Συγκρινόμαστε, συνειδητά ή υποσυνείδητα και σχεδόν μόνιμα, με άλλους -φίλους, συναδέλφους, γείτονες, συγγενείς κ.ά. Όχι σπάνια, τα αισθήματα ζήλειας και φθόνου ακολουθούν το ίδιο μονοπάτι που ακολουθούν και οι συγκρίσεις που κάνουμε. Οι περισσότεροι άνθρωποι -άλλοι περισσότερο, άλλοι λιγότερο και άλλοι μονιμότερα- έχουν νιώσει, έστω και στιγμιαία, τη δηλητηριώδη γεύση αυτών των επώδυνων και απειλητικών αισθημάτων που διαβρώνουν κυριολεκτικά τον ψυχισμό, την αυτοεκτίμηση και τις διαπροσωπικές τους σχέσεις, χωρίς καν να το αντιλαμβάνονται. Πολλοί από εμάς έχουμε σίγουρα γίνει μάρτυρες των απρόσμενων και συχνά ανεξήγητα έντονων αντιδράσεων κάποιων για, φαινομενικά, ασήμαντες καταστάσεις που, όμως, σκαλώνουν σαν αιχμηρός γάντζος στην ετοιμόρροπη αυτοεκτίμηση και εικόνα εαυτού του μικρού παιδιού που κουβαλούν εντός τους αυτοί που φθονούν, προκαλώντας αυτές τις έντονες και δυσανάλογες αντιδράσεις που δεν είναι τίποτα άλλο από τις σπαραχτικές κραυγές πόνου του ψυχισμού τους…

Σπάνια, κάποιος θα ζητήσει βοήθεια για τα αισθήματα φθόνου που τρέφει προς τους άλλους, παρόλο που η καθημερινότητά του χρωματίζεται ανεξίτηλα από αυτά. Ένας βασικός λόγος που αυτό συμβαίνει είναι πως τόσο η ζήλεια όσο και ο φθόνος αποτελούν ταμπού που, ως τέτοια, συνοδεύονται από βαθύτατα αισθήματα ντροπής που καθιστούν ακόμα δυσκολότερη την αποκάλυψή τους σε κάποιον άλλον, ακόμα και στην περίπτωση που αυτός ο άλλος είναι ένας ειδικός του χώρου της ψυχικής υγείας. Αυτοί που, συνήθως,  ζητούν βοήθεια είναι οι αποδέκτες και όχι οι πομποί αισθημάτων φθόνου…

Υπάρχει ουσιαστική διαφορά μεταξύ των αισθημάτων ζήλειας και φθόνου. Στην περίπτωση της ζήλειας, αυτό που συμβαίνει είναι πως θα θέλαμε να έχουμε κι εμείς αυτό που έχει κάποιος άλλος (π.χ. ταλέντο, μόρφωση, ομορφιά, υλικά αγαθά κ.τ.λ.). Στην περίπτωση, όμως, του φθόνου -που είναι πολύ πιο πρωτόγονο και ανώριμο αίσθημα- θέλουμε να μειώσουμε, να απαξιώσουμε, ακόμα και να καταστρέψουμε οτιδήποτε κατέχει κάποιος που θα το θέλαμε κι εμείς οι ίδιοι αλλά που, δυστυχώς, δεν το έχουμε/διαθέτουμε. Αυτό που συμβαίνει είναι πως συγχέεται και περιπλέκεται το «είμαι» με το «έχω»…

Ένα μέρος των αισθημάτων φθόνου έχει τις ρίζες του στην αδυναμία κάποιων γονιών να διαχειριστούν αποτελεσματικά καταστάσεις αδελφικής αντιζηλίας μεταξύ των παιδιών τους. Για το λόγο αυτό, πίσω από τα αισθήματα φθόνου, κρύβεται συχνά ένα μικρό πληγωμένο και αβοήθητο παιδί που νιώθει βαθύτατη ανεπάρκεια και μειονεξία…

Τα αισθήματα φθόνου δεν είναι από μόνα τους επικίνδυνα. Επικίνδυνες είναι, όμως, οι συνέπειές τους -πλημμυρίζοντας την ψυχή με τα δυσβάστακτα αισθήματα μιας τεράστιας υποτιθέμενης ή/και υπαρκτής αδικίας, προσωπικής ανεπάρκειας και οργής- όταν επιλέγουμε να συνεχίσουμε να εξαπατούμε τον εαυτό μας, μη παραδεχόμενοι την ύπαρξή τους και μη κάνοντας κάτι για να απαλλαγούμε σταδιακά από αυτά. Μία ακόμη σημαντική παράμετρος, όσον αφορά στη διαχείριση των αισθημάτων φθόνου, είναι η ανοχή και αντοχή απέναντι στη διαφορετικότητα. Αυτό, όμως, αποτελεί μια εφ΄όρου ζωής προσπάθεια που βαδίζει χέρι-χέρι με τη διαδικασία της προσωπικής ωριμότητας του καθενός μας.

Σε ένα ευρύτερο κοινωνικό επίπεδο και σε κοινωνίες σκληρού ανταγωνισμού και άκρατου καταναλωτισμού, όπως οι σημερινές, η συστηματική προσπάθεια υποδαύλισης του ανταγωνισμού λειτουργεί ως λίπασμα για τη δημιουργία ή ενίσχυση ήδη υπαρχόντων αισθημάτων φθόνου στα μέλη τους, αποσκοπώντας σαφέστατα στην αύξηση της παραγωγικότητας και της καταναλωτικής τους δυνατότητας. Συχνά, όμως, αυτός ο έντονος εστιασμός στις ατομικές επιδόσεις οδηγεί σε έναν σκληρό ανταγωνισμό μεταξύ συναδέλφων, καθιστώντας σταδιακά τον καθένα σε αντίπαλο δέος για τον άλλον, με συνέπεια η γνώση να μη μοιράζεται, να μη διακινούνται καινούργιες ιδέες, η δε δημιουργικότητα να μετατρέπεται σε τυφλή αποδοτικότητα, αυξάνοντας το στρες, το άγχος και την αβεβαιότητα, μειώνοντας συνάμα τη χαρά της δημιουργίας, της αλληλεγγύης και της συναδελφικότητας.

Τα δύο φύλα διαχειρίζονται διαφορετικά τα αισθήματα φθόνου. Οι άνδρες υπερασπίζονται ανοιχτά το «ζωτικό τους χώρο», καλύπτοντας συχνά τα αισθήματα φθόνου τους, βαφτίζοντάς τα ως «αγώνα εξουσίας», ενώ οι γυναίκες χρησιμοποιούν, συνήθως, πιο έμμεσους τρόπους, απομονώνοντας την αντίζηλό τους, σαμποτάροντάς την ή μιλώντας αρνητικά πίσω από την πλάτη της. Γενικώς, φαίνεται πως οι γυναίκες είναι, συνήθως, πιο σκληρές απέναντι σε γυναίκες συναδέλφους ή «ανταγωνίστριές» τους, όταν πυροδοτούνται εντός τους αισθήματα φθόνου. Δυστυχώς, μοιάζει τα αισθήματα και οι πράξεις αλληλεγγύης να περισσεύουν όταν υπάρχουν δυσκολίες και να μετατρέπονται σε σπάνιο είδος σε περιπτώσεις ευημερίας και επιτυχίας…

Ένα βασικό λάθος που κάνουμε όταν φθονούμε είναι να θεωρούμε πως η επιτυχία των άλλων μας στερεί κάτι σημαντικό, περιορίζοντας, ταυτόχρονα, τη δυνατότητα μιας δικής μας εξέλιξης ή επιτυχίας, κάτι που φυσικά δεν ισχύει και που οφείλεται, σε μεγάλο βαθμό, σε προσωπικά μας παιδικά βιώματα. Η δική μας φλόγα δεν πρόκειται να λάμψει περισσότερο, εάν σβήσουμε τη φλόγα των άλλων. Το αποτελεσματικότερο αντίδοτο κατά των αισθημάτων ζήλειας και φθόνου δεν είναι άλλο από την αποδοχή αυτού που είμαστε και της ζωής που ζούμε, αλλάζοντας ό,τι σημαντικό μπορεί να αλλάξει, όταν δεν είναι αυτό που θα επιθυμούσαμε…