Η μουσική της Δυτικής Αφρικής

Γράφει η mariannalappa
5 άρθρα στο MusicHeaven

Ομάδα μουσικών

Το γεγονός ότι σπάνια οι μουσικοί της Δ.Αφρικής μιλούν και γράφουν για τη μουσική τους έχει ελαχιστοποιήσει τις πηγές των γνώσεων του Δυτικού κόσμου για την τόσο σημαντική μουσική αυτής της γωνιάς του πλανήτη. Αυτό λοιπόν που μπορεί εύκολα να πετύχει κανείς είναι το να διαμορφώσει μια επιφανειακή γνώση αρχικά, βασισμένη στις παρακάτω γενικεύσεις:

1. Η μουσική έχει λειτουργικό χαρακτήρα και σπάνια μπορεί να νοηθεί αποσπασμένη από τις δραστηριότητες της καθημερινής ζωής.

2. Ο ρυθμός, συγκρινόμενος με αυτόν του Δυτικού κόσμου, αποτελεί ένα πολύπλοκο πλέγμα ρυθμικών σχημάτων.

3. Τα κρουστά όργανα κατέχουν σημαντική θέση στη μουσική αυτή και η ποικιλία τους είναι εκθαμβωτική.

4. Η μουσικότητα είναι έμφυτη στο λαό και γι' αυτό δύσκολα μπορεί κανείς να διαχωρίσει τους επαγγελματίες μουσικούς από το κοινό.

5. Η μουσική βασίζεται περισσότερο στον αυτοσχεδιασμό και λιγότερο στη σημειογραφία.

Παρ' όλο που πολλοί αντιμετωπίζουν τη μουσική της Δ.Αφρικής ως ένα ομοιογενές σύνολο, δεν πρέπει εδώ να παραβλέψουμε ότι η γεωγραφία της χώρας, με την έρημο και τη σαβάνα στο Βορρά και τα δάση στο Νότο, έχει συμβάλλει σημαντικά στη διαμόρφωση εθνικών μουσικών παραδόσεων.

Πολύ συχνά, η μουσική της Δ.Αφρικής έχει εμπνεύσει δυτικούς καλλιτέχνες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο γνωστός συνθέτης Philip Glass, που, γοητευμένος από την αισθητική αρτιότητα και την καλαισθησία της μουσικής αυτής, συνεργάστηκε με τον δυτικοαφρικανό συνθέτη Foday Musa Suso.

Ο Philip Glass με τον Foday Musa Suso

ΜΟΥΣΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ

Κρουστά: Είναι η σημαντικότερη κατηγορία οργάνων. Ειδικότερα, τα κρουστά που προσδίδουν στη μουσική της Δ.Αφρικής το ιδιαίτερο χρώμα της σε σχέση με τις υπόλοιπες περιοχές της ηπείρου, είναι τα ιδιόφωνα κρουστά και περισσότερο αυτά που παράγουν μελωδικούς ήχους. Χαρακτηριστικά είναι το μπίρα και το μπάλα, ένα είδος ξυλόφωνου με 15 έως 19 τόνους. Βέβαια χρησιμοποιούνται και ιδιόφωνα χωρίς συκγεκριμένο τονικό ύψος, όπως τα κουδούνια που παίζονται κυρίως από γυναίκες.

Μπάλα

Μπίρα

Όσον αφορά τα μεμβρανόφωνα κρουστά, ο πιο διαδεδομένος τύπος τυμπάνου είναι το τάμα που έχει δύο επιφάνειες που χτυπιούνται με τα χέρια ή με μπακγέτες. Χαρακτηριστικό είναι ότι τα όργανα αυτά συνήθως δεν παίζονται από επαγγελματίες μουσικούς.

Τάμα

Έγχορδα: Στη Δ.Αφρική υπάρχουν τρεις βασικές κατηγορίες έγχορδων οργάνων. Η πρώτη περιλαμβάνει τα έγχορδα που παίζονται με δοξάρι. Η δεύτερη κατηγορία αποτελείται από τα νυκτά έγχορδα. Και στις δύο αυτές κατηγορίες συναντάμε έγχορδα με 3 έως 5 χορδές, με ηχεία κατασκευασμένα από κολοκύθες ή ξύλο. Χαρακτηριστική περίπτωση είναι τα μονόχορδα όργανα, με δοξάρι ή νυκτά. Ένα από αυτά είναι το μόλο.

Η τρίτη κατηγορία εγχόρδων της περιοχής περιλαμβάνει τα όργανα που ανήκουν στην οικογένεια της άρπας. Εδώ συναντάμε το πιο χαρακτηριστικό ίσως όργανο της Δ.Αφρικής, το κόρα. Το όργανο αυτό προέρχεται από την παράδοση των βασιλικών αυλών, διαθέτει 19 ή 21 χορδές και εκτελείται μόνο από άνδρες επαγγελματίες μουσικούς.

Εκτελεστής του έγχορδου οργάνου κόρα

Πνευστά: Πρόκειται μόλλον για την κατηγορία οργάνων που παίζει το μικρότερο ίσως ρόλο στη μουσική της Δ.Αφρικής. Ο διαχωρισμός τους σε υποκατηγορίες ακολουθεί αυτόν της δυτικής μουσικής, δηλαδή υπάρχουν (μεταξύ άλλων) πνευστά που ανήκουν στην οικογένεια του φλάουτου, όργανα που παραπέμπουν στα χάλκινα πνευστά και πνευστά που ανήκουν στην οικογένεια του όμποε, όπως η ευρέως διαδεδομένη αλγκάιτα.

ΜΟΥΣΙΚΟΙ ΤΗΣ Δ.ΑΦΡΙΚΗΣ

Oι μουσικοί της Δ.Αφρικής έχουν αρχίσει και γίνονται γνωστοί στους μουσικόφιλους του κόσμου. O Fela Kuti, ο ιδρυτής του afro-funk, έκανε την αρχή στη δεκαετία του '70 στις ΗΠΑ με το ριζοσπαστικό στίχο του (υπήρξε μέλος των Μαύρων Πανθήρων) και την ανοιχτή επίθεσή του στην κρατική εξουσία στη Νιγηρία. Σήμερα, φιλτραρισμένη από το χρόνο και εμπλουτισμένη από τη δυτική μουσική, η παράδοση αυτή συνεχίζεται.

Το μικρό Μάλι ιδιαίτερα, στη δυτική Αφρική, βρίσκεται στην πρωτοπορία. O Salif Keita, ο κιθαρίστας Ali Farka Toure, η γνωστή για τους αγώνες της κατά της πολυγαμίας και υπέρ της σεξουαλικής προφύλαξης Oumou Sangare, το εκπληκτικό τυφλό ζευγάρι Amadou et Mariam, η Rokia Traore, ο τροβαδούρος Habib Koite, είναι οι κυριότεροι μουσικοί "πρεσβευτές" της χώρας αυτής με την τόσο πλούσια μουσική παράδοση και το χαρακτηριστικό ήχο της κόρας. Εκεί, κάθε χρόνο γίνεται το γνωστό "Φεστιβάλ της ερήμου", σε απόσταση 2 ημερών μακριά μέσα στην έρημο, όπου συγκεντρώνονται πολλοί Αφρικανοί μουσικοί και για 3 μέρες γιορτάζουν το δικό τους Woodstock. Το 2006 μάλιστα συμμετείχαν παίζοντας μαζί τους ο Manu Chao και ο Robert Plant. Άλλες εξαιρετικές περιπτώσεις είναι ο ποιητής-μουσικός Baaba Maal και ο γνωστός από τη συνεργασία του με τη Neneh Cherry Υoussou 'n Dour από τη Σενεγάλη, ο Καμερουνέζος κλασικός πια Manu Dibango, η γνωστή σε όλους Cesaria Evora από το Πράσινο Ακρωτήρι, οι "Σενεγαλέζοι Buena vista" Orchestra Baobab. Και ο κατάλογος θα μπορούσε να συνεχιστεί για πολύ ακόμα...