Ο Σάββας Σιάτρας στο MusicHeaven

«Μήπως είναι... αντεθνικό;»

Μέχρι την περυσινή σεζόν διδάσκατε παραδοσιακό τραγούδι και στο Μουσείο Λαϊκών Οργάνων... Θεωρείτε πως, γενικότερα η πολιτεία στηρίζει επαρκώς το παραδοσιακό τραγούδι και τι θα προτείνατε εσείς;
«Σε όλα αυτά που υποτίθεται πως κάνει ως ενέργειες το υπουργείο Πολιτισμού και η πολιτεία, είχα πει από χρόνια πως είναι απαραίτητο να συμπεριληφθούν όχι απλώς μουσικά Γυμνάσια, αλλά Ακαδημίες. Έχουμε Εθνική Λυρική Σκηνή, Εθνικό Θέατρο, Εθνική... μπάσκετ, ποδοσφαίρου και στίβου –βεβαίως- αλλά δεν έχουμε Εθνικό φορέα για το τραγούδι, που ενώ είναι εθνικό, πέρα για πέρα, δεν το ‘χουμε εθνικό! Να υποθέσω πως το ‘χουμε... αντεθνικό; Μας πειράζει, δηλαδή; Πώς δίνουμε για άλλες πολιτιστικές εκδηλώσεις πακτωλό χρημάτων; Μου ‘χε πει κάποτε ο Ζαμπέτας... «Τι λες, μωρέ παιδάκι μου, ντορβά ολόκληρο παίρνουνε!» Και δεν δίνουμε για το ομορφότερο και πολυτιμότερο έχει να επιδείξει ο θυμόσοφος λαός μας, το δημοτικό τραγούδι!

Ποιο άλλο κράτος έχει αυτόν τον πλούτο; Άλλο τραγούδι στην Ήπειρο, άλλο στη Θεσσαλία, στη Θράκη, τη Μακεδονία, τα Νησιά, στην Κρήτη, στο Μοριά, στη Ρούμελη, στη Μικρασία, τα Πολίτικα, τα Κυπριώτικα, τα πολυφωνικά της Βορείου Ηπείρου...

Και ακόμη πιο συγκεκριμένα, στην Ήπειρο... Αλλιώς χορεύουν και τραγουδάνε στα καμποχώρια και διαφορετικά η αστική τάξη της πόλης των Ιωαννίνων. Αλλιώς στο Ζαγόρι κι αλλιώς στην Κόνιτσα, στο Πωγώνι, στη Δωδώνη. Όπως λέει μια τοπική παροιμία «στο Ζαγόρι χορεύουν και στο Πωγώνι γλεντάνε»... Στα πανηγύρια στο Ζαγόρι ακολουθούν το ίδιο βήμα ο πρώτος με τον τελευταίο κι ας είναι εκατό στο χορό! Ενώ στο Πωγώνι λένε «χαρά στον πρώτο κι αλίμονο στον τελευταίο», γιατί εκεί ο πρώτος του χορού θέλει τα τσαλίμια και τις γαλιφιές του κάθε μουσικού και αντίστοιχα ο κάθε μουσικός μπορεί να έχει υπόψη του τι καημό κουβαλάει αυτός που χορεύει... Και θα του τραγουδήσουμε κι από κοντά και θα κλάψει –όχι στα «χαμένα»- αλλά γιατί το αισθάνεται! Αυτή είναι η αξία του δημοτικού τραγουδιού... Η άμεση επαφή του κόσμου με τα λαλούμενα...

Για τι να πούμε; Για τα πολυφωνικά της Βορείου Ηπείρου, για τα τραγούδια των χωριών της Θεσπρωτίας, για τον ορεινό όγκο της Μουργκάνας, τα χωριά της Παραμυθιάς, στο Μαργαρίτι, άλλα ακούσματα στην Πρέβεζα, άλλα στο πεδινό της Άρτας, άλλα τα ορεινά... Στο Μέτσοβο, στα Τζουμέρκα. Αυτό δείχνει πως αυτό ο τόπος για να βγάλει τόσα πολλά είδη μουσικής είχε κάποια δύναμη στην ψυχή του. Έτσι και η ποικιλία στις παραδοσιακές φορεσιές. Στο Μέτσοβο, λόγω ιδιοσυγκρασίας θέλουν να ακούν τον συγκαθιστό, περήφανο, χορό... Πιο κάτω, όμως, πρώτα θέλουν το μοιρολόι. Είτε σε χαρά, είτε σε οποιαδήποτε κοινωνική εκδήλωση. Αν δεν πούμε ένα μοιρολόι, το γλέντι δεν ξεκινάει!...»


Μας το εξηγείτε αυτό κύριε Σιάτρα; Γιατί ξεκινούν τα γλέντια με το μοιρολόι;
«Όταν κάνουμε τη χαρά, δεν γλεντάμε με σιωπή μονάχα. Είμαστε στην επίγεια ζωή, αλλά καλούμε κι αυτούς οι οποίοι «φύγανε» ή είναι αλλού στην ξενιτιά, αλλά ειδικά αυτούς που είναι στον Κάτω Κόσμο τους καλούμε να λάβουν κι αυτοί μέρος στη μεγαλύτερη κι ιερότερη στιγμή της ζωής, στον γάμο... Κι όταν πηγαίνουν τα όργανα, κάθονται στην ανάλογη θέση κι αμέσως παίζουμε το μοιρολόι... Στη «Μαργιόλα», ας πούμε, καλεί ο ζωντανός τον νεκρό και μιλάνε, που αυτό λογικά δεν είναι δυνατόν να συμβεί... Στο δημοτικό τραγούδι, όμως, συμβαίνει!

Ένα τέτοιο είδους διαλογικό τραγούδι θυμίζει, βέβαια, τραγωδία, αλλά είναι τόσο ωραίο και παραστατικό... Το ηπειρώτικο μοιρολόι κυλάει εδώ και αιώνες... Σε όποια εκδήλωση κοινωνική, αν δεν αρχίζουμε και δεν τελειώσουμε με ηπειρώτικο μοιρολόι, δεν γίνεται!

Δυστυχώς, η Πολιτεία δεν μεριμνά και δεν φροντίζει όσο θα έπρεπε το δημοτικό τραγούδι»


Τι θα έπρεπε να γίνει επιπλέον;
«Λέμε για το Μέγαρο Μουσικής... όπου εκεί φιλοξενούνται όλα τα είδη μουσικής, εκτός απ’ τη δημοτική! Γιατί δεν τη βάζεις αυτή τη μουσική στο πρόγραμμα του Μεγάρου; Καλή και Καμεράτα, βεβαίως, αλλά... Ντρέπεσαι να πεις ότι η παράδοσή μας είναι η φουστανέλα, που εκφράζει τον στεριανό κόσμο και τόπο της πατρίδας μας ή η βράκα που έχουν τα νησιά; Ε, αν συμβαίνει αυτό, ας μην μιλάς ελληνικά, να μιλάς ξένα! Αν δεν σε εκφράζει αυτό το είδος μουσικής...

Μήπως δεν πουλάει το δημοτικό τραγούδι; Ποιος το λέει αυτό; Εμείς, δηλαδή, τι δουλειά κάνουμε; Εσύ πού απευθύνεσαι; Ας δοκιμάσουμε αν πουλάει ή αν το αγαπάει ο κόσμος το δημοτικό τραγούδι...! Όχι, μόνο πουλάει και το αγαπάνε, αλλά αυτό συμβαίνει και σε μεγάλο ποσοστό!

Δυστυχώς, ούτε μερίμνησε, ούτε φροντίζει η εκάστοτε πολιτεία... Χρειαζόμαστε όχι μεμονωμένες ενέργειες, αλλά βάσεις. Αν τραγούδησε ο Σιάτρας μία φορά, δεν λέει τίποτε!

Οι σημερινοί νέοι δεν ζουν με τα ήθη και τα έθιμα της ελληνικής υπαίθρου, αλλά σε ένα άλλο αστικό περιβάλλον. Αυτό σημαίνει άλλες συνήθειες, ότι χρησιμοποιούν άλλου είδους φράσεις όπως «δικέ μου, κολλητέ, μου την έπεσε κ.λ.π.», αλλά δεν είναι αυτή η ελληνική γλώσσα! Η δική μας είναι η μητέρα των γλωσσών... Πώς γίνεται οι νέοι μας να χρησιμοποιούν μόνο… 300 λέξεις;

Πιστεύω, πάντως, πως τελικά κάποιος θα βρεθεί και θα φροντίσει αυτό το είδος της Ιστορίας μας. Γιατί, είναι κρίμα να χαθεί αυτός ο πλούτος... Πρέπει να διαφυλάξουμε τα δημοτικά τραγούδια σαν κόρη οφθαλμού. Σαν λαός και σαν έθνος.

Έπρεπε να είχαν γίνει όχι απλώς Μουσικά Γυμνάσια, αλλά Ακαδημίες. Να διδάσκεται κι ο χορός και το τραγούδι και η μουσική, τα ήθη, τα έθιμα, οι παραδόσεις και όλα αυτά συνεχώς να προβάλλονται από τα Μ.Μ.Ε. Όχι, μόνο από τα κρατικά Μέσα...»