Με αφορμή την υπόθεση του νεαρού φοιτητή στα Γιάννενα - που όλοι ελπίζουμε να έχει όσο το δυνατόν αίσια κατάληξη - και τα στοιχεία που προκύπτουν από τις έρευνες ότι ήταν θύμα ενδοσχολικής βίας (bullying), μπαίνει στο προσκήνιο η συζήτηση για το συγκεκριμένο φαινόμενο. Ιδιαίτερα, γίνεται λόγος για την αντιμετώπιση παρόμοιων καταστάσεων αλλά και για το γεγονός συγκαλύψεως αυτών από όσους γνωρίζουν, βλέπουν, αντιλαμβάνονται.

Οπωσδήποτε, η αποφυγή της αποσιώπησης τέτοιων περιστατικών ίσως αποτελεί ένα τρόπο – έστω, προσωρινό - προστασίας των θυμάτων, ωστόσο δεν θα αποτελέσει λύση του προβλήματος.

Πρόκειται για ένα σοβαρό φαινόμενο που βεβαίως δεν συγκαταλέγεται στα φυσικά φαινόμενα μαζί με σεισμούς, λοιμούς και καταποντισμούς, αλλά έχει συγκεκριμένες αιτίες.

Η εκδήλωση του έχει δυο παραμέτρους, το θύμα και το θύτη. Εν ολίγοις, σχετίζεται με τα όρια ανοχής του θύματος και την αδυναμία του ή μη να αντιδράσει στη βία που δέχεται. Εξάλλου, όλοι οι άνθρωποι δεν έχουν τα ίδια αντανακλαστικά αντίδρασης. Η ουσία ωστόσο, βρίσκεται στη συμπεριφορά και στις αιτίες που ωθούν το θύτη.

Καταρχήν, θα πρέπει να διαχωριστεί το Bullying (εφεξής, «νταηλίκι») από τον διαπληκτισμό μεταξύ μαθητών.

Όπως αναφέρεται στην ιστοσελίδα του «Δικτύου κατά της βίας στο σχολείο», το bullying είναι «η εσκεμμένη, απρόκλητη, συστηματική και επαναλαμβανόμενη βία και επιθετική συμπεριφορά με σκοπό την επιβολή, την καταδυνάστευση και την πρόκληση σωματικού και ψυχικού πόνου σε μαθητές από συμμαθητές τους, εντός και εκτός σχολείου».

Στη διακήρυξη της συγκεκριμένης ΜΚΟ, αναφέρεται πως «η βία μεταξύ των μαθητών ή σχολικός εκφοβισμός είναι η εσκεμμένη, απρόκλητη, αδικαιολόγητη και επαναλαμβανόμενη επιθετική συμπεριφορά από μαθητές σε συμμαθητές τους, με στόχο να προκαλέσει φόβο, ανησυχία, σωματική και ψυχική οδύνη, ή ακόμη να οδηγήσει σε ένα όφελος, όπως ευχαρίστηση, κοινωνικό κύρος ή ένα υλικό απόκτημα».

Οι χαρακτηρισμοί «απρόκλητη» και κυρίως «αδικαιολόγητη» προφανώς αναφέρονται από πλευράς θύματος, ωστόσο η ενδοσχολική βία δικαιολογείται και προκαλείται από συγκεκριμένους παράγοντες.

Σίγουρα, οι περισσότεροι λένε πως όλα ξεκινάνε από το σπίτι, ότι είναι θέμα παιδείας κτλ. Όμως, αυτές οι στάσεις και συμπεριφορές - επίσης κατά τη γνώμη των περισσοτέρων - είναι μικρογραφίες της κοινωνίας που ζούμε. Κατόπιν αυτού, είναι αναμενόμενο η μικρογραφία να μην απέχει σημαντικά από τη μήτρα της, δηλαδή το κοινωνικό περιβάλλον και τις αξίες που αυτό προάγει.

Πολλά είναι τα παραδείγματα τηλε-αστέρων ακόμη και «εναλλακτικών», «προοδευτικών» κ.ά., που θρασύτατα εκμαιεύουν γέλιο - άλλοτε στο όνομα της σάτιρας κι άλλοτε στο βωμό της τηλεθέασης – εκμεταλλευόμενοι ανθρώπινες αδυναμίες υποβιβάζοντας την αξιοπρέπειά τους.

Επιπλέον, το «ξεκατίνιασμα» καλά κρατεί είτε ανάμεσα σε αδιάφορους «επώνυμους» που παρελαύνουν στις lifestyle εκπομπές, είτε ανάμεσα σε υψηλού κύρους πολιτικούς (υπάρχουν πάντα και παντού εξαιρέσεις, μην παρεξηγηθώ και για νεοφασισμό) που αντιπαρατίθενται με λεκτική σοβαροφάνεια, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, στη βουλή, και γενικώς όπου σταθούν και βρεθούν.

Ανάλογης μορφής είναι το «νταηλίκι» που ασκούνε στις πλάτες ενός λαού εκείνοι οι πολιτικοί και τα μιντιακά τσιράκια τους, καθυβρίζοντας τον ως τεμπέλη και ανεπρόκοπο.

Όλα αυτά βέβαια και πάλι δεν είναι αιτίες, αλλά τρόποι εκδήλωσης ενός πανομοιότυπου φαινομένου με την ενδοσχολική βία.

Το προφίλ του επιτυχημένου, ικανότερου, εξυπνότερου, ομορφότερου κυριαρχεί στις διαφημίσεις ηλεκτρονικών και έντυπων μέσων, στους χαρακτήρες των τηλεοπτικών σειρών, των παιχνιδιών κτλ.

Παραπέρα, στο σχολείο καλλιεργείται ιδιαίτερα ένα ανταγωνιστικό πλαίσιο μεταξύ των μαθητών για βαθμούς και επιτυχίες. Ένα πλαίσιο που επιβαρύνει τα παιδιά σε μία προσπάθεια να τα βάλει όσο το δυνατό νωρίτερα στο κυνήγι του κέρδους αναπαράγοντας το, ως κυρίαρχη αξία.

Εξάλλου, η έννοια της ανταγωνιστικότητας έχει εισαχθεί πλέον σε όλους τους τομείς της ζωής μας, από τα υλικά αγαθά μέχρι τις άυλες αξίες, εφόσον όλα μεταφράζονται σε εμπορευματική αξία για τον έναν, τον επιτυχημένο, ικανότερο, κτλ. όπως αναφέρθηκε παραπάνω.

Οι διάφορες ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται επί του προβλήματος, μοιράζουν ενημερωτικά φυλλάδια, διοργανώνουν σχετικές ημερίδες, προτείνουν τρόπους προσέγγισης του προβλήματος, συμβουλεύουν γονείς και εκπαιδευτικούς σχετικά με τη στάση που πρέπει να κρατάνε. Και βεβαίως, όταν υποπέσουν στην αντίληψή μας παρόμοια περιστατικά πρέπει να αντιδράσουμε, εφόσον το θύμα αδυνατεί για κάτι τέτοιο, να είμαστε αλληλέγγυοι.

Πάντως, φαίνεται πως όποια καλοπροαίρετη προσπάθεια αντιμετώπισης του συμπτώματος θα υπερνικάται όσο υπάρχουν οι αντικειμενικοί παράγοντες που οξύνουν ανταγωνιστικές τάσεις, για την επικράτηση του ισχυρότερου.

Επομένως, παρά τα επιμέρους μέτρα που μπορούν να ληφθούν, όπως προαναφέρθηκε θα είναι για την συμπτωματική αντιμετώπιση μεμονωμένων περιστατικών αδυνατώντας να συμβάλλει στη ριζική εξάλειψη της πρωτογενούς αιτίας.

Και ποια είναι αυτή; Ο μεγάλος Σοβιετικός φιλόσοφος Β. Α. Βαζιούλιν, μας παραπέμπει στον κατάλληλο άνθρωπο μέσω του κειμένου του «Τα παράδοξα της αξιοπρέπειας υπό το πρίσμα του Μαρξ»

«[…] ο Καρλ Μαρξ με τη μοναδική διεισδυτικότητά του κατανόησε και εξήγησε βαθύτερα από οποιονδήποτε άλλον επιστήμονα και στοχαστή στον κόσμο, ότι ο άνθρωπος στην αστική κοινωνία, στον κόσμο της κυριαρχίας της ιδιωτικής ιδιοκτησίας, της κυριαρχίας των εμπορευματικών και χρηματικών σχέσεων, στην κοινωνία της αγοράς ευτελίζεται και υποβαθμίζεται μέχρι την κατάσταση του εμπορεύματος, γεγονός που σημαίνει ότι πραγμοποιείται.

Συνεπώς, στο βαθμό που ο άνθρωπος υποβαθμίζεται στην κατάσταση του πράγματος, καταφρονείται και η ανθρώπινη αξιοπρέπειά του.»

=============================================================

Αφορμή για το παραπάνω κείμενο - αντί σχολίου - στάθηκε η ανάγνωση του κειμένου "Ακούω, Βλέπω, Μιλάω;!" από το blog Συνοικία το όνειρο. 

=============================================================

Επειδή θερίζουμε, ότι σπέρνουμε...  "You can't blame the youth". Ένα τραγούδι από το 1973 με τη φωνή του Peter Tosh από τους Wailers του Bob Marley.