Πεντατονική» ή «Πεντάφθογγη» κλίμακα;

Γράφει ο Σκιαθίτης Στέφανος (stefanos604)
127 άρθρα στο MusicHeaven

Πριν από χρόνια είχα μελετήσει το θέμα των πεντατονικών από πολλά ξενόγλωσσα και ελληνικά άρθρα και posts κι αυτό για την καλύτερη κατανόηση της κλίμακας Blues και τη χρήση της στη Διατονική Φυσαρμόνικα, που ως γνωστόν στην κλίμακα αυτή παράγει τον γνωστό “Bluesy sound”.  Δείτε το τότε σχετικό άρθρο μου εδώ.

Λοιπόν, σ’όλα αυτά τα συγγράμματα, συνάντησα τη λέξη «Πεντατονική».

Τελευταία, ασχολούμενος με τα Ηπειρώτικά Μοιρολόγια με κλαρίνο αλλά και με τη διεξοδική μελέτη με κλαρίνο πολλών «δρόμων», διαπίστωσα στους «δρόμους» ,πως εκτός από το «τριημιτόνιο = Αυξημένη 2α», η λέξη «Πεντατονική» είναι λανθασμένη, έστω κι αν κάποιος προσπαθήσει να αποδώσει στα ελληνικά τη λέξη «τόνος» σαν «Φθόγγος».

Πιστεύω ότι είναι λανθασμένη και το δικαιολογώ ως εξής:

O ξενόγλωσσος αντίστοιχος όρος είναι «PENTATONIC SCALE» που είναι σωστός αφού η ξένη βιβλιογραφία χρησιμοποιεί τον όρο «tone» με την έννοια «φθόγγος» και ΌΧΙ με την έννοια διαστήματος βαθμίδων κλίμακας, όπως η ελληνική ορολογία και άρα σωστά αναφέρεται ως «Pentatonic» = Πέντε Φθόγγοι.

Στα ελληνικά όμως χρησιμοποιούμε τους όρους:

«Τόνος», «ημιτόνιο», «τριημιτόνιο», «τρίτονο» για να δείξουμε τα διαστήματα στις βαθμίδες μιας μουσικής κλίμακας ή μουσικού δρόμου.

«Whole step», «Half step», «A2 = Augmented 2nd ».

Ενώ χρησιμοποιεί τον όρο «tritone» = «Τρίτονο» = 3 τόνοι ο ένας δίπλα στον άλλο

Δείτε λεπτομέρειες για το τρημητόνιο και το τρίτονο στο σχετικό άρθρο μου ΕΔΩ

https://www.musicheaven.gr/html/modules.php?name=News&file=article&id=4839

Έτσι λοιπόν η «ΠΕΝΤΑΤΟΝΙΚΗ» ΔΕΝ έχει 5 τόνους αλλά 5 φθόγγους

Αν είχε 5 «τόνους» τότε, πχ, η Aminor pentatonic ΔΕΝ θα γραφόταν ως:

 A – C – D – E – G – A που στην ανάγνωση σημαίνει:

 A2  W   W  A2   W   Δηλαδή: A2 – Τόνος – Τόνος – Α2 - Τόνος

Μοιρολόγια

Ο λαός μας τραγουδάει για τη ζωή, για τις χαρές και τις λύπες, τις αγωνίες και τις επιθυμίες του. Τραγουδάει όμως και για τον θάνατο, για τον χωρισμό αγαπημένων προσώπων, είτε για Ουρανούς είτε για ξένους τόπους. Τέτοια μοιρολόγια υπάρχουν σ’ όλους τους «Δρόμους» και φυσικά και στην Πεντάφθογγη Κλίμακα.

Τα μοιρολόγια μπορεί να είναι:

Πολυφωνικά ή μονοφωνικά με ή χωρίς συνοδεία οργάνων.

Είναι ελεύθερου ρυθμικού τύπου (συνήθως με κλαρίνο, βιολί, λαούτο ή και χάλκινα / τρομπέτα…).

Όταν παίζεις Pentatonic, ακούγοντας προσεκτικά, διαπιστώνεις ότι ο ήχος ακούγεται σαν τον "Bluezy sound" των Blues. Αυτό συμβαίνει επειδή η κλίμακα Blues είναι ακριβώς η ίδια, προσθέτοντας απλώς μια νότα - τη λεγόμενη Μπλε νότα.

Πχ στην Am Pentatonic, αυτή η Μπλε νότα είναι η D#.

Η πεντάφθογγη κλίμακα παρουσιάζεται σε πολλούς πολιτισμούς (πατροπαράδοτη Ελληνική Ηπειρώτικη, Ασιατική, Γιαπωνέζικη, Αμερικάνικη Αφρικανικής προέλευσης…) αλλά και στη μοντέρνα Δυτική Μουσική είναι το κύριο συστατικό της Rock μουσικής αλλά και κάθε άλλου στυλ μουσικής (Jazz , Blues, country music) και θεωρείται η κλίμακα του αυτοσχεδιασμού.

Τεχνικά μιλώντας, πεντάφθογγη είναι οποιαδήποτε κλίμακα που αποτελείται από 5 φθόγγους, αρχίζοντας από οποιαδήποτε νότα του μουσικού αλφάβητου.

Όμως μαθαίνοντας ΜΟΝΟ ΔΥΟ διαφορετικές πεντάφθογγες κλίμακες καλύπτουμε το 99,9% όλων των περιπτώσεων.

Αυτές οι δύο αναφέρονται σαν:

• Πεντάφθογγη Ματζόρε Κλίμακα (MAJOR PENTATONIC) και
• Πεντάφθογγη Μινόρε Κλίμακα (MINOR PENTATONIC)

Αν μάθεις τη μία ξέρεις και την άλλη διότι η μόνη διαφορά είναι η τονική.

Εδώ με το κλαρίνο μου, στο παρακάτω συνημμένο βίντεο παίζω πεντάφθογγες μινόρε.

Οι πεντάφθογγες ματζόρε, όπως και οι μινόρε δεν έχουν ημιτόνια (anhemitonic) αλλά παράγονται, αρχίζοντας από οποιαδήποτε νότα με τη σειρά: ΤΟΝΟΣ - ΤΟΝΟΣ - Αυξημένη 2α - ΤΟΝΟΣ - Αυξημένη 2α.

Πρακτική εξάσκηση όμως προτείνω να γίνεται στους παρακάτω 5 δρόμους της πεντάφθογγης - καθώς και οι 5 έχουν τις ίδιες νότες.

Αυτό σημαίνει ότι οι φθόγγοι κάθε μιας αυτών των κλιμάκων μπορούν να παιχθούν με οποιαδήποτε σειρά χωρίς να υπάρχει παραφωνία.

1.      DE   GA   C,

2.      E   GA   CD,

3.      GA   CD  E,

4.      A    CD  E    G,

5.      CD  E    GA.

Σε ένα πληκτρολόγιο πιάνου υπάρχει η δυνατότητα παιξίματος της πεντάφθογγης χρησιμοποιώντας ΜΟΝΟ τα μαύρα πλήκτρα (Ξεκινήστε από το F# για ματζόρε πεντάφθογγη ή από το D# για την μινόρε πεντάφθογγη).

Δείτε και το βίντεο μου με μοιρολόγια Ηπείρου στην Πεντάφθογγη

https://www.youtube.com/watch?v=oXtAfFx34as