Ο Γιώργος Νταλάρας στο έργο «Καβάφης» στη Βιέννη

Σε καιρούς που εξαπλώνεται ένα ισοπεδωτικό κύμα ακουστικής μονοτονίας που υποβιβάζει τον άνθρωπο σ’ ένα ιδιότυπο πρωτογονισμό θίγοντας προσβλητικά ψυχή και αισθήσεις, η νοσταλγία για βάθος, γνώση και διαίσθηση αποκτά ιδιαίτερη σημασία.

Ο Γιώργος Νταλάρας, ο σημαντικότερος μουσικός πρεσβευτής και ερμηνευτής της Ελλάδας, αποδέχτηκε την πρόταση του συνθέτη Αλέξανδρου Καρόζα και ερμηνεύει το έργο «Καβάφης» με την Ορχήστρα «Wiener KammerOrchester» και τη Χορωδία «Wiener Singakademie» στο Konzerthaus της Βιέννης σε παγκόσμια πρώτη πρεμιέρα στις 26 Νοεμβρίου.

Ο Γιώργος Νταλάρας γράφει για αυτή τη συνάντηση:

Δυσκολεύομαι πολύ ψάχνοντας να πω λίγα λόγια για αυτήν την παρουσίαση του μουσικού έργου του Αλέξανδρου Καρόζα σε ποίηση Κ.Π. Καβάφη. Δεν είναι μόνο η γνώση και η πλήρης συνείδηση του ότι αναφέρομαι στον ακριβέστερο ποιητή του Ελληνικού λόγου, είναι και η βεβαιότητα την οποία μου καλλιέργησε στις λίγες συναντήσεις, που είχα την τιμή να έχω μαζί του, ο αξέχαστος Γ.Π. Σαββίδης, ότι, κάθε προσέγγιση του Καβάφη πρέπει να έχει σαν αρχή την αποφυγή κάθε υπερβολής και πανηγυρικής ρητορείας. Είναι κάτι εξάλλου, που στερεώθηκε στη συνείδησή μου ακούγοντας τις λιτές, χαμηλόφωνες, αλλά ασφαλείς και αποφασιστικές αναγνώσεις των ποιημάτων του ποιητή από τον ίδιο τον Γιώργο Σαββίδη.  Συνεπώς, ακόμα και αν είχα τη σπουδή, δε θα τολμούσα να αποπειραθώ κάποια φιλολογική επεξεργασία ή επαινετική κριτική, ούτε καν κοσμητικά επίθετα και ενθουσιώδεις κρίσεις για το έργο του Καβάφη. Μένω στον απεριόριστο θαυμασμό και κρατάω το καλλιτεχνικό υπόδειγμα εργασίας ενός καλλιτέχνη, που είχε τη γενναιοδωρία και τη συνείδηση να μοιράζει ακέραιο τον ποιητικό του λόγο σε μια λαϊκή έκδοση, χωρίς να  διαχωρίζει τους αποδέκτες σε μυημένους και μη. Και είναι αυτή η αφθαρσία του λόγου του, που βοηθάει στη ζωντανή μετάγγισή του, στις νέες γενιές, κάτι που ταπεινά νομίζω θα του έφτανε, θα του ήταν αρκετό, για να είναι πάντα γαλήνιος και δικαιωμένος. Γιατί αυτός ο άφθαρτος «ενσαρκωμένος λόγος», ώθησε δεκάδες νέους καλλιτέχνες και ανάμεσα σε αυτούς το φίλο και πραγματικά ταλαντούχο συνθέτη Αλέξανδρο Καρόζα, νεαρό ελληνόπουλο της Γερμανίας, παιδί της διασποράς, να καταπιαστεί 25 χρόνια πριν με το έργο του Καβάφη με περίσκεψη, προσήλωση θρησκευτική και τη δέουσα ανασφάλεια, γνωρίζοντας ότι έχει να κάνει με κάτι μοναδικό.

Από το 1985 μέχρι σήμερα, γράφει και ξαναγράφει, διαλύει και ξαναχτίζει το υλικό του, προσπαθώντας να δομήσει ένα κτίσμα, άλλοτε πιστεύοντας και άλλοτε αμφισβητώντας τις ικανότητές του, έχοντας βασικό κίνητρο και αντλώντας δύναμη από τον ίδιο τον ποιητή. Εγώ κριτικά, μπορώ να πω ότι μουσικά το αποτέλεσμα της προσπάθειας είναι πραγματικά άξιο. Αλλά νομίζω ότι και σε ένα άλλο επίπεδο, αυτή η διαδικασία δείχνει να τον αφορά και να τον κινητοποιεί δημιουργικά και  υπαρξιακά. Γιατί πιστεύω ότι ακόμα και ανεκτέλεστο αν έμενε το έργο του, μόνο το γεγονός ότι ασχολήθηκε και μυήθηκε όλα αυτά τα χρόνια στον Καβάφη, θα αποτελούσε από μόνο του για αυτόν σκοπό ζωής. Γιατί είναι από τους τυχερούς που μετά από τόσα χρόνια εργασίας, θα είχε κερδίσει την αυτογνωσία και την εξιλέωση απέναντι στον ποιητή που τον ενέπνευσε, αποτιμώντας με σωστή αριθμητική αυτό που δίδαξε ο ίδιος με το σπάνιο ένστικτό του.  Όπως το περιέγραψε στο ποίημα του το 1897, όμοιος θνητός σαν όλους μας, με καθαρή συνείδηση «ο οποίος δεν καταχώνιασε, μήτε εκπόρνευσε το τάλαντό του στην κοσμοπολίτικη έρημο της Αλεξάνδρειας, ή στη Βαλκανική σκόνη της Αθήνας, μα το έσπειρε στα πιο παραμελημένα χώματα του Ελληνισμού και το ανάστησε με όλα του τα δάκρυα και με όλο του το αίμα». (1)

Τη δύσκολη ζωή μου ασφαλή να κάνω

εγώ στην τράπεζα του μέλλοντος επάνω

πολύ ολίγα συναλλάγματα θα βγάλω…

Κεφάλαια μεγάλα αν έχω αμφιβάλω

κι’ άρχισα να φοβούμαι μη στην πρώτη κρίση

ξαφνικά τας πληρωμάς της σταματήσει.

Προσωπικά, αισθάνομαι διπλά τιμημένος που έχω την ευκαιρία να τραγουδήσω αυτόν τον λόγο, με αυτή την μουσική, με αυτούς τους σπουδαίους μουσικούς της Ορχήστρας Δωματίου της Βιέννης.  Ευχαριστώ για αυτό πολύ τον Αλέξανδρο.

Γιώργος Νταλάρας

Ο Bruno Ganz, ένας  από τους πιο σημαντικούς γερμανόφωνους ηθοποιούς,  θα απαγγείλει τα ποιήματα του Κωνσταντίνου Καβάφη.

Ο Αλέξανδρος Καρόζας λαμβάνει με ιδιαίτερη προσήλωση, θέση απέναντι σ’ αυτές τις επιθυμίες και ο Κωνσταντίνος Καβάφης του δίνει υπέροχα εφαλτήρια. Ο Καβάφης σε διαρκή αναζήτηση της ανθρώπινης υπόστασης ένοιωθε τις αντιφατικότητές της.  Ανέπτυξε ένα ιδιότυπο δοκιμιακό λόγο αναδεικνύοντας την παρακμή των αστικών αντιλήψεων περί ηθικής και το αμφίβολο του επικρατούντος τρόπου γραψίματος της ιστορίας.  Άφησε έτσι ανεξίτηλο στίγμα κριτικής αλλά και φως πορείας.  Λυπηρό, το ότι το επιβλητικό του έργο εκτιμήθηκε μόνο μετά το θάνατο του - πράγμα που υπογραμμίζει τη διαχρονική σημασία του έργου του.

Η Ορχήστρα Δωματίου της Βιέννης «Wiener KammerOrchester» ιδρύθηκε το 1946, έχει πραγματοποιήσει συναυλίες σε Ιαπωνία, Ταιβάν, Κορέα, ΗΠΑ, Νότια Αμερική και Ευρώπη όπου έχουν εμφανιστεί στις μεγαλύτερες πόλεις της Ευρώπης.  Έχει συνεργαστεί με  σπουδαίους μαέστρους όπως οι Sir Neville Marriner, Yehudi Menuhin, Adam Fischer, Heinz Holliger, Rudolf Barshai, κ.ά. και με τραγουδιστές και σολίστες όπως Kiri Te Kanawa, κ.ά.

Η Χορωδία της Μουσικής Ακαδημίας της Βιέννης «Wiener Singakademie» ιδρύθηκε το 1858 ως η πρώτη μεικτή χορωδία της Βιέννης.  Το 1882 ο νεαρός Johannes Brahms ήρθε στη Βιέννη και ανέλαβε τη διεύθυνση της χορωδίας και ακολούθησαν ο Gustav Mahler, Richard Strauss και Bruno Walter.

Ο Γιώργος Κουντούρης γεννήθηκε στην Κύπρο και έχει σπουδάσει στο Κρατικό Ωδείο της Αγίας Πετρούπολης.  Έχει συνεργαστεί με τη Συμφωνική του Ωδείου της Αγίας Πετρούπολης, τη Φιλαρμονική Δωματίου της Αγίας Πετρούπολης, τη Φιλαρμονική και τη Συμφωνική του UCLA (University of California, Los Angeles), τη Συμφωνική της Κύπρου, τη Φιλαρμονική της Σιβερίας, την Κρατική Φιλαρμονική της Αγίας Πετρούπολης, την Κρατική Ακαδημαϊκή της Αγίας Πετρούπολης, την Καμεράτα-Ορχήστρα Φίλων της Μουσικής και τη Φιλαρμονική του Πετραζαβόσκ.  Από τον Ιανουάριο του 2011 είναι ο Καλλιτεχνικός Διευθυντής του Κυπριακού Οργανισμού Όπερας.

Τόσο ο ποιητής όσο και ο συνθέτης καλύπτουν την οπτική γωνία του μετανάστη, ο οποίος ούτε απαρνείται, ούτε εκθειάζει την καταγωγή του. Μια τέτοια απόσταση επιτρέπει μεν στον Καρόζα να ερμηνεύσει τον Καβάφη με ύφος και στοιχεία του δυτικού κλασικισμού, ακολουθώντας όμως και αντλώντας διακριτικά από τις ρίζες της ελληνικής μουσικής παράδοσης.

Γεννημένος ο Καβάφης από Έλληνες γονείς στην Αλεξάνδρεια, ασκούσε τριάντα χρόνια ένα αστικό επάγγελμα. Εν τούτοις, το γράψιμο και ο λόγος ήταν πάντα το πάθος του. Για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα αυτό το ήξεραν μόνο λίγοι. Ο Καβάφης ασκούσε αυστηρότατη αυτοκριτική˙ χειροποίητα αντίγραφα των ποιημάτων του μοίραζε μόνο σ’ έναν στενό κύκλο φίλων του. Σήμερα είναι πασίγνωστο: Ο Καβάφης άνοιξε τους δρόμους της σύγχρονης ελληνικής ποίησης.

Ο Καρόζας μελοποίησε ποιήματα του Καβάφη όπου ξεχωρίζουν φιλοσοφικές, ιστορικές και ερωτικές αναφορές.  Και όλα αυτά με έναν τρόπο που περικλείει μουσικά την ποικιλόχρωμη κουλτούρα του Ελληνισμού και βασίζεται σε αυθεντικές ρίζες κλασσικής ελληνικής και ευρύτερα μεσογειακής μουσικής παράδοσης.

Στο δημιούργημα του «Καβάφης» ο Αλέξανδρος Καρόζας μας συνεπαίρνει σ’ ένα μοναδικό λυρικό ταξίδι με συντρόφους την αίσθηση του φιλοσοφικού στίχου και της μουσικής παράδοσης.  Ο Μίκης Θεοδωράκης αναφερόμενος στο έργο αυτό, τον Απρίλιο του 2010, δήλωσε:  «Η σύνθεση της ποίησης του Κωνσταντίνου Καβάφη από τον Αλέξανδρο Καρόζα είναι ένα ευφυέστατο μουσικό κατόρθωμα».

Ο τύπος στη Γερμανία και την Αυστρία έχει υποδεχτεί με πολύ μεγάλο ενδιαφέρον αυτή την παράσταση.