αρχική > e-Περιοδικό > Aρθρα

Μουσική από το βάθος των χρόνων

Η ΥΔΡΑΥΛΙΣ είναι το πρώτο υδραυλικό όργανο στον κόσμο και πρόδρομος του εκκλησιαστικού οργάνου, που κυριαρχεί αιώνες τώρα στη Δύση.

Γράφει το μέλος Yiannis (yiannisyiannis)
10 άρθρα στο MusicHeaven

Σχόλια

Τετάρτη 16 Ιούλ 2003

Κατασκευαστής της υδραύλεως είναι ο Κτησίβιος, γιος κουρέα, μηχανικός και φημισμένος εφευρέτης της εποχής, που έζησε στην κοσμοπολίτικη Αλεξάνδρεια τον 3ο αιώνα π.Χ. Η δε γυναίκα του, που έμαθε να παίζει ύδραυλη είναι η πρώτη οργανοπαίκτρια.

Στο Κέντρο Δελφών, όπου διεξάγεται το Διεθνές Συμπόσιο με θέμα «Μουσηγέτης Απόλλων», ο διευθυντής του Κέντρου καθηγητής κ. Βασίλης Καρασμάνης αφέρθηκε σε μια ευχάριστη και ενδιαφέρουσα ομιλία του στο ιστορικό της υδραύλεως, της διαδρομής, της ανακάλυψης και της ανακατασκευής του αρχαίου οργάνου.

Οι παραβρισκόμενοι μάλιστα, είχαμε την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε ένα μουσικό κομμάτι που ερμήνευσε ο Ρούντολφ Γιάνσεν, εξέχων Ολλανδός μουσικός για όργανο και πιάνο.

Από το Κέντρο Δελφών πρέπει να σημειωθεί, έχει γίνει και η παραγωγή ενός Cd audio «Εις Μουσικόν Οργανον», που περιέχει αρχαίες ελληνικές μελωδίες καθώς και τραγούδια της μεσαιωνικής, δημοτικής, λαϊκής παράδοσης και της έντεχνης μουσικής δημιουργίας με τους ήχους της υδραύλεως.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον όμως παρουσιάζει και η διαδρομή του μουσικού οργάνου, η κατασκευή του οποίου αναδεικνύει τον υψηλό βαθμό τεχνολογικής σκέψης που είχε αναπτυχθεί στην αρχαιότητα και ιδίως στους ελληνιστικούς χρόνους.

Δημοφιλέστατο όργανο, εξαπλώθηκε ταχύτατα στον ελληνιστικό και κατόπιν στον ρωμαϊκό κόσμο και έγινε το όργανο αυτοκρατόρων, όπως για παράδειγμα του Νέρωνα, που έπαιζε ο ίδιος ύδραυλη.

Κατά τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες και μετά τις επιδρομές των βαρβάρων στην Ευρώπη, το όργανο εξαφανίζεται από την παλαιά Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία αλλά επιζεί στο Βυζάντιο. Ο Κωνσταντίνος ο Πορφυρογέννητος το ενέταξε στο πρωτόκολλο της Αυλής και παιζόταν στο παλάτι και στον Ιππόδρομο.

Το 757 μ.Χ. ο Κωνσταντίνος ο Ε ο Ισαυρις, έστειλε ένα όργανο ως δώρο στο βασιλιά της Γαλλίας Πεπίνο τον Βραχύ, πατέρα του Καρλομάγνου κι έτσι βλέπουμε να εισέρχεται η ύδραυλις στην Ευρώπη στα μέσα του 8ου αιώνα.

Το όργανο αυτό καταστράφηκε από πυρκαγιά κατά τη διάρκεια πολέμων αλλά ύστερα από χρόνια εμφανίσθηκε στο γιο του Καρλομάγνου ένας Ελληνας μοναχός που είπε ότι μπορεί να κατασκευάσει εκ νέου μια ύδραυλη. Αυτό έγινε και όταν επέστρεψε στο μοναστήρι έφτιαξε κι άλλα τέτοια όργανα με τους μοναχούς τα οποία μεταξελίχθηκαν στο γνωστό εκκλησιαστικό όργανο.

Τον Αύγουστο του 1992 ο καθηγητής Δημήτριος Παντερμαλής ανακάλυψε στις ανασκαφές του αρχαίου Δίου το πάνω τμήμα υδραύλεως του 1ου π.Χ. αιώνα. Το 1995 άρχισε από το Κέντρο Δελφών η ανακατασκευή του οργάνου και το 1999 έγινε η πρώτη παρουσίασή του στην Ιαπωνία, με την ευκαιρία της επετείου των εκατό χρόνων Διπλωματικών Σχέσεων Ελλάδος - Ιαπωνίας.

ΞΕΝΗ ΜΟΥΧΙΜΟΓΛΟΥ

ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ
Πέμπτη, 10 Ιουλίου 2003

Από το ίδιο μέλος

Aρθρα

Γίνε ΣΥΝΤΑΚΤΗΣ

Αν σου αρέσει να γράφεις για μουσικά θέματα, σε περιμένουμε στην ομάδα συντακτών του ιστορικού, ανεξάρτητου, πολυφωνικού, υγιούς και δημοφιλούς ηλεκτρονικού περιοδικού μας.

Στείλε το άρθρο σου

σχολιάστε το άρθρο

Για να στείλετε σχόλιο πρέπει να είστε μέλος του MusicHeaven. Παρακαλούμε εγγραφείτε ή συνδεθείτε

gate

#220 / 17.07.2003, 02:23 / Αναφορά
Η ύδραυλις ανήκει στα αρχαία πνευστά (έμπνευστα ή εμπνευστικά) όργανα, μεταξύ του αυλού, του πλαγίαυλου, της σύριγγος του Πάνα και της σάλπιγγος. Στην αρχαιότητα και κυρίως στο πλαίσιο της αρχαίας ελληνικής μουσικής υπήρχαν ασφαλώς και κρουστά και έγχορδα όργανα. Επιγραμματικά μόνο να πουμε ότι στα κρουστά των αρχαίων ανήκουν το τύμπανον (ή τύπανον), τα κύμβαλα, ο κώδων, το σείστρον, τα κρόταλα και ο δίσκος, ενώ στα έγχορδα η λύρα, η βάρβιτος, η φόρμιγξ, η κιθάρα, το τρίγωνο, η σάμβυξ, η μάγαδις, ο φοίνιξ, η πηκτίς και η πανδούρα.

Είναι πολύ ενδιαφέρουσα η προσπάθεια της ανάπλασης και ανασύνθεσης αυτών των αρχαίων οργάνων, όπως αυτής του Κέντρου των Δελφών και να σημειώσουμε πως δεν είναι ευτυχώς η μόνη που έχει παρατηρηθεί. Και άλλοι έχουν επιδιώξει τόσο την ανασύνθεση αρχαίων μουσικών οργάνων, όσο και τον ανασχηματισμό των αρχαίων μελών με βάση την προσωδία του στίχου (όπως οι χαρακτηριστικές και ιδιαίτερα προσεγμένες δουλειές του Πέτρου Ταμπούρη: "Μέλος Αρχαίον").

Πάντως, εφόσον το θέμα μας είναι για την ύδραυλη, να σημειώσουμε επίσης ότι αυτή η παραγωγή ήχου μέσω της υδραυλικής πίεσης του αέρα (ο τρόπος δηλαδή με τον οποίο λειτουργεί το μουσικό αυτό όργανο) ήταν μια ιδέα του Πλάτωνα, ο οποίος την εφάρμοσε σε ένα ρολόι, στο οποίο οι ενδείξεις των ωρών διακρίνονταν από τον χαρακτηριστικό ήχο, που πήγαζε από την υδραυλική πίεση του αέρα σε ειδικούς σωλήνες (βλ. Αθην. Δ' 174Β, 75). Όσο δε για τον εφευρέτη της, η κρατούσα άποψη είναι αυτή που αναφέρεται και στο παραπάνω κείμενο, ότι δηλαδη ανακαλύφθηκε από τον έλληνα μηχανικό Κτησίβιο, ωστόσο κάποιοι συγγραφείς υποστηρίζουν ότι η εφέυρεση της ύδραυλης ανήκει στον Αρχιμήδη.