Κλαρινοφλογέρα ή αλλιώς Chalumeau | Διαφορές με το Xaphoon

Κλαρινοφλογέρα η αλλιώς Σαλιμό.
(chalumeau στα γαλλικά, ετυμολογούμενο από την ελληνική λέξη "κάλαμος").

Ιστορικά στοιχεία

Πρωτοπαρουσιάστηκε στην Ευρώπη στα τέλη του 17ου αιώνα και ως τα 1700 είχε πλέον καθιερωθεί ως μουσικό όργανο. Στην περίοδο ακμής του γράφτηκαν αρκετά έργα (συνήθως ντουέτα-τρίο) αποκλειστικά για αυτό. Πρόκειται για τον πρόδρομο του μπαρόκ κλαρίνου από το οποίο και εκτοπίζεται πλήρως μετά τα 1800.

Τι είδους όργανο είναι;

Πρόκειται για όργανο μονής γλωττίδας("καλάμι" στην αργκό των μουσικών) που ανήκει στην κατηγορία των ξύλινων πνευστών. Ο ήχος του σαλιμό προέρχεται από την παλλόμενη γλωττίδα που βρίσκεται τοποθετημένη στο επιστόμιο στην κορυφή του οργάνου. Η γλωττίδα στερεώνεται με τη βοήθεια του μεταλλικού σφιγκτήρα.

Η χροιά του οργάνου εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό τόσο από την ικανότητα του οργανοπαίκτη, όσο και από την ποιότητα και το υλικό κατασκευής του οργάνου. Το πάχος του καλαμιού που χρησιμοποιείται επηρεάζει και αυτό τη χροιά, αλλά κυρίως την ευκολία παιξίματος. Το συνιστώμενο πάχος καλαμιού για σαλιμό είναι 2(Medium Soft=2). Ένας σημαντικός λόγος που το ιστορικό σαλιμό εκτοπίστηκε από το κλαρίνο είναι ότι απέδιδε μόνο μια χρωματική οκτάβα+την πρώτη νότα της δεύτερης οκτάβας. Κάποιοι κατασκευαστές όμως σήμερα έχουν καταφέρει να προσθέσουν και παραπάνω νότες.

Το όργανο σήμερα

Πολλοί σύγχρονοι κατασκευαστές φτιάχνουν βελτιωμένα όργανα τα οποία εκτός από πιο γεμάτο ήχο αποδίδουν και περισσότερες οκτάβες. Αυτό επιτυγχάνεται είτε με την προσθήκη δύο ή τριών κλειδιών, είτε με τη δημιουργία περισσότερων οπών(οκτώ αντί επτά) στο επάνω μέρος (Tupian ή SansLuthier fingering).

Στην πρώτη περίπτωση το μειονέκτημα είναι κυρίως το αρκετά μεγάλο κόστος καθώς και ότι χάνεται η απλότητα του οργάνου. Η δεύτερη περίπτωση είναι αρκετά ενδιαφέρουσα και από προσωπική εμπειρία μπορώ να πω πολύ ικανοποιητική. Το όργανο είναι ευκολόπαιχτο και δίνει δυο σχεδόν πλήρεις οκτάβες, με δακτυλοθεσία παραπλήσια φλογέρας german fingering(βλ. Πίνακα).

Άλλοι κατασκευαστές τροποποιώντας τη διάταξη και τη διάμετρο των οπών δίνουν δυόμιση οκτάβες. Η δακτυλοθεσία όμως εκτός αλλάζει αισθητά σε σχέση με τη φλογέρα και έχει κάποιες ιδιαιτερότητες(βλ. πιο κάτω διάγραμμα)

Μεγέθη

Όσο μεγαλύτερο το μήκος του σωλήνα, τόσο πιο βαθύς ο ήχος του αλλά παράλληλα μειώνεται και ο αριθμός των ημιτονίων που μπορούν να αποδοθούν. Το πιο σύνηθες μέγεθος σήμερα είναι το σοπράνο. Έχει το μήκος μιας φλογέρας σοπράνο και κάπως μεγαλύτερο πάχος. Ο ήχος παραμένει αισθητά βαθύς παρά το μικρό μέγεθός του οργάνου.

Το σαλιμό επανεμφανίζεται στις μέρες μας ως επάξιος ανταγωνιστής της φλογέρας. Το μικρό μέγεθος του, η απλότητα του και κυρίως ο ευχάριστος και ζεστός ήχος του το καθιστούν ιδανικό για έναν ερασιτέχνη μουσικό και όχι μόνο. Τονίζω πάλι πως η ποιότητα του ήχου εξαρτάται εκτός των άλλων και από την ποιότητα κατασκευής.

Ως ένα βαθμό θυμίζει ήχο κλαρίνου(εξακολουθεί να διαφέρει, ο κοντός σωλήνας του είναι κυλινδρικός και δεν έχει την κωνικότητα του κλαρίνου) ενώ ως προς το μέγεθος, την απλότητα και την τεχνική μοιάζει με τη φλογέρα. Ο δακτυλισμός μπορεί να είναι είτε baroque είτε german fingering. Εναλλακτικές εμπορικές ονομασίες του οργάνου μπορεί να είναι οι εξής: clariphone, clarineau(το κλαρίνο λέγεται clarinet), pocket clarinet, pocket chalumeau, saxonette κλπ.

Προσοχή: τα περισσότερα σύγχρονα σαλιμό δέχονται καλάμι και αποσπώμενο επιστόμιο ενός συνηθισμένου κλαρίνου(συνήθως Βb) και διαφέρουν σημαντικά από τα πνευστά τύπου "pocket saxophone".

Ήχος σαλιμό-1

Ήχος σαλιμό-2

Xaphoon(ζαφούν) και πνευστά τύπου "Pocket sax"

Αποτελούν πρόσφατη εφεύρεση. Το πιο γνωστό και αξιόπιστο όργανο αυτού του είδους είναι το Xaphoon. Ο δημιουργός του έχει κατοχυρώσει την πατέντα και το όνομα. Εκτός από τα φθηνότερα πλαστικά μοντέλα(Xaphοon standard) υπάρχει και μοντέλο από μπαμπού(Maui Xaphoon που είναι ιστορικά το πρώτο όργανο αυτού του είδους και πρωτοδημιουργήθηκε τη δεκαετία του 1970) καθώς και από ξύλο(Xaphoon de Catalunya, αρκετά ακριβότερο).

Το Xaphoon έχει οκτώ επάνω τρύπες, οι οποίες έχουν αρκετά αραιή διάταξη. Η κάτω τρύπα θα είναι πάντα είτε ανοιχτή είτε κλείστή και ποτέ μισόκλειστη. Ο δακτυλισμός συνεπώς είναι εντελώς διαφορετικός από αυτόν του σαλιμό και της φλογέρας. Δίνει δυο πλήρεις χρωματικές οκτάβες(βλ. πίνακα).

Εκτός από το κλασσικό Xaphoon υπάρχουν και αρκετές (πλαστικές πάντα) κινέζικες απομιμήσεις, συνήθως με το όνομα Pocket Sax. Έχουν συνήθως κάποιες μικροδιαφορές στο σχήμα του επιστομίου, γεγονός που διαφοροποιεί κάπως και τον ήχο(σε σχέση με το Xaphoon). Διατίθενται σε χαμηλότερες τιμές με άγνωστη όμως ποιότητα ήχου και κατασκεύης. Υπάρχουν επίσης και κινέζικα "Pocket sax" με λιγότερες τρύπες, διαφορετικό δαχτυλισμό/αποδιδόμενες οκτάβες(μια) και κάπως μεγαλύτερο μέγεθος.

Το Xaphoon και όλα τα Pocket sax είναι μονοκόμματα χωρίς αποσπώμενο επιστόμιο και δέχονται "καλάμι" από τενόρο σαξόφωνο και γι' αυτό ο ήχος τους διαφέρει αρκετά από το σαλιμό. Παραπέμπει πιο πολύ σε σαξόφωνο και ο ήχος του είναι πιο “βραχνός”. Αυτή είναι ηχητικά η μεγαλύτερη διαφορά τους(βλ. βίντεο).

Xaphoon1

Xaphoon2

Η πιο συνηθισμένη τονικότητα σε όλα τα όργανα είναι η τονικότητα ΝΤΟ.

Καλό θα είναι να ελέγχουμε τον τύπο του αποσπώμενου επιστομίου (στο σαλιμό) και του "καλαμιού", τις αποδιδόμενες οκτάβες και το δαχτυλισμό του κάθε οργάνου, πριν από ενδεχόμενη αγορά του.

Πηγές:Wikipedia, Tupian chalumeau.