To χαμόγελο της Τζοκόντας

Το Χαμόγελό της Τζοκόντας ήταν η δεύτερη- και ίσως η καλύτερη- επαφή μου με τη μουσική του Μανου Χατζιδάκι. Πριν από αυτό το δίσκο, είχα αγοράσει τη Ρωμαϊκή Αγορά. Οι εντυπώσεις μου ήταν οι καλύτερες και έτσι μετά από λίγο καιρό αγόρασα το Χαμόγελο της Τζοκόντας. Κάθισα αναπαυτικά στο δερμάτινο καναπέ μου και άφησα τη μαγεία της μουσικής να μπει μέσα μου. Αυτή τη μαγεία θέλησα να τη μοιραστώ με εσάς, λέγοντας δυο λόγια για αυτό το ανεκτίμητο απόκτημά μου.

Ο δίσκος όπως μπορεί να ξέρουν πολλοί είναι ορχηστρικός. Η ορχηστρική μουσική είναι αρκετά δυσκολη κατά τη γνώμη μου, γιατί εδώ ο καλλιτέχνης πρέπει να εντυπωσιάσει τον ακροατή, χωρίς τον ήχο της ανθρώπινης φωνής, αλλά μόνο με τον ήχο των μουσικών οργάνων. Κι εδώ ο Χατζιδάκις το καταφέρνει με τεράστια επιτυχία. Ο δίσκος κρατάει λίγο (28 λεπτά περίπου),αλλά αυτό το χρονικό διάστημα είναι αρκετό για να κάνει τον ακροατή να μη θέλει να τελειώσει ο δίσκος. Δέκα τραγούδια, λοιπόν. Δέκα μικροί ηχητικοί παράδεισοι...

Ο δίσκος ξεκινά με το Όταν Ερχονται τα Σύννεφα, που είναι μάλλον το πιο γνωστό τραγούδι του δίσκου αλλά όχι απαραίτητα το καλύτερο. Εδώ ο Χατζιδάκις καταφέρνει να μας δώσει την εντύπωση πως... πραγματικά έρχονται τα σύννεφα. Όλος αυτός ο ήχος των βιολιών είναι σαν σύννεφα που όλο έρχονται και πλησιάζουν. Όταν τελειώνει το κομμάτι αυτό, έρχεται η σειρά του Κοντέσσα Εστερχάζυ. Είναι και αυτό μοναδικό, αλλά πιο υποτονικό από το προηγούμενο με υπέροχα πνευστά. Έπειτα ακούμε το εξαιρετικό Η Παρθένα της Γειτονιάς μου. Είναι ένα καθαρά λαϊκό κομμάτι με μπουζούκι ή μπαγλαμαδάκι που ταξιδεύει τον ακροατή σε νησιά του Αιγαίου. Ύστερα έρχεται η σειρά του αριστουργηματικού Βροχη, με χαμηλόφωνο μπάσο και με ένα τσέμπαλο που παίζει μια καταπληκτική μελωδία. Το τσέμπαλο συνεχίζεται και στο Προσωπογραφία της μητέρας μου, που έιναι αργό ήπιο και νανουριστικό. Απλά πανέμορφο...

Τώρα όμως είναι που ακούμε το καλύτερο- κατά τη γνώμη μου - κομμάτι του δίσκου, το αριστουργηματικό Το Κονσέρτο. Δεν μπορώ να περιγράψω με λόγια αυτό το κομμάτι. Είναι κάτι καταπληκτικό. Αν θέλει κάποιος να ακούσει έστω και κάτι λίγο από το δίσκο, πρέπει να ακούσει αυτό. Μετά από αυτό το θαυμάσιο κομμάτι, έρχεται ένα άλλο που κάνει μια μέγάλη αντίθεση με το προηγούμενο, αλλά είναι και αυτό υπέροχο. Πρόκειται για το Ο κ. Νολλ. Εδώ Χατζιδάκις επιστρέφει στο λαϊκό με αυτό το μελαγχολικό μέρος του δίσκου. Και αμέσως μετά μας ξαναπηγαίνει στα γρήγορα, με το καταιγιστικό Οι Δολοφόνοι και μας ξαναηρεμεί με το ήσυχο Βραδινή Επιστροφή, στο οποίο, όμως εχει βιολιά σ' αντίθεση με το Ο κ. Νολλ. Και έτσι μετά από 25 λεπτά απόλυτης ευτυχίας, γράφεται ο επίλογος του δίσκου με το εξαιρετικό Χορος με την Σκια μου, που δίνει την εντύπωση στον ακροατή ότι ακούει την μπάντα μιας παρέλασης. Και ξαφνικά με μια σειρά -τυχαίων θαρρείς νοτών- στο πιάνο η μουσική σταματάει απότομα και ΄τότε ο ακροατής ξυπνά από το όνειρο κι επιστρέφει στην πραγματικότητα. Και μπορεί και να αναρωτηθεί: "Γιατί ο κόσμος δεν είναι τόσο ωραίος, όσο η μουσική;"

Πηγή έμπνευσης του Χατζιδάκι για το δίσκο, ήταν, όπως λέει μια τυχαία συνάντηση με μια γυναίκα στη Νεα Υόρκη, όπου ηχογραφήθηκε ο δίσκος. Ας τον αφήσουμε να μας την διηγηθεί:

"Σε μια παρέλαση στην Νέα Υόρκη, με μουσικές και χρώματα και με πλυμμυρισμένη από κόσμο την 5η Λεωφόρο, βρισκόμουν μια Κυριακή το απόγευμα το φθινόπωρο του 1963, όταν συνάντησα μια γυναικούλα να περπατάει μοναχή με μιαν απελπισμένη αδιαφορία για ό,τι συνέβαινε γύρω της, χωρίς κανείς να την προσέχει, χωρίς κανέναν να προσέχει, μόνη έρημη μες το άγνωστο πλήθος που την σκουντούσε, την προσπερνούσε ανυποψίαστο, εχθρικό, αφήνοντας τηννα πνιγεί μες τη βαθειά πλυμμύρα της λεωφόρου, μέσα στη θάλασσα που ακολουθούσε, μέσα στο αγέρι που άρχιζε να φυσά.

Έμεινα στυλωμένος, ο μόνος που την πρόσεξε κι έκαμα να την πάρω από πίσω, να την ακολουθήσω και πλησιάζοντας την να της μιλήσω, χωρίς να ξέρω τι να της πω, μα ίσαμε ν' αποφασίσω την έχασα από τα μάτια μου. Έτρεξα λίγο μπρος, ανασηκώθηκα στα πόδια για να την ξεχωρίσω, μα η μεγάλη μαύρη θάλασσα του κόσμου την είχε καταπιεί. Μέσα μου κάτι σκίρτησε οδυνηρά. Χωρίς να καταλάβω είχα σταθεί έξω από το βιβλιοπωλείο του Ριτζόλλι και στη βιτρίνα του απέναντι μου ακριβώς, βρισκότανε ένα βιβλίο για τον Ντα Βιντσι, με την Τζοκόντα στο εξόφυλλό του να μου χαμογελά απίθανα αινιγματική, αυτόματα μεγενθημένη, όσο η γυναίκα που χάθηκε στο δρόμο.

Δε ξέρω γιατί ολ' αυτά μπερδεύτηκαν περίεργα μέσα μου, μαζί μ' ένα εξαίσιο θέμα του Βιβάλντι που είχα ακούσει πριν από λίγες μέρες και που εξακολουθούσε να επανέρχεται τυρρανικά στη μνήμη μου.

Τα δέκα αυτά τραγούδια γράφτηκαν μ' ένα συγκερασμό απελπισίας και αναμνήσεων . Το θέμα είναι η γυναίκα έρημη μες τη μεγάλη πόλη. Το κάθε τραγούδι είναι ένας μονόλογός της κι όλα μαζί συνθέτουν την ιστορία της. Μια ιστορία σύγχρονη και παλιά μαζί."

Είναι αυτό το άλμπουμ concept; Ο Χατζιδάκις με την περιγραφή του αυτό μας δίνει να καταλάβουμε. Το κάθε κομμάτι δείχνει ένα διαφορετικό στιγμιότυπο της ζωής της συγκεκριμένης γυναίκας. Μιας γυναίκας μυστήριας και αινιγματικής.... Σαν το Χαμόγελο της Τζοκόντας...

Βιβλιογραφία: Μάνος Χατζιδάκις: Το χαμόγελο της Τζοκόντας

Ευχαριστώ για την ανάγνωση...