από το ξεκίνημά μου ήδη, είχαν ένα κοινωνικοπολιτικό περιεχόμενο. Οι αιτίες και οι αφορμές δεν έχουν εκλείψει. Κάποτε είχαμε τη Δικτατορία, αλλά και σήμερα έχουμε δικτατορίες, πολύ περισσότερες και αόρατες δικτατορίες. Επομένως έχουμε και λόγους να διαμαρτυρόμαστε, λόγους να υψώνουμε τη φωνή μας, γιατί αν πάψουν κι αυτές οι ελάχιστες φωνές που υπηρετούν το τραγούδι διαμαρτυρίας, τότε αλίμονό μας, αλίμονό μας. Τα τραγούδια είναι πιο ισχυρά κι από τα όπλα, αυτό ανακάλυψα στην πορεία μου και το πιστεύω βαθιά.
Τι ακριβώς εννοείς όταν λες ότι «τα τραγούδια είναι πιο ισχυρά κι από τα όπλα»;
Αυτό ακριβώς εννοώ. Είναι γνωστό ότι ένα όπλο μπορεί να χτυπήσει και να προκαλέσει μια ζημιά σε μια δεδομένη στιγμή, ενώ ένα τραγούδι μπορεί να προκαλέσει ανυπολόγιστο καλό, μπορεί να αφυπνίσει πλήθη ανθρώπων, όχι μόνο τη στιγμή που θα γεννηθεί, αλλά και στο μέλλον και μετά από δεκαετίες. Είναι χαρακτηριστική η απάντηση που έδωσε ο Θεοδωράκης στους χουντικούς όταν απαγόρεψαν ν' ακούγονται τα τραγούδια του σ' ολόκληρη την επικράτεια: «Κάποια στιγμή τα τανκς τα δικά σας θα σκουριάσουν, αλλά τα τραγούδια μου θ' ακούγονται για πάντα». Είχε απόλυτο δίκιο.
Συνάντησες στην πορεία σου κάποια εμπόδια;
Φυσικά! Κανένας δρόμος δεν είναι στρωμένος με τριαντάφυλλα. Υπήρξαν αρκετά εμπόδια, μα δε χρειάζεται καν να τα αναφέρω. Αν επιμένετε, θα σας πω μόνον ότι ένα μεγάλο εμπόδιο ήταν πρώτα - πρώτα ο ίδιος ο εαυτός μου, γιατί έτσι το επέλεξα. Είναι φοβερά δύσκολο στο χώρο αυτό να κρατάς μια συνέπεια στην πορεία σου και να αποφεύγεις όλους τους μικρούς συμβιβασμούς που κάθε μέρα θα γίνονται όλο μεγαλύτεροι. Πάντως, όσοι κράτησαν με συνέπεια μια πορεία, αναγνωρίστηκε η προσπάθειά τους. Κι εκτός αυτού, πολλές φορές, ειδικά στο χώρο της τέχνης, τα εμπόδια λειτουργούν επ'αγαθώ, σε χαλυβδώνουν, σε κάνουν πιο παραγωγικό.
Υπήρξαν άνθρωποι που σε βοήθησαν στο έργο σου;
Ευγνωμονώ τους μεγάλους Έλληνες μουσικούς, οι οποίοι όντως με μάγεψαν. Είχα όμως και την τύχη να γνωρίσω έναν εμπνευσμένο άνθρωπο στο χώρο της ελληνικής δισκογραφίας, τον Αλέκο Πατσιφά, που είχε την εταιρεία «Λύρα». Σ' αυτόν έδειξα για πρώτη φορά τα τραγούδια μου. Ήταν ένας άνθρωπος που δε δίσταζε να επενδύσει στα όνειρα νέων δημιουργών. Αυτός με βοήθησε στα πρώτα μου βήματα και χωρίς αυτόν είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα γυρνούσα πίσω χωρίς να κάνω πολλά πράγματα.
ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΕ ΜΙΑ ΚΑΘΟΛΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΥΣΥΝΘΕΤΗ ΚΡΙΣΗ
Αν δέχεσαι ότι σήμερα κυριαρχεί το κακό τραγούδι εις βάρος του ποιοτικού, ποιοι νομίζεις ότι ευθύνονται;
Είναι βέβαιο ότι δεν ευθύνονται απλώς αυτοί που διαχειρίζονται τα μουσικά πράγματα και συν τοις άλλοις προσβάλλουν και την αισθητική και τη νοημοσύνη μας. Έχει κι ο ίδιος ο ακροατής μεγάλη ευθύνη, όπως έχει ευθύνη ο ψηφοφόρος για το ποιοι τον κυβερνούν. Ο ίδιος ο ακροατής θα μπορούσε μέσα σε ένα εικοσιτετράωρο να εξαφανίσει όλους αυτούς που του σερβίρουν το χυδαίο τραγούδι. Είναι, βέβαια, γεγονός ότι πάντοτε υπήρχαν και κακά τραγούδια. Παλιότερα όμως και πολύ έξυπνα, ο κόσμος εκείνα τα χυδαία τραγούδια, τα σκυλοτράγουδα, τα είχε εξορίσει πολύ μακριά από τις πόλεις, εκτός των τειχών, σε κάτι εθνικές οδούς. Γύρισαν, όμως, τα πάνω κάτω και αυτά τα τραγούδια, που τα είχε στείλει στην εξορία ο ελληνικός λαός, μας τα έφεραν πίσω και τα έβαλαν στην πρώτη θέση. Πήραν το σκυλάδικο, ανακάτεψαν κι άλλα πράγματα μαζί κι έφτιαξαν ένα περίεργο κατασκεύασμα. Βλέπω με φρίκη σήμερα τη νεολαία μας, την ελληνική νεολαία -και το λέω με πολύ πόνο- να χορεύει συνέχεια τσιφτετέλι. Έχουμε αποτρελαθεί εντελώς, κάνουμε σα να μην τρέχει τίποτα. Νομίζουν οι ιθύνοντες ότι, με το να τακτοποιήσουν τάχα τα οικονομικά μας ή τις διεθνείς μας σχέσεις, θα διασφαλίσουν το μέλλον αυτού του τόπου. Πώς είναι δυνατόν να γίνει αυτό, αν χάσουμε τον πολιτισμό μας, ο οποίος μας κράτησε Έλληνες τόσους αιώνες μέσα στη σκλαβιά; Αν δεν υπήρχε αυτός ο πολιτισμός, δεν θα είχαν λόγο οι Έλληνες να ξεσηκωθούν, δεν θα τους έκαιγε ο πόθος να φτιάξουν ξανά το δικό τους κράτος. Τι θα τους θύμιζε ότι δεν είναι ραγιάδες; Τι άλλο εκτός από τον πολιτισμό τους; Και να που βλέπουμε τώρα ότι αυτό το πανίσχυρο όπλο μας, που μας κράτησε ζωντανούς μέχρι σήμερα, το ξεπουλάμε για πενταροδεκάρες. Υπάρχει μέλλον χωρίς πολιτισμό, χωρίς ελληνική γλώσσα και ποίηση, χωρίς ελληνική μουσική; Πού θα οδηγηθούμε; Σε μια παγκόσμια κοινότητα άραγε; Ο Αγγλος όμως, ξέρει πολύ καλά ποιος είναι και ποιος θα είναι μετά κι από αιώνες. Εμείς ξέρουμε σήμερα τι είμαστε και τι θα είμαστε, όχι μετά από αιώνες αλλά μετά από λίγες μόνο δεκαετίες, αν συνεχίσουμε κατ' αυτόν τον τρόπο να συναινούμε στην ισοπέδωση; Πού είναι οι φορείς, οι οποίοι θα έπρεπε πρώτοι να αντιδρούν και πού είναι η παιδεία; Μέσα στα σχολεία τα παιδιά αναλώνονται σε μια άγονη βαθμοθηρία κι όλο τα φορτώνουν με όγκο άχρηστων γνώσεων και ανόητων απαιτήσεων. Χάνουμε το παιχνίδι σ' αυτόν τον κρίσιμο χώρο, όπου μάλιστα υπάρχουν αρκετοί άνθρωποι εμπνευσμένοι που θα μπορούσαν να κάνουν πραγματικά θαύματα, αν τους δινόταν η ευκαιρία. Γιατί δεν πρέπει να βλέπουμε τον πολιτισμό μόνον ως μέσον διασφάλισης της εθνικής ταυτότητας ενός λαού και ως εθνική επένδυση, αλλά και ως πηγή ευχαρίστησης και απόλαυσης. Υπάρχει τίποτα ομορφότερο από τον πολιτισμό; Αυτά σκέφτομαι κι αγανακτώ!
Γράφονται ποιοτικά τραγούδια στις μέρες μας ή μας... τελείωσαν κι η νεολαία αναγκαστικά στρέφεται στα προσφερόμενα ρηχά και χυδαία;
Και βέβαια γράφονται! Αυτό είναι το κακό, ότι ενώ υπάρχουν πολλά καλά τραγούδια, κατακλυζόμαστε από το ευτελές και το μηδαμινό. Είναι ν' απορεί κανείς πως μπορέσαμε -για τη γενιά μου λέω- να κάνουμε τέτοια ζημιά στη νεολαία. Ενώ μάλιστα έχουμε σήμερα στη διάθεσή μας τα πολλά αγαθά της τεχνολογίας, τα χρησιμοποιούμε κατά κανόνα για το χειρότερο και όχι μόνο για το καλύτερο. Επίσης, ενώ έχουμε τόσους μουσικούς επιπέδου, τους αναγκάζουμε, για ένα μεροκάματο, να δουλεύουν σε χώρους που δεν τους αρμόζουν, υπηρετώντας το μέτριο έως κακό τραγούδι. Έχουμε μεγάλα κεφάλαια στον τόπο μας, μεγάλους μουσικούς, σαν τον Σταύρο Κουγιουμτζή, τον Δήμο Μούτση, τον Γιάννη Γλέζο, τον Χρήστο Λεοντή και άλλους. Κι όμως, δεν ακούγονται, τους έχουν παραμερίσει τα «μέσα» και βλέπεις την πολιτεία να αδιαφορεί και να αδρανεί. Ένα ανάλγητο σύστημα διακυβέρνησης, το οποίο θέλει να τα ελέγχει όλα μέσα από την ευκολία, τους αληθινούς παραγωγούς πολιτισμού τους έχει παροπλίσει, τους έχει αποκλείσει ακόμα κι απ' αυτό απ' το οποίο ζούσαν, το ίδιο τους το επάγγελμα. Τα βλέπουμε αυτά καθημερινά, μα προσωπικά μ' ενοχλούν περισσότερο, γιατί πρόκειται για ανθρώπους που γνώρισα και έζησα στον κολοφώνα της δημιουργίας τους, τότε που κάναν θαύματα και τα τραγούδια τους συγκλόνιζαν το πανελλήνιο. Αν, λοιπόν, εσείς οι νέοι θέλετε να πάτε μπροστά, πρέπει πρώτα να κοιτάξετε πίσω, όχι μόνο στην ιστορία που σας διδάσκουν στα σχολεία, αλλά να μάθετε και την ιστορία του πολιτισμού, να μάθετε την ιστορία της ελληνικής μουσικής. Μπορείτε ν' ασχοληθείτε με αυτό και στις ελεύθερες ώρες σας και μέσα στο σχολείο. Σας έχουν δώσει την ευκαιρία, μέσω των μαθητικών κοινοτήτων και των 15μελών συμβουλίων, να κάνετε διάφορες εκδηλώσεις, να κάνετε προτάσεις, να πάρετε πρωτοβουλίες. Δεν έγιναν τα 15μελή συμβούλια για να εξαντλούν το ρόλο τους στις εκδρομές ή στις αποχές, αλλά για παρά πολλές ανάγκες που θα έπρεπε να έχετε. Να ζητάτε, να ζητάτε πολιτισμό! Για να μην είμαστε μόνο κατ' όνομα Έλληνες, αλλά και κατ' ουσίαν!
Ποια είναι η γνώμη σου για τον ρόλο και την ευθύνη των μουσικών κυκλωμάτων και των εμπόρων, όσον αφορά στο επίπεδο του σύγχρονου τραγουδιού;
Μπορεί οι έμποροι να προωθούν τα ευτελή τραγούδια, μα για το γεγονός αυτό την κύρια ευθύνη επιμένω ότι φέρουν αυτοί που τα ακούνε, οι ακροατές. Θεωρούμε ότι υπάρχει μια οργανωμένη κοινωνία, η οποία δεν μπορεί παρά να βασίζεται στην οικογένεια. Ε, πώς γίνεται, βρε αδελφέ; Μέσα στην οικογένεια δεν φροντίζουν οι γονείς να φέρουν μια καλή τροφή για τα παιδιά τους; Για το στομάχι τους φροντίζουν, όπως και για τα ρούχα τους φροντίζουν. Αλλά γιατί να μη φροντίζουν και για το τι θα βάλουν μέσα στο μυαλό και στην ψυχή τους; Όταν οι ίδιοι οι γονείς γίνονται κακό πρότυπο και μέσα στο σπίτι αντιλαλούν μονίμως τα σκυλάδικα, τι θα κάνει το παιδί; Είναι πράγματα που τα ζούμε. Πώς δηλαδή έγινε κοινής αποδοχής η κακή ποιότητα; Οι άλλοι φταίνε πάντα; Για παράδειγμα, ο Μάτσας είναι αυτός ο έμπορος που κέρδισε προωθώντας τη μελοποίηση των μεγάλων ποιητών, κάνοντας μεγάλη την εταιρεία του, μέσα από τα τραγούδια του Θεοδωράκη, του Λοϊζου, του Ξαρχάκου. Αλλά είναι αυτός ο ίδιος που σήμερα πουλάει το χυδαίο τραγούδι. Κι αν δει ότι το κοινό στραφεί κάπου αλλού, θα αναγκαστεί να πουλήσει κάτι άλλο.
Και πού καταλήγουμε;
Το φαινόμενο είναι σύνθετο και δεν είναι αποκομμένο από τις επιλογές της πολιτικής εξουσίας. Χωρίς να θέλουμε τώρα να κάνουμε κομματική συζήτηση, βλέπουμε ότι ο λαϊκισμός κατέληξε να γίνει, από μια δεδομένη χρονική περίοδο και μετά, κυρίαρχη πολιτική στάση των κρατούντων. Οι ιθύνοντες οι ίδιοι έδειξαν τον κακό δρόμο. Σκεφτείτε μόνο ότι έφτασε ένας υπουργός να χαρακτηρίσει τα σκυλάδικα «κέντρα πολιτισμού»... Ναι, αυτός που είπατε. Ενώ άλλος υπουργός, άλλης παράταξης, χαρακτήριζε τους ποιητές «λαπάδες»... σε μια
συνέντευξη που διάβασε όλη η Ελλάδα τότε.
Τι λες, λοιπόν, για το δημοκρατικό μας πολίτευμα, όταν εκπροσωπείται από τέτοιους υπουργούς;
Για το δημοκρατικό πολίτευμα έχω να πω ότι είναι το χειρότερο δυνατό, μόνο που δεν υπάρχει καλύτερο. Αυτή είναι η δημοκρατία μας, έτσι όπως εμείς την έχουμε καταντήσει. Κι επειδή δεν έχουμε άλλη επιλογή εκτός αυτού του πολιτεύματος, πρέπει να αναλάβουμε ο καθένας την ατομική του ευθύνη, ώστε να το κάνουμε καλύτερο. Από όλους μας εξαρτάται και όλοι μας είμαστε υπεύθυνοι για τη ρεμούλα και τη διαφθορά. Ας ψηφίσουμε μια φορά το κοινωνικό καλό και όχι το ατομικό, όχι το ατομικό ρουσφέτι. Γιατί να είμαστε μια ζωή ανώριμοι και να μας ξεγελά ο κάθε αλήτης πολιτικάντης που βγαίνει και με ένα πανό διαφημίζει το δικό του όνομα; Γιατί να τον πιστεύουμε αυτόν τον άνθρωπο; Γιατί να δεχόμαστε τις υποσχέσεις του ότι θα βολέψει τα δικά μας παιδιά; Εμείς φταίμε, όχι το πολίτευμα.
Να μιλήσουμε και για μερικά πρόσωπα του πολιτικού χώρου;
Ποιος ο λόγος να μιλάμε για πρόσωπα, για άτομα δηλαδή; Ήμασταν μια συλλογική κοινωνία και καταντήσαμε μια κοινωνία ατόμων. Αν είναι δυνατόν να λέγεται κοινωνία ο ατομισμός που επικρατεί στις μέρες μας. Κατάφεραν, τελικά, να μας κάνουν σκυλάκια του καναπέ, μέσω της τηλεόρασης, ώστε να μη λειτουργούμε και να μην αντιδρούμε συλλογικά, οπότε θα μπορούσαμε να γίνουμε κι επικίνδυνοι. Τα κατάφεραν!
Τα «κατάφεραν» χάρη στην τηλεόραση;
Αν ζητάτε τη γνώμη μου για την τηλεόραση, τουλάχιστον μην περιμένετε από εμένα να την επιβραβεύσω. Κάποτε είχαμε ένα κρατικό
ραδιόφωνο και ήρθε μετά η τηλεόραση, ένα κρατικό κανάλι. Διαμαρτυρόμασταν, βεβαίως. Θέλαμε να σπάσει το μονοπώλιο, γιατί η κάθε κυβέρνηση εκμεταλλευόταν το κρατικό
ραδιόφωνο και την τηλεόραση, για να περνάει τη δική της γραμμή. Θέλαμε, λοιπόν, μια πολυφωνία, ώσπου κάποια στιγμή έσπασε το μονοπώλιο και δημιουργήθηκαν πάρα πολλοί σταθμοί και κανάλια. Ε, από εκείνη τη στιγμή, χάθηκε και κάθε έννοια ποιότητας. Και -με θλίψη το λέω- φτάσαμε σήμερα να νοσταλγούμε το κρατικό μονοπώλιο του ραδιοφώνου και της τηλεόρασης. Τα τηλεοπτικά προγράμματα είναι σε γενικές γραμμές απαράδεκτα, σε κάθε τομέα. Για παράδειγμα, στον τομέα της ψυχαγωγίας, έχουν εκφυλίσει κάθε έννοια του χιούμορ και μας βομβαρδίζουν με τη σαχλαμάρα. Όλα αυτά τα ιδιωτικά κανάλια, μέσα από την κακόγουστη φάρσα και μέσα από την υστερία, προσπαθούν να προκαλέσουν το γέλιο. Ακόμα και μ' αυτόν τον τρόπο, διαβρώνουν σιγά-σιγά έναν ολόκληρο λαό - πειραματόζωο. Αναρθρες κραυγές κυριαρχούν παντού και όλα αυτά τα χυδαία κατασκευάσματα που τα αποκαλούν τραγούδια, τρεις λέξεις και δύο νότες, που επαναλαμβάνονται, μέχρι που κολλάει το μυαλό του ανθρώπου, όπως η βελόνα στο δίσκο του πικάπ. Φυσικά, δε νομίζω πως είναι τίποτα τυχαίο. Ό,τι προβάλλουν είναι σκόπιμα κατασκευασμένο και στρέφεται ενάντια στο μέλλον, ενάντια σε σας τα παιδιά ουσιαστικά. Το δυστύχημα είναι, ότι, μπροστά σ' αυτά τα φαινόμενα σήψης και αλλοτρίωσης, οι μεγαλύτεροι δεν κάνουν τίποτε άλλο από το να βολεύονται στην υποτιθέμενη ευημερία τους. Λυπούμαι πολύ που η γενιά μου, με τη σιωπή και την ανοχή της, συναινεί σ' αυτήν την κατρακύλα.
Τι προτείνεις ως αντίδοτο στην «κατρακύλα»;
Αχ, βρε κορίτσι μου, ένα πράγμα μόνο! Να μορφωθεί ο κόσμος, να καλλιεργηθεί ο καθένας όσο μπορεί, να γίνει καλύτερος άνθρωπος, να μην είναι ένα πρόβατο που το ταΐζουν κουτόχορτο, για να το αρμέγουν, να το κουρεύουν και να το σφάζουν. Όταν ξεφύγουμε από το επίπεδο του ζώου του κοπαδιού και γίνουμε και πάλι άνθρωποι, τότε υπάρχουν ελπίδες ότι θα αλλάξουν τα πράγματα και θα σταματήσει η κατρακύλα. Αλλά σαν ουτοπία φαίνεται, ακούγεται πολύ μακρινό. Αυτό δεν έχει σημασία. Σημασία έχει να κοιτάξει ο καθένας ν' ανοίξει τα μάτια του, να ξεστραβωθεί και ειδικά εσείς, τα νέα παιδιά. Να είστε περίεργα, να βλέπετε το κάθε τι κι από την άλλη του όψη, να μη βολεύεστε, να ψάχνετε, να ρωτάτε, να μαθαίνετε, για να μην είστε πρόβατα στο μαντρί. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος.
ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΑ ΚΙ ΕΚΚΛΗΣΙΑ
Στην τρέχουσα ελληνική επικαιρότητα κυριαρχεί το θέμα της «17 Νοέμβρη». Μετά τη δράση, η σύλληψη και η δίκη. Ποιο είναι το σχόλιό σου;
Το φαινόμενο αυτό είναι προϊόν μιας κοινωνίας που βαδίζει στραβά. Η άρρωστη κατάσταση, που βιώνουμε εδώ και δεκαετίες, δημιούργησε αυτά τα καρκινώματα. Δημιούργησε ανθρώπους που διαχειρίστηκαν για δικό τους λογαριασμό τη λαϊκή επιθυμία για αλλαγή σε πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο. Όμως, αυτή η ομάδα είναι φανερό ότι δεν ήταν παρά μια συμμορία δολοφόνων που αποφάσιζαν για τη ζωή και το θάνατο άλλων ανθρώπων. Ούτε αφελείς ήταν ούτε πίστευαν ότι θα αλλάξουν τον κόσμο, αλλά όλα όσα έκαναν ήταν εις βάρος του λαού. Ασφαλώς και είμαι αντίθετος σε κάθε μορφή ατομικής τρομοκρατίας. Είμαι, όμως, υπέρ της συλλογικής πίεσης, για την αλλαγή προς το καλύτερο. Αυτή η συλλογική δράση μπορεί ν' αρχίσει μέσα από τα σχολεία, μέσα από τα δεκαπενταμελή μαθητικά συμβούλια και με κοινωνικές διαδικασίες. Μόνον έτσι θα βελτιωθεί η κατάσταση. Από πιστολέρο δεν έχει ανάγκη καμιά κοινωνία, όσο κι αν ισχυρίζονται ότι λειτουργούν εν ονόματι του λαού. Αυτή είναι η μεγαλύτερη απάτη.
Τον τελευταίο καιρό, συχνά απασχολεί την κοινή γνώμη η αντιπαράθεση εκκλησίας και πολιτείας, ενώ κάθε τόσο εμφανίζεται στην επικαιρότητα και το φαινόμενο του σατανισμού. Ποια είναι η άποψή σου γι' αυτά;
Αυτό που βλέπω είναι το πόσο δεμένες παραμένουν μεταξύ τους η πολιτική και η εκκλησιαστική εξουσία. Ανέκαθεν, από την εποχή που ο άνθρωπος ζούσε στα σπήλαια ή στις καλύβες, είχε τον αρχηγό και το μάγο της φυλής. Δεν άλλαξαν και πολύ τα πράγματα και μάλλον καθόλου. Ε, καμιά φορά τσακώνονται ο μάγος και ο αρχηγός, διεκδικώντας περισσότερη εξουσία ο καθένας για λογαριασμό του. Όσο για το ζήτημα του σατανισμού, ποτέ δεν με απασχόλησε αυτή η σκοτεινή πλευρά του μυαλού, η δεισιδαιμονία. Είναι κρίμα που κάποιοι άνθρωποι προσπαθούν να βρουν κάτι ενδιαφέρον στο ανύπαρκτο, θέλοντας να δικαιολογήσουν τις διαστροφές τους μέσω της θρησκείας. Το γεγονός πάντως είναι ότι μέσα από την ίδια την θρησκεία πηγάζει αυτή η δεισιδαιμονία περί σατανά. Οι εκπρόσωποί της μιλάνε για σατανάδες και κάνουν εξορκισμούς, για να βγάλουν τα κακά πνεύματα από κάποιους ανθρώπους που συνήθως είναι άθλια και φτωχά στο πνεύμα πλάσματα. Η αμορφωσιά δημιουργεί αυτά τα φαινόμενα και η εκκλησία τα καλλιεργεί. Δυστυχώς, δεν έχει η εκκλησία αγάπη για τον άνθρωπο, παρά μόνο τάσεις εξουσίας και δεσποτισμού.
ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΚΟΛΑΣΗ MADE IN USA
Πώς θα έδινες το στίγμα της διεθνούς επικαιρότητας με μια σύντομη φράση;
(Η
συνέντευξη δόθηκε ενάμιση μήνα πριν την έναρξη της επίθεσης στο Ιράκ.) Αρκεί μόνο μια λέξη: Αηδία! Πώς, αλήθεια, μπορεί να ανέχεται η οικουμένη έναν αλήτη πρόεδρο των ΗΠΑ, ένα ανδρείκελο, έναν ακαλλιέργητο, να λέει ότι θα χτυπάει όποιους θέλει και όποτε θέλει; Δεν βρίσκω λόγια να πω.
Τι έχεις να πεις για τις σχέσεις μεταξύ των λαών και το ρόλο των «ισχυρών» του πλανήτη;
Το λογικό και φυσικό θα ήταν οι σχέσεις των λαών να βασίζονταν σε μια πλούσια ανταλλαγή ιδεών και πολιτισμού, σε οικουμενικό επίπεδο. Μα είναι τραγικό που στηρίζονται στο παράλογο και το αφύσικο, δηλαδή στο νόμο του βυθού, όπου το μεγάλο ψάρι τρώει το μικρό. Έτσι, κάθε κράτος είναι αναγκασμένο να έχει το στρατό του και τα σύνορά του και να φυλάγεται από τον ίδιο του το γείτονα, κάνοντας πλούσιους τους βιομηχάνους και εμπόρους όπλων. Τα μεγάλα κράτη, όπως οι ΗΠΑ, πρεσβεύουν δήθεν τη δικαιοσύνη, την ελευθερία και τη δημοκρατία και βαφτίζονται προστάτες των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Κι ενώ στις ΗΠΑ σήμερα όλες οι βαριές βιομηχανίες κάνουν απολύσεις, η πολεμική τους βιομηχανία συνεχίζει να κάνει προσλήψεις. Πάει καλά το μαγαζί. Κάθε τόσο λοιπόν, που γεμίζουν οι αποθήκες τους, προκαλούν έναν πόλεμο και πάνε κι αδειάζουν τ' αποθέματα των αποθηκών τους, για να τις ξαναγεμίσουν πάλι. Φροντίζουν πάντα να δημιουργούν προβλήματα ανάμεσα στους λαούς, όπως π.χ. ανάμεσα στον τουρκικό και τον ελληνικό, έτσι που καταντήσαμε να είμαστε οι καλύτεροι πελάτες τους. Από το εθνικό εισόδημα της Ελλάδας και της Τουρκίας φεύγει περισσότερο από το μισό για εξοπλισμούς και πάει κατευθείαν στα ταμεία των ΗΠΑ. Όλοι οι άμοιροι λαοί δουλεύουμε για να κερδίζουν αυτοί οι βιομήχανοι και έμποροι όπλων, τη στιγμή που θα μπορούσαμε όχι απλώς να συμβιώνουμε ειρηνικά, αλλά να δημιουργούμε αληθινούς παραδείσους σε τούτη τη μικρή ζωή που μας χαρίστηκε. Όμως, η πραγματικότητα είναι τρομακτική, είναι κόλαση. Το ένα τρίτο του πληθυσμού της Γης δεν έχει ούτε νερό να πιει και άλλο ένα τρίτο λιμοκτονεί. Κι αυτό γιατί οι λίγοι συνεχίζουν να εκμεταλλεύονται τους πολλούς και να καπηλεύονται τα αγαθά ολόκληρου του πλανήτη. Οι απολίτιστοι καουμπόηδες του Τέξας αλωνίζουν σήμερα την υφήλιο και βλέπουμε έθνη με μεγάλη ιστορία και λαμπρό πολιτισμό να εξευτελίζονται και να εξαναγκάζονται δια της βίας να υποκλίνονται σ' αυτούς, στους πετρελαιάδες και τους εμπόρους όπλων της Αμερικής. Επινόησαν και τη λεγόμενη παγκοσμιοποίηση, που εν ονόματί της επιδιώκουν να νομιμοποιήσουν τα εγκλήματά τους εις βάρος της ανθρωπότητας και να κατοχυρώσουν την παγκόσμια κυριαρχία τους... Γι' αυτό έχουμε όλοι χρέος να παλέψουμε, να κινητοποιηθούμε, όπως έγινε στο Σιάτλ, στην Πράγα, στη Γένοβα, όπως θα γίνει και στη Θεσσαλονίκη τον Ιούνιο. Να βάλουμε μπροστά τα οράματά μας για έναν κόσμο ΦΩΤΕΙΝΟ!
Η
συνέντευξη δόθηκε στις: Έφη Αρβανίτη, Ιωάννα Αρβανίτη, Φωτεινή Γκέκα και Αγγελική Κατσούλη
«Ματιές», Καβάλα, Μάρτιος 1999
ΘΑΝΑΣΗΣ ΓΚΑΪΦΥΛΛΙΑΣ
Χριστιανοί και μουσουλμάνοι τόσα χρόνια,
δεν έχουμε μια κοινή γιορτή.
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ: ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΡΑΝΙΚΑΣ
Στις μέρες μας που οι καταλήψεις είναι καθημερινότητα, εγώ θέλω να σε πάω σε μια άλλη κατάληψη πριν λίγα χρόνια. Σε μια μουσική κατάληψη του θεάτρου της Μαρώνειας, όπου εσύ και η Λία τραγουδήσατε και δώσατε ζωή στις λίγες σκόρπιες πέτρες του θεάτρου. Τι απέγινε από τότε;
Πόσο πίσω με πας. Μιλάμε για μια βραδιά του Ιουνίου του 1993. Όμως είναι τόση επίκαιρη αυτή η αναφορά που κάνεις γιατί εκείνη η ιστορία είχε ξεκινήσει σαν μια αντίδραση στην αδράνεια αυτών που διαχειρίζονται τα πολιτιστικά μας. Μια αδράνεια η οποία έχει φέρει το αρχαίο θέατρο σε μια άθλια κατάσταση εκτεθειμένο, εγκαταλειμμένο, ρημαγμένο, τη στιγμή που θα μπορούσε να ενταχθεί ενεργά στους παγκόσμιους πολιτιστικούς χάρτες και να δώσει μια τέτοια αίγλη στην περιοχή μας που ούτε μπορούμε να φανταστούμε. Έχουμε στα χέρια μας μια τόσο ζωντανή κληρονομιά κι όχι απλά δεν την αξιοποιούμε αλλά με την αδιαφορία μας θέλουμε να την εξαφανίσουμε από το χάρτη. Κάτι δηλαδή που θα επιθυμούσε ο καθένας που επιβουλεύεται αυτόν τον τόπο και θα ήθελε να εξαφανίσει την πολιτιστική και ιστορική του ταυτότητα. Και ξέρουμε πως όπου θέατρο εκεί και Ελλάδα. Και το θέατρο είναι ένα από τα τρία χαρακτηριστικά του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού. Ολυμπιακοί αγώνες, θέατρο και δημοκρατία. Αυτό που έμεινε περισσότερο από οτιδήποτε άλλο ήταν τα αρχαία θέατρα. Δείγμα του καθαρά ελληνικού πολιτισμού. Κανείς άλλος λαός δεν είχε θέατρο όταν αυτό ανθούσε στην Ελλάδα. Και μάλιστα ήταν ο χώρος όπου τολμούσαν να πουν πράγματα που δεν μπορούσαν να πουν στην αγορά του δήμου. Τολμούσαν να τα βάλουν εκεί ακόμα και με τους θεούς. Εμείς έχουμε αρχαίο θέατρο και το αφήνουμε στην τύχη του με ένα περίεργο τρόπο, όπως λειτουργεί παραδοσιακά η αρχαιολογική υπηρεσία η οποία το έχει χρεωμένο με 108.
Αν και δεν το δικαιώνει η αρχαιολογική υπηρεσία το δικαιώνει η θέση και η ανάπτυξη της Μαρώνειας. Και το θέατρο βρίσκεται στην καρδιά αυτής της αναγέννησης που συντελείται εκεί. Υπάρχουν δυνάμεις που μπορούν να λειτουργήσουν.
Σου λέω πως είναι πολύ επίκαιρη η ερώτηση που ξεκίνησες την κουβέντα. Πριν ένα μήνα έστειλα ένα γράμμα σε 50 συμπολίτες μου, οι οποίοι έχουν ένα κοινωνικό εκτόπισμα και δεν είναι αναμεμιγμένοι στα κόμματα και στις τοπικές διοικήσεις. Τους κάλεσα να δημιουργήσουμε ένα σωματείο φίλων αρχαίου θεάτρου Μαρώνειας. Ανταποκρίθηκαν με ενθουσιασμό όλοι και με ένα σκοπό. Την αναστήλωση και λειτουργία του αρχαίου θεάτρου. Όπως και έγινε. Κατατέθηκε στο πρωτοδικείο και το σωματείο είναι έτοιμο να κινηθεί στην κατεύθυνση αυτή. Ήδη γίνονται προσπάθειες και πιστεύουμε ότι θα βρούμε τους Μαρωνίτες, οι οποίοι στο παρελθόν δεν συμπεριφέρθηκαν με τον καλύτερο τρόπο προς την πολιτιστική κληρονομιά τους και πήραν πολλές πέτρες μάρμαρα λαξευμένα από το αρχαίο θέατρο και έχτισαν το σχολείο και τα σπίτια τους. Μέχρι τώρα δεν υπάρχει ενδιαφέρον από την πολιτεία για την αναστήλωση του θεάτρου. Την πίεση θα την ασκήσει το σωματείο που το αποτελούν 30 επώνυμοι κάτοικοι της Κομοτηνής και ελπίζουμε να έχουμε συμπαράσταση των νέων και των μεγαλυτέρων μαζεύοντας χιλιάδες υπογραφές τις οποίες θα τις απευθύνουμε στον πρωθυπουργό και τον υπουργό πολιτισμού. Έχουμε τρομερή ανάγκη ως τόπος από αυτήν την αναβάθμιση.
Η Θράκη δημιούργησε ένα θαυμάσιο πολιτισμό σπαρμένο σε τρεις τόπους. Ο δικός μας τόπος κάνει προσπάθειες για να τον δικαιώσει;
Η Θράκη όντας σταυροδρόμι στην ανατολή και τη δύση, υπέφερε τα πάνδεινα. Το πιο μεγάλο χτύπημα ήταν που ο τόπος κόπηκε στα τρία. Έτσι αναπτύσσονται τρεις πολιτισμοί. Όμως η ανάπτυξη προέρχεται κυρίως από την Ελλάδα και τη Βουλγαρία. Πολύ φοβούμαι ότι η Βουλγαρία μας έχει ξεπεράσει. Και επειδή ο Ορφέας είναι Θράκας και επειδή είναι παιδί της ελληνικής παιδείας εμείς θα έπρεπε να ενδιαφερόμαστε περισσότερο παρά οι Βούλγαροι. Όμως δεν γίνονται πολλά βήματα σ’ αυτήν την κατεύθυνση.
Μήπως φταίνε παράγοντες που έχουν έρθει στη Θράκη και προσπαθούν να αλλοιώσουν αυτή την προσπάθεια;
Αυτό θα το λέγαμε αν γινόταν προσπάθειες αποπροσανατολισμού, μα το κακό είναι ότι δεν γίνονται καν προσπάθειες. Και αυτό είναι το χειρότερο. Ο μόνος χώρος που κινείται στο χώρο του πολιτισμού είναι η Σαμοθράκη. Ο μόνος χώρος. Και μάλιστα διάβασα την προσπάθεια που κάνει ο δήμαρχος του νησιού να ξαναφέρει στο νησί το άγαλμα της Σαμοθράκης από το Λούβρο.
Ο αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος είναι ο μόνος που μιλάει για προώθηση του πολιτισμού στο εξωτερικό. Εσένα τί αίσθημα σου δίνει αυτή η προσωπικότητα;
Θα ήθελα περισσότερο έργο ουσίας και λιγότερα λόγια. Και ο ίδιος πρέπει να καταλάβει ότι η πολύ δημοσιότητα του κάνει κακό. Και ιδιαίτερα ένας πνευματικός πατέρας δεν πρέπει να αναλώνει το χρόνο του στις δημόσιες εμφανίσεις. Ελάχιστα λοιπόν προσδοκώ απ’ αυτόν στο παρόν.
Το πανεπιστήμιο δικαιώνει το ρόλο του στη Θράκη;
Ελπίζω να αποκτήσει τόσο βαθιές ρίζες και να μην εξαρτάται τόσο πολύ από τα κελεύσματα του κέντρου. Να γίνει αυτόνομο και οι άνθρωποι που θα το υπηρετήσουν να το αγαπήσουν αυτό και τον τόπο τόσο που να μην θέλουν να φύγουν ούτε για διακοπές. Τότε μόνο θα το δούμε να λειτουργεί δυναμικά.
Από τότε που επέστρεψες στην Κομοτηνή έχει αλλάξει το τοπίο. Και μάλιστα είναι τόσο θεαματικές οι αλλαγές που η Κομοτηνή είναι το κέντρο της περιφέρειας ουσιαστικά. Κάνε έναν απολογισμό.
Άλλαξαν τα πάντα. Και η κοινωνία και η οικονομία. Οι Θρακιώτες ξαφνικά που αισθανόταν μόνιμα απομονωμένοι έριξαν τα τείχη τους. Συντέλεσε βέβαια και το ότι η πρόοδος ήταν θεαματική σε όλη την Ελλάδα. Η επικοινωνία είναι απογειωτική, η νεολαία έφερε το νέο αλλά έγιναν τόσο γρήγορα που χάλασε ο κοινωνικός ιστός, δημιούργημα αιώνων. Τι εννοώ. Κανείς για παράδειγμα στην Κομοτηνή δεν φανταζόταν ότι θα γινόμασταν ιδιοκτήτες που θα εκμεταλλευόμασταν σπίτια προς ενοικίαση. Άλλαξαν οι σχέσεις των ανθρώπων, τα παιδιά μας βγαίνουν πια για να διασκεδάσουν στις δώδεκα τα μεσάνυχτα. Όλα αυτά συντελέστηκαν σε μικρό χρονικό διάστημα και δεν μας άφησαν να αντιδράσουμε. Έπεσε και η πολιτεία με τα μούτρα πάνω στη Θράκη για να επανορθώσει τα λάθη δεκαετιών και κυρίως στις σχέσεις χριστιανών και μουσουλμάνων. Ποτέ δεν φρόντισε για την αρμονική συμβίωση και των δύο αυτών κομματιών. Και ξέρεις η βία φέρνει βία, ο αποκλεισμός θα φέρει αντίδραση. Πράγματα εντελώς φυσιολογικά και ανθρώπινα. Και το κακό είναι ότι τα λάθη μας τα εκμεταλλεύτηκε με τον καλύτερο τρόπο η Άγκυρα και μας εκθέτουν διεθνώς. Μόνη σωτηρία μας πια η ένταξή μας στην ΟΝΕ. Οι αλλαγές στην ελληνική πραγματικότητα γίνονται και εδώ, μόνο που εδώ τα βιώνουμε με καθυστέρηση. Μια επισήμανση για να κλείσω αυτό το κεφάλαιο. Ποτέ, καμιά φορά οι χριστιανοί και οι μουσουλμάνοι δεν κινήθηκαν στην κατεύθυνση μιας κοινής γιορτής. Σκέψου ότι ζούμε μαζί και δεν έχουμε κάτι κοινό να γιορτάσουμε. Γιορτάζει ο καθένας με το δικό του τρόπο τις γιορτές του και τίποτε κοινό για να μας δέσει.
Τι μπορεί να είναι αυτό;
Μόνο ο πολιτισμός μπορεί να μας δέσει σε κάτι κοινό. Να κινηθούμε όλοι οι ντόπιοι στην κατεύθυνση αυτή. Φαντάζομαι όλους εμάς χριστιανούς και μουσουλμάνους σε ένα κοινό συλλαλητήριο με κεντρικό σύνθημα «Αφήστε μας επιτέλους ήσυχους». Είμαστε γεννημένοι και καταδικασμένοι να ζούμε μαζί, τι θα κάνουμε; Μπορείτε να μας βρείτε μια άλλη λύση; Όχι. Άρα αφήστε μας ήσυχους μα κάνουμε κάτι κοινό.
Εσύ έκανες μια προσπάθεια για ένα CD με μουσουλμάνους μουσικούς. Πώς είδαν οι δύο πλευρές αυτήν την κίνηση;
Με ανάμικτα συναισθήματα. Μην ξεχνάς ότι η Κομοτηνή έγινε μεγαλούπολη από το ’22 και μετά. Όλοι αυτοί οι πρόσφυγες που είναι εδώ έχουν αναμνήσεις από το στρατοκρατικό καθεστώς της Τουρκίας που βίωσαν στο πετσί τους που δεν μπορούν έτσι εύκολα να δεχθούν κάποιες καταστάσεις. Αν δεν αντιδρούν δεν σημαίνει ότι συμφωνούν. Τους καταλαβαίνω απόλυτα. Όμως υπάρχουν άνθρωποι με ανοιχτά μυαλά και ανοιχτά μάτια και αυτιά. Εμείς στη δουλειά εκείνη βρεθήκαμε σε κάτι κοινό με την ευκολία που προσφέρει η μουσική. Δε λύσαμε κανένα πρόβλημα με αυτό που κάναμε. Απλά βοηθούμε να λιώσουν οι πάγοι.
Το Σταβέντο έγινε ολοκληρωτικά στην Κομοτηνή σαν προϊόν. Σου λέει τίποτε αυτό;
Η καρδιά της δουλειάς έγινε στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Εδώ μορφοποιήθηκε σε CD. Θα ήθελα να αναφερθώ σε ανθρώπους που βοήθησαν αυτή τη δουλειά. Ποιοι είναι αυτοί οι άνθρωποι; Ο
Βασίλης Δημητρίου με τους πέντε καταπληκτικούς μουσικούς που επένδυσαν μουσικά τη δουλειά αυτή. Ο Απόστολος Δημητρακόπουλος και άλλοι τριάντα μουσικοί. Ο Μίλτος Πασχαλίδης, ο
Χρήστος Θηβαίος, η παιδική χορωδία του Τυπάλδου, η κοινότητα απεξάρτησης Στροφή, το συγκρότημα ΣΑΝ του Μάνθου Αρμπελιά. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι συμμετείχαν με αγάπη στη δουλειά αυτή γιατί έτσι παίρνουν μια μικρή εκδίκηση προς το κέντρο που θέλει να τα ελέγχει απόλυτα όλα. Ο κάθε καλλιτέχνης πασχίζει για την κατάκτηση της απόλυτης ανεξαρτησίας και αυτονομίας στο χώρο της δουλειάς του. Εγώ αυτό το έχω κατακτήσει. Και οι καλλιτέχνες αυτοί που με στηρίζουν το κατακτούν και αυτοί μαζί μου.
Το Σταβέντο έχει μια οργισμένη τάση να λέει πράγματα δυσάρεστα. Είσαι, παραμένεις οργισμένος. Γι’ αυτό και δεν ενέδωσες στην πολιτική;
Δεν είμαι από τους τελευταίους ρομαντικούς αλλά είμαι από τους τελευταίους που θα κλείσουν το στόμα τους. Το ότι δεν υπάρχει σήμερα τραγούδι διαμαρτυρίας ο λόγος είναι το ότι θέλουν τον Έλληνα να είναι αποστασιοποιημένος από τα προβλήματα. Να γίνει πολίτης του καναπέ, της Ρούλας και του Ανδρέα Μικρούτσικου. Και δεν είναι θέμα του τραγουδιού, αλλά και του κινηματογράφου και του θεάτρου και των μέσων μαζικής επικοινωνίας. Θέλουν δηλαδή ο τόπος μας να βιώνει τη συνομωσία της μετριότητας. Ο ποιητικός λόγος των ανθρώπων που υπογράφουν το Σταβέντο είναι λόγος σημερινός μέσα από τους Θανάση Αβραμίδη, Μιχάλη Κατσαρό, Γιάννη Καλαμίτση, Νίκου Αρμπιλιά, Μιχάλη Γκανά. Θα σταθώ στο στίχο του Καβαλιώτη Νίκου Σαλαβάτη. Ο Νίκος όλα αυτά τα χρόνια παρατηρεί, συγκεντρώνει, μελετάει και αγωνιά για τη νεολαία. Υπάρχουν άνθρωποι τόσο ευαίσθητοι που φτάνουν στο σημείο να παραιτηθούν ακόμη και από τη ζωή, όπως ο Λιαντίλης που θα έπρεπε να αναφερθεί στον απολογισμό της χρονιάς ως το πιο συγκλονιστικό γεγονός του αιώνα. Είναι ο καθηγητής που πήγε στον Ταΰγετο και χάθηκε. Κι όμως ήταν ένα γεγονός που το αποσιώπησαν στον απολογισμό της χρονιάς. Ασχολήθηκαν με τις πίπες του Κλίντον και άφησαν έξω το Λιαντίλη. Για να δεις πόσο κίτρινος, ηλίθιος και επικίνδυνος είναι ο τύπος σήμερα στην Ελλάδα.
Πουλάς τις παραγωγές αντικαταβολή σε όλη την Ελλάδα. Τι σημαίνει για σένα να έχεις επαφή με το κοινό σου, μ’ αυτόν τον τρόπο;
Δεν πίστευα ότι θα αποδεχόταν όλοι αυτοί οι άνθρωποι την ανεξάρτητη δημιουργία μου. Η μεγάλη κατάκτηση είναι οι σχέσεις που διατηρούνται μεταξύ τους. Και να φανταστείς ότι οι περισσότεροι μου διασφαλίζουν εκ των προτέρων την ικανοποίηση ότι η παραγωγή μου θα αποσβεστεί και θα προχωρήσει στην επόμενη.
Πώς είναι δυνατόν με ένα τόσο μικρό επικοινωνιακό μπάτζετ να επιτυγχάνεις την επιτυχημένη πορεία των παραγωγών σου. Είναι ένα μυστικό που θα ήθελαν να το μάθουν οι εμπορικοί εγκέφαλοι των πολυεθνικών εταιριών;
Οι δημοσιογράφοι και οι παραγωγοί του ραδιοφώνου ενθουσιάζονται όταν τους στέλνω τη δουλειά μου και την προωθούν χωρίς αντίρρηση, ως ένα καλλιτεχνικό γεγονός. Οι άνθρωποι που με παίρνουν τηλέφωνο για πρώτη φορά να πάρουν τη δουλειά μου είναι συγκινητικός ο αριθμός τους. Υπάρχουν πολλοί που ψάχνουν καλές δουλειές, ανεξάρτητες.
Έχεις σελίδα στο ΙΝΤΕΡΝΕΤ;
Εγώ στην πληροφορική είμαι αναλφάβητος. Ανήκω στους εραστές της γραφής και μάλιστα σε πολυτονικό. Κάποιος φίλος προσφέρθηκε να μου ανοίξει σελίδα στο ΙΝΤΕΡΝΕΤ, αλλά εγώ δεν την είδα ποτέ.
(σημείωση Webmaster: Ο Θανάσης αναφέρεται για τη σελίδα που έχετε μπροστά σας.)
Κλείνοντας πες μου τις πιο δυνατές συγκινήσεις αυτής της παραγωγής.
Είναι πολλές. Θα σταθώ σε δύο. Στη συμμετοχή της παιδικής χορωδίας του Τυπάλδου που ήταν συγκλονιστική. Στην αρχή τα παιδιά τραγουδούν Δροσίνη και στη συνέχεια λένε τα λόγια του Καλαμίτση με μια δυναμική που δείχνουν ότι μπαίνουν κατευθείαν στο νόημα. Όμως και η συμμετοχή των παιδιών από την κοινότητα απεξάρτησης Στροφή, ήταν κάτι το μοναδικό. Αλίμονο αν αποκλείσουμε από την κοινωνία τα παιδιά αυτά. Όταν πήγα στη Στροφή και συναντήθηκα με τα παιδιά, στην πρώτη γνωριμία ο καθένας μου έλεγε το όνομα του και πόσους μήνες και πόσες μέρες ήταν καθαρός. Αυτό ήταν πιο συγκλονιστικό από τη συμμετοχή τους.
