ελληνική μουσική
    521 online   ·  211.149 μέλη
    αρχική > e-Περιοδικό > Μαθήματα Μουσικής

    Πεντατονική» ή «Πεντάφθογγη» κλίμακα;

    Πιστεύω πως ο όρος «Πεντατονική», είναι λανθασμένος (δίνω έμφαση στη λέξη «λανθασμένος» για να το συζητήσουμε). Aν και η λέξη «τόνος» έχει και την έννοια του «φθόγγος», θα έπρεπε να λέγεται «πεντάφθογγη».

    Πεντατονική» ή «Πεντάφθογγη» κλίμακα;

    Γράφει ο Σκιαθίτης Στέφανος (stefanos604)
    128 άρθρα στο MusicHeaven
    Παρασκευή 26 Μαΐ 2023

    Πεντατονική» ή «Πεντάφθογγη» κλίμακα;

    Πριν από χρόνια είχα μελετήσει το θέμα των πεντατονικών από πολλά ξενόγλωσσα και ελληνικά άρθρα και posts κι αυτό για την καλύτερη κατανόηση της κλίμακας Blues και τη χρήση της στη Διατονική Φυσαρμόνικα, που ως γνωστόν στην κλίμακα αυτή παράγει τον γνωστό “Bluesy sound”.  Δείτε το τότε σχετικό άρθρο μου εδώ.

    Λοιπόν, σ’όλα αυτά τα συγγράμματα, συνάντησα τη λέξη «Πεντατονική».

    Τελευταία, ασχολούμενος με τα Ηπειρώτικά Μοιρολόγια με κλαρίνο αλλά και με τη διεξοδική μελέτη με κλαρίνο πολλών «δρόμων», διαπίστωσα στους «δρόμους» ,πως εκτός από το «τριημιτόνιο = Αυξημένη 2α», η λέξη «Πεντατονική» είναι λανθασμένη, έστω κι αν κάποιος προσπαθήσει να αποδώσει στα ελληνικά τη λέξη «τόνος» σαν «Φθόγγος».

    Πιστεύω ότι είναι λανθασμένη και το δικαιολογώ ως εξής:

    O ξενόγλωσσος αντίστοιχος όρος είναι «PENTATONIC SCALE» που είναι σωστός αφού η ξένη βιβλιογραφία χρησιμοποιεί τον όρο «tone» με την έννοια «φθόγγος» και ΌΧΙ με την έννοια διαστήματος βαθμίδων κλίμακας, όπως η ελληνική ορολογία και άρα σωστά αναφέρεται ως «Pentatonic» = Πέντε Φθόγγοι.

    Στα ελληνικά όμως χρησιμοποιούμε τους όρους:

    «Τόνος», «ημιτόνιο», «τριημιτόνιο», «τρίτονο» για να δείξουμε τα διαστήματα στις βαθμίδες μιας μουσικής κλίμακας ή μουσικού δρόμου.

    Όμως η ξένη βιβλιογραφία ΔΕΝ χρησιμοποιεί όρους, αντίστοιχους με τους ελληνικούς ή τους  χρησιμοποιεί σπανίως. Δηλαδή ΔΕΝ χρησιμοποιεί τους όρους : «tone», «semitone», «trisemitone» για να αποδώσει τα διαστήματα μιας πλήρους κλίμακας, αλλά αντίστοιχα τους όρους:

    «Whole step», «Half step», «A2 = Augmented 2nd ».

    Ενώ χρησιμοποιεί τον όρο «tritone» = «Τρίτονο» = 3 τόνοι ο ένας δίπλα στον άλλο

    Δείτε λεπτομέρειες για το τρημητόνιο και το τρίτονο στο σχετικό άρθρο μου ΕΔΩ

    https://www.musicheaven.gr/html/modules.php?name=News&file=article&id=4839

    Πεντατονική» ή «Πεντάφθογγη» κλίμακα;

    Έτσι λοιπόν η «ΠΕΝΤΑΤΟΝΙΚΗ» ΔΕΝ έχει 5 τόνους αλλά 5 φθόγγους

    Αν είχε 5 «τόνους» τότε, πχ, η Aminor pentatonic ΔΕΝ θα γραφόταν ως:

     A – C – D – E – G – A που στην ανάγνωση σημαίνει:

     A2  W   W  A2   W   Δηλαδή: A2 – Τόνος – Τόνος – Α2 - Τόνος

    Μοιρολόγια

    Ο λαός μας τραγουδάει για τη ζωή, για τις χαρές και τις λύπες, τις αγωνίες και τις επιθυμίες του. Τραγουδάει όμως και για τον θάνατο, για τον χωρισμό αγαπημένων προσώπων, είτε για Ουρανούς είτε για ξένους τόπους. Τέτοια μοιρολόγια υπάρχουν σ’ όλους τους «Δρόμους» και φυσικά και στην Πεντάφθογγη Κλίμακα.

    Τα μοιρολόγια μπορεί να είναι:

    Πολυφωνικά ή μονοφωνικά με ή χωρίς συνοδεία οργάνων.

    Είναι ελεύθερου ρυθμικού τύπου (συνήθως με κλαρίνο, βιολί, λαούτο ή και χάλκινα / τρομπέτα…).

    Πεντατονική» ή «Πεντάφθογγη» κλίμακα;

    Όταν παίζεις Pentatonic, ακούγοντας προσεκτικά, διαπιστώνεις ότι ο ήχος ακούγεται σαν τον "Bluezy sound" των Blues. Αυτό συμβαίνει επειδή η κλίμακα Blues είναι ακριβώς η ίδια, προσθέτοντας απλώς μια νότα - τη λεγόμενη Μπλε νότα.

    Πχ στην Am Pentatonic, αυτή η Μπλε νότα είναι η D#.

    Πεντατονική» ή «Πεντάφθογγη» κλίμακα;

    Η πεντάφθογγη κλίμακα παρουσιάζεται σε πολλούς πολιτισμούς (πατροπαράδοτη Ελληνική Ηπειρώτικη, Ασιατική, Γιαπωνέζικη, Αμερικάνικη Αφρικανικής προέλευσης…) αλλά και στη μοντέρνα Δυτική Μουσική είναι το κύριο συστατικό της Rock μουσικής αλλά και κάθε άλλου στυλ μουσικής (Jazz , Blues, country music) και θεωρείται η κλίμακα του αυτοσχεδιασμού.

    Τεχνικά μιλώντας, πεντάφθογγη είναι οποιαδήποτε κλίμακα που αποτελείται από 5 φθόγγους, αρχίζοντας από οποιαδήποτε νότα του μουσικού αλφάβητου.

    Όμως μαθαίνοντας ΜΟΝΟ ΔΥΟ διαφορετικές πεντάφθογγες κλίμακες καλύπτουμε το 99,9% όλων των περιπτώσεων.

    Αυτές οι δύο αναφέρονται σαν:

    • Πεντάφθογγη Ματζόρε Κλίμακα (MAJOR PENTATONIC) και
    • Πεντάφθογγη Μινόρε Κλίμακα (MINOR PENTATONIC)

    Αν μάθεις τη μία ξέρεις και την άλλη διότι η μόνη διαφορά είναι η τονική.

    Εδώ με το κλαρίνο μου, στο παρακάτω συνημμένο βίντεο παίζω πεντάφθογγες μινόρε.

    Οι πεντάφθογγες ματζόρε, όπως και οι μινόρε δεν έχουν ημιτόνια (anhemitonic) αλλά παράγονται, αρχίζοντας από οποιαδήποτε νότα με τη σειρά: ΤΟΝΟΣ - ΤΟΝΟΣ - Αυξημένη 2α - ΤΟΝΟΣ - Αυξημένη 2α.

    Πρακτική εξάσκηση όμως προτείνω να γίνεται στους παρακάτω 5 δρόμους της πεντάφθογγης - καθώς και οι 5 έχουν τις ίδιες νότες.

    Αυτό σημαίνει ότι οι φθόγγοι κάθε μιας αυτών των κλιμάκων μπορούν να παιχθούν με οποιαδήποτε σειρά χωρίς να υπάρχει παραφωνία.

    1.      DE   GA   C,

    2.      E   GA   CD,

    3.      GA   CD  E,

    4.      A    CD  E    G,

    5.      CD  E    GA.

    Πεντατονική» ή «Πεντάφθογγη» κλίμακα;

    Σε ένα πληκτρολόγιο πιάνου υπάρχει η δυνατότητα παιξίματος της πεντάφθογγης χρησιμοποιώντας ΜΟΝΟ τα μαύρα πλήκτρα (Ξεκινήστε από το F# για ματζόρε πεντάφθογγη ή από το D# για την μινόρε πεντάφθογγη).

    Δείτε και το βίντεο μου με μοιρολόγια Ηπείρου στην Πεντάφθογγη

    https://www.youtube.com/watch?v=oXtAfFx34as


    Tags
    Μουσικά Είδη:BluesRockΗπειρώτικαΜουσικά Όργανα:βιολίΚαλλιτέχνες:ΜπλεΜουσική Εκπαίδευση:κλίμακες



    Γίνε ΣΥΝΤΑΚΤΗΣ

    Αν σου αρέσει να γράφεις για μουσικά θέματα, σε περιμένουμε στην ομάδα συντακτών του ιστορικού, ανεξάρτητου, πολυφωνικού, υγιούς και δημοφιλούς ηλεκτρονικού περιοδικού μας.

    Στείλε το άρθρο σου

    σχολιάστε το άρθρο


    Για να στείλετε σχόλιο πρέπει να είστε μέλος του MusicHeaven. Παρακαλούμε εγγραφείτε ή συνδεθείτε

    #30125   /   26.05.2023, 14:20   /   Αναφορά
    Πως προκείπτει η πεντατονική ματζορε η μινόρε;
    Καταστρέφοντας τα μικρά τους διαστήματα δλδ τα διαστηματα που αντιστοιχούν σε ημιτόνια.
    Έτσι σε μια ντο ματζόρε αν θέλουμε να έχουμε την αντίστοιχη ντο πεντατονική κλιμακα εξαιρούμε τους φθόγγους φα(από το διάστημα Μι-φα) και Σι(από το σι-ντο) κι έχουμε την Ντο-Ρε-Μι-Σολ-Λα-Ντο κλίμακα που είναι η Ντο ματζόρε πεντατονική με την έννοια πως δεν υπάρχουν σε αυτή ημιτόνια-όχι ότι έχουμε 5 ίσα διαστήματα τόνων οπότε η κλίμακα θα ήταν Ντο-Ρε-Μι-Φα διεση-σολ διεση-λα δίεση η άλλοιως με τύπο 1-2-3-#4-#5 που θα ήταν το 5/8 της 1-2-3-#4-#5-b7-8 που επειδή κάθε βήμα της είναι ίδιο και αντιστοιχεί σε τόνο λέγεται whole tone.
    Δεν έχει bluezy sound αλλά μια αίσθηση περιέργειας,περιπλάνησης ή ζαλάδας.
    Συνοψίζοντας η πεντατονική ματζορε έχει τύπο 1-2-3-5-6-8.
    Για την αντίστοιχη μινόρε τώρα ξεκινάμε από τη λα φυσική μινόρε
    Λα-σι-ντο-ρε-μι-φα-σολ-λα και αφαιρούμε πάλι τα σι και φα οπότε έχουμε την πεντατονική μινόρε
    Λα-Ντο-ρε-Μι-σολ-λα
    η 1-b3-4-5-b7-8.
    Αν σε αυτή την κλίμακα προσθέσουμε ένα b5 τότε προκύπτει η
    1-b3-4-b5-5-b7-8
    Για λα προκύπτει η λα blues
    που είναι η
    Α-C-D-Eb-E-G-A
    Blue notes είναι οι b3,b5,b7
    #30126   /   27.05.2023, 06:26   /   Αναφορά
    Χρήστο, ωραία ανάλυση, που δεν την βρήκα αλλού!
    Το άρθρο βέβαια θα μπορούσε να συμπυκωθει σε 2 γραμμες:
    " Πιστεύω πως η λέξη "πενταφθογγη" ταιριάζει περισσότερο από τη "πεντστονικη" αφού η λέξη "τονος" είναι συνώνυμη της "φθογγος" που πιστεύω, είναι σαφέστερη και εκφραστικότερη!!!
    Ήταν όμως ευκαιρία να γράψω βασικά θέματα αυτής της κλίμακας!
    Ευχαριστώ για το σχόλιο!
    #30127   /   27.05.2023, 10:21
    Καλημέρα Κε Στέφανε.
    Επειδή ο όρος είναι διεθνης για τους ξένους θα ακουγόταν παράξενο το πενταφθογγη.
    Ήθελα όμως να τονίσω πως η blue note ειναι της μορφής b5 και όχι #4.
    Πχ στη Α blues είναι Eb και όχι D#.
    D# θα ήταν σε μια κλίμακα που η 5η θα ήταν D##.
    Παίζει πολύ σπουδαίο ρόλο επίσης ότι η #4 παραπέμπει σε άλλες κλίμακες πχ
    αν οξύνεις την 3η οπότε θα έχεις 1-3-#4-5-b7 θα ακουστεί μια κλίμακα που είναι τμήμα της λυδικής b7 θα πας δηλαδή από blues σε τρόπο.
    Θέλω απλα να πω πως έχει σημασία πως θα γράψουμε το φθόγγο κι ας είμαι εναρμόνιος γιατί η διαφορετική γραφή μας οδηγεί ας άλλα μονοπάτια.
    Χρήσιμο για πειραματισμό ωστόσο.
    Αυτά τα λίγα από μένα ευχαριστώ για το όμορφο θέμα σας.

    #30128   /   27.05.2023, 11:44
    Συμφωνώ απόλυτα ως προς τις εναρμόνιση.
    Θα ήθελα να σε ρωτήσω:
    Γιατί οι τονικότητες των πνευστών είναι πχ:
    Bb , Eb...αντί Α#, D#...?

    #30129   /   27.05.2023, 12:50
    Αρχικά γιατί θέλουν να δώσουν έμφαση στις κλίμακες με υφέσεις
    Πχ με υφέσεις σε B(σι)και E(μι) έχουμε την κλίμακα σι ύφεση.
    Οπότε υποθέτω πως στα όργανα μεταφοράς που καλούνται να παίξουν ένα ντο παρτιτούρας ως την δική τους τονικότητα πχ Bb εχει νοημα για να κινηθούν στη σι υφεση ματζορε.
    Ενώ αν είχαμε Α# και D# έτσι από μόνα τους δε βγαζουν νοημα σε καποια κλιμακα.Θα επρεπε να εχουμε επισης διεσεις στις Φα,Ντο,Σολ ωστε να βρεθουμε στη B ματζορε(καμμια σχεση με Bb)
    Αν δεν ειχαμε αυτες τις διεσεις με βαση σι θα ημασταν ως εξης
    Β,C,D#,E,F,G,A#,B με τυπο 1-b2-3-4-b5-b6-7-8 που δε βγαζει νοημα.
    Θα μπορουσε καποιος να την πει Χιτζαζ η Φρυγιο δεσποζουσα με b5 αλλα κατι τετοιο εψαξα και δε βρηκα.
    Τωρα αν ξεκιναγαμε την κλιμακα Α διεση ματζορε
    (αντι Bb ματζορε) θα ειχαμε
    Α#,Β#,C##,D#,E#,F##,G##,A#.
    Σημειογραφικά άβολο
    Η
    Α#,C,D,D#,F,G,A,A# που χανεται η συνεχεια τγν δοαδοχικων φθογγων.
    Καθολου πρακτικο.
    Ενω με δυο υφεσεις καθαριζεις ευκολα
    Βb,C,D,Eb,F,G,A,Bb και εισαι στη σι ματζορε.
    Οτι λεω ισχυει για ενα συγκερασμενο μουσικο συνολο φθογγων στο οποιο οι υφεση ενος επομενου τονου ταυτιζεται με τη διεση του προηγουμενου.
    Πχ Α#=Βb ακουστικα.
    Αν αυτα διαφερουν σαφως και εχει νοημα να παιδευτουμε σημειογραφικα παραπανω.

    #30130   /   27.05.2023, 12:53   /   Αναφορά
    *φρυγιο δεσποζουσα με b5 αντι b7
    #30131   /   27.05.2023, 12:55   /   Αναφορά
    Bb,C,D,Eb,F,G,A,Bb καθαριζεις ευκολα και εισαι στη Σι υφεση ματζορε(διορθωσεις κειμενου μου)
    #30132   /   27.05.2023, 13:45
    Πράγματι αλλιώς θα ήταν σημειογραφικά άβολο!
    Ίσως έτσι εξηγείται και το γιατί ενώ όλες οι φυσαρμονκες με τονικότητες με αλλοιώσεις είναι με υφεσεις εκτός από την F# !!!