Αλλοίωση φθόγγου ονομάζουμε την αλλαγή ύψους ενός φθόγγου. Δηλαδή μετατόπιση του φθόγγου υψηλότερα ή χαμηλότερα προς τον αμέσως ψηλότερο ή χαμηλότερο φθόγγο αντίστοιχα.
Στην Ευρωπαϊκή μουσικη, τα σημεία που χρησιμοποιούμε για να αλλοιώσουμε το φθόγγο είναι:
Δίεση, η οποία συμβολίζεται με #, τίθεται πριν το φθόγγο που θέλει να αλλοιώσει και τον μετατοπίζει προς τον αμέσως οξύτερό του, κατά ένα ημιτόνιο
Ύφεση, η οποία τίθεται επίσης πριν το φθόγγο που θέλει να αλλοιώσει και τον μετατοπίζει προς τον αμέσως βαρύτερό του, κατά ένα ημιτόνιο και
Αναίρεση, την οποία θέτουμε μπροστά από τον φθόγγο, όταν αυτός έχει ήδη αλλοιωθεί προηγουμένως με δίεση ή ύφεση, εφόσον θέλουμε να τον επαναφέρουμε στο φυσικό του ύψος, δηλαδή να καταργήσουμε, κατά την πορεία της μελωδίας, την ύφεση ή την δίεση με την οποία τον βαρύναμε ή τον οξύναμε αντίστοιχα, προηγουμένως.
Όταν θέλουμε να οξύνουμε ή να βαρύνουμε τον φθόγγο κατά δύο ημιτόνια, χρησιμοποιούμε διπλά σημεία αλλοίωσης, δηλαδή αντίστοιχα δύο διέσεις μαζί ή δύο υφέσεις μαζί. Για τις δύο διέσεις υπάρχει ειδικό σύμβολο, ώστε να τις αναγνωρίζουμε, το: .χ., ενώ για τις δύο υφέσεις χρησιμοποιούμε το ίδιο σύμβολο της ύφεσης που χρησιμοποιοούμε κανόνικα, μονο που το θέτουμε δύο φορές, ώστε να επισημάνουμε τη "διπλή" ύφεση. Αν θέλουμε να αναιρέσουμε πάντως τη διπλή δίεση ή τη διπλή ύφεση, δε χρησιμοποιούμε δύο αναιρέσεις αλλά μία, κανονικά.
Όταν τα σημεία αλλοίωσης βρίσκονται τυχαία και ισχύουν μόνο μέσα σε ένα μέτρο, ονομάζονται ΤΥΧΑΙΑ ΣΗΜΕΙΑ ΑΛΛΟΙΩΣΗΣ
Όταν όμως γράφονται σην αρχή του μουσικου κομματιού, κοντά στο κλειδί, αποτελούν τον ΟΠΛΙΣΜΟ της κλίμακας, γιατί αλλοιώνουν συνεχώς έναν ή περισσότερους φθόγγους της φυσικης κλίμακας, κατά τον τρόπο που απαιτεί κάθε είδος κλίμακας στην Ευρωπαϊκή μουσική
Στη Βυζαντινή Μουσική όμως που η ποικίλια των ήχων είναι περισσότερη, καθώς συνηθίζεται ο τεμαχισμός του τόνου σε πολύ περισσότερα κομμάτια (τα μόρια ή κόμματα, βλ. σχετικά τον όρο στην εγκυκλοπαίδεια του ΜΗ), απ' ότι συνηθίζεται στην ευρωπαϊκή, οι διέσεις και οι υφέσεις που χρησμοποιούνται αντίστοιχα είναι περισσότερων ειδών. Έτσι έχουμε:
Διέσεις, οι οποίες τίθενται κάτω από τον χαρακτήρα (φθόγγο) και είναι:
- Απλή δίεση: υψώνει τον φθόγγο κατά 2 μόρια
Μονόγραμμη δίεση: ύψώνει τον φθόγγο κατά 4 μόρια
Δίγραμμη δίεση: υψώνει τον φθόγγο κατά 6 μόρια
Τρίγραμμη δίεση: υψώνει τον φθόγγο κατά 8 μόρια και
Υφέσεις, οι οποίες τίθενται πάνω από τον φθόγγο και είναι:
Απλή ύφεση: χαμηλώνει τον φθόγγο κατά 2 μόρια
Μονόγραμμη ύφεση: χαμηλώνει τον φθόγγο κατά 4 μόρια
Δίγραμμη ύφεση: χαμηλώνει τον φθόγγο κατά 6 μορια
Τρίγραμμη ύφεση: χαμηλώνει τον φθόγγο κατά 8 μόρια.
Ως βάση για την ύψωση ή το χαμήλωμα του φθόγγου, λαμβάνεται υπόψη η φυσική διατονική κλίμακα (βλ. σχ ετικά στη μουσική εγκυκλοπαίδεια του ΜΗ στον όρο: "γένη"), τόνους: μείζων: 12 μόρια, ελάσσων: 10 μόρια και ελάχιστος: 8 μόρια.
Έτσι, για παράδειγμα αν στη φυσική διατονική κλίμακα με τα ως άνω διαστήματα, η οποία στη Βυζαντινή Μουσική, είναι η κλίμακα του ήχου πλ.δ΄(βλ. όρος "ήχος πλ.δ' στην εγκυκλοπαίδεια του ΜΗ)), θέσουμε στον φθόγγο Πα της διατονικής κλίμακας απλή δίεση, τότε το διάστημα Πα - Βου, που στη διατονική κλίμακα είνα τόνος ελάσσων (10 μόρια), θα μετατραπεί σε ελάχιστο (δηλαδή 8 μόρια, καθώς η απλή δίεση οξύνει τον φθόγγο κατά 2 μόρια, όπως είπαμε). Κι έτσι το διάστημα Νη - Πα, εφόσον ο Πα οξύνθηκε, θα γίνει από μείζων τόνος (12 μόρια), υπερμείζων (δηλαδή 14 μόρια) κ.ο.κ.
Βιβλιογραφία:Γιώργου Διαμαντή, "Η κλασική θεωρία της μουσικής", εκδ. Φίλιππος Νάκας, 2001,
Διονυσίου Ηλιόπουλου, "Μέθοδος Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσικής", εκδ. 1995,
Ευθυμιάδη Α., "Μαθήματα Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσικής", εκδ1972,
Χρύσανθου, "Εισαγωγή και Μέγα Θεωρητικόν της μουσικής", εκδ 1821, Παρίσι (εκ της τυπογραφίας Ριγνίου)
επιστροφή
12111 |
