Έφυγε το βράδυ του Σαββάτου (σ.σ. 23 Μαΐου 2015) σε ηλικία 75 ετών, η ποιήτρια Αγγελική Ελευθερίου.

Γεννήθηκε στις 25 Ιανουαρίου 1940 στην Ερμούπολη. Ο πατέρας ναυτικός και η μάνα δούλευε στο καφενείο του παππού μαζί με τη γιαγιά. Η Σύρος δεν είχε την αίγλη που έχει σήμερα. Ήταν ένα φτωχικό νησί που έδωσε πολλά θύματα από την πείνα τα χρόνια της κατοχής. Με τον πατέρα αποκλεισμένο στο εξωτερικό εξαιτίας του πολέμου, τα δυο – μέχρι τότε – παιδιά της οικογένειας, η Αγγελική και ο κατά δυο χρόνια μεγαλύτερος Μάνος (σ.σ. ο γνωστός στιχουργός και συγγραφέας), είχαν δύσκολα παιδικά χρόνια. Η επιστροφή του πατέρα μετά τον πόλεμο έφερε αλλά δυο παιδιά το Στέλιο και τη Λίλη.

Το 1953 η οικογένεια – εκτός από τον πατέρα - εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, στο Χαλάνδρι. Αναγκάστηκε να μην πάει σχολείο για ένα χρόνο ώστε να προσέχει τα δυο μικρότερα αδέλφια της. Επιπλέον, η οικογένειά της την προόριζε για ράφτρα. Όμως, με τη μεσολάβηση ενός γείτονα – παπά, ο πατέρας απάντησε θετικά στο γράμμα με το οποίο ζητούσαν τη συναίνεσή του, ώστε η έφηβη - πια - Ελευθερία να συνεχίσει το σχολείο. Εκεί, ήρθε σε πρώτη επαφή με κάποια ποιήματα του Γιάννη Ρίτσου, που αποτέλεσαν σταθμό στην πολιτικοποίησή της, όπως έλεγε η ίδια.

Αφού τελείωσε το σχολείο και κατόπιν παραινέσεως φίλων του αδελφού της Μάνου, αποφασίζει να δώσει εξετάσεις στο Θέατρο Τέχνης του Καρόλου Κουν. Αν και τραυματισμένη στο πόδι λόγω ενός μικροατυχήματος την ημέρα των εξετάσεων, αλλά και πολύ άγχους, καταφέρνει να περάσει τις εξετάσεις και μάλιστα με υποτροφία.

Μετά τη φοίτησή της στο Θέατρο Τέχνης, πέρασε και από τη δραματική σχολή του Βασίλη Διαμαντόπουλου. Καθώς ήταν πάντα χαμηλών τόνων και μάλλον όχι πολύ καλή στις δημόσιες σχέσεις, παρά το ταλέντο της, δεν κατάφερε να κάνει παρά λίγες περιοδείες με ορισμένους θιάσους. Ώσπου λίγο πριν τη χούντα, έφυγε για το Λονδίνο μαζί με μια παρέα αριστερών ηθοποιών. Εκεί με την προσθήκη και άλλων συγκροτήθηκε ένας θίασος με τον οποίο έκαναν μία περιοδεία στη Δυτική Γερμανία και τη Σοβιετική Ένωση. Λόγω της δικτατορία δεν έγιναν δεκτοί πίσω στο Λονδίνο, οπότε η Ελευθερία μέχρι τη μεταπολίτευση εγκαταστάθηκε στο Παρίσι.

Έχοντας ήδη αποκτήσει ένα γιο, εργαζόταν ως παραδουλεύτρα ενώ έπαιξε στην παράσταση «Αντιγόνη» που ανέβασε στο Παρίσι ο Βασίλης Διαμαντόπουλος, με κοινό αποτελούμενο από σημαντικές προσωπικότητες της εποχής, όπως ο Σαρτρ, η Μπωβουάρ κ.α.

Με τη μεταπολίτευση επιστρέφει στην Ελλάδα, όπου αρχίζει να εργάζεται ως διορθώτρια, πρώτα στη Γνώση και μετά στην Καθημερινή. Έκτοτε, άρχισαν αν εκδίδονται οι πρώτές ποιητικές συλλογές από τον Κέδρο.

Ποιητικές Συλλογές:

Μια γυναίκα - Κέδρος 1978

Ωδίνες - Κέδρος 1983

Αργά τ’ απόγευμα - Καστανιώτης 1990

Από τότε - Πλανόδιον 1995

Θα καπνίζω - Γαβριηλίδης 2004

Μια άδεια θέση - Γαβριηλίδης 2011

Παιδικές ιστορίες:

Όταν μιλώ με τα παιχνίδια μου - Γνώση 1983

Το ευρύ κοινό πέραν των φίλων της ποίησης ήρθε σε επαφή μέσα από τους μελοποιημένα ποιήματά της από διάφορους συνθέτες, κυρίως, όμως από το Μίκη Θεοδωράκη. Ο Μίκης, έχοντας μακρά συνεργασία με το Μάνο Ελευθερίου, έμαθε από τον ίδιο για το ποιητικό ταλέντο της Αγγελικής, αφού ο ίδιος του χάριζε της ποιητικές συλλογές της αδελφής του, στις συναντήσεις τους. Έτσι, συμπεριέλαβε 4 ποιήματά της στο δίσκο «Χαιρετισμοί» του 1982 (Καράβι στον ουρανό, Ξανά τα λόγια θα στεγνώσω, Πίσω από τα μάτια μου έζησα, Τα μονοπάτια της φωνής σου). Το 1985, κυκλοφόρησε ο δίσκος «Φαίδρα, τραγούδια αγάπης», με ερμηνευτή τον Πέτρο Πανδή και την Αλίκη Καγιαλόγλου, ο οποίος ήταν εξ ολοκλήρου βασισμένος στην ποίηση της Αγγελικής Ελευθερίου.

Ωστόσο, ο πρώτος συνθέτης που μελοποίησε ποιήματά της, ήταν ο Γιάννης Μαρκοπουλος, με ερμηνεύτρια τη Βασιλική Λαβίνα, στο δίσκο «Ορίζοντες» του 1981 (Καινούριο και παλιό, Πάμε να φύγουμε απ’ την πόλη, Πού είσαι) και τελευταίος ο Ηλίας Ανδριόπουλος στο δίσκο «Τα λόγια της αγάπης» του 1989 (Θα ‘ρθεις μια μέρα, Τώρα θα φύγω, Υγρά τα μάτια σου)

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει πως η ίδια περιγράφει την εμπειρία από τη μελοποίηση των ποιημάτων της.

«Η συνεργασία με τον Μίκη Θεοδωράκη ξεκίνησε από δική του πρωτοβουλία. Έψαχνε στίχους και του πρότειναν εμένα καθώς εκείνο το καλοκαίρι είχα γράψει διακόσια τραγούδια. Σφουγγάριζα σταματούσα και έγραφα. Τάιζα το παιδί, σταματούσα και έγραφα. Με πήρε στο τηλέφωνο και μου λέει: «Είμαι ο Μίκης Θεοδωράκης. Έμαθα ότι γράφεις στίχους για τραγούδια» Του απάντησα ότι αυτά τα γράφω για να παίζω, δεν είναι τίποτα. «Θα ήθελα να δω μερικά, τι σε πειράζει». Επέμενε. Του πήγα μερικά. Την άλλη μέρα, πρωί πρωί στις οκτώ, μόλις είχα γυρίσει από το σχολείο που είχα πάει το παιδί χτυπάει το τηλέφωνο: «Μίκης εδώ. Άκου, μην το κλείνεις. Και με έβαλε να ακούσω το πρώτο τραγούδι: «Πίσω απ’ τα μάτια μου έζησα και από τον κόσμο μακριά»…Έτσι, κυκλοφόρησαν οι «Χαιρετισμοί».

Από τους στίχους που του έδωσα τότε προέκυψε και ολόκληρος ο δίσκος «Φαίδρα, Τραγούδια Αγάπης» ο οποίος βγήκε το 1985. Τα τραγούδια τα βρήκα αρκετά λυρικά και έπρεπε να περάσει καιρός για να τα αποδεχτώ.

Τα τραγούδια με τον Μαρκόπουλο, στο δίσκο του «Ορίζοντες», 1981, και με τον Ανδριόπουλο , στο δίσκο «Τα λόγια της αγάπης«, 1989, έχουν κυκλοφορήσει με αρκετά αλλαγμένους τους στίχους σε σχέση με αυτούς που τους είχα δώσει κι αυτό έγινε εν αγνοία μου. Αντίθετα ο Θεοδωράκης δεν άλλαξε ούτε ένα «και»… Ήθελαν και άλλοι συνθέτες να συνεργαστούμε όπως ο Νότης Μαυρουδης όμως δεν ήθελα πια να συνεργαστώ. Θυμάμαι κι έναν φίλο μου ποιητή ο οποίος όταν κυκλοφόρησαν τα τραγούδια μού είχε πει: «Αγγελική, δεν κάνει να γράφεις τραγούδια. Αυτό θα κάνει κακό στην ποίησή σου». Μετά από λίγο καιρό άρχισαν να κυκλοφορούν τραγούδια με δικούς του στίχους…»

Και σαν καράβι

Που περνάει

Δίπλα απ’ το δικό μας

Μεσοπέλαγα

Χαιρετιόμαστε τώρα

Άνθρωποι ξένοι

Από τα μπαλκονάκια

Των νοσοκομείων

Καπνίζοντας·

Σηκώνουμε το χέρι

Που κρατάει το τσιγάρο

Σημάδια αναγνώρισης

Τρόπαιο ζωής

Μαντίλι αποχαιρετισμού

Συγκινημένοι

Από τα διάφορα

Που περνάνε απ’ τον νου

Και μέσα απ’ τους θαλάμους

Με γάζες, οξυγόνα και ορούς

Αλλά και θάλασσα

Ταξίδια άλλα

Ένα ακόμη· έστω

Όμως το πιο πολύ

Αυτή

Η θάλασσα

Από τα τελευταία ποιήματα της Αγγελικής Ελευθερίου

(Αναδημοσίευση από το www.poiein.gr)

(*) Ο τίτλος της δημοσίευσης προέρχεται από το ποίημά της "Ξανά τα λόγια θα στεγνώσω"

Πηγές:

• http://www.poiein.gr/ - Συνέντευξη στον Σπύρο Αραβανή, 1.11.2012
• Εφημερίδα «Έθνος» - Άρθρο της Ελένης Γκίκα, 25.5.2015
• Μίκης Θεοδωράκης: Μελοποιημένη ποίηση, Α’ τόμος – Εκδ. Ύψιλον

Πριν από λίγες ημέρες (σ.σ. 2 Μαΐου 2015), «έφυγε» από τη ζωή, ο φολκ τραγουδιστής , Guy Carawan (Γκάι Καράουαν).

Οι γονείς του κατάγονταν από τον Αμερικάνικο νότο, αλλά ο ίδιος γεννήθηκε το 1937 στη Σάντα Μόνικα της Καλιφόρνια.

Μετακόμισε στη Νέα Υόρκη και δραστηριοποιήθηκε στο κίνημα αναβίωσης της φολκ στη δεκαετία του 1950.

Επίσης, ταξίδεψε στο εξωτερικό, στην Αγγλία, παρακολούθησε το 1957 το Παγκόσμιο Φεστιβάλ Νεολαίας και Φοιτητών (World Festival of Youth and Students) που διοργάνωνε η Παγκόσμια Νεολαία Δημοκρατικών Νεολαιών (World Federation of Democratic Youth) στη Σοβιετική Ένωση, και συνέχισε για τη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας.

Ο Καράουαν και η δεύτερη σύζυγός του Κάντι, δίδαξαν μουσική για δεκαετίες στο Highlander Research and Education Center, ένα σχολείο για την ηγεσία στην κοινωνική δικαιοσύνη στο Νιου Μάρκετ του Τενεσί.

Τα τελευταία χρόνια έπασχε από άνοια.

Το τραγούδι «We Shall Overcome» , που έγινε ο ύμνος του κινήματος των ατομικών δικαιωμάτων στις ΗΠΑ, έχει μακρά παράδοση με ρίζες σε έναν εκκλησιαστικό ύμνο του τέλους του 19ου αιώνα.

Υιοθετήθηκε ως σύνθημα στις συγκεντρώσεις των διαδηλωτών για τα εργασιακά δικαιώματα κατά τη δεκαετία του 1940.

O Καράουαν είχε πει, σε παλαιότερη συνέντευξή του, πως έμαθε τους στίχους και τη μελωδία από έναν φίλο του στην Καλιφόρνια. Ωστόσο, το τραγούδι όπως το ερμήνευσε ο Καράουαν, πήρε την τελική του μορφή από τον αριστερό καλλιτέχνη της φολκ Pete Seeger.

Ο Καράουαν τραγούδησε για πρώτη φορά το «We Shall Overcome» σε μία ομάδα μαύρων σπουδαστών στο Ράλεϊ της Βόρειας Καρολίνας το 1960.

Τραγουδήθηκε σε διαδηλώσεις και σε συγκεντρώσεις σε όλη τη δεκαετία του 1960, μεταξύ των οποίων και στην πορεία από τη Σέλμα στο Μοντγκόμερι με επικεφαλής τον ηγέτη του κινήματος ανθρωπίνων δικαιωμάτων και κατόπιν δολοφονηθέντα Martin Luther King.

Το 2006, το τραγούδι επανήλθε στην επικαιρότητα, μέσω της δισκογραφικής δουλειάς του Bruce Sprinsteen με τίτλο, “We Shall Overcome: The Seeger Sessions”

Ωστόσο, το περιεχόμενο, η προσδοκία, η «υπόσχεση» του τραγουδιού δεν έχουν σταματήσει ούτε στιγμή να είναι επίκαιρα…

“we shall overcome. Oh, deep in my heart I do believe, yes, that we shall overcome someday”

We shall overcome, we shall overcome,
We shall overcome someday;
Oh, deep in my heart, I do believe, 
We shall overcome someday.

The Lord will see us through, The Lord will see us through,
The Lord will see us through someday;
Oh, deep in my heart, I do believe,
We shall overcome someday.

We're on to victory, We're on to victory,
We're on to victory someday;
Oh, deep in my heart, I do believe,
We're on to victory someday.

We'll walk hand in hand, we'll walk hand in hand,
We'll walk hand in hand someday;
Oh, deep in my heart, I do believe,
We'll walk hand in hand someday.

We are not afraid, we are not afraid,
We are not afraid today;
Oh, deep in my heart, I do believe,
We are not afraid today.

The truth shall make us free, the truth shall make us free,
The truth shall make us free someday;
Oh, deep in my heart, I do believe,
The truth shall make us free someday.

We shall live in peace, we shall live in peace,
We shall live in peace someday;
Oh, deep in my heart, I do believe,
We shall live in peace someday.