«Κούρδισμα» κλαρίνου, Μέρος ΣΤ'

Πώς να «κουρδίσεις» ένα κλαρίνο (εδώ στο Bb key)

«Κούρδισμα» κλαρίνου Bb

Μελετήστε πρώτα τα 5 άρθρα μου:

Μαθαίνω Κλαρίνο Μέρος Α’. Βασικές Γνώσεις: ΕΔΩ:

http://www.musicheaven.gr/html/modules.php?name=News&file=article&id=4738

Μαθαίνω Κλαρίνο Μέρος Β’.  Χρωματική Κλίμακα: ΕΔΩ:

http://www.musicheaven.gr/html/modules.php?name=News&file=article&id=4743

Μαθαίνω Κλαρίνο Μέρος Γ’ : Embouchure (Μάσκα): Εδώ:

http://www.musicheaven.gr/html/modules.php?name=News&file=article&id=4747

Μαθαίνω Κλαρίνο Μέρος Δ’. Συντήρηση  Κλαρίνου: Εδώ:

http://www.musicheaven.gr/html/modules.php?name=News&file=article&id=4752

Μαθαίνω κλαρίνο Μέρος E'.  ''Παραξενιά'' κλαρίνου: Εδώ:

 http://www.musicheaven.gr/html/modules.php?name=News&file=article&id=4757

           

Το "κούρδισμα" του κλαρίνου είναι κάτι περισσότερο από το να βλέπουμε το πράσινο φωτάκι στο χρωματικό κουρδιστήρι (chromatic tuner).

Ο συντονισμός είναι επιστήμη με διαφορετικές μεταβλητές, συγκεκριμένες για κάθε όργανο.

Αυτό που ίσως στην αρχή φαίνεται απογοητευτικό, είναι ότι πρέπει να ακούτε συνεχώς και να κάνετε τις απαιτούμενες μικρορυθμίσεις. Είναι όμως θέμα συνήθειας!

Θα πρέπει να έχουμε κι εμείς το σωστό συντονισμό του κλαρίνου μας όταν παίζουμε σε ορχήστρα (αλλά και μόνοι μας) και να ξέρουμε γιατί το tuner μας δείχνει 1, - 1,5 - 2,5 τόνους χαμηλότερα.

Κλαρίνο που δεν είναι συντονισμένο ακούγεται δυσάρεστα!

Ο ήχος κλαρίνου περιγράφεται συχνά ως γλυκός, μελωδικός και πλούσιος. Αν και η τεχνική της αναπνοής σας παίζει το πιο σημαντικό ρόλο σε αυτό, πρέπει να βεβαιωθείτε ότι το κλαρινέτο σας είναι συντονισμένο στην αρχή κάθε πρακτικής και κάθε συμμετοχής με άλλους μουσικούς.

Τα κλαρίνα τα παίζουν σ’ όλα τα είδη της μουσικής. Ορχήστρα, φιλαρμονική, Jazz, Swing, Pop και στην Ελλάδα κυρίως τα παραδοσιακά Δημοτικά μας τραγούδια (με κλαρίνα παραδοσιακά, χειροποίητα από μικρές βιοτεχνίες. Πχ εδώ:).

Τα περισσότερα που θα μάθετε για το παίξιμο του κλαρίνου μπορούν εύκολα να "μεταφερθούν" και για την εκμάθηση άλλων γλωττιδόφωνων, αλλά και χάλκινων μουσικών οργάνων (το λέω από πολύχρονη εμπειρία). Αυτό οι ξένοι το ονομάζουν "doubling". Για τους νέους λοιπόν μουσικούς η εκμάθηση κλαρίνου είναι έξυπνη επιλογή.

Λίγες βασικές έννοιες για τον συντονισμό

Ο συντονισμός είναι η ρύθμιση των μουσικών τόνων ώστε να ταιριάζουν με μια αναφορά (reference).

Η αναφορά μπορεί να ποικίλει, όπως η συχνότητα (A = 440 Hz ή 442 ανάλογα της χώρας) ή οι άλλοι μουσικοί με τους οποίους παίζετε.

Έτσι το A = 440 Hz σημαίνει ότι ο τόνος Α πάνω από το μέσο ντο (Middle C4)  θα έχει 440 δονήσεις ανά δευτερόλεπτο εάν είστε συντονισμένος.

Μία σύγκριση με τις φυσαρμόνικες

Τόνος Αναφοράς ( Reference pitch)

Γενικά:

Ο τόνος αναφοράς Α (Α = 440 Hz) θα πρέπει να είναι σταθερός, κυρίως σ’ όλα τα ποιοτικά, ακριβά κλαρίνα τα οποία έχουν προθερμαθεί και παίζονται με τα καλύτερα και ακριβότερα επιστόμια και καλαμάκια.

1ος τρόπος

Αφού έχετε υγράνει το καλαμάκι για 1-2 λεπτά, κάντε τον δακτυλισμό ‘’E3’’  και φυσήξτε απαλά  για περίπου 3- 5 λεπτά χωρίς να παράγετε ήχο ή παίξτε ανεβοκατεβαίνοντας κάποιες κλίμακες ή κάποιες μελωδίες που σας αρέσουν, απλά να διοχετευτεί ο θερμός αέρας της αναπνοής σας ώστε να ζεσταθεί το κλαρίνο. Μετά με το σωστό embouchure φυσήξτε με ταχύτητα (Θερμός αέρας με ταχύτητα = σωστός γλυκός ήχος)

Εάν δεν είστε συντονισμένοι τότε είτε βαίνετε προς δίεση και λέμε είστε ψηλά (sharp) είτε βαίνετε προς ύφεση ή λέμε είστε χαμηλά (flat).

Η μονάδα μέτρησης για να δείξει πόσο sharp ή flat είστε λέγεται "cents". Όσο πιο αποσυντονισμένοι είστε, τόσο περισσότερα είναι τα cents.

Πώς λοιπόν συντονίζετε ένα κλαρινέτο;

Ουσιαστικά, ρυθμίζετε το μήκος του κλαρίνου ώστε να ταιριάζει με το  reference σας. Όσο μικρότερο είναι το μήκος του κλαρίνου σας, τόσο πιο sharper θα είναι. Όσο μεγαλύτερο είναι το μήκος του κλαρίνου σας, τόσο πιο flatter.

Πώς κάνουμε τις ρυθμίσεις συντονισμού στο κλαρίνο;

• Εάν είστε sharp, τραβήξτε προς τα έξω.
• Εάν είστε flat, πιέστε προς τα μέσα.

Οι περισσότεροι μουσικοί κάνουν αυτές τις ρυθμίσεις μεταξύ του βαρελιού και του άνω στελέχους, αλλά μπορείτε επίσης να ρυθμίσετε και μεταξύ του άνω και κάτω στελέχους ή του κάτω στελέχους και της καμπάνας.

Εάν όμως δείτε ότι πρέπει να τραβήξετε πολύ προς τα έξω μπορεί να υπάρχει πρόβλημα με το κλαρίνο σας ή να διορθωθεί το πρόβλημα με διαφορετικό καλαμάκι ή αν αγοράσετε ένα διαφορετικό επιστόμιο ή βαρελάκι.

Το θέμα με το κλαρίνο είναι το ποιες νότες θα επιλέξουμε για τον συντονισμό!

Οι γνώμες διίστανται.

Εγώ βρήκα ότι λειτουργεί αποτελεσματικά η επιλογή ρύθμισης με το tuner, των νοτών:

C4, Open G4 και F4.

Αν παίζεις μόνος ή με συνοδεία τουμπερλέκι ή τουμπί ίσως δεν έχει τόσο σημασία ο μικροσυντονισμός. Επίσης αν παίζεις μόνο με συνοδεία κιθάρας ή λαγούτου θα μπορούσαν αυτοί να συντονιστούν πάνω σου που τους είναι ευκολότερο. Ευτυχώς όμως τα κλαρίνα συντονίζονται εύκολα.

Ο ήχος του κλαρίνου, αν είναι συντονισμένο, είναι υπέροχα μελωδικός και πλούσιος! Απλά ο τρόπος αναπνοής, το embouchure (μάσκα) επηρεάζουν σημαντικά την ποιότητα του ήχου.

Δείτε το: Μαθαίνω Κλαρίνο Μέρος Γ’ : Embouchure (Μάσκα): Εδώ:

Tip: Θυμηθείτε ότι κανένα τέτοιο όργανο δεν είναι τέλεια συντονισμένο και το κλαρίνο δεν αποτελεί εξαίρεση.

Μάλιστα κάποιες νότες του κλαρίνου είναι πιο συντονισμένες από άλλες, και αυτές οι νότες αλλάζουν ανάλογα με το κλαρίνο και το μοντέλο. Για παράδειγμα, το C#5 είναι μια sharp νότα και το χαμηλό F3 είναι μια flat νότα σε όλα τα κλαρινέτα, οπότε μην υποθέσετε ότι παίζετε ένα κακό κλαρίνο.

Δεν πρέπει να ρυθμίζετε συνεχώς το μήκος του κλαρίνου σας για κάθε νότα που δεν ακούγεται συντονισμένη. Αυτό δεν είναι πρακτικό και θα επηρεάσει επίσης το συντονισμό των νοτών που μπορεί να ήταν προηγουμένως συντονισμένες. Αυτός είναι ένας λόγος που είναι σημαντικό να μάθετε τις τάσεις συντονισμού του κλαρίνου σας χρησιμοποιώντας τα αυτιά σας για να ακούτε τον τονισμό σας καθώς ασκείστε ή εκτελείτε. Όταν παίζετε με άλλους μουσικούς, ακούτε και κάντε μικρορυθμίσεις καθώς παίζετε για να ταιριάξετε με τους άλλους μουσικούς όσο το δυνατόν πιο κοντά. Ο συντονισμός αλλάζει συνεχώς, επομένως οι ρυθμίσεις  συντονισμού που κάνατε χθες (ή ακόμα και πριν από μία ώρα) δεν θα είναι απαραίτητα ακριβείς στο παρόν ή στο μέλλον.

Δείτε το άρθρο ‘’Παραξενιά’’ του κλαρίνου πριν συνεχίσετε! Εδώ: http://www.musicheaven.gr/html/modules.php?name=News&file=article&id=4757

Ακολούθησε τα παρακάτω βήματα για τον συντονισμό

Προθέρμανση του κλαρίνου

Όταν παίζεις αρκετή ώρα αυτό θερμαίνεται με την αναπνοή σου και καθώς θερμαίνεται οι νότες οξύνονται. Επομένως πριν παίξεις σ’ ένα σχήμα και για να συντονιστείς μαζί του θα πρέπει από πριν να το θερμάνεις με την αναπνοή σου.

Πρώτα δες αν μόνο το επιστόμιο με το βαρελάκι (καλόν είναι να αγοράσουμε κι ένα δεύτερο βαρελάκι – 65 έως 67 χιλιοστά -  λίγα χιλιοστά μικρότερο απ’ αυτό του κλαρίνου μας ή ένα ρυθμιζόμενο – πολύ ακριβό) δείχνει το tuner F# με απόκλιση έστω ελαχίστων cents. Επίσης η ποιότητα, η αντίσταση και κυρίως η σωστή τοποθέτηση του καλαμιού στο επιστόμιο, παίζουν σημαντικό ρόλο.

Τα επιστόμια πωλούνται σε τόνο αναφοράς Α= 440 και Α= 442 Hz. Προσοχή λοιπόν όταν αγοράσουμε έξτρα επιστόμιο να ταιριάζει πιο εύκολα με το συντονισμό μας.

1. Αγόρασε ένα χρωματικό Tuner με μικρόφωνο, όχι δόνησης ή καλύτερα ανέβασε το σχετικό app στο κινητό σου. Παίξε μια νότα αρχίζοντας από τη χαμηλή οκτάβα (λαμβάνοντας υπόψη ότι το κλαρίνο είναι όργανο μεταφοράς και το tuner θα δείχνει 0, 1, 1,5, 2,5 τόνους χαμηλότερα ανάλογα της τονικότητας του κλαρίνου σου. Πχ 1 τόνο κάτω αν το κλαρίνο είναι Bb key).Τώρα αν οι νότες σου είναι sharp τραβήξτε το βαρελάκι χιλιοστό – χιλιοστό (μεγαλώνοντας το μήκος του). Αν οι νότες σου είναι flat σπρώξτε το βαρελάκι ή αν δεν πάει άλλο κάτω αντικαταστήστε το με κάποιο μικρότερου ή ρυθμιζόμενου μήκους.

1. Τώρα παίξτε μια νότα στη 2η οκτάβα και μετά στην 3η. Ακολουθήστε την ίδια μέθοδο αλλά τώρα τραβώντας/σπρώχνοντας το μεσαίο και κάτω στέλεχος του κλαρίνου χιλιοστό προς χιλιοστό.
2. Αν συνεχίζουν όλες οι νότες να είναι flat τραβήξτε λίγο προς τα έξω την καμπάνα ή αλλάξτε νούμερο καλαμιού μεγαλύτερης αντίστασης πχ από Νο1 σε Νο 2.
3. Είπαμε ότι η θερμοκρασία επηρεάζει το συντονισμό. Στον κρύο καιρό θα ακούγονται flat και στον θερμό sharp. Αυτό να λαμβάνεται υπ’ όψη όταν παίζουμε στην ύπαιθρο.
4. Αν τελικά συντονίσατε σωστά με το τράβηγμα κάποιου από τα 2 στελέχη τότε παραμένει μια αυλακιά στο κλαρίνο. Μπορείτε τότε να προμηθευτείτε ένα σετ δακτυλίδια συντονισμού που μπορεί να είναι από καουτσούκ, μπρούτζινα (τα καλύτερα) ή άλλο υλικό, με διάφορα νούμερα. Υποστηρίζεται πως εκτός από καλλωπιστικά, αυτά βελτιώνουν και κάποιες νότες.

2ος τρόπος:  Ο πλέον σωστός, εύκολος, αξιόπιστος με κάποιον συμβιβασμό όμως με τα αναφερόμενα στον 1ο τρόπο.

• Συντονίζουμε τη νότα ‘’ G open’’ του Chalumeau Register = ‘’F’’ στο tuner. Αν έχουμε κάποια απόκλιση ρυθμίζουμε ή αντικαθιστούμε το βαρελάκι με μικρότερο
• Συντονίζουμε τη νότα ‘’G Clarion’’ του Clarion Register και αν έχουμε κάποια απόκλιση ρυθμίζουμε την μεσαία άρθρωση
   

"Παγίδες" συντονισμού

Τώρα που γνωρίζετε τους παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν τον συντονισμό του κλαρίνου σας, βεβαιωθείτε και για μερικές άλλες παραμέτρους ‘’παγίδες’’ συντονισμού.

• Παίξιμο με την καμπάνα ανάμεσα στα γόνατά σας καθιστά τις νότες χαμηλότερες, καθώς καταπνίγεται η ροή του αέρα. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για την Ε3 και Β3.
• Κάθε φορά που αναπνέετε, το αμέσως επόμενο φύσημα θα παράγει πάντα λίγο πιο οξύτερη νότα από ό,τι εάν δεν είχατε αναπνεύσει. Άρα αποφύγετε την αναπνοή πριν από νότες που είναι ήδη sharp, όπως πχ η υψηλή C#4.
• Το tuner είναι ένας πολύ καλός τρόπος για να μάθετε τις τάσεις συντονισμού, αλλά πρέπει να μάθετε πάντα να βασίζεστε και στα αυτιά σας για να ακούτε και να προσαρμόζεστε ανάλογα με την μουσική κατάσταση. Συνηθίστε πρώτα να ακούτε και μετά να κοιτάτε το tuner να δείτε πόσο κοντά ή μακριά είστε.
• Θυμηθείτε ότι ακόμα κι αν είστε συντονισμένοι με το tuner, αυτό δεν σημαίνει ότι είστε «σωστοί» ή ότι θα είστε συντονισμένοι με τους άλλους μουσικούς.
• Όσο περισσότερη ώρα παίζετε το κλαρίνο, τόσο πιο sharp θα είναι οι νότες. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι φυσάτε ζεστό αέρα με αποτέλεσμα την  πιθανή μαλάκωση του καλαμιού (αντοχή καλαμιού), υπερβολική σύσφιξη των χειλιών και γενικά την κόπωση που αναστέλλει τη συγκεντρωμένη ακρόαση και ρύθμιση.
• Παίξτε μερικές κλίμακες ή την χρωματική κλίμακα. Καθώς γίνεστε πιο εξελιγμένος παίκτης κλαρίνου, θα μάθετε τελικά να συντονίζεστε με το αυτί, γιατί θα ξέρετε πώς ακούγεται κάθε νότα σε μια κλίμακα.
• Κρατήστε τα δάχτυλά σας πιο κοντά στις οπές για να χαμηλώσετε τον τόνο και μετακινήστε τα μακρύτερα για να τον ανυψώσετε.

Σημείωση:

Να έχετε υπ’όψη πως το register key του κλαρίνου αυξάνει τη νότα κατά 12η (Δωδεκάτη = 1 οκτάβα + 1 Πέμπτη δηλαδή 1,5 οκτάβα) και όχι για οκτάβα (Ογδόη), όπως συμβαίνει στο σαξόφωνο, φλάουτο, όμποε.

Με λίγα λόγια απ’ τη φυσική: Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι το κλαρίνο είναι κυλινδρικό όργανο όπου το επιστόμιο και το καλάμι κλείνουν το άνω άκρο του οργάνου. Τέτοιος κύλινδρος μπορεί να υποστηρίζει μόνο τέταρτα κύματα. Το θεμελιώδες είναι κύμα ενός τετάρτου και το επόμενο επάνω είναι ένα κύμα τριών τετάρτων. Δηλαδή είναι τρεις φορές η θεμελιώδης συχνότητα (ή δωδεκάδα). Το κύμα των δύο τετάρτων ή το μισό κύμα δεν μπορεί να υποστηριχθεί επειδή απαιτεί και τα δύο άκρα του σωλήνα του οργάνου θα πρέπει να είναι τα ίδια (είτε ανοιχτά ή κλειστά).

Το σαξόφωνο, είναι ένα κωνικό όργανο και μπορεί να υποστηρίξει κύματα ημίσεων και έτσι έχει αρμονική οκτάβα (Ογδόη), όπως και το φλάουτο (είναι ανοιχτό και στα δύο άκρα).

Το επιστόμιο

Το επιστόμιο επίσης επηρεάζει το συντονισμό. Όταν αγοράζετε κάποιο πολύ ακριβό να ελέγχετε με tuner εκτός της ευκολίας παιξίματος και το συντονισμό. Τα περισσότερα επιστόμια έχουν αναφορά σε Α = 440 ή Α = 442, οπότε βεβαιωθείτε ότι χρησιμοποιείτε επιστόμιο που ταιριάζει καλύτερα στις ανάγκες της απόδοσής σας. Φροντίστε, αν σας δίνει την άδεια το κατάστημα, να δοκιμάσετε αρκετά μοντέλα.

"Επισκευή undercutting"

Όσο όμως και να πλησιάσετε τον συντονισμό δεν θα είναι εντελώς ακριβής για όλες τις νότες (ειδικά στις άνω οκτάβες). Θα μπορούσατε αυτές τις συγκεκριμένες μη σωστά συντονισμένες νότες να τις φέρεται σωστά αλλάζοντας το embouchure και ‘’δαγκώνοντας’’ το επιστόμιο γεγονός πολύ δύσκολο. Γι’ αυτό πολλοί επαγγελματίες πάνε σε γνωστούς τεχνίτες για τη λεγόμενη ‘’ επισκευή undercutting’’ που σημαίνει μέθοδο αλλαγής του σχήματος της οπής! Αυτό λένε, επηρεάζει μόνο τον τόνο των συγκεκριμένων οπών.

Resonance Fingering (Δακτυλισμοί καταστολής ηχούς!!)

• Οι νότες  G – A – B – C της Α’ οκτάβας πιθανόν να είναι οξείς ! Το πρόβλημα λύνεται αν τα δάκτυλα του δεξιού μας χεριού παραμένουν όσο το δυνατόν πιο κοντά στις οπές Αυτό βοηθάει στο χαμήλωμα των νοτών!
• Επίσης οι νότες G – G#, A – A# ηχούν καλύτερα αν πιέζουμε όλα τα δάκτυλα του δεξιού χεριού στις οπές που δεν επηρεάζουν αυτές τις νότες
• Υπάρχουν πολλοί συνδυασμοί Resonance Fingering  που μπορείτε να βρείτε στο διαδίκτυο ή που πιθανόν να ανακαλύψετε μόνοι σας που καλυτερεύουν τον ήχο του κλαρίνου
  
  

Πρακτική εξάσκηση

Συνήθισε να ανεβαίνεις τη χρωματική κλίμακα σ’ όλες τις οκτάβες κρατώντας το κλαρίνο στη σωστή γωνία.

Όταν ανεβαίνεις συναντάς διέσεις (πχ E – F – F# - G – G# -A – A# - B – C – C# - D – D# - E)  και όταν κατεβαίνεις συναντάς υφέσεις (πχ E – Db - D – Cb - C – B – Ab - A – Gb - G – Fb - F – E). Οι νότες που ακούγονται το ίδιο αλλά στο πεντάγραμμο γράφονται διαφορετικά λέγονται εναρμόνιες : Πχ  F# = Gb , G# = Ab , A# = Bb , C# = Db 

Μετά τα βασικά

Αφού μάθεις όλα αυτά τα βασικά, τότε θα συνεχίσεις με τις υπόλοιπες περιοχές (Registers) ξεκινώντας από το G Clarion και θα πρέπει να συνηθίσεις να παίζεις, όπως και κάθε μουσικό όργανο, με αίσθημα, ευαισθησία και εκφραστικότητα! Το παίξιμο μουσικών οργάνων είναι τέχνη!

Συνεχίζεται...