Η προσπάθεια ορισμένων ανθρώπων προκειμένου να στοιχειοθετήσουν μία άποψη, τους οδηγεί στην επίκληση «μαρτυριών», ανθρώπων χωρίς ονοματεπώνυμα (γνωστοί, φίλοι, μπαρμπάδες κτλ) που γνωρίζουν πρόσωπα και καταστάσεις «από μέσα». Με αυτόν τον τρόπο, προσπαθούν να καλύψουν την ανεπάρκεια στη διαλεκτική χρήση επιχειρημάτων που αποδεικνύουν, εξηγούν, αιτιολογούν γεγονότα, στάσεις και συμπεριφορές και πλέον αποτελεί διαδεδομένο εργαλείο στις συζητήσεις των ανθρώπων.

Συνήθως, οι ίδιοι άνθρωποι έχουν ιδιαίτερη αδυναμία στην αριθμολογία. Μία τάση που σχεδόν αγγίζει τη στείρα αριθμολαγνεία, όταν χρησιμοποιείται σαν προσπάθεια μετρήσιμης απεικόνισης της πραγματικότητας του σύγχρονου ανθρώπου. Έτσι,  εξετάζονται τα καθημερινά λαϊκά προβλήματα ως αριθμοδείκτες (ένδειας, υποσιτισμού, ανεργίας, ύφεσης κτλ), αδιαφορώντας ή παραβλέποντας πως πίσω από αυτά τα μεγέθη κρύβονται ανθρώπινες ζωές και δυστυχισμένα βλέμματα.  Αυτό δεν σημαίνει πως πρέπει να απαξιώνεται η στατιστική επιστήμη. Αντίθετα, είναι ένα χρήσιμο εργαλείο συλλογής πληροφοριών, ιδίως όταν τα ερωτήματα της έρευνάς της, απευθύνονται πράγματι σε αυτούς που ζούνε καταστάσεις «από μέσα», οπότε δεν χωρούν αμφισβήτησης. Εκτός αν πρόκειται για κατευθυνόμενη, κατασκευασμένη ή ψεύτικη δημοσκόπηση. Πάντως, το Αμερικανικό Ινστιτούτο Κοινής Γνώμης Gallup δεν φαίνεται να έχει λόγους να προβεί σε μία τέτοιου είδους αμφισβητήσιμη δημοσκόπηση. Επομένως, τα στοιχεία που προέκυψαν από τη σφυγμομέτρηση του Ινστιτούτου σχετικά με τη βελτίωση ή μη των συνθηκών ζωής στις χώρες της πρώην ΕΣΣΔ μετά την διάλυσή της,  δεν σηκώνουν αμφισβήτηση και γι’ αυτό έχουν  ιδιαίτερο ενδιαφέρον.

Η έρευνα διεξήχθη με προσωπικές συνεντεύξεις σε περισσότερα από 1.000 άτομα ηλικίας 15 ετών και άνω, το χρονικό διάστημα μεταξύ Ιουνίου και Αυγούστου του 2013 σε 11 από τις χώρες της πρώην ΕΣΣΔ και συγκεκριμένα στις Αρμενία, Αζερμπαϊτζάν, Λευκορωσία, Γεωργία, Καζακστάν, Κιργιζία, Μολδαβία, Ρωσία, Τατζικιστάν, Τουρκμενιστάν και Ουκρανία. Στη δημοσκόπηση δεν περιλαμβάνονται το Ουζμπεκιστάν, η Λιθουανία, η Εσθονία και η Λετονία.

Παρά, λοιπόν, τη συστηματική προπαγάνδα για τις πρώην σοσιαλιστικές δημοκρατίες, το ποσοστό των κατοίκων που θεωρούν ότι ήταν δυσχερής για τη χώρα τους η διάλυση της ΕΣΣΔ, είναι περισσότερο από διπλάσιο (51%) έναντι όσων απάντησαν πως ήταν ωφέλιμη (24%). Πιο αναλυτικά,  οι κάτοικοι σε  7 από τις 11 χώρες που συμμετείχαν στη δημοσκόπηση, κατά πλειοψηφία πιστεύουν πως  η διάλυση της ΕΣΣΔ δυσχέραινε την κατάσταση στις χώρες τους, με τις 5 από αυτές να απαντούν σε ποσοστό πάνω από το 50% των ερωτηθέντων ότι η διάλυση έβλαψε τη χώρα τους. Μάλιστα, στη Ρωσία του Πούτιν που θεωρείται υπερδύναμη και συμμετέχει δυναμικά στον ενεργειακό χάρτη του κόσμου και στις ιμπεριαλιστικές αντιθέσεις με τις ΗΠΑ, το ποσοστό είναι 55%, γεγονός που δείχνει ποιοι καρπούνται την αναπτυξιακή δυναμική της χώρας.

Παραπέρα, σημαντικός είναι ο ηλικιακός χάρτης των απαντήσεων, εφόσον σε όλες τις κατηγορίες η άποψη ότι δεν ήταν ωφέλιμη η διάλυση της ΕΣΣΔ υπερτερεί. Ακόμη και στις νέες ηλικίες μεταξύ 15 έως 30 ετών το ποσοστό ανέρχεται σε 33%. Ενδιαφέρον, αν ληφθεί υπόψη πως η συγκεκριμένη κατηγορία απαρτίζεται από ανθρώπους που ήταν αγέννητοι ή σε πολύ μικρή ηλικία. Βεβαίως, τα ποσοστά είναι ιδιαιτέρως υψηλά στους ανθρώπους που, πράγματι, «τα έζησαν» και συγκεκριμένα στις ηλικίες μεταξύ 45 και 65 ετών (61%), αλλά κυρίως στους ανθρώπους άνω των 65 που θεωρεί σε ποσοστό 76% ότι μετά τη διάλυση η κατάσταση ήταν δυσχερέστερη. Εντυπωσιακό, όσο και λογικό ποσοστό για ανθρώπους που είδαν μετά τη διάλυση να συρρικνώνονται δικαιώματα που είχαν κατακτήσει εδώ και δεκαετίες, όπως οι εγγυημένες συντάξεις και η δωρεάν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη.

Στην τρίτη ερώτηση της δημοσκόπησης τίθεται η ύπαρξη φόβου ή μη στην έκφραση ων πολιτικών πεποιθήσεων στις χώρες μετά τη διάλυση. Ιδιαίτερα σημαντική ερώτηση εφόσον η αρνητική προπαγάνδα που γίνεται στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες μεταξύ άλλων βασίζεται και στην έλλειψη δημοκρατικότητας, με το επιχείρημα ότι η ΕΣΣΔ κατέρρευσε από τις αντιδράσεις του κόσμου για περισσότερη ελευθερία. Από τις απαντήσεις των ερωτηθέντων, λοιπόν, προκύπτει ότι η πολυπόθητη ελευθερία ουδέποτε πραγματώθηκε και μάλιστα ίσως είναι πολύ λιγότερη, εφόσον ποσοστό 57% πιστεύει ότι οι περισσότεροι άνθρωποι φοβούνται να εκφράσουν ελεύθερα τις πολιτικές πεποιθήσεις τους.

Ενδεικτική περίπτωση σχετικά με την πραγμάτωση ή μη ελευθερίας, αποτελεί η περίπτωση του Καζακστάν, για το οποίο προ δύο εβδομάδων έκλεισαν 22 χρόνια ανεξαρτησίας, εφόσον πρόκειται για την τελευταία χώρα που κήρυξε την ανεξαρτησία της από την ΕΣΣΔ, στις 16 Δεκεμβρίου 1991. Εδώ και 22 χρόνια, στη χώρα διεξάγονται «πλουραλιστικές», ελεύθερες δημοκρατικές εκλογές στις οποίες νικητής αναδεικνύεται αδιαλείπτως ο Νουρσουλτάν Ναζαρμπάγεφ με υψηλότατα ποσοστά (88,05% το 2007 και 95,55% το 2011) κατέχοντας το σύνολο των εδρών. Στο Καζακστάν καμία ψηφοφορία δεν έχει κριθεί ότι διεξήχθη υπό συνθήκες ελευθερίας από την ανεξαρτησία της χώρας το 1991 και ο Πρόεδρος Ναζαρμπάγεφ έχει κατηγορηθεί πολλάκις για ανεπαρκή ελευθερία λόγου, καταστολή της αντιπολίτευσης και αργοπορία στην αντιμετώπιση της διαφθοράς.

Τα χρόνια που ακολούθησαν την ανατροπή του σοσιαλισμού στις χώρες στις ΕΣΣΔ, ενεργοποιήθηκε μία συστηματική προπαγάνδα πατώντας  πάνω στις όποιες αδυναμίες, ελλείψεις και λάθη για να στοιχειοθετηθεί το ιστορικό δίκαιο της… κατάρρευσης και σε καμία περίπτωση ανατροπής. Η εξασθένιση της ιδεολογικοπολιτικής διαπάλης αλλά και η μείωση της δράσης του εργατικού κινήματος και των λαϊκών αγώνων σε παγκόσμιο επίπεδο δείχνουν πως αυτή η προσπάθεια τελεσφόρησε. Τα αποτελέσματα της οπισθοχώρησης του εργατικού – λαϊκού κινήματος ξεκινούν άμεσα από το 1991 μέχρι και σήμερα, με την ανατροπή μίας σειράς εργασιακών και κοινωνικών δικαιωμάτων που κατέκτησαν οι λαοί στις χώρες της καπιταλιστικής Δύσης, ως αποτέλεσμα των μεγάλων κοινωνικών επιτευγμάτων των λαών στην προσπάθεια για την οικοδόμηση του σοσιαλισμού στις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης.

Άραγε οι χώρες, τα κράτη λειτουργούν αυτόβουλα και όχι από τους χειρισμούς των ανθρώπων που έχουν την ευθύνη για την πορεία και λειτουργία τους; Καταρρέουν από μόνα ή κάποιοι… τα «καταρρέουν», δηλαδή τα ανατρέπουν με τις πολιτικές τους; Το ερώτημα που εγείρει μία ανατροπή, είναι αν και κατά πόσο κλίνει στον προοδευτισμό ή αποτελεί οπισθοχώρηση.

Ήταν 25 του Δεκέμβρη όταν πριν από 22 χρόνια, το 1991, ο τελευταίος ηγέτης της ΕΣΣΔ, Μιχαήλ Γκορμπατσώφ  αναγνώριζε την… πτώχευση και την κατάρρευσή (;) της, κάνοντας το καλύτερο χριστουγεννιάτικο δώρο στα κοράκια της αστικής τάξης που περίμεναν να ξεκοκαλίσουν τον πλούτο του λαού των σοσιαλιστικών χωρών, γύρω από το γιορτινό τραπέζι που έστρωνε για λογαριασμό τους, η - από τα πάνω – ηγεσία της Σοβιετικής Ένωσης.

Ημέρα θανάτου (προσωρινού, αρκεί να το αποφασίσει ο λαός) του σοσιαλισμού η 25η Δεκέμβρη. Αλλά και ημέρα εορτασμού της γέννησης του «θείου» βρέφους. Από τις μεγαλύτερες γιορτές της χριστιανοσύνης που συμβολίζει την έλευση του Θεανθρώπου στη Γη, ο οποίος θα «λυτρώσει» τις ψυχές των ανθρώπων. Μία ημέρα που ξυπνάει αισθήματα αλληλεγγύης για τους ανήμπορους, σχεδόν τυπολατρικά και επετειακά κατ’ έτος. Διότι, μέρες σαν αυτές, στον υπαρκτό καπιταλισμό, η αστική τάξη με συμμάχους τα τηλεοπτικά κανάλια και τις εφημερίδες της βάζει σε ευρεία εφαρμογή το εργαλείο της φιλανθρωπίας. Μίας υποκριτικής φιλανθρωπίας που μοιράζει συσσίτια και παιχνίδια στους εξαθλιωμένους έχοντας διπλό στόχο. Από τη μία να εξιλεωθεί συνειδησιακά στα μάτια των πολλών και από την άλλη να τους κλείσει απειλητικά και κρυφά το μάτι με νόημα πως υπάρχουν και χειρότερα κατευνάζοντας την όποια οργή τους.

Έτσι, λοιπόν, θα καρποφορήσουν τα κέρδη τους στην εορταστική περίοδο. Με την καλοκουρδισμένη μηχανή των μεγάλων πολυκαταστημάτων που διαφημίζουν την πραμάτεια τους, απευθυνόμενα στα παιδιά, σπέρνοντας τα πρώτα ψήγματα υπερκαταναλωτικής συνείδησης στις αθώες και εύπλαστες ψυχές τους. Με φιλανθρωπικές εκστρατείες μέσω μηνυμάτων κινητών τηλεφώνων, των οποίων ένα ελάχιστο μέρος πάει σε διάφορα ευαγή ιδρύματα ή ΜΚΟ. Με το κάλεσμα για αγορά καταναλωτικών αγαθών, όπου μέρος από τη χρηματική αξία της αγοράς, διατίθεται κάπου, κάποτε. Σε μία διαφήμιση αναλόγου ύφους, αναφέρεται πως «όταν οι άνθρωποι προσπαθούν, οι εταιρείες πρέπει να προσπαθούν περισσότερο». Ωστόσο, αν εξαιρεθούν οι περιπτώσεις αλληλεγγύης από τις γειτονιές και τις λαϊκές επιτροπές των ανθρώπων που πετυχαίνουν από επανασυνδέσεις ρεύματος, σταμάτημα κατασχέσεων, μέχρι την έμπρακτη υλική και ψυχολογική στήριξη και που δεν έχουν ημερομηνία λήξης ούτε γυρεύουν εορταστικό πρόσχημα παρά μονάχα κίνητρο για να μην είναι κανείς μόνος του στην κρίση, φαίνεται πως η φιλανθρωπία θα πρέπει να αποδίδει κέρδος για να εφαρμόζεται.

Η αλληλεγγύη είναι το όπλο των λαών, λέει ένα γνωστό σύνθημα. Βέβαια, η αλληλεγγύη δεν μπορεί να υπάρξει ανάμεσα σε όσους δήθεν ευεργετούν με στόχο να εξαργυρώσουν την αλληλεγγύη τους κερδοσκοπώντας έναντι των ευεργετημένων τους. Για αλληλεγγύη μίλησε και ο Χριστός, όπως διδάσκει η χριστιανική θρησκεία ανεξαρτήτως των πολλών πρακτικών της, του οποίου η γέννηση ως «θείου» βρέφους γιορτάζεται. Η γέννηση του Χριστού απεκδυόμενη τη θεϊκή ιδιότητά της και ιδωμένη συμβολικά, φέρει την ελπίδα για τη γέννηση μίας κοινωνίας, στην οποία η αλληλεγγύη θα είναι δομικό στοιχείο της και όχι επετειακή φιέστα. Κι αυτή η κοινωνία δεν μπορεί να είναι θεϊκή, παρά μόνο φτιαγμένη από τον άνθρωπο για τον άνθρωπο.

=============================================================

Το τραγούδι L'estat i la revolucio των Καταλανών EINA (Εργαλείο), βρίσκεται στον ομώνυμο με το τραγούδι δεύτερο δίσκο τους που κυκλοφόρησε το 2011. Ο τίτλος του τραγουδιού είναι παρμένος από το βιβλίο του Β.Ι. Λένιν με τίτλος "Κράτος & Επανάσταση" που γράφτηκε το 1917 και στην ελληνική γλώσσα κυκλοφορεί από τις εκδόσεις "Σύγχρονη Εποχή".

Με αφορμή περιστατικά δουλείας που περιοδικά βλέπουν το φως της δημοσιότητας, γίνεται λόγος από το σύγχρονο καθωσπρεπισμό των δυτικών πολιτισμών για συνθήκες πρωτογονισμού. Ωστόσο, είναι γεγονός πως στις πρωτόγονες κοινωνίες δεν υπήρχε δουλεία, από τη στιγμή που δεν υπήρχε κοινωνική διαστρωμάτωση.

Η ανάπτυξη και οργάνωση των προϊστορικών κοινωνιών γέννησε, χιλιάδες χρόνια πριν τον προσδιορισμό του όρου, τις κοινωνικές τάξεις. Δεν ήταν μόνο ο καρπός από την καλλιέργεια της γης  που μετατράπηκε σε εμπόρευμα, αλλά και το έμψυχο μέσο καλλιέργειας αυτής, δηλαδή ο εργάτης. Οι δούλοι προέρχονταν κυρίως από την αιχμαλωσία των ηττημένων ενός πολέμου, αλλά και από άτομα της ίδιας φυλής, τα οποία διέπρατταν τα αδικήματα της κλοπής ή της μη εξόφλησης χρεών.

Το χαρακτηριστικό γνώρισμα ενός δούλου ήταν η κατάργηση της ανθρώπινης υπόστασής του. Αποτελούσε αντικείμενο αγοραπωλησίας, όπως τα υπόλοιπα εμπορεύματα, μεταλλεύματα κτλ. Άλλοτε αντιμετωπίζονταν ως κινητή αξία και άλλοτε ας ακίνητη αξία, στις περιπτώσεις που πουλιόταν μαζί με την έκταση γης στην οποία δούλευε. Η αξία του διαμορφωνόταν σε πολλές περιπτώσεις από τους συνήθεις νόμους της «αγοράς», δηλαδή την προσφορά και τη ζήτηση. Ακόμη, πόλεμοι διεξάγονταν με σκοπό την απόκτηση περισσότερων δούλων προκειμένου να αυξηθεί ο πληθυσμός με απώτερο σκοπό βέβαια την εργασιακή εκμετάλλευσή τους, που συνήθως περιελάμβανε τη σεξουαλική κακοποίηση των γυναικών.

Οι δούλοι χαρακτηρίζονταν ως πλάσματα κατώτερης φύσης κι αυτό έκρυβε τα πρώτα σπέρματα ρατσιστικών αντιλήψεων, η εξάπλωση των οποίων εντάθηκε με την άφιξη των πρώτων «πολιτισμένων» Ευρωπαίων αποίκων στην Αφρικανική ήπειρο. Το έγχρωμο των γηγενών Αφρικανών χρωμάτισε με φυλετισμό τις ρατσιστικές διαθέσεις τους.

Στους πολλούς αιώνες που πέρασαν, το απάνθρωπο φαινόμενο της δουλείας διαφοροποιήθηκε κατά κοινωνία και χρονολογική περίοδο. Αρχαία Ελληνική Δημοκρατία, Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, Βυζάντιο, Οθωμανοί, Νέος Κόσμος (Αμερική), Ασία, Αφρική. Τα σκλαβοπάζαρα ολοένα αυξάνονταν. Οι δούλοι γεννούσαν δούλους, οι αφέντες γεννούσαν τους διαδόχους τους και το μόνο που τους συνέδεε, ήταν η κληρονομικότητα στην ιδιότητα και η διαχωριστική γραμμή της σκληρής εκμετάλλευσης.

Το Σύνταγμα των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής που θεσμοθετήθηκε το 1788, προέβλεπε τη σταδιακή κατάργηση της νομιμότητας της δουλείας, της οποίας η τελική νομική κατάργηση έγινε το 1863 με το διάταγμα για τη χειραφέτηση των νέγρων που υπέγραψε ο Αβραάμ Λίνκολν.

Ωστόσο, η θεωρία από την πράξη ως συνήθως απείχαν. Το παρηκμασμένο φεουδαρχικό σύστημα έδωσε τη θέση του στον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής με τη βιομηχανική επανάσταση. Προσλήφθηκαν εργάτες & υπάλληλοι, με νόμιμο μισθό που θα ήταν ελεύθεροι να φτιάξουν τη ζωή τους, να αγοράσουν τα προϊόντα που οι ίδιοι έφτιαχναν και το κέρδος αυτών καρπώνονταν νέα - ελαφρώς πιο ανθρώπινα-  αφεντικά. Μία κατ’ επίφαση ελευθερία που για την ανάσχεσή της φρόντιζαν ο χαμηλός μισθός και το εξαντλητικό ωράριο.

Η ταχύτατη ανάπτυξη των κοινωνιών έφερε μαζί της, ραγδαία αύξηση της πορνείας, της εργασίας ανηλίκων και της εκμετάλλευσης εκατομμυρίων ανθρώπων. Πλέον, οι πόλεμοι δεν αφήνουν στρατιές αιχμαλώτων που θα χρησιμοποιηθούν ως σκλάβοι και συνεπώς ως φτηνό εργατικό δυναμικό. Αυτήν την ανάγκη καλύπτουν οι στρατιές δυστυχισμένων ανθρώπων που πλέον ονομάζονται μετανάστες. Άνθρωποι που ξεριζώνονται όχι ως αντικείμενο αγοραπωλησίας, αλλά μέσω μίας κατ’ ανάγκην – στην ουσία, επιβεβλημένης - εξόδου από τον τόπο τους. Οι δούλοι του χτες, είναι οι μετανάστες του σήμερα. Όχι πως απουσιάζουν τα σκλαβοπάζαρα. Αντίθετα, κάνουν χρυσές δουλειές, αρπάζονταν από τους ανθρώπους - που κάποιοι βαφτίζουν λαθραίους – ότι τους έχει απομείνει, υποσχόμενοι ένα ταξίδι για ένα καλύτερο αύριο που σε πολλές περιπτώσεις λήγει απότομα σε σαπιοκάραβα που γίνονται υγροί τάφοι.

Κι αν ακόμη, υποθέσουμε ότι αυτές είναι ακραίες περιπτώσεις μόλις μερικών εκατομμυρίων ανθρώπων, τότε ας ρίξουμε μια ματιά γύρω μας, να δούμε το γείτονα που δεν μπορεί να επιλέξει με ποιο τρόπο θα ζεστάνει το χειμώνα του. Δεν μπορεί να επιλέξει με ποιο τρόπο θα θεραπευτεί. Δεν μπορεί να επιλέξει με ποιο τρόπο θα μορφώσει τα παιδιά του. Αφού η υγεία, η παιδεία, η ίδια η επιβίωση αποτελούν εμπορεύματα προς κατανάλωση με τη δαπάνη των χρημάτων που τίμια, νόμιμα και ηθικά του παραχωρούνται ως ένα μικρό αντίδωρο του κόπου της δουλειάς του από την εργασία που παρείχε.

Η ημέρα που πριν λίγο έφυγε (2 Δεκεμβρίου), καθορίστηκε το 1949 από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ ως Παγκόσμια ημέρα για την Εξάλειψη της Δουλείας.

Η κλασσική έννοια της δουλείας νομιμοποιούσε τη μετατροπή του ανθρώπου σε ιδιοκτησία. Πλέον η δουλεία ορίζεται ως «η πλήρης εξουσία και έλεγχος ενός ανθρώπου επάνω σε κάποιον άλλο με στόχο κυρίως την οικονομική ή και άλλης μορφής εκμετάλλευσή του». Με βάση το σύγχρονο ορισμό λοιπόν, είναι ασφαλές το συμπέρασμα πως σήμερα οι δούλοι είναι περισσότεροι από ποτέ. Κι ας μην έχουν έγγραφα ή πιστοποιητικά ή τίτλους ιδιοκτησίας που να το αποδεικνύουν. Εξάλλου, η δουλεία έγινε δουλειά. Πόση διαφορά να επιφέρει η αλλαγή του τονισμού στην έννοια;

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Το τραγούδι "Song of freedom" των Τζαμαϊκανών "King Selewa & his Calypsonian" περιλαμβάνεται στο δίσκο Calypso: Back to mi home του 2009.