Περί Rock !

Η Βρετανική Εισβολή

(Οι Beatles ανοίγουν το δρόμο για την κατάκτηση της Αμερικής)



Ας δούμε τώρα ένα άλλο πράγμα που συμβαίνει στην απέναντι πλευρά του Ατλαντικού, σε μία χώρα νησιωτική που τη λένε Αγγλία. Οι Αμερικανοί δεν την σκέφτονται και πολύ μετά το τέλος του δεύτερου πολέμου, αλλά όπως αυτοί έκαναν νύχτα την απόβαση στη Νορμανδία και “εισέβαλαν” στην Ευρώπη, έτσι εισέβαλαν και οι Βρετανοί στην Αμερική, 20 χρόνια αργότερα. Η Βρετανική εισβολή έγινε κυριολεκτικά μέσα σε μια νύχτα του 1964 και αξίζει να δούμε γιατί οι Αμερικανοί γοητεύτηκαν αμέσως από οτιδήποτε Βρετανικό, αλλά και γιατί οι Βρετανοί αγκάλιασαν ολόψυχα την μαύρη Αμερικανική παράδοση. Η Μεγάλη Βρετανία ήταν μία επίσης πλουραλιστική κοινωνία (όπως η Αμερική) και οι μειονότητές της ήταν απομεινάρια των προηγούμενων αποικιών της που είχαν λίγη ιστορική συγγένεια με την Αφρικανική μειονότητα που κατεύθυνε την μουσική καινοτομία του εικοστού αιώνα στην Αμερική. Ενώ λοιπόν η Βρετανία έχει μία κληρονομιά λαϊκών τραγουδιών, η νεώτερη γενιά των Βρετανών για να ικανοποιήσει την όρεξή της, αρπάζει πεινασμένη το μαύρο Αφρο/αμερικανικό Rock ‘n’ Roll, το μασάει και το ….καταπίνει!!

Το Rock ‘n’ Roll στην Αγγλία ήταν αρχικά μία καλοκάγαθη μουσική με διάφορους ψευτο-Elvis που προσπαθούσαν να το συνδυάσουν με το light στυλ των Dance halls. Υπήρχαν ας πούμε οι Lonnie Donegan, Tommy Steele & Billy Fury που ήταν οι ανάλογοι Αμερικανοί Avalons των Βρετανών. Ο Donegan μάλιστα, επινόησε τον όρο "Skiffle" για να περιγράψει το δημοφιλές μουσικό υβρίδιο της εποχής που ήταν στην ουσία μία ανώδυνη ψυχαγωγία. Το συντηρητικό βέβαια ραδιόφωνο του BBC, προωθούσε όλους αυτούς τους νερόβραστους "Skifflers".

Οι πιο αυθεντικές –ίσως- Βρετανικές μπάντες της εποχής –ίσως λέω- ήταν οι Cliff Richard & The Shadows και οι Screaming Lord Sutch & the Savages. Φάνηκαν στην περίοδο του 1960-61 (ο Cliff Richard ήταν μεγάλο αστέρι της Βρετανίας με αρκετές επιτυχίες και ταινίες –κατά τα πρότυπα του Elvis- στο ενεργητικό του), μία εποχή δηλαδή, που η Αγγλική νεολαία άρχιζε να αποκτά μία αίσθηση ταυτότητας και να ανεξαρτητοποιείται από την παλιότερη γενιά. Οι πρώτες μπάντες είχαν ήδη αρχίσει να σχηματίζονται και σε λίγο, όλα αυτά τα νερόβραστα αγοράκια με τα λαδωμένα μαλλιά, θα ήταν παρελθόν.

Το Αγγλικό νεολαιίστικο μουσικό κίνημα, φούντωσε με αστραπιαία ταχύτητα και απέκτησε υποομάδες -Teddy-Boys (που δεν έχουν καμία σχέση με την ερμηνεία που δόθηκε εδώ στην Ελλάδα στη δεκαετία του 60) Mods, & Rockers)- (Αξίζει δε, να σας πληροφορήσω, ότι ήμουν πολύ συχνός επισκέπτης των αστυνομικών τμημάτων λόγω μακριών μαλλιών, αντιμετωπίζοντας την εντελώς ανόητη συμπεριφορά των μπάτσων του στυλ: “Πες μας ένα τραγούδι να σε αφήσουμε” ή “Γιατί έχεις μακριά μαλλιά; Σου το είπε η γκόμενα;” Και όλα αυτά, στη δεκαετία παρακαλώ, του …….70!!!). Οι νέοι λοιπόν της Βρετανίας, αντιδρούσαν στα κοινωνικά συντηρητικά πρότυπα φορώντας πολύ στενές γραβάτες, κίτρινα κουστούμια ή κάνοντας περίεργα κουρέματα, κάτι που οι Αμερικάνοι στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, έσπευσαν να υιοθετήσουν αμέσως. Αυτή η “επανάσταση” πότισε ΚΑΙ τη μουσική, και έβγαλε τη Βρετανία από την πολιτιστική μεταπολεμική αναιμία. Από αυτό το περιβάλλον προέκυψε μία νέα γενιά Βρετανών μουσικών που μαθήτευσε στο μαύρο Αφρο/αμερικανικό Rhythm ‘n’ Blues και το εξοικείωσε με την Βρετανική καθημερινότητα. Η μουσική τους ήταν μια αυθεντική ανα-παραγωγή του αρχικού Αφρο/αμερικανικού ύφους, που ποτίστηκε με τη Βρετανική κουλτούρα, εξελίσσοντάς το σε ένα Rock Βρετανικής ….ισχύος!!!

Δείτε: Το Βρετανικό κύμα δημιούργησε μπάντες ανεπανάληπτες που εργάστηκαν σκληρά για την υπόθεση της μουσικής σκηνής. Οι Rolling Stones (για παράδειγμα), μπορεί να ξεκίνησαν διασκευάζοντας τραγούδια του Berry, αλλά αυτό που εξέλιξαν και εγκατέστησαν στη συνέχεια, είναι απόλυτα δικό τους και παρ’ όλο που δεν εγκατέλειψαν ποτέ τη Blues ρίζα, είναι απόλυτα .…κάτι άλλο!!! Εξ άλλου, το Rock ‘n’ Roll τώρα πια, έχει εξελιχθεί σε μία υπόθεση ενός πάρε-δώσε, είναι σκέτο Rock, και είναι οι Βρετανικές μπάντες που είναι υπεύθυνες γι’ αυτό. Πήραν απ’ τον Dylan, αλλά και ο Dylan πήρε απ’ αυτούς. Ας το δούμε αυτό.

Οι Animals πήραν το παραδοσιακό “House of the Rising Sun” και το έκαναν ηλεκτρικό, ξαφνιάζοντας μαζί με τους Αμερικανούς, και τον ίδιο τον Dylan τον οποίο στη συνέχεια “εξηλέκτρισαν”. Ναι έτσι είναι. Ο Dylan άκουγε αυτό το τραγούδι από έναν Αμερικανό (μου διαφεύγει το όνομά του), όταν ακόμα τριγυρνούσε άσημος στα café της Νέας Υόρκης και αποφάσισε να το συμπεριλάβει στον πρώτο του δίσκο, στην παραδοσιακή του φολκλορική μορφή (Bob Dylan/1962). Οι Animals το ηχογράφησαν “ηλεκτρικά” δύο χρόνια αργότερα και ο Dylan μέσα στο ξάφνιασμά του, σκέφτεται: “Αφού μπορούν οι Βρετανοί να εξηλεκτρίζουν την παράδοση, γιατί δεν μπορώ εγώ; Μωρέ μπορώ και παραμπορώ!!” Έτσι μας προέκυψε ο “ηλεκτρικός” Dylan που –αρχικά- γιουχαρίστηκε από τους θαυμαστές του για αυτή την καινοτομία. Ευτυχώς όμως που επέμενε –λέω εγώ- και δεν έκανε πίσω, διότι έτσι το πάρε–δώσε έγινε ένα αλισβερίσι χωρίς τελειωμό. Οι Beatles (με τον Lennon) ανακαλύπτουν τον Dylan, ασχολούνται με τον τρόπο της στιχοπλοκής του και κάνουν μία εντυπωσιακή στροφή στις μέχρι τότε δισκογραφικές τους καταθέσεις με το θαυμάσιο (“Rubber Soul”/1965). O Dylan, εντυπωσιάζεται από το beat τους και αποφασίζει να beat-άρει και αυτός. Στο πρώτο του ταξίδι στη Βρετανία (1966) ζητάει να γνωρίσει τον Donovan ενθουσιασμένος από τα τραγούδια του Σκοτσέζου τραγουδοποιού και όλη την ώρα αναρωτιέται: “Μα οι Beatles πού είναι;” (Αν είδατε το ντοκιμαντέρ “No Direction Home”, θα τα θυμάστε πολύ καλά όλα αυτά). Οι Rolling Stones, ανακαλύπτουν και αυτοί τον Dylan και ο Jagger επηρεασμένος στιχουργικά, κάνει το υπέροχο “Who ‘s Been Sleeping Here” για να απογειωθεί ένα χρόνο μετά, με το “Sympathy for the Devil”. Οι Kinks του Ray Davies, εγκαταλείπουν πολύ γρήγορα το θέμα “Αγάπη μου έλα πίσω” και ο Ray περνάει σε στιχοπλοκήματα που σατιρίζουν το Βρετανικό κατεστημένο. Όταν ακούς λοιπόν τραγούδια όπως για παράδειγμα τα: “Who ‘s Been Sleeping Here”/Stones, “Lazy Afternoon”/Kinks, “A Day in the Life”/Beatles, “We Won’t Get Fooled Again”/Who, αυτό που αντιλαμβάνεσαι είναι μία ταυτότητα απόλυτα Βρετανική, το μυαλό σου δεν περνάει στην απέναντι πλευρά με τίποτα και οι Αμερικανοί μη μπορώντας να το “φάνε” αυτό, αρχίζουν τα εμπορικά τερτίπια, διότι αντί να εισπράττουν δολάρια από τις δικές τους πωλήσεις, αναγκάζονται να τα στέλνουν στους Βρετανούς σε…..λίρες!!! Σε αντιπερισπασμό, δημιουργούν τους Monkees, μία στουντιακή μπάντα από session μουσικούς σαν απάντηση στους Beatles, μόνο που τα “πιθηκάκια” δεν έχουν καμία σχέση με το Βρετανικό πρότυπο.

Οι Beatles (1959) έχτισαν φόρμες, οι Animals (1963) εξηλέκτρισαν, οι Kinks (1962) εισήγαγαν το κοινωνικο/σατιρικό τραγούδι, οι Who (1964) προκάλεσαν και οι Rolling Stones (1962) έφεραν την “riff revolution”.

“I can't get no Satisfaction
I can't get no Satisfaction
'Cause I try, and I try,
and I try, and I try . . .
I can't get no. . .”

Υπάρχουν αρκετοί καλλιτέχνες που φάνηκαν σαν πύραυλοι με μία μόνο επιτυχία (one hit wonders), αλλά οι Stones δεν είναι …..αλεξιπτωτιστές. Οι Stones είναι Βρετανοί, αγαπούν το Blues, ήρθαν για να αλλάξουν τα μουσικά πράγματα και το έκαναν με τον καλύτερο τρόπο. Το Blues του Clapton ή του Mayall –για παράδειγμα- έχει μαύρο χρώμα ενώ οι Stones –όταν θέλουν- το αφήνουν να υπάρχει πίσω σαν φόντο ή ακόμα και να μη φαίνεται καθόλου. Δεν εγκατέλειψαν ποτέ το Blues. Υπάρχει ακόμα και στο “I Miss You” που είναι …disco!! Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει ότι η ρίζα μέσα στο χώμα, εξακολουθεί να τρέφει το δέντρο. Σημαίνει ότι αν η ρίζα πάψει να λειτουργεί, το δέντρο θα ξεραθεί. Η ρίζα λοιπόν υπάρχει. Ακούστε το “I Miss You” στη διασκευή που έκανε η Etta James και θα διαπιστώσετε αυτό που σας λέω.

Η εξέγερση στη δεκαετία του 50, προσωποποιήθηκε από τον James Dean. Όταν στη δεκαετία του 60 κοιτάζεται στον καθρέφτη, βλέπει τα πρόσωπα των Bob Dylan, John Lennon, Ray Davies, Pete Townsend, Mick Jagger, κλπ…



Ο Jagger στο “Satisfaction” είναι κυνικός και αγανακτισμένος:

“. . . and he's tellin' me more and more
about some useless information
supposed to fry my imagination
I can't get no. . .”

Οι Rolling Stones ενσωμάτωσαν αυτήν την εξέγερση στην εμφάνισή τους, στη συμπεριφορά τους, στο στίχο τους και στη μουσική τους. Η άμεση επίθεση στις καλοαναθρεμένες αριστοκρατικές ευαισθησίες, ήταν ΚΑΙ δική τους. Γράφω “ΚΑΙ”, επειδή δεν ήταν οι μοναδικοί. Σ’ αυτή την περίοδο του Rock, οι “εργάτες” είναι αρκετοί. Είναι και ο Ray Davies με τους Kinks που σατιρίζει συνεχώς το συντηρητισμό και τον καθωσπρεπισμό των Βρετανών.

Οι Kinks είχαν μία λεπτότητα. Το ντύσιμό τους ήταν επιμελημένο, απέφευγαν τις δημόσιες αντιπαραθέσεις και τα σκάνδαλα, αλλά ο Ray Davies σατίριζε το Βρετανικό κατεστημένο με το στίχο του:

("A Well Respected Man"/1965)

“'Cause he gets up every morning
And he goes to work at nine
And he comes back home at five thirty
Gets the same Train every time
'Cause his world is built on punctuality
It never fails.”

Όπως με το "Satisfaction", έτσι και με το "A Well Respected Man", ο στιχοπλόκος διεκδικεί αξίες. Όλη αυτή η τάξη, ο καλλωπισμός, οι καλοί τρόποι, η τυπικότητα και ο συμβιβασμός οποιουδήποτε είδους, όλα τα γνωρίσματα δηλαδή για τα οποία η αγγλική κοινωνία υπερηφανεύεται, χτυπιούνται αλύπητα από τον Ray που αγανακτεί ……ευγενικά!!!

“And he's oh so good
And he's oh so fine
And he's oh so healthy
In his body and his mind
He's a well respected man about town
Doing the best things so conservatively.”

Η απόρριψη του κατεστημένου μέσω μιας μουσικής που την θεωρούν “δικιά τους” είναι γοητευτική όχι μόνο για τους Βρετανούς, αλλά και για τους Αμερικανούς. Οι Beatles έχουν στρώσει το δρόμο (1964) για τις Βρετανικές Μπάντες και έτσι, το συνάλλαγμα από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού, αρχίζει να εισρέει στη Βρετανία. Η Βρετανική Εισβολή βρίσκεται σε όλη της την έξαρση.

Αλλά δεν τελειώνουν όλα εδώ. Υπάρχει και συνέχεια. Συμβαίνει κάτι πολύ δυνατό και ο Dylan που -στην απέναντι πλευρά του Ατλαντικού- κάνει την ίδια δουλειά με τους Βρετανούς, το επισημαίνει:

“Because something is happening here
But you don't know what it is
Do you, Mister Jones?”

Το κύμα των "μακριών" μαλλιών, που άρχισε από τους Beatles, δεν άρχισε νωρίτερα από το 1964 στην Αμερική. Μέχρι το 1967, τα μαλλιά των Αμερικανών ήταν μέσα στα όρια του καθωσπρεπισμού. Πολύ γρήγορα όμως, μαζί με τα μακριά μαλλιά, έκαναν την εμφάνισή τους τα blue jeans και τα στρατιωτικά χιτώνια. Οι νέοι αμφισβητούν το κατεστημένο με κάθε τρόπο. Από τα μέσα της δεκαετίας του 60 και μέχρι σήμερα, η κυρίαρχη μόδα είναι τα blue jeans που τώρα πια έχουν διαμορφώσει μια ογκώδη διεθνή εμπορική αγορά, αλλά πριν από την εισβολή της δεκαετίας του '60, ήταν αδιανόητο να φορούν οι νέοι blue jeans στο σχολείο ή οπουδήποτε αλλού. Πολλά σχολεία είχαν επιβάλλει αυστηρούς κανόνες ένδυσης για τους μαθητές.

Στα 1966, και καθώς η “Βρετανική Εισβολή” συντελείται, οι Who ρίχνουν λάδι στη φωτιά. Οι Pete Townshend & Roger Daltry αγανακτούν και αυτοί με τη σειρά τους στο: “Μy Generation”.

“People try to put us d-d-down
(Talkin' 'bout my generation)
Just because we g-g-get around
(Talkin' 'bout my generation”)

Όλα πλέον είναι ομολογημένα. Οι μπάντες της Βρετανίας ηγούνται (“Revolution”/Beatles, “Street Fighting Men”/Rolling Stones) και η εξέγερση είναι πλήρης, είναι προκλητική και είναι ενοποιημένη. (Το Vietnam δεν έχει φουντώσει ακόμα, αλλά υπάρχουν άλλα δημοφιλή θέματα (αστικά δικαιώματα, δικαιώματα των γυναικών, περιβάλλον) που φέρνουν τις γενιές σε σύγκρουση.

Δεν μπορούμε να απομονώσουμε αυτή την εποχή και να μην εφαρμόσουμε τη γνώση από αυτό που ακολούθησε, όχι μόνο στο υπόλοιπο της δεκαετίας του 60, αλλά και μέχρι σήμερα. Οι Who κάνουν πικρό φινάλε:

“Things they do look awful c-c-cold
Things they do look awful c-c-cold
Yeah, I hope I die before I get old
Yeah, I hope I die before I get old”

Οι Pete Townshend & Roger Daltry μαζί με τον Jagger και τον Lennon, γίνονται κι αυτοί συνείδηση της νέας γενιάς. Δεν νομίζω ότι είναι εύκολο για τους σημερινούς νέους να αμφισβητήσουν τη γενιά των Who παρ’ όλο που οι τότε Hippies ίσως να είναι οι σημερινοί πολιτικοί. Έχουν παιδιά που πιθανότατα εργάζονται σε εταιρίες πετρελαίου, ή είναι χρηματιστηριακά στελέχη, ή επιφανείς δικηγόροι. Με λίγα λόγια, οι τότε Hippies έχουν ενσωματωθεί στο σύστημα και κυβερνούν σήμερα τον κόσμο (Για να θυμηθούμε έτσι και τον πολύ σπουδαίο Βρετανό τραγουδοποιό/ποιητή Ian Anderson στη θεματολογία του “Thick As a Brick”).

Η “Βρετανική Εισβολή”, υποκίνησε στην Αμερική μία επανάσταση για διεκδίκηση αξιών, για καλύτερη διαβίωση, για ισονομία, για τον τερματισμό του πολέμου, για σεξουαλική απελευθέρωση, για το φεμινιστικό κίνημα και ένα σωρό άλλα πράγματα. Αν μη τι άλλο, ξύπνησε συνειδήσεις για διεκδίκηση. (“Αξίζω καλύτερη μεταχείριση από την πολιτεία. Τη διεκδικώ και την κερδίζω.”).

Η “επίθεση” των Βρετανών συνεχίστηκε αμέσως μετά την “εισβολή” των Beatles (1964), με αμέτρητες μπάντες: Dave Clark 5, SearChers, Gerry and the Pacemakers, Manfred Mann, Herman's Hermits, Hollies και ένα σωρό άλλες, μετατρέποντας τη “μάχη” σε έναν απλό περίπατο. Οι Αμερικανοί “παραδόθηκαν αμαχητί” και ευτυχώς που ο Βοναπάρτης δεν είχε ποτέ στο οπλοστάσιό του ένα “όπλο” σαν τους Βρετανούς, γιατί δεν ξέρω τι μουσική κληρονομιά θα είχαμε σήμερα, αλλά πάντως Rock δεν θα είχαμε.

Στα τέλη της δεκαετίας του 60, το Rock, περνούσε το μήνα του μέλιτος. Εκτός από τα πρώτα μεγάλα και ιστορικά festivals που είχαν αρχίσει να διοργανώνονται με προεξέχοντα τα τριήμερα festivals του Monterey (1967) & του Woodstock (1969), μπήκε στο παιχνίδι και ο κινηματογράφος. Ενδεικτικά θα αναφέρω δύο ταινίες που είχαν κάνει πολύ μεγάλη αίσθηση. Η μία είναι του Peter Fonda (“Easy Rider”/1969) και η άλλη το “Strawberry Statement”/1970, του Stuart Hagmann. Έχουμε όμως και δύο πολύ σπουδαία κινήματα στην ιστορία του Rock. Το πρώτο είναι οι Hippies (δεκαετία '60) και το δεύτερο είναι η έκρηξη του Punk (δεκαετία '70). Υπάρχει η άποψη ότι το Rap είναι ένα τρίτο κίνημα για το Rock. Προσωπικά δεν δέχομαι αυτή την άποψη, αλλά ακόμα κι αν είναι έτσι, τα δύο προηγούμενα υπήρξαν πολύ περισσότερο σημαντικά και επαναστατικά.

Η δεκαετία του 70, διαχειρίστηκε με τον καλύτερο τρόπο τη μουσική κληρονομιά της δεκαετίας του 60 και μη νομίσετε ποτέ ότι εκείνοι οι πρωταγωνιστές απουσιάζουν από το σήμερα. Απλά, μετασχηματίζονται. Οι Byrds (για παράδειγμα), σήμερα λέγονται R.E.M. οι επίσης Αμερικανοί Green Pajamas με τον Jeff Kelly (Jeff, σ’ ευχαριστώ για το cd που μου έστειλες) αναπαράγουν ψυχεδέλεια με αυθεντικό Βρετανικό ήχο, ο Dylan μετεξελίχθηκε σε Mark Knopfler και οι Rolling Stones στην -κακή γι αυτούς- δεκαετία του 80, είχαν μετασχηματιστεί σε Green on Red. Όλα είναι εδώ….