Τα χαμόγελα του πολέμου

Ταξίδεψε ώρες πολλές μες την έρημο για να σωθεί απ’ τις ριπές. Είχε πια νυχτώσει και ο ήλιος που στέγνωνε τα δάκρυά του είχε προ πολλού αποστρέψει το πρόσωπό του απ’ τον τόπο του εγκλήματος. Οι παλάμες του ήταν υγρές από ιδρώτα κι αίμα. Πίσω του έπεφταν βόμβες που σκόρπιζαν τον όλεθρο. Οι κραυγές χάνονταν στο βάθος. Δεν κοίταγε όμως κατά κει… Το μόνο που τον ένοιαζε ήταν να τρέξει όσο μπορούσε για να γλιτώσει απ’ την μανιασμένη κόλαση. Κι έτσι όπως άκουγε τους κρότους της καταστροφής θαρρούσε πως ήταν κεραυνοί που είχαν στήσει μεγάλο πανηγύρι πάνω απ’ την πόλη του.
Μετά από πολλή ώρα στάθηκε να ξαποστάσει γιατί δεν άντεχε άλλο.

Λίγα μέτρα πιο πέρα, σε αναπαυτικούς δερμάτινοι καναπέδες περιτριγυρισμένους από αστραφτερά τραπεζάκια, ποτά και τηλεκοντρόλ είχαμε αράξει με την παρέα. Γελούσαμε, προβληματιζόμασταν και φυσικά καταριόμασταν τον φονιά. Μετά σωπαίναμε για λίγο, κουνούσαμε το κεφάλι απογοητευμένοι για την πορεία της ανθρωπότητας και ξαναρχίζαμε την κουβέντα. Συζητήσαμε ένα πλήθος από θέματα, πάντα με στόμφο, επιδεικνύοντας τις ρητορικές μας ικανότητες. Άλλοτε για θέματα χαρούμενα άλλοτε για λυπητερά. Οι λέξεις γλιστρούσαν πάνω στις επιδερμίδες μας και μετά από λίγο εξατμίζονταν.
Τον προβληματισμό και τις κουβέντες μας ακολούθησε ο ερχομός των μεζέδων που είχαμε παραγγείλει. Όλες οι συζητήσεις ξεχάστηκαν! Πέσαμε με μανία στα πιάτα και λάμψανε τα πρόσωπά μας. Για λίγη ώρα επικράτησε σιωπή. Μέχρι που δεν άντεξε κάποιος απ’ την παρέα και άρχισε να λέει διθυράμβους για την νοστιμιά του φαγητού.
Στη συνέχεια αράξαμε μπροστά στην τηλεόραση.
Μάθαμε ποιο χρώμα μαλλιών είναι της μόδας φέτος, ποια ρούχα θα φορεθούν και τι είχε προβλέψει το ζώδιό μας για την επόμενη μέρα.

Στο μεταξύ ο αποκαρδιωμένος νέος που είχε σταθεί λίγο πιο πέρα μάζευε τις δυνάμεις του για να συνεχίσει το ταξίδι της σωτηρίας. Χωρίς προορισμό, χωρίς πολλές σκέψεις. Μοναδική του συντροφιά οι θολές ανθρώπινες κραυγές που αντηχούσαν μες την ψυχή του. Η δίψα του για ζωή δεν τον άφηνε να σκεφτεί τη μάνα του και τ’ αδέρφια του που πέθαναν το πρώτο κιόλας βράδυ. Μια τέτοια θύμηση θα έπνιγε την καρδιά του και θα τον σκότωνε ολότελα. Μονάχα κοιτούσε μπροστά, και βάδιζε ασθμαίνοντας. Ένα βήμα ακόμα, μια ανάσα…

Πάνω που είχαμε βουλιάξει στους δερμάτινοι καναπέδες και ξαναρχίζαμε την κουβέντα ακούσαμε τα βήματα του νέου πάνω στην άμμο που συνοδεύονταν ρυθμικά από την πληγωμένη ανάσα του. Τέτοιον ήχο δεν είχαμε ξανακούσει ποτέ. Ένα παραπονεμένο λαχάνιασμα που μπλεκόταν με πικραμένους λυγμούς και θέληση για ζωή.
Όταν τον αντικρίσαμε τρομοκρατηθήκαμε. Πώς βρέθηκε αυτός εδώ;
Ποτάμια οι λέξεις είχαν ξεχυθεί απ’ τις επιπόλαιες γλώσσες μας: Κατάρες και οργισμένες αναλύσεις για την νέα δικτατορία, την αμερικανοκρατία, τα αθώα θύματα.
Μα όλα αυτά έμοιαζαν τόσο μακρινά που η παρουσία του νέου στο κατώφλι του σπιτιού μας ήταν εντελώς απρόσμενη.
Μόλις αντίκρισε το σαλόνι μας ο ταλαιπωρημένος νέος κατάφερε να του ξεφύγει ένα χαμόγελο αμήχανο -μάλλον νόμισε προς στιγμήν πως βρέθηκε στον παράδεισο-. Φαινόταν ότι είχε μέρες πολλές να γελάσει και είχε ξεχάσει πώς ακριβώς γινόταν. Η όψη του μαρτυρούσε ότι είχε γνωρίσει την κόλαση. Διψούσε, του φέραμε να πιει. Και σαν να το ‘χε η ψυχή του ανάγκη, έλυσε τη γλώσσα του κι άρχισε να μας μιλάει συλλαβιστά ανάμεσα σε λυγμούς:
«Μη με ρωτάτε πώς μου μοιάζουνε τα νιάτα.
Καρτερούσα απ’ τη ζωή μελωδίες που θα μοιάζανε μ’ αστέρια…
Μα το φως που έταξε σε μένα ο ήλιος, μού το κλέβουν κάθε μέρα, κάθε ώρα…
Κι έχω πάψει πια… έχω πάψει να φοβάμαι το θάνατο.»

Τα λόγια του νέου μας χτύπησαν σαν σφαίρα στην καρδιά. Γιατί πριν από λίγο είχαμε πιάσει μια σχετική φιλοσοφική συζήτηση. Μιλούσαμε για τον φόβο του θανάτου και πώς κατανικιέται. Άλλος έλεγε με τη θρησκεία, άλλος με την φιλοσοφία, άλλος έλεγε ότι δε νικιέται. Ποτέ μου δεν είχα φανταστεί όμως μια τέτοιαν απάντηση, ένα τόσο ηχηρό χαστούκι στην αλαζονεία μας. Η ζωή του νέου ήταν τόσο πικρή και πλούσια από δυστυχίες που είχε πάψει να την αγαπά. Ας μη μας καταραστεί ποτέ η τύχη μας και πάψουμε να φοβόμαστε τον θάνατο, σκέφτηκα.
Ο νέος είχε πια λυγίσει… η ανάσα του βάραινε και δεν έβγαζε πια φωνή. Η καρδιά του δεν μπορούσε να βαστάξει άλλο την κούραση και την στενοχώρια. Τον κράτησα με τα ίδια μου τα χέρια που έτρεμαν απ’ τη συγκίνηση. Κι έτσι, σαν τον αθλητή που κόβει το νήμα στον στίβο μετά από έναν μεγάλο αγώνα ο νέος ξεψύχησε…
Για αρκετή ώρα δε μιλούσε κανείς.
Μόλις μαζέψαμε τις δυνάμεις και τα δάκρυά μας, τον θάψαμε έξω σε έναν μικρό τάφο που φτιάξαμε πρόχειρα. Σταθήκαμε ώρα πολλή πάνω απ’ τον μικρό του λάκκο, αφήσαμε από ένα λουλούδι και τον αποχαιρετήσαμε για πάντα... Ύστερα μπήκαμε μέσα στο σπίτι σκυθρωποί κι αμίλητοι και πέσαμε σε βαθιά περισυλλογή.

«Πόσο ανόητοι είμαστε τελικά», σκεφτόμουν…
Παραπονούμαστε και στενοχωριόμαστε για καθετί το ασήμαντο, βρίσκουμε αφορμές να μαλώνουμε, εκνευριζόμαστε και χαλάμε τις καρδιές μας για το παραμικρό. Κι αυτός ο νέος όλα αυτά που ζούμε τα θεώρησε παράδεισο…
«Πόσο ανόητοι είμαστε!»
Η τελευταία μου σκέψη ήταν τόσο έντονη που άθελά μου την φώναξα. Μα σαν με άκουσαν οι φίλοι, δεν ενοχλήθηκαν παρά έγνεψαν καταφατικά σαν να σκέφτονταν κι εκείνοι ακριβώς τα ίδια λόγια. Και μείναμε έτσι ακίνητοι όλη τη νύχτα, ακούγοντας πένθιμες μελωδίες μες την πληγωμένη ψυχή μας.


--------------------------------------------------------------------------


Πέρασαν πολλά χρόνια από εκείνη την ματωμένη νύχτα.
Η παρέα είχε σκορπίσει κι ο καθένας είχε τραβήξει τον δικό του δρόμο. Μα πάντα μέσα μου ήθελα να μάθω τι απέγιναν, τι μονοπάτι είχε χαράξει ο καθένας μετά από αυτήν την εμπειρία που τόσο μας έδεσε.
Βάλθηκα λοιπόν ένα πρωινό να τους ψάξω και να δω πώς τα πάνε με τις ζωές τους.
Μα καθέναν που συναντούσα, τόσο το μετάνιωνα γιατί οι πιο πολλοί απ’ τους παλιούς μου φίλους είχαν τραβήξει τελείως διαφορετικές πορείες από αυτές που φανταζόμουν. Ο πρώτος που προσπάθησα να βρω είχε γίνει μοναχός. Μου ‘παν οι δικοί του πως έφυγε μες τη νύχτα απ’ το σπίτι του για να κλειστεί σε μοναστήρι και από τότε δεν τον ξανάδε κανείς. Ένας άλλος γινόταν τύφλα στο μεθύσι κάθε βράδυ και μου ‘παν ότι συχνά μες την μέθη του παραμιλούσε και έλεγε παράξενες ιστορίες για κάποιον πληγωμένο που έσωσε πριν πολλά χρόνια… Ένας άλλος ζούσε μόνιμα μες το σπίτι του, δεν αντάμωνε ποτέ κανέναν και προτιμούσε το σκοτάδι. Είχαν γίνει όλοι τους κακότροποι και άγριοι λες και είχαν φορτωθεί στις πλάτες τους όλες τις αμαρτίες του κόσμου.
-Αλήθεια, συλλογιζόμουν, πώς μπορούμε να είμαστε ευτυχισμένοι όταν συμβαίνουν όλα αυτά στον κόσμο; Πώς μπορούμε να ζούμε με καθαρή καρδιά και να χαιρόμαστε τη ζωή ξέροντας ότι οι άλλοι δυστυχούν; Μήπως οι φίλοι μου είχαν δίκιο;

Εκείνη τη στιγμή πέρασε από δίπλα μου ένας μπόμπιρας -ήταν δεν ήταν οχτώ χρονών- που κουβαλούσε στην πλάτη μια πελώρια σχολική τσάντα. Καθώς έκανε να δέσει τα κουμπιά απ’ το παλτό του, πράγμα που τον δυσκόλευε πολύ, τα βιβλία του ξεχύθηκαν απ’ την μισάνοιχτη τσαντούλα του και σκορπίστηκαν στον δρόμο μαζί με χιλιάδες ξυλομπογιές και χρωματιστά χαρτιά. Ο μικρούλης που σοκαρίστηκε από αυτό το τραγικό γεγονός έβαλε τα κλάματα κι έστεκε απαρηγόρητος.
Αμέσως έτρεξα και μάζεψα τα σκόρπια τετράδια και τα χαρτιά και σύντομα τα είχα ξαναβάλει όλα μέσα στην τσάντα του. Εκείνος σκούπισε τα μάτια του, και μου ‘σκασε ένα φωτεινό χαμόγελο σαν να του είχα κάνει το σπουδαιότερο δώρο!
Το γέλιο του, καθαρό κι αληθινό, περιείχε μια αθωότητα τέτοια που μαρτυρούσε ότι ο μικρούλης δεν είχε γνωρίσει ποτέ την άσχημη πλευρά του κόσμου.
Πόσο γρήγορα στ’ αλήθεια η στενοχώρια του είχε μεταμορφωθεί σε χαμόγελο και χαρά… Και με την δική του χαρά έκρυψε την μελαγχολία μου, αραίωσε τα μαύρα σύννεφα μέσα μου και μου ‘δειξε πάλι τις πρώτες ηλιαχτίδες της ανατολής. Χωρίς να μου πει κουβέντα έτρεξε γρήγορα να προλάβει τους φίλους του που είχαν ήδη προχωρήσει αρκετά.


Και τότε το κατάλαβα: Δε νικιέται η θλίψη με θλίψη, ούτε ο θάνατος με θάνατο.
Οι παλιοί μου φίλοι είχαν κάνει το χειρότερο… Όχι μόνο δεν πάλεψαν για να αλλάξουν την κατάσταση, αλλά διαιώνιζαν την στενοχώρια εκείνου του νέου, εκείνου του ήρωα των νεανικών μας χρόνων, και ζούσαν για πάντα τον θάνατό του ξανά και ξανά. Δεν πάλεψαν για να σταματήσουν τους άδικους θανάτους, παρά πίστεψαν ότι η ίδια η ζωή είναι άσχημη και επώδυνη.
Μα η αλήθεια είναι ότι δεν έχουμε δικαίωμα να θλιβόμαστε όταν ήδη υπάρχει τέτοια θλίψη στον κόσμο. Δεν γίνεται να αρνούμαστε το φως του ήλιου που μας δίνεται απλόχερα όταν άλλοι ζουν μες το σκοτάδι του πολέμου.
Γιατί, όπως μου έδειξε ο μικρούλης φίλος μου, είναι τελικά τόσο εύκολο να προσφέρουμε ευτυχία και χαρά στους συνανθρώπους μας που κάτι τέτοιες στιγμές η νίκη της χαράς ενάντια στην θλίψη μοιάζει σίγουρη. Και ίσως, κάποτε, η ευτυχία εξαπλωθεί και σε εκείνα τα πικραμένα μέρη απ’ όπου ξεκίνησε ο νέος…



Και όπως ο φοίνικας το μυθικό πουλί ξαναγεννιέται μέσα απ’ τις στάχτες του,
έτσι μέσα απ’ τον πόλεμο θα αναστηθεί το χαμόγελο.