Συνέντευξη: Φοίβος Δεληβοριάς

Α' Μέρος

Ο Φοίβος Δεληβοριάς είναι εξαιρετικός και ταλαντούχος τραγουδοποιός. Είναι από τους καλύτερους που έχουμε, με δικό του ύφος γραφής που δεν μοιάζει με κανενός άλλου. Το ύφος και το χρώμα των τραγουδιών του και οι στίχοι του μαζί με τις μελωδικές του γραμμές, έχουν κατά τη γνώμη μου κάτι απ' αυτή την "τρέλα" που θα μας πει παρακάτω και που όλοι μας χρειαζόμαστε για να ξεκολλήσουμε από τον βάλτο της μουσικής μας πραγματικότητας. Ο Φοίβος είναι μία από τις λιγοστές οάσεις στην έρημο του Ελληνικού τραγουδιού. Είναι μία αναπνοή στην ασφυξία.

Η γνωριμία μου μαζί του, ήταν "εύκολη" με την έννοια ότι ο Φοίβος είναι ευγενικός, οικείος και ομιλητικός. Έτυχε να είμαστε και οι δύο καλεσμένοι στο Χαλάνδρι σε μία εκδήλωση για τον Dylan και τον Lennon και ήταν ακριβώς μπροστά μου, χρησιμοποιώντας την διπλανή μου καρέκλα σαν υποπόδιο την ώρα που έπαιζε το "Τραίνο στην Κορυφογραμμή" από τον τελευταίο του δίσκο. Παρ' όλο που βιαζόταν να φύγει γιατί τον περίμενε ήδη ένα ταξί έξω, δεν αρνήθηκε να συζητήσουμε για την προοπτική μιας συνέντευξης για το MusicHeaven. Έτσι, μετά τα σχετικά τηλεφωνήματα που έγιναν, χτύπησα ένα μεσημέρι το κουδούνι του σπιτιού του...

Ο χώρος του απλός, άνετος, μοντέρνος, φωτεινός και ο ίδιος ο Φοίβος εξαιρετικός οικοδεσπότης. Αλλά όχι μόνο αυτό. Η συζήτησή μας ήταν έξω από τα τυπικά και έγινε σε άριστα φιλικό κλίμα. Ήταν σαν να γνωριζόμασταν χρόνια. Ο Φοίβος είναι ιντερνετικός τύπος, γνωρίζει το MusicHeaven και αυτή τη στιγμή μας διαβάζει. Ελπίζω λοιπόν ότι μέχρι την επόμενη συνάντησή μας (αφού μας πρότεινε να βγούμε ένα βράδυ για ουζάκια ή μπύρες), να έχει γίνει μέλος...

*** Η Συνέντευξη:

-Φοίβο, ο τρόπος που ξεκίνησες δεν διαφέρει από αυτό που συνήθως κάνουν όλα τα παιδιά. Ξεκινάς κιθάρα στα 12, έτσι δεν είναι;
-Στα 9 άρχισα. Στα 12 κατάλαβα ότι η κιθάρα είναι κάτι ωραίο. Μέχρι τότε, την ένοιωθα σαν κάτι το καταναγκαστικό όπως είναι μία ξένη γλώσσα ας πούμε. Στα 12 κατάλαβα την δημιουργική της χρήση.

-Κάποια περίοδο μάλιστα, είχες δάσκαλο τον Ορφέα Περίδη.
-Ναι.

-Στα 15 σου όμως, κάνεις κάτι καταπληκτικό. Μπορεί όλα τα παιδιά να ξεκινούν μαθήματα κιθάρας στα 12 ή στα 9, αλλά πόσα παιδιά πάνε στον Μάνο Χατζιδάκι στα 15 τους;
-Να σου πω. Αυτό έγινε ως εξής: Εγώ με το έργο του Χατζιδάκι, μέχρι τα 15 μου που αποφάσισα να πάω να τον βρω, είχα πάρα πολύ μικρή σχέση. Για μένα ήταν κάτι σαν μια ακαδημαϊκή μορφή η οποία υπάρχει μέσα στη δισκοθήκη των γονιών μου. Ήξερα κάποια κομμάτια από τις ταινίες που είχε κάνει, καταλάβαινα ότι είναι κάτι σημαντικό, αλλά από τα σημαντικά που είναι μακριά από μας. Εγώ τότε άκουγα Dire Straits, Peter Gabriel και από Ελληνικά άκουγα αυτό που υπήρχε εκείνη την περίοδο στα μέσα δηλαδή της δεκαετίας του 80, Λάκη Παπαδόπουλο, αδελφούς Κατσιμίχα, διάφορα άλλα που έπαιζε το ραδιόφωνο και δεν είχα βρει ένα κοινό σημείο με την παλαιότερη μουσική, πέραν των Beatles ή του Dylan. Κάποια στιγμή, πρωτοχρονιά του 1988, έκανε ο Χατζιδάκις μία τηλεοπτική εκπομπή, όπου μιλούσε για τον εαυτό του και τις δραστηριότητές του, έδειχνε και εικόνες από το Zoom στην Πλάκα που το είχε διαμορφώσει ως "Σείριο" τότε και κάθισα να το δω. Ξαφνικά γοητεύτηκα πάρα πολύ από αυτό που έβλεπα. Ανακάλυψα ότι ο Χατζιδάκις δεν έχει να κάνει με τη μορφή που εγώ είχα τακτοποιημένη μέσα στο μυαλό μου. Μιλούσε με έναν τρόπο πολύ σύγχρονο, πολύ γοητευτικό, πολύ αναρχικό και πολύ ανάποδο σε σχέση με αυτό το οποίο μπορούσα να φανταστώ. Ακούγοντάς κάποια κομμάτια του από τις πρόβες που έκανε εκεί, βλέποντάς τον να μιλάει με τους μουσικούς και να τους δείχνει πως γίνεται αυτό ή εκείνο, κατάλαβα ότι εκεί υπάρχει χρυσάφι. Κάτι ζωντανό και κρυμμένο το οποίο βρίσκεται δύο γειτονιές παραπέρα. Δηλαδή θα μπορούσα να πάρω το τρόλεϋ μια μέρα και να πάω στο Zoom να τον βρω, να δω τι γίνεται. Να παρακολουθήσω μία πρόβα του και να δω το πρόγραμμα. Ήταν ξαφνικά για μένα σαν αποκάλυψη. Κάτι ζωντανό που βρίσκεται δίπλα μας. Ένας μάγος, ένας άνθρωπος ζωντανός που υπάρχει και λειτουργεί δίπλα μας. Στο τέλος της εκπομπής, είπε ότι σκέφτεται να ανασυστήσει την εταιρία "Σείριος" με καινούργια πρόσωπα και ότι θα ήταν χαρά του να ακούσει πράγματα από νέους ανθρώπους. Εγώ εκείνη την περίοδο έγραφα τραγούδια και σκέφτηκα να πάω στο Zoom από νωρίς, να παρακολουθήσω την πρόβα (γιατί οι πρόβες ήταν ανοιχτές για τον κόσμο) και να του αφήσω κάποια κασέτα. Όντως πήγα και του είπα αυτή τη χαζή και γνωστή ατάκα (γελάει).

-Για πες τη πάλι.
- Ε του είπα: "Κύριε Χατζιδάκι είμαι συνάδελφός σας". Γέλασε, πήρε την κασέτα και από εκείνη τη στιγμή, μέχρι να με πάρει στο τηλέφωνο και να μου απαντήσει, άρχισα να αγοράζω δίσκους του και να μελετάω. Ήθελα δηλαδή μέχρι την πρώτη συνάντηση να ξέρω τι θα του πω. Ε αυτό ήταν και το πιο σημαντικό. Ήταν μια ευκαιρία -με την προοπτική της συνάντησης με έναν τέτοιον άνθρωπο- να ψάξω τι έχει κάνει. Δεδομένου ότι ήμουνα 15 χρονών -ένα άγραφο χαρτί δηλαδή- αυτό για μένα σήμανε ένα σωρό πράγματα. Ακούγοντας τους δίσκους του, διαβάζοντας τα κείμενά του, δεν έμαθα μόνο το έργο του, αλλά απέκτησα και τα πρώτα στοιχεία του τι μπορεί να σημαίνει Ευρωπαϊκή παιδεία ή Ελληνικότητα. Ανακάλυψα πόσο διαφορετικός ήταν ο Χατζιδάκις από τους συνομήλικούς του ή από τους επόμενους ας πούμε. Αυτό ήταν για μένα αποκάλυψη. Μου άλλαξε τη ζωή πραγματικά. Έβαλε τελείως διαφορετικά standards μέσα μου για το πως πρέπει να είναι ένα τραγούδι, για το πώς πρέπει να είναι ένας άνθρωπος πνευματικός, τι εσωτερικότητα και τι τόλμη πρέπει να έχει και πόσο θάρρος και πόση δυσκολία χρειάζεται για να το διατηρήσει όλο αυτό μέσα του. Ε όταν με κάλεσε στο σπίτι του, με καλά λόγια γύρω από την κασέτα που του είχα δώσει και με διάθεση να προχωρήσουμε και να κάνουμε έναν δίσκο, ήμουν πλέον έτοιμος. Του έκανα δηλαδή ειδικές ερωτήσεις για τους δίσκους του, για τα πράγματα που κάνει και ξεκίνησε έτσι μία μικρή περίοδος μαθητείας.

-Κοντά του;
-Κοντά του. Πήγαινα μία φορά το μήνα στο σπίτι του και κάθε φορά στο τέλος της συνάντησης, μου έγραφε σε ένα χαρτάκι δίσκους και βιβλία που θα έπρεπε να ξέρω στην επόμενη συνάντηση. Αυτό συνεχίστηκε μέχρι που μπήκαμε στο στούντιο για να ηχογραφήσουμε 12 τραγούδια που είχε επιλέξει ο ίδιος από αυτά που του είχα δώσει και έτσι βγήκε η "Παρέλαση" το 1989.


"O Χατζιδάκις έβαλε τελείως διαφορετικά standards μέσα μου για το πως πρέπει να είναι ένα τραγούδι, για το πώς πρέπει να είναι ένας άνθρωπος πνευματικός, τι εσωτερικότητα και τι τόλμη πρέπει να έχει και πόσο θάρρος και πόση δυσκολία χρειάζεται για να το διατηρήσει όλο αυτό μέσα του. "

-Θέλω όμως να μου διευκρινήσεις κάτι ακόμα επάνω σε όλο αυτό. Γιατί δεν ξεχνάμε ότι είσαι τότε 15 χρονών παιδί. Πώς θα χαρακτηρίζαμε αυτό που σε κάνει να πας να τον δεις; Θάρρος ενός 15χρονου ή άγνοια για το μέγεθος του ανθρώπου που θα πας να δεις;
-Όλα αυτά μαζί. Και το γεγονός ότι ήμουν 15χρονος και δεν ήμουν επηρεασμένος από κυκλώματα, φθόνο και φοβίες που έρχονται αργότερα, με έκανε να βλέπω το αληθινό του μέγεθος, πολύ αγνά. Η ηλικία είχε και την αφέλεια που με ώθησε να πάω να τον δω χωρίς να το πολυσκέφτομαι. Ίσως αργότερα, αν ήμουν δηλαδή μεγαλύτερος, να το φοβόμουν και να μην πήγαινα. Είχα μία αίσθηση και μία βεβαιότητα ότι πρέπει να υπάρχει ένας δρόμος έξω από τον μικροαστικό περίγυρο που με περιέβαλλε και ήξερα ότι μέσα από τη μουσική θα οδηγηθώ σ' αυτό το δρόμο. Όπως κάθε έφηβος ψάχνει έναν γρίφο ή έναν μάγο που κατέχει αυτό τον δρόμο, είχα τη βεβαιότητα ότι αυτός είναι ο άνθρωπος που θα με οδηγήσει σ' αυτό το δρόμο και χαίρομαι πολύ που ακολούθησα αυτή την εφηβική περιπέτεια ως αποστολή.

-Κάνετε λοιπόν μαζί την "Παρέλαση" το 1989 και εμφανίζεσαι στη δισκογραφία το 1995 μετά από έξη χρόνια με το "Η ζωή μόνο έτσι Είν' ωραία", ο οποίος είναι ένας δίσκος που στην ουσία σε βάζει μέσα στην τραγουδοποιία.
-Ναι. Κατ' αρχάς εκεί βρήκα και το ύφος μου.

-Αυτό τι σημαίνει; Ότι αυτά τα έξη χρόνια δούλευες και ετοιμαζόσουνα γι' αυτό το δίσκο και είχε βαρύνει μέσα σου η απόφαση να ασχοληθείς επαγγελματικά;
-Ναι βέβαια. Από τη στιγμή που έγινε η "Παρέλαση" με τον Χατζιδάκι, τότε κατάλαβα το βάρος που έχει η απόφαση να επιλέξει κανείς αυτό το δρόμο. Μέχρι τότε ήταν ένα μαγικό γεγονός που συνέβη σε έναν έφηβο. Από εκεί και πέρα ερχόταν η ώρα της προσωπικής ευθύνης. Δηλαδή τι κάνω τώρα; Έχω τη δύναμη να το κάνω αυτό; Έχω τη δύναμη να σπουδάσω μουσική λίγο καλύτερα; Έχω τη δύναμη να ψάξω να βρω τη φωνή μου πραγματικά; Έχω τη δύναμη να μιλήσω με τον περίγυρό μου; Aρχισα να φτιάχνω γκρουπάκια, πήγα σε ωδείο και ξεκίνησα πιάνο, μαθήματα αρμονίας, άρχισα να ακούω δίσκους παντός είδους και να φτιάχνω έτσι μία δισκοθήκη για να μελετάω το Ελληνικό τραγούδι, να μελετάω τους μεγάλους τραγουδοποιούς, άρχισα να μαθαίνω ενορχήστρωση και να επεξεργάζομαι για μέρες ότι έγραφα και σιγά-σιγά μέσα από όλο αυτό και μέσα από πολλές αποτυχημένες προσπάθειες, αισθάνθηκα ότι βρίσκω τη φωνή μου. Ότι δηλαδή υπάρχει μία γλώσσα και ένα ύφος που είναι μόνο δικό μου. Είδα ότι με αυτή τη γλώσσα μπορώ να επικοινωνώ με τους άλλους.

-Θα μπορούσες να μου πεις λίγα λόγια για τον Διονύση Σαββόπουλο ο οποίος είπε πολύ καλά λόγια για σένα όταν πρωτο-εμφανίστηκες;
-Όταν κυκλοφόρησε ο δίσκος "Η ζωή μόνο έτσι Είν' ωραία", τον πήγα σε μερικά άτομα που εκτιμούσα μεταξύ των οποίων ήταν και ο Σαββόπουλος και όταν πέρασε το καλοκαίρι, με πήρε τηλέφωνο και μου ζήτησε να συμμετάσχω σε μία παράσταση που ετοίμαζε. Πήγα βέβαια με μεγάλη χαρά γιατί οι παραστάσεις του εκείνη την εποχή και οι πρώτες που είχα δει εγώ από το 83 και μετά, είχαν πολύ έντονη προσωπικότητα. Είχαν μία μαγεία. Είχαν έναν τρόπο σκηνοθεσίας και παρουσίασης που με ενδιέφερε πάρα πολύ να δω από μέσα πως γίνεται όλο αυτό και πήγα φυσικά τρέχοντας. Εκείνη τη χρονιά κάναμε το "Ανοιξιάτικο Τραύλισμα" όπου έλεγα καμιά δεκαριά τραγούδια και αυτό ήταν μια πολύ μεγάλη εμπειρία για μένα.

-Πιστεύεις ότι μέσα από τα τραγούδια σου περνάς κάποια μηνύματα; Και αν ναι, τι μηνύματα περνάς;
-Κοίταξε να δεις, δεν πιστεύω ότι πρέπει να σκέφτεται κανείς το μήνυμα ως μήνυμα, ότι πρέπει δηλαδή να περάσει ένα προκαθορισμένο πράγμα στον ακροατή του. Αυτό το οποίο σκέφτεται κανείς γράφοντας, είναι να φτιάξει ένα ισορροπημένο όμορφο πράγμα, που το κάνει χωρίς να σκέφτεται τη διαδικασία. Χωρίς να σκέφτεται από πού αντλεί. Απλώς το ένστικτό του, του λέει αν αυτό το πράγμα είναι όμορφο, αν στέκεται στα πόδια του, αν έχει σώμα, το οποίο μπορεί να το κοινωνήσει και στους άλλους. Αν αυτό έχει πραγματικά μια ομορφιά, στέκεται δηλαδή από μόνο του και μιλάει από μόνο του, σίγουρα κάτι θα έχει να περάσει στον άλλον. Δεν είμαι της λογικής ότι πρέπει να περάσω ένα συγκεκριμένο πολιτικό ή πνευματικό μήνυμα. Είμαι της άποψης ότι κάτι που είναι ωραίο, αφυπνίζει τον άλλο και τον κάνει να έρθει σε επαφή με αυτόν που γέννησε αυτή την ομορφιά (ένα ποίημα, ένα τραγούδι, έναν πίνακα, ένα βιβλίο) και αυτό από μόνο του είναι αρκετό. Από εκεί και πέρα αν θα τον οδηγήσει σε μία φιλοσοφική, πνευματική ή ακτιβιστική εξήγηση, αυτό είναι θέμα του ακροατή και όχι του ανθρώπου που γράφει. Ο άνθρωπος που γράφει, πρέπει να είναι αρκετά αγνός ώστε να μην βαραίνει με ιδεολογικά προ-κατ.

-Οι στίχοι σου, το τραγούδι σου δηλαδή, να πιάνει πρώτα εσένα;
-Ακριβώς.

-Ομολογώ ότι οι στίχοι σου είναι πανέξυπνοι. Αυτό είναι εξ άλλου διαπιστωμένο. Θέλω όμως να μου πεις για την "Υβρεοπομπή".
-Ναι (γελάμε)

-Σκέφτηκες ποτέ ότι μπορεί να φέρεις κάποιους σε αμηχανία;
-Το σκεφτόμουνα όταν το έγραφα και διασκέδαζα. Με ενδιέφερε να βάλω σε ένα μέτρο εμβατηρίου όσο πιο πολλές βωμολοχίες γίνεται, αλλά με έναν τρόπο πολύ χαριτωμένο. Σκεφτόμουνα μάλιστα να το δουλέψω σαν ένα παιδικό τραγούδι. Όπως είναι τα παιδικά τραγούδια που βάζουν μέσα όλους τους αριθμούς ή τα χρώματα. Εγώ ήθελα να βάλω τις βρισιές και να δείξω τη διαδικασία την ποιητική μέσα από την οποία βγαίνουν οι βρισιές. Μέσα από την καταπίεση ή μέσα από το απωθημένο. Ξαφνικά βάζουμε δύο σεξουαλικές έννοιες σε μία λεξούλα και γίνεται μία βρισιά (γελάει). Οι Έλληνες είναι από τους πιο ευφάνταστους λαούς στο πως το κάνουν αυτό. Ναι εκείνη τη στιγμή σκεφτόμουνα ότι κάποιο ακροατήριο.......

-Θα αντιδράσει;
-Ναι θα αντιδράσει, κάποιοι θα γελάσουν, αλλά αυτό μου έδινε και κάποιον ερεθισμό. Δηλαδή μια διάθεση πλάκας, ξέρεις..... να εμφανιστώ κάπου και να πω "τώρα θα σας παίξω ένα καινούργιο τραγούδι" και να βλέπω από κάτω τι θα γίνεται. Μου άρεσε πολύ αυτή η ιδέα.

-Αυτό το τραγούδι έχει να κάνει με τη θητεία σου στο στρατό;
-Βέβαια, ναι.......ναι........ναι....... είχα πάει στρατό εκείνη την περίοδο και μου έκανε πολύ μεγάλη εντύπωση αυτό. Δηλαδή έβλεπες αυτό τον παραλογισμό. Ξέρεις τώρα.... "Έρχεται ο διοικητής και θα σε δει ή πρέπει να κάνουμε αυτό ή το άλλο" και μέσα σε όλο αυτό το πράγμα, μέσα σε όλες τις παράλογες δουλειές που κάναμε όλη την ημέρα, ή μέσα στην παράλογη βαρεμάρα την οποία έπρεπε να υποστούμε φυλώντας ένα φυλάκιο το οποίο δεν ενδιέφερε κανέναν, έβλεπες ότι το βράδυ που μαζευόμασταν 40 άτομα στο θάλαμο που κοιμόμασταν, άρχιζε μία φοβερή παρέλαση υβρεολογίας. Ένας φοβερός διαγωνισμός που ξαφνικά, έβλεπες διάφορους πολύ ντροπαλούς τύπους να γίνονται φοβεροί γλωσσοπλάστες και να σου διηγούνται μία σεξουαλική ιστορία με τον πιο εκρηκτικά χυδαίο αλλά και γλωσσικά εκρηκτικό τρόπο. Ε αυτό το πράγμα με ενέπνεε. Δηλαδή τι γίνεται; Τι είναι όλο αυτό; Δηλαδή το πώς αντιδράμε μέσα σε αυτό το καζάνι που καταπιεζόμαστε κι' εμείς χωρίς να ξέρουμε γιατί, στην καλύτερη ηλικία της ζωής μας. Πώς όλο αυτό το σκοτάδι το κάνουμε λέξεις και αποκτά έναν άλλο ρυθμό από τον ρυθμό των εμβατηρίων. Οπότε σκέφτηκα να κάνω ένα εμβατήριο που αντί να λέει πατριωτικά τσιτάτα, να λέει όλες τις πιο αστείες βρισιές που λέγαμε στο στρατό.

-Aρα, τα τραγούδια σου είναι βιωματικά και μέσα από αυτό περνάς και τη σημερινή κοινωνία.
-Σίγουρα...σίγουρα. Νομίζω ότι για να μιλήσεις με έναν τρόπο που να μην είσαι ψευτολυρικός, ή απλά να κάνεις σλόγκαν με ένα κουπλέ-ρεφρέν, πρέπει να είναι βιωμένο το πράγμα αυτό μέσα σου. Και όλα τα τραγούδια που ξεχωρίσαμε μέσα στην ιστορία του τραγουδιού, από τα ρεμπέτικα μέχρι τα φολκ τραγούδια των λαϊκών παραδόσεων των ξένων, ή των μεγάλων του τραγουδιού από τον Kurt Weil και τον Χατζιδάκι μέχρι τον Dylan και τον Lennon, το κοινό τους χαρακτηριστικό είναι ότι μιλούσανε για προσωπικά τους ζητήματα με έναν ενδιαφέροντα τρόπο. Δηλαδή έβλεπες ότι ο Μάρκος έγραφε ότι χθες πήγα στον τεκέ και μου συνέβη αυτό. Αλλά το έκανε με έναν πολύ δικό του τρόπο. Ο άλλος έγραφε για έναν φραουλόκηπο που έπαιζαν μικροί στο Liverpool ή ο άλλος για τη δημοκρατία της Βαϊμάρης. Δηλαδή υπήρχε μία κατάσταση πολύ συγκεκριμένη από την οποία πολύ εύκολα μπορούσες να πετάξεις και να γίνεις ποιητικός. Αλλά χωρίς αυτό το συγκεκριμένο, χωρίς αυτό το βίωμα δηλαδή δεν μπορείς να γίνεις ούτε λυρικός, ούτε πνευματικός, ούτε να πετάξεις σε κάποια άλλη σφαίρα.
-Εσύ πού ακουμπάς περισσότερο; Στο ρεμπέτικο ή στο ροκ; Τι σε πιάνει;
-Κοίταξε να δεις..... με απασχόλησαν και τα δύο. Η εποχή που μεγάλωσα ήταν πιο κοντινή στο ροκ. Αν και το ροκ ήταν ήδη κάτι το ξεπερασμένο στη δεκαετία του 80. Κάτι δηλαδή βιομηχανοποιημένο. Εμείς μεγαλώσαμε με την ηλεκτροπόπ, αλλά τα πρόσωπα του ροκ, ήταν μυθικά για μας. Ήταν δημιουργοί που είχαν αυτή την αναρχία, αυτό το "ζήσε για τη ζωή σου, ζήσε για τον εαυτό σου, ζήσε τη ζωή έτσι όπως σου έρχεται" και αυτό με ενέπνεε πάρα πολύ. Αργότερα ανακάλυψα το ρεμπέτικο και ανακάλυψα ότι είναι κοντινό τουλάχιστον σαν αίσθημα ή σαν ελευθερία ας πούμε. Αισθάνθηκα κοντινός και με αυτό, αλλά όχι με την έννοια του συλλέκτη. Δηλαδή μου τη σπάγανε οι ρεμπετολόγοι. Αυτοί οι οποίοι λέγανε ότι πρέπει να ζήσουμε σαν παραδοσιακοί άνθρωποι. Δεν μου άρεσε αυτό το πράγμα. Έβλεπα στον Μάρκο μία τρέλα. Έβλεπα ότι ήταν ένας άνθρωπος ελεύθερος και μου άρεσε αυτό.

-Ο καλλιτέχνης πρέπει να έχει μία τρέλα δηλαδή;
-Οπωσδήποτε.