Πηγή: MusicHeaven (www.musicheaven.gr)
Τίτλος κειμένου: Ηχητικά δείγματα των Κλιμάκων Βυζαντινής Μουσικής
Συγγραφέας: analogion
Ημερομηνία Δημοσίευσης: Ημερομηνία : _DATESTRING Στήλη: Μαθήματα Μουσικής
Πατήστε εδώ για Εκτύπωση
Στό μικρό αυτό άρθρο, θα δώσουμε ηχητικά δείγματα των Kλιμάκων Βυζαντινής Μουσικής της Μουσικής Επιτροπής (1881) του Οικουμενικού Πατριαρχείου, ώστε να γίνουν περισσότερο κατανοητές στο ευρύ φιλόμουσο κοινό. Αρκετοί των Ιεροψαλτών, και μάλιστα αυτοί που κατέχουν και την Ευρωπαϊκή μουσική, συντονίζονται στον
Κε = Α3(Λα) = 440 Hz. (1)
Εμείς προσωπικά δεν συμφωνούμε με αυτόν τον "συντονισμό", για τον απλούστατο λόγο, ότι οι άνθρωποι δεν είναι μηχανήματα και διότι η Εκκλησιαστική Βυζαντινή Μουσική είναι παντελώς ανόργανη (οι εντός των Εκκλησιών εξαιρέσεις, προφάσεις εν αμαρτίαις, είναι ...σημεία των καιρών)...
Σε άλλον Ιεροψάλτη ο Θεός έδωσε φωνή χαμηλών συχνοτήτων, σε άλλον υψηλών, και για αυτό ο καθένας πρέπει να επιλέγει μια βάση στην οποία να μπορεί να βγάζει τα μέλη της Ακολουθίας χωρίς να χρειαστεί να "χάσει" την φωνή του ή να ξελαρυγγιαστεί. Παρά ταύτα, επειδή το ευρύ φιλόμουσο κοινό γνωρίζει μάλλον την Ευρωπαϊκή παρά την Βυζαντινή, για αυτό θα κάνουμε "οικονομία", και θα παρουσιάσουμε τα ηχητικά δείγματα των Κλιμάκων έχοντας ως αναφορά την σχέση (1)· για περισσότερα δείγματα σε άλλη συχνότητα αναφοράς παραπέμπεσθε στο [1].
Στον Πίνακα 1, δίνουμε πρώτα τις (μη συγκερασμένες) Κλίμακες της Επιτροπής, διότι αυτές τις κλίμακες παρουσίασε πρώτα και η ίδια η Επιτροπή [2] επί του μονοχόρδου (δες σχέδιο μονοχόρδου). Οι συγκερασμένες έγιναν κατόπιν "κατά προσέγγισιν των διαστημάτων των [μη συγκερασμένων] κλιμάκων, επιβαλλομένην πάντοτε εις την κατασκευήν των οργάνων χάριν της ευχρηστίας". Δίνονται λοιπόν οι φθόγγοι π.χ. Νη, Πα, Βου, κτλ., οι λόγοι μηκών χορδών γειτονικών φθόγγων π.χ. 9/8, 800/729, κτλ. και οι αντίστοιχες συχνότητες δεξιά του φθόγγου, έχοντας ως αναφορά την (1).
Πίνακας 1. Κλίμακες (μη συγκερασμένες) της Μουσικής Επιτροπής του 1881 [2, 1]
Διατονική |
Χρωματική μαλακή |
Χρωματική σκληρή |
Εναρμόνιος |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Νη' |
521,4815 |
|
27/25 |
|
|
Ζω' |
482,8532 |
|
800/729 |
|
|
Κε |
440,0000 |
|
9/8 |
|
|
Δι |
391,1111 |
|
9/8 |
|
|
Γα |
347,6543 |
|
27/25 |
|
|
Βου |
321,9021 |
|
800/729 |
|
|
Πα |
293,3333 |
|
9/8 |
|
|
Νη |
260,7407 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Νη' |
521,4815 |
|
27/25 |
|
|
Ζω' |
482,8532 |
|
2500/2187 |
|
|
Κε |
422,4000 |
|
27/25 |
|
|
Δι |
391,1111 |
|
9/8 |
|
|
Γα |
347,6543 |
|
27/25 |
|
|
Βου |
321,9021 |
|
2500/2187 |
|
|
Πα |
281,6000 |
|
27/25 |
|
|
Νη |
260,7407 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Πα' |
586,6667 |
|
25/24 |
|
|
Νη' |
563,2000 |
|
243/200 |
|
|
Ζω' |
463,5391 |
|
256/243 |
|
|
Κε |
440,0000 |
|
9/8 |
|
|
Δι |
391,1111 |
|
25/24 |
|
|
Γα |
375,4667 |
|
243/200 |
|
|
Βου |
309,0261 |
|
256/243 |
|
|
Πα |
293,3333 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Γα' |
695,3086 |
|
256/243 |
|
|
Βου' |
660,0000 |
|
9/8 |
|
|
Πα' |
586,6667 |
|
9/8 |
|
|
Νη' |
521,4815 |
|
9/8 |
|
|
Ζω' |
463,5391 |
|
256/243 |
|
|
Κε |
440,0000 |
|
9/8 |
|
|
Δι |
391,1111 |
|
9/8 |
|
|
Γα |
347,6543 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Ιδού και οι συχνότητες της Ευρωπαϊκής μουσικής (π.χ. του πιάνου) προς ...σύγκριση...
C2
|
C2#, D2b |
D2 |
D2#, E2b |
E2 |
F2 |
F2#, G2b |
G2 |
G2#, A3b |
A3 |
......... |
261.6256 |
277.1826 |
293.6648 |
311.1270 |
329.6276 |
349.2282 |
369.9944 |
391.9954 |
415.3047 |
440 |
......... |
.......... |
A3#, B3b |
B3 |
C3 |
C3#, D3b |
D3 |
D3#, E3b |
E3 |
F3 |
.......... |
466.1638 |
493.8833 |
523.2511 |
554.3653 |
587.3295 |
622.2540 |
659.2551 |
698.4565 |
...ταιριάζουν απόλυτα μόνο στον εξ ορισμού ίδιο φθόγγο: Κε = Α3 (!) (στην μαλακή χρωματική δεν ταιριάζει ούτε και ο Κε επειδή είναι με ύφεση σε σχέση με την διατονική).
Ας προχωρήσουμε τώρα και στην παρουσίαση των συγκερασμένων κλιμάκων της Μουσικής Επιτροπής του 1881 (δες Πίνακα 2), που ως προείπαμε, έγιναν "κατά προσέγγισιν των διαστημάτων των [μη συγκερασμένων] κλιμάκων". Καλό λοιπόν είναι οι Ιεροψάλτες -αν θέλουν την ακρίβεια- να εκπαιδεύονται στις ασυγκέραστες Κλίμακες, και όχι στις συγκερασμένες. Να σημειώσουμε ότι στον Πίνακα 2 τα κόμματα π.χ. 12-10-8 κτλ. είναι τα διπλάσια της Μουσικής Επιτροπής του 1881, έτσι έχουν επικρατήσει, αλλά οι συχνότητες παραμένουν οι ίδιες καθότι συνάμα και το συνολικό άθροισμα των κομμάτων διπλασιάστηκε.
Πίνακας 2. Συγκερασμένες Κλίμακες της Μουσικής Επιτροπής του 1881 [2, 1]
Διατονική |
Χρωματική μαλακή |
Χρωματική σκληρή |
Εναρμόνιος |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Νη' |
523,2511 |
|
8 |
|
|
Ζω' |
484,4650 |
|
10 |
|
|
Κε |
440,0000 |
|
12 |
|
|
Δι |
391,9954 |
|
12 |
|
|
Γα |
349,2282 |
|
8 |
|
|
Βου |
323,3416 |
|
10 |
|
|
Πα |
293,6648 |
|
12 |
|
|
Νη |
261,6256 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Νη' |
523,2511 |
|
8 |
|
|
Ζω' |
484,4650 |
|
14 |
|
|
Κε |
423,3785 |
|
8 |
|
|
Δι |
391,9954 |
|
12 |
|
|
Γα |
349,2282 |
|
8 |
|
|
Βου |
323,3416 |
|
14 |
|
|
Πα |
282,5712 |
|
8 |
|
|
Νη |
261,6256 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Πα' |
587,3295 |
|
4 |
|
|
Νη' |
565,1425 |
|
20 |
|
|
Ζω' |
466,1638 |
|
6 |
|
|
Κε |
440,0000 |
|
12 |
|
|
Δι |
391,9954 |
|
4 |
|
|
Γα |
377,1874 |
|
20 |
|
|
Βου |
311,1270 |
|
6 |
|
|
Πα |
293,6648 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Γα' |
698,4565 |
|
6 |
|
|
Βου' |
659,2551 |
|
12 |
|
|
Πα' |
587,3295 |
|
12 |
|
|
Νη' |
523,2511 |
|
12 |
|
|
Ζω' |
466,1638 |
|
6 |
|
|
Κε |
440,0000 |
|
12 |
|
|
Δι |
391,9954 |
|
12 |
|
|
Γα |
349,2282 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Παρατηρούμε ότι αρκετές συχνότητες του Πίνακα 2, ομοιάζουν της Ευρωπαϊκής Μουσικής. Για την ακρίβεια ομοιάζουν οι συχνότητες των φθόγγων για των οποίων η απόσταση σε κόμματα από π.χ. τον Δι, όταν διαιρεθεί δια του 6 (72/6 = 12) δίνει ακέραιο αριθμό. Για παράδειγμα:
- διατονική: Νη=C2, Πα=D2, Γα=F2, Δι=G2, Κε=A3, Νη'=C3 (οι φθόγγοι Βου, Ζω' δεν αντιστοιχίζονται)
- χρωματική μαλακή: Νη=C2, Γα=F2, Δι=G2, Νη'=C3(οι φθόγγοι Πα, Βου, Κε, Ζω' δεν αντιστοιχίζονται)
- χρωματική σκληρή: Πα=D2, Βου=E2b, Δι=G2, Κε=A3, Ζω'=B3b, Πα'=D3 (οι φθόγγοι Γα, Νη' δεν αντιστοιχίζονται)
- εναρμόνιος: Γα=F2, Δι=G2, Κε=A3, Ζω'=B3b, Νη'=C3, Πα'=D3, Βου'=Ε3, Γα'=F3.
Αρκετοί, βάσει του Πίνακα 2, λένε ότι αρκετοί φθόγγοι της Βυζαντινής Μουσικής ταυτίζονται με την Ευρωπαϊκή. Ευτυχώς δεν είναι έτσι τα πράγματα... κατ' ακρίβεια. Ο λόγος είναι ότι η φαινομενική μερική ταύτιση είναι εξαιτίας του συγκερασμού των (μη συγκερασμένων) Κλιμάκων της Επιτροπής (δες Πίνακα 1) σε 72 κόμματα (το οποίο 72 είναι πολλαπλάσιο του 12), ο οποίος συγκερασμός είναι προσέγγιση των μη συγκερασμένων κλιμάκων (συγκρίνετε τις αντίστοιχες συχνότητες των φθόγγων στους Πίνακες 1 και 2 να δείτε τις διαφορές). Αν για παράδειγμα συγκεράσουμε τις Κλίμακες του Πίνακα 1, σε 1200 κόμματα (σεντς) -μεγαλύτερη ακρίβεια συγκερασμού [1]- θα δούμε ότι δεν ταιριάζουν με την Ευρωπαϊκή οι φθόγγοι που ταίριαζαν στα 72 κόμματα [1] (εκτός από έναν φθόγγο σε κάθε κλίμακα ...εξ ορισμού).
Να το τονίσουμε λοιπόν, ότι η οποιαδήποτε σύγκριση των Κλιμάκων Βυζαντινής Μουσικής της Μουσικής Επιτροπής του 1881 με κλίμακες "εξωτερικής" μουσικής, πρέπει να γίνεται βάσει των Κλιμάκων του Πίνακα 1, γιατί όπως είπε και η ίδια η Επιτροπή [2] "προέβη εις την σύγκρασιν κατά προσέγγισιν των διαστημάτων του διαγράμματος [των Κλιμάκων του Πίνακα 1], επιβαλλομένην πάντοτε εις την κατασκευήν των οργάνων χάριν της ευχρηστίας". Αυτά χάριν της ακρίβειας, επειδή προσεγγίσεις υπάρχουν πολλές.
Τέλος, να υπογραμμίσουμε ότι υπάρχουν αρκετοί θεωρητικοί της Βυζαντινής Μουσικής που δεν συμφωνούν καθ' ολοκληρίαν με τις Κλίμακες της Μουσικής Επιτροπής του 1881, αλλά για να μην βγούμε εκτός ...θέματος, παραπέμπουμε τον ενδιαφερόμενο στις αναφορές [1, 3, 4, 5] (και στις επιμέρους αναφορές).
Παναγιώτης Δ. Παπαδημητρίου (analogion) panayiotis@analogion.net, έκδ. α': 15-Οκτ-2005
Βιβλιογραφία:
[1] Παναγιώτης Δ. Παπαδημητρίου, Κλίμακες [ http://music.analogion.net/Klimakes/ ].
[2] Μουσική Επιτροπή του Οικ. Πατρ. (1881), Στοιχειώδης διδασκαλία της Εκκλησιαστικής Μουσικής - εκπονηθείσα επί τη βάσει του ψαλτηρίου, Κωνσταντινούπολις 1888 (ανατύπ. εκδ. Κουλτούρα).
[3] Ιωάννης Δ. Σπυράκης, ΣΥΝΤΟΜΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ [ http://www.byzantine-musics.com/brieftheory.htm ].
[4] Νίκου Κυπουργού, Μερικές παρατηρήσεις πάνω στα βασικά διαστήματα της Ελληνικής και ανατολικής μουσικής, περιοδ. Μουσικολογία, τ. 2, Μάϊος 1985, σσ. 83-93.
[5] Αγγέλου Κ. Δεβρελή, Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική - Βασικές έννοιες, Θεσσαλονίκη 1994.
Σημείωση
* Το σχέδιο του μονοχόρδου αντιγράφηκε από το: http://everyschool.org/u/global/mseaver/monochord.jpg.
(το άρθρο μπορείτε να το βρείτε online στη διεύθυνση
https://www.musicheaven.gr/html/modules.php?name=News&file=article&sid=741)
|