Κάθε άνθρωπος, ως κοινωνικό ον που είναι, χρειάζεται άλλα άτομα ώστε να μπορέσει να επιβιώσει. Ως εκ τούτου, γεννιέται με μια θεμελιακή ανάγκη να αισθανθεί ασφάλεια, εγγύτητα και πως ανήκει κάπου, δηλαδή σε μία οικογένεια, ομάδα, κοινωνία κ.ά.

Ο καθένας μας, ανάλογα με τα βιώματα και την προσωπικότητα που διαμορφώνει, εκφράζει τις ανάγκες του αυτές με το δικό του μοναδικό τρόπο. Με άλλα λόγια, κάποιοι με περιέργεια και ενδιαφέρον για το οτιδήποτε ξένο ή άγνωστο, με συναίσθηση για την ενδεχόμενη ευαλωτότητα ή ανημπόρια του ξένου αυτού, άλλοι βιώνοντας μια μικρότερη ή μεγαλύτερη απειλή -με τις συνακόλουθες αντιδράσεις, συμπεριφορές και αισθήματα-, και, στο ενδιάμεσο αυτών των δύο, εκ διαμέτρου αντίθετων, στάσεων απέναντι στο κάθε τι ξένο ή άγνωστο, τα εκατομμύρια διαφορετικής  απόχρωσης και έντασης αισθήματα, στάσεις και αντιδράσεις των υπολοίπων…

Το τι σημαίνει εγγύτητα, αγάπη και εμπιστοσύνη, τόσο προς τον ίδιο μας τον εαυτό όσο και προς τους άλλους, αρχίζουμε να το μαθαίνουμε από την πρώτη στιγμή της ζωής μας και σε σχέση πάντα με αυτούς που μας φροντίζουν. Όταν αυτά τα αρχικά μας βιώματα, από αυτούς με τους οποίους είμαστε απόλυτα εξαρτημένοι -βιολογικά και συναισθηματικά- εμπεριέχουν συχνές ματαιώσεις, ασυνέπεια, απρόβλεπτες αντιδράσεις, εγκατάλειψη, αντιφατικότητα, απόρριψη, απόσυρση ή απειλές για απόσυρση της «αγάπης» κ.ά., τότε τα αποτυπώματα που αφήνουν εντός μας είναι ανεξίτηλα και, δυστυχώς, έχουν την τάση να γενικεύονται, δημιουργώντας ανάλογα των βιωμάτων μας αισθήματα και προσδοκίες για οποιαδήποτε μελλοντική στενή διαπροσωπική μας σχέση…

Ένα παιδί που έχει αναπτύξει μια βασική σχέση εμπιστοσύνης με το φροντιστή/γονιό του, νιώθοντας πως αυτός θα είναι διαθέσιμος, προσβάσιμος και πως θα το προστατέψει οποτεδήποτε τύχει να τον χρειασθεί, μπορεί και εμπιστεύεται τους άλλους, προσδοκά πως θα τύχει της αποδοχής, της στήριξης ή της αγάπης τους, αποκτά αυτοεκτίμηση και την απαραίτητη εκείνη αίσθηση ασφάλειας, αλλά και την περιέργεια και διάθεση να θέλει να ξεδιπλώσει τα φτερά του, να αυτονομηθεί και να εξερευνήσει τον «άγνωστο» κόσμο γύρω του, όχι απλά χωρίς να τρομοκρατείται αλλά, αντίθετα, ακόμα και να γοητεύεται από τη συνάντηση με οτιδήποτε νέο, άγνωστο ή «ξένο»…

Αντίθετα, το οτιδήποτε άγνωστο φοβίζει, ακόμα και πανικοβάλει, ένα άτομο που δεν έχει βιώσει επαρκώς ή καθόλου τη συναισθηματική σταθερότητα και αυθεντική εγγύτητα, που δεν διαθέτει εκείνη τη βασική αίσθηση ασφάλειας που θα του επέτρεπε να έχει και να δείχνει πραγματικό ενδιαφέρον για καινούργια πράγματα ή να εμπιστεύεται και να θέλει να γνωρίσει νέους ή/και διαφορετικούς ανθρώπους στη ζωή του…

Έχει αποδειχθεί πως οι πρώιμες αυτές σχέσεις δεσμού με τους γονείς μας είναι πολύ σταθερές και ανθεκτικές στο χρόνο, τείνοντας, σχεδόν πάντα, να επαναλαμβάνονται και στις ενήλικές μας σχέσεις, εγκλωβίζοντάς μας κυριολεκτικά σε αυτές, όσο ψυχικό πόνο, αδιέξοδο ή τρόμο και αν προκαλούν…

Έτσι, λοιπόν, παρατηρούμε το «παράδοξο» πως τα παιδιά εκείνα, που έχουν γονείς αυταρχικούς, ασυνεπείς συναισθηματικά, απρόβλεπτους, σκληρούς, τιμωρητικούς κ.τ.λ., εγκλωβίζονται συνήθως σε ένα τέτοιο είδος παραλυτικής σχέσης μαζί του καθώς το άτομο, που έχουν απόλυτη ανάγκη ώστε να επιβιώσουν φυσικά και συναισθηματικά, είναι το ίδιο που τους προκαλεί, δέος, τρόμο, ανασφάλεια και μια μόνιμη αίσθηση απειλής.

Στις περιπτώσεις αυτές, η φροντίδα απέχει από την αμείλικτη σκληρότητα όσο η πολύ λεπτή μεμβράνη που τις διαχωρίζει και η οποία, ανά πάσα στιγμή, μπορεί να διαρραγεί. Έτσι, τουλάχιστον, το βιώνει το παιδί, γιατί αυτό έχει, κατ΄επανάληψη, εισπράξει. Μια συνήθης «στρατηγική επιβίωσης» είναι η πλήρης υιοθέτηση ενός ολοκληρωτικού τρόπου σκέψης, ιδεολογίας, ιδεοληψίας ή ολοκληρωτικής ομάδας/κόμματος ή ακόμα και η προσχώρηση σε αυτά. Αυτή η πλήρης υποταγή δημιουργεί μια ψευδαίσθηση ασφάλειας, εγγύτητας και κοινότητας που είναι το απόλυτο ζητούμενο για ένα άτομο με ανάλογες εμπειρίες ζωής, ως παιδί.

 «Παράδοξο», επίσης, είναι πως τα άτομα αυτά, ενώ αναζητούν απεγνωσμένα την ασφάλεια, μπορούν και τη βιώνουν, με έναν ιδιότυπο τρόπο, στερώντας την από άλλους που την έχουν το ίδιο πολύ -αν όχι περισσότερο- απόλυτη ανάγκη…

Η ύπαρξη ή η εφεύρεση ενός κοινού εχθρού ή κοινής απειλής ενώνει, στρέφει την προσοχή μακριά από το ανεξέλεγκτο εσωτερικό χάος των ανθρώπων αυτών που τρέμουν την πολυπλοκότητα και αναζητούν «απλές λύσεις και απαντήσεις» εδώ και τώρα. Μια ολοκληρωτική αντίληψη των πραγμάτων δημιουργεί μια ψευδαίσθηση ασφάλειας πως έχουμε κατανοήσει τον κόσμο γύρω μας καλύτερα από τους άλλους οι οποίοι μετατρέπονται, ως εκ τούτου, σε εχθρούς που πρέπει με κάθε τρόπο να αφανισθούν…

Έχουν γίνει εκατοντάδες μελέτες σε ολόκληρο τον κόσμο για το πόσο γρήγορα εμείς οι άνθρωποι, γενικώς, -πολύ περισσότερο δε, ειδικώς- μπορούμε να δημιουργήσουμε μια συμπαγή ομάδα -ασχέτως των όποιων προσωπικών ή άλλων διαφορών μας- αν καταφέρουμε να εφεύρουμε ή αν μας προκύψει ένας κοινός εχθρός. Για παράδειγμα, έχει διαπιστωθεί πως σε έναν χώρο εργασίας, όπου η ομάδα εργαζομένων σπαράζεται από τεράστια προβλήματα μεταξύ των μελών της, που την καθιστούν δυσλειτουργική, αυτή η ομάδα εργαζομένων μπορεί να μετατραπεί, σε λίγες μόνον ώρες, σε μια συμπαγή και λειτουργική ομάδα, εάν τους προκύψει ένας σκληρός και χωρίς κατανόηση διευθυντής ή προϊστάμενος που ανάγεται, για τους λόγους αυτούς, σε κοινό εχθρό…

Τέλος, λίγες σκέψεις περί ρατσισμού και ξενοφοβίας. Συχνά, στο δημόσιο διάλογο, οι δύο αυτές έννοιες ταυτίζονται και χρησιμοποιούνται ως συνώνυμα, δίνοντας στην ουσία άλλοθι στους απανταχού ρατσιστές ή στις ρατσιστικές ομάδες και κόμματα να καλύπτονται πίσω από έναν φυσιολογικό, ως ένα βαθμό, και με την έννοια της επιφυλακτικότητας, ψυχολογικό μηχανισμό -αυτού της κάποιας επιφυλακτικότητας απέναντι σε κάτι ξένο ή άγνωστο-, ενώ πρόκειται για μια καθαρά πολιτική θέση και επιλογή άσκησης βίας.

Ο ρατσιστής δεν είναι ξενοφοβικός, γενικώς, αλλά επιλεκτικά εχθρικός και αμείλικτος απέναντι σε πολύ συγκεκριμένες ομάδες ατόμων, π.χ. εβραίους, αθίγγανους, μαύρους, μουσουλμάνους, ομοφυλόφιλους, κομμουνιστές και σε όποιους διαφωνούν ή αντιτίθενται στην ιδεολογία τους. Αν επρόκειτο απλώς για «ξενοφοβικούς», τότε γιατί δεν έχουν πρόβλημα για «ξένους» ή μετανάστες από Γαλλία, Η.Π.Α., Αγγλία κ.τ.λ.; Γιατί δεν έχουν κανένα πρόβλημα με τις Σβετλάνες ή Ρουσλάνες -που πολλοί από αυτούς έχουν παντρευτεί ή έχουν ως συντρόφους- ή με την Πολωνικής καταγωγής «ευκατάστατη» σύζυγο του Κυριάκου Μητσοτάκη. Έχουν τεράστιο πρόβλημα, όμως, με τον Αλβανό αριστούχο μαθητή, που γεννήθηκε στην Ελλάδα και νιώθει σε μεγάλο βαθμό έλληνας, επειδή του δόθηκε -όπως δικαιούνταν- να κρατά την ελληνική σημαία στη μαθητική παρέλαση, ή με τον Αντετοκούμπο -επίσης, γεννημένο στην Ελλάδα και νιώθοντα έλληνας- λόγω του χρώματος της επιδερμίδας του…

Ο ρατσισμός, πλέον, δεν εστιάζεται στην υπεροχή μιας συγκεκριμένης ράτσας έναντι άλλων υποδεέστερων, αλλά σε πολιτισμικές και θρησκευτικές, κυρίως, διαφορές. Δεν είναι μόνον ατομικός αλλά, μεταξύ άλλων, ακόμα και κρατικός ή μειντιοκρατικός. Βλέπε, την απαγόρευση της μαντίλας από κοπέλες μουσουλμάνες στη Γαλλία. Πολλοί από εμάς το επικροτήσαμε ως πρέπον. Φαντασθείτε, όμως, τι θα γίνονταν και πως θα αντιδρούσαμε εδώ στην Ελλάδα, αν σε κάποιον μετανάστη έλληνα, κάποιας ευρωπαϊκής χώρας, του απαγορεύονταν να βγει από το σπίτι του φορώντας -επειδή έτσι θα γούσταρε- φουστανέλα ή τσαρούχια…

Μας πείραξε, όμως,  και έθιξε την εθνική μας αξιοπρέπεια ο σχηματισμός με τα χέρια του συμβόλου της αλβανικής σημαίας από έναν αλβανό ποδοσφαιριστή, όταν πέτυχε γκολ στον αγώνα με τον Ολυμπιακό στο «Καραϊσκάκης»…