Συνέντευξη με την καθηγήτρια μουσικής Μαρία Μιχαλοπούλου

Η οικονομική αλλά και κοινωνική κρίση που ζούμε, όπως επίσης οι μανδύες που πέσανε τα τελευταία χρόνια στο χώρο της μουσικής επιτρέποντας  την αλήθεια κάποιων πραγμάτων να φανεί, δημιουργεί απογοήτευση στους νέους που θέλουν να ασχοληθούν με τη μουσική, μέχρι που τους αποτρέπει από την ενασχόλησή τους έστω και ερασιτεχνικά με κάποιο μουσικό όργανο ή με τη φωνητική.

Όμως η μουσική σήμαινε και θα σημαίνει πάντα για τον άνθρωπο το ίδιο πράγμα. Για κάποιους είναι μια αναγκαιότητα αφού γεννήθηκαν με ταλέντο που τους οδηγεί παρόλες τις θυσίες και τις αγωνίες να δουλέψουν σκληρά για να κατακτήσουν μια θέση στο μουσικό στερέωμα, για άλλους είναι η μόνη τους διέξοδος από την καθημερινότητα, ένα χόμπι που χαλαρώνει σώμα και πνεύμα από το άγχος της καθημερινότητας.

Οι συνεντεύξεις αυτές σε συνθέτες, συγγραφείς και καθηγητές μουσικών οργάνων δίνουν απαντήσεις σε εσωτερικά ερωτήματα και ανησυχίες, ενώ οι άνθρωποι που παρουσιάζω ήταν κάποτε σπουδαστές και τώρα επαγγελματίες. Στη δική τους διαδρομή, μπορεί κάποιος ενδεχομένως να φανταστεί τη δική του προσωπική διαδρομή.

Η Μαρία Μιχαλοπούλου είναι καθηγήτρια μουσικής, αρθρογράφος και συγγραφέας.

Μαρία, είναι εντυπωσιακό το πλήθος των πτυχίων και των διπλωμάτων που έχεις συγκεντρώσει όλα αυτά τα χρόνια μελετώντας με πάθος και απόλυτη αγάπη τη μουσική. Το κάθε ένα από τα πτυχία Αρμονίας, Αντίστιξης, το Δίπλωμα Πιάνου αλλά και η ειδικότητα του μουσικοπαιδαγωγού που απόκτησες κατά την διάρκεια των σπουδών σου στην Ακαδημία Plovdiv-Βουλγαρία, μαρτυρούν έναν ατέρμονο αγώνα προς την μουσική τελειότητα.

Γνωρίζοντας λοιπόν από πρώτο χέρι τις τον κόπο που χρειάζεται αλλά και τις δυσκολίες   που εμπεριέχει η διάκριση και η επίτευξη μιας επιτυχημένης καριέρας ως σολίστ στην  Ελλάδα ποιά θα ήταν η συμβουλή σου στα νέα παιδιά που επενδύουν στον τομέα αυτό ρίχνοντας όλο το βάρος τους στις μουσικές σπουδές;

Καταρχήν ευχαριστώ για τα καλά σου λόγια. Ασχολούμαι με την μουσική από 5 ετών κ' μπορώ  να πω απο προσωπική εμπειρία ότι η ενασχόληση με τη μουσική απαιτεί κόπο και αρκετές θυσίες. Όμως όταν αγαπας πραγματικά τη μουσική δεν σε απογοητεύει.

Πολλοί χαρακτηρίζουν τη μουσική ως «Ρόδο». Ένα ρόδο τόσο όμορφο και μυρωδάτο το οποίο όμως έχει και αρκετά αγκάθια.

Μέσα από την εμπειρία που έχεις κερδίσει από τα χρόνια της ενεργής διδασκαλίας σου έχεις καταλήξει αν τελικά τα παιδιά ακούνε ή είναι δεκτικά στο να ακούσουν κλασική μουσική στην εποχή μας; Από το κλασικό ρεπερτόριο ποιά θα έλεγες ότι είναι τα “hit”; Tι σου ζητάνε συνήθως να παίξουνε;

Μέσα από την εμπειρία μου σαν μαθήτρια και τα τελευταία 15 έτη σαν δασκάλα μουσικής μπορώ να πω ότι η δεκτικότητα των μαθητών για την κλασική μουσική εξαρτάται από τον τρόπο που θα τους δείξει ο δάσκαλός τους να ακούσουν ή ακόμα και να προσεγγίσουν πιο ιδιαίτερα την κλασική μουσική. Μην ξεχνάμε ότι καλοί πιανίστες πρέπει να είναι πάνω απ' όλα παιδαγωγοί. Αυτό σημαίνει ότι ο κάθε δάσκαλος πιάνου ανάλογα με τον μαθητή που έχει μπροστά του μεγάλο ή μικρό, δεν έχει πιστεύω σημασία. Οφείλει να καλλιεργήσει σ' αυτόν την  αγάπη για την κλασική μουσική. Όσο για το ρεπερτόριο αυτό νομίζω ότι διαφοροποιείται από τα γενικότερα ακούσματα που έχει κάποιος, καθώς και από το ευρύ οικογενειακό του περιβάλλον - τον τρόπο που μεγάλωσε. Υπάρχουν παιδιά τα οποία έχουν ένα ήπιο χαρακτήρα (συνήθως κορίτσια) που ζητούν ρομαντικά κομμάτια όπως πχ Chopin, αλλα κ' άλλα παιδιά που έχουν ιδιαίτερα δυναμικό χαρακτήρα που ζητούν αντίστοιχο ρεπερτόριο.

Τα πιο κλασικά προβλήματα που αντιμετωπίζεις με τους μαθητές σου ποιά είναι? Υπάρχουν αντιδράσεις σε σχέση με τις απαιτητικές ώρες μελέτης που σε συνδιασμό με τις υπόλοιπες καθημερινές δραστηριότητές που έχουν να καλύψεουν στο καθημερινό τους πρόγραμμα μετατρέπονται σε άθλο για super ήρωες? Έχεις κάποιες τεχνικές που εφαρμόζεις για να τις αντιμετωπίζεις;

Πιστεύω ότι κάθε μαθητής είναι και μία ιδιαίτερη προσωπικότητα γι' αυτό το λόγο τα προβλήματα ή καλύτερα οι ιδιαιτερότητες του πρέπει να αντιμετωπίζονται με κατανόηση και ιδιαίτερο σεβασμό, έτσι ώστε να μπορέσουν να εξαλειφθούν όσο γίνεται πιο γρήγορα. Οι ιδιαιτερότητες που μπορεί να αντιμετωπίσει κάποιος στο πιάνο μπορεί να είναι από τη δυσκολία στην ανάγνωση των μουσικών κειμένων, τεχνικές δυσκολίες όταν κάποιος έχει δυσκολία στο να παίξει γρήγορα κλπ.  Θεωρώ ότι κάθε δάσκαλος που αγαπά και σέβεται τους μαθητές του και πάνω απ' όλα αυτό που υπηρετεί δηλαδή την μουσική πρέπει να έχει τέτοια ευρηματικότητα και κατάρτιση, έτσι ώστε να τα αντιμετώπισει όλα αυτά  . Όσο για τις  ώρες  μελέτης, συμφωνώ ότι τα παιδιά και γενικότερα όλοι στις μέρες μας μοιάζουμε με super ήρωες . Αυτό που συμβουλεύω εγώ πάνω από όλα είναι ο σωστός προγραμματισμός στη μελέτη ανάλογα με το επίπεδο κάθε μαθητή. Αυτή η μέθοδος πιστέψτε με έχει βοηθήσει πρώτα εμένα και πιστεύω την πλειοψηφία των μαθητών.

Πόσα είναι τα χρόνια που χρειάζεται κάποιος για να φτάσει στο  Δίπλωμα Πιάνου με την προυπόθεση φυσικά ότι εκτός από την εκτενή μελέτη θα διαθέτει και κάποιο βασικό επίπεδο ταλέντου;

Σύμφωνα με το υπουργείο πολιτισμού χρειάζονται περίπου 15 έτη. Όμως πιστεύω ότι ανάλογα με τις ικανότητες και βεβαίως με τη μελέτη που θα κάνει κάποιος μαθητής μπορεί να ελαττώσει ή να αυξήσει αυτό το χρονικό περιθώριο. Βεβαίως πρέπει να αναφερθεί ότι πολύ σπουδαία είναι και  η σωστή κατάρτιση του κάθε εκπαιδευτικού ώστε να μπορέσει να οδηγήσει σωστά και μεθοδικά τον κάθε μαθητή ανεξάρτητα με την ηλικία του. 

Οι μικροί μαθητές πρωταγωνιστούν στα μουσικο-παιδαγωγικά μαθήματα που παρέχεις και δίνεις ιδιαίτερη έμφαση. Τι είναι αυτό που προσφέρουν τα συγκεκριμένα μαθήματα σε αυτές τις ηλικίες;

Σύμφωνα με απόψεις μεγάλων παιδαγωγών της μουσικής όπως ο Orff και ο Kodaly όσο ποιο μικρό ξεκινήσει την ενασχόληση του με τη μουσική ένα παιδί τόσο καλύτερη θα είναι η μουσική του εξέλιξη. Έχοντας λοιπόν -μπορώ να πω- ιδιαίτερη ευαισθησία στον τομέα τη διδασκαλίας έχω  και εγώ υιοθετήσει και υποστηρίζω την παραπάνω άποψη. Αξίζει πιστεύω να αναφέρω και την συγγραφική μου δουλειά 2 βιβλία που θα κυκλοφορήσουν σύντομα από τις Εκδόσεις Cambia που καταπιάνονται με το παιδαγωγικό κομμάτι. Το πρώτο ονομάζεται «Παιδικά οργανοποιήματα» και αναφέρεται σε κατασκευές αυτοσχέδιων μουσικών οργάνων για μικρά ή και μεγαλύτερα παιδιά και το άλλο ονομάζεται «Τραγούδια - Τραγουδάκια Παιχνίδια - Παιχνιδάκια». Και είναι μία συλλογή με τα ελληνικά παιδικά τραγούδια συνοδευόμενα με δραστηριότητες - παιχνίδια, οι οποίες μπορούν να πραγματοποιηθούν από δασκάλους μουσικής , γονείς νηπιαγωγούς και κάθε έναν που αγαπά το παιχνίδι και τη μουσική.

Το ρεπερτόριο που επιλέγεις και παρουσιάζουν κάθε χρόνο οι μαθητές σου στις μουσικές σας συναυλίες με επιτυχία είναι ιδιαίτερα απαιτητικό. Που πιστεύεις ότι οφείλεται η υψηλή απόδοσή τους;

Κάθε χρόνο διοργανώνω για μικρούς και τους μεγαλύτερους μαθητές μία ή κάποιες φορές και περισσότερες συναυλίες. Η επιλογή του ρεπερτορίου  γίνεται ανάλογα με την ικανότητα κάθε μαθητή αλλά και τι «ταιριάζει» όπως λέμε στο στυλ του δηλαδή   στην προσωπικότητα του και έχοντας πάντοτε στα «αυτιά» μας το τελικό αποτέλεσμα που θέλει να αποδοθεί ο κάθε συνθέτης πορευόμαστε και προσπαθούμε να κάνουμε ότι καλύτερο.

Πιστεύεις ότι η εκμάθηση της μουσικής φέρει την νοοτροπία του πρωταθλητισμού; Παίζει ρόλο η ηλικία που ξεκινάει κάποιος τη μουσική του εκπαίδευση; Συχνά ακούω παιδιά άνω των 17 αλλά και ενήλικες να λένε ότι «χάσανε το τρένο», ότι δεν μπορούν πλέον να μάθουν πιάνο γιατί είναι μεγάλοι σε ηλικία. Υπάρχει ηλικιακός φραγμός για κάποιον που θέλει να ξεκινήσει να μαθαίνει μουσική;

Σύμφωνα με τα βιώματα και την όλη μουσική μου πορεία κάποιος ο οποίος θέλει να γίνει σολίστας  οφείλει  να σκέφτεται ότι αυτό που κάνει μπορεί να χαρακτηριστεί πρωταθλητισμός αν κρίνουμε από την πολύωρη και καθημερινή μελέτη που πρέπει να ακολουθεί. Από εκεί και πέρα όμως πιστεύω ακράδαντα και έχω πολλά παραδείγματα ανθρώπων μεγαλύτερης ηλικίας οι οποίοι ξεκινώντας από αρχικό στάδιο κατάφεραν να φτάσουν σε ικανοποιητικό επίπεδο. Η ηλικία δεν παίζει ρόλο σε τέτοιο βαθμό όσο η διάθεση και η όρεξη κάποιου να κάνει πράγματα πάνω στη μουσική και ποιο συγκεκριμένα στο πιάνο. Εγώ θα προέτρεπα όλους όσους έχουν τέτοιους ενδιασμούς να τους παρακάμψουν και να κυνηγήσουν το όνειρο τους! Μια δοκιμή θα σας πείσει!

Φέτος θα διοργανώσεις έναν κύκλο σεμιναρίων για προχωρημένους μαθητές και καθηγητές. Μπορείς να μας πεις λίγα λόγια για αυτά τα σεμινάρια;

Φέτος, στον μουσικό καλλιτεχνικό σύλλογο «Η ΛΥΡΑ ΤΟΥ ΟΡΦΕΑ» πρόκειται να διοργανώνω δύο κύκλους σεμιναρίων. Το πρώτο σεμινάριο ονομάζεται «Μονοετής επιμορφωτικός κύκλος μαθημάτων Παιδαγωγική προσέγγιση της διδασκαλίας του πιάνου». Σε αυτό το σεμινάριο μπορούν να συμμετέχουν σπουδαστές Μέσης & Ανωτέρας σχολής πιάνου, καθώς και Πτυχιούχοι - Διπλωματούχοι και κάθε ενδιαφερόμενος. Κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους από τον Οκτώβριο έως τον Μάιο. Θα προσπαθήσουμε να αναλύσουμε την πλειοψηφία των θεμάτων που θα έχει ένας δάσκαλος πιάνου να αντιμετωπίσει.  Τα θέματα  αυτά θα είναι παιδαγωγικού αλλά και μουσικού χαρακτήρα.

Το δεύτερο  σεμινάριο έχει τίτλο «Μονοετής επιμορφωτικός κύκλος μαθημάτων - Παιδαγωγική προσέγγιση της διδασκαλίας της μουσικής». Αυτός ο σεμιναριακός κύκλος σπουδών απευθύνεται σε μουσικούς , δάσκαλους, νηπιαγωγούς και σε όσους ενδιαφέρονται να μάθουν σχετικά με τον τρόπο διδασκαλίας της μουσικής. Θα καταπιαστούμε με θέματα όπως ο ήχος, ο ρυθμός, η ένταση του ήχου, το παιδικό τραγούδι κτλ. Αξίζει να αναφέρω ότι και στα 2 σεμινάρια ότι μαθαίνουν οι συμμετέχοντες θεωρητικά θα το βλέπουν να εφαρμόζεται και στην πράξη, δηλαδή θα συμμετέχουν σε μαθήματα με παιδιά. Τέλος υπάρχει αναλυτικό πρόγραμμά όλου του σχολικού έτους για  όποιον θέλει να ενημερωθεί ιδιαιτέρως και να επικοινωνήσει μαζί μου. Φυσικά στο τέλος του έτους θα δοθούν βεβαιώσεις σπουδών για κάθε επαγγελματική χρήση.

Ποιά θεωρείς ότι είναι τα κυρίαρχα πλεονεκτήματα που μπορούν να αποκτήσουν όσοι παρακολουθήσουν αυτά τα σεμινάρια;

Το σπουδαιότερο πλεονέκτημα όσων θα θελήσουν να συμμετέχουν στα σεμινάρια εκτός από την αποκόμιση μουσικού υλικού καθώς και βεβαίωσης σπουδών όπως αναφέρθηκε και πριν είναι η προσωπική καλλιέργεια και η εμβάθυνση στην επιστήμη της μουσικής.

Μου κίνησε ιδιαίτερα το ενδιαφέρον και θα ήθελα να πούμε λίγο περισσότερα πράγματα το κομμάτι των μαθημάτων e-learning που συμπεριλαμβάνονται στους σεμιναριακούς σου κύκλους. Είναι ένας σύγχρονος και πρωτοποριακός τρόπος διδασκαλίας με επιτυχημένα αποτελέσματα σε εκτός μουσικής εκπαιδευτικούς τομείς. Γενικά διακρίνεις κάποια επιφυλακτικότητα στο να δοκιμάσουν μουσικά αυτή την διδακτική εμπειρία; Υπάρχει θα έλεγες φόβος στο να πειραματιστεί κάποιος ξεφεύγοντας από την παραδοσιακή οδό της τετ-α-τετ διδασκαλίας; Πως είναι η διαδικασία της e-learning εκπαίδευσης; Αποδίδει;

Καθώς η τεχνολογία προχωρά νομίζω το e-learning και η μέθοδος εκπαίδευσης δια αλληλογραφίας είναι ένας τρόπος διδασκαλίας. Οι συμμετέχοντες στα σεμινάρια e-learning  κάθε τέλος του μήνα θα λαμβάνουν οπτικοακουστικό υλικό και σημειώσεις με ότι πραγματοποιείται στην ώρα του μαθήματος. Έπειτα τηλεφωνικά ή μέσω Skype  θα συζητούνται ιδιαιτέρως, απορίες ή όποιες  ερωτήσεις μπορεί να προκύψουν.  Αυτή η μέθοδος διδασκαλίας, από προσωπική εμπειρία σε τέτοιου είδους σεμινάρια μπορώ να βεβαιώσω ότι είναι αποδοτική και βοηθά όσους έχουν το πρόβλημα της απόστασης δίνοντας την ευκαιρία και σε ανθρώπους εκτός Αθηνών να συμμετέχουν.

Είσαι Ιδρυτικό μέλος και πρόεδρος του καλλιτεχνικού μουσικού συλλόγου "Η ΛΥΡΑ ΤΟΥ ΟΡΦΕΑ". Ποιό ήταν το ερέθισμα για την έναρξη της λειτουργίας αυτού του συλλόγου;

Όπως αναφέρατε είμαι πρόεδρος και ιδρυτικό μέλος του μουσικού καλλιτεχνικού συλλόγου «Η ΛΥΡΑ ΤΟΥ ΟΡΦΕΑ» . Το ερέθισμα για την  έναρξη λειτουργίας του συλλόγου ήταν κατά πρώτον η δυνατότητα να μπορέσω να βοηθήσω επαγγελματικά τους τελειόφοιτους μαθητές μου (αξίζει να σημειωθεί ότι τα στελέχη του συλλόγου είναι νέοι άνθρωποι άρτια καταρτισμένοι), αλλά και άλλους νέους μουσικούς που πραγματικά αξίζουν κάθε προβολής και ευκαιρίας. Επίσης μέσω του συλλόγου και εγώ προσωπικά αλλά και οι συνεργάτες μου μπορούμε να δημιουργούμε καλλιτεχνικές και όχι μόνο ευκαιρίες εξέλιξης.

Μπορείς μέσα από 2-3 λέξεις να μας πεις τι συμβολίζει τελικά για σένα η μουσική;

Η μουσική για μένα με δύο - τρεις λέξεις μπορώ να πω ότι είναι: Λιμάνι ψυχής!

Αν υπήρχε κάποιος τρόπος να ξαναρχίσεις όλη την διαδρομή που έχεις διανύσει μέχρι σήμερα από την αρχή ποιοί θα ήταν οι σκόπελοι που θα ήθελες να αποφύγεις και ποιά τα όμορφα λιμάνια που θα ήθελες να επιστρέφεις ξανά και ξανά;

Αν θα άρχιζα ξανά την μουσική μου διαδρομή δεν θα άλλαζα κάτι γιατί συνοψίζοντας τις καλές και τις δύσκολες στιγμές μου, συνειδητοποίησα με το καιρό, πως «ότι δεν σε σκοτώνει σε κάνει πιο δυνατό», όπως λέει και ο λαός (μια αγαπημένη έκφραση του Νίτσε).  Επίσης με πολύ αγάπη θα θυμάμαι στιγμές όπως ήταν το πρώτο μου μάθημα στο πιάνο με την κα Μαργαρίτα όπου παρόλο ότι ήμουν μόνο 5 ετών αναπολώ τα συναισθήματα που μου είχε δημιουργήσει, και δεν θα την ξεχάσω ποτέ.

Θα ήθελα να μοιραστείς μαζί μας τις καλύτερές σου αναμνήσεις στην έως τώρα καλλιτεχνική πορεία σου.

Καλές αναμνήσεις από την όλη πορεία μου ευτυχώς έχω αρκετές, αυτό που θα ήθελα να αναφέρω είναι το εξής: Κατά το σχολικό έτος 2009/2010 χτύπησε μια μέρα το τηλέφωνο και ήταν μία κοπέλα 22 ετών , η οποία μάθαινε πιάνο περίπου 12 με 13 χρόνια. Είχε δώσει κατατακτήριες  εξετάσεις σε κάποιο Ωδείο για το επίπεδο της ανωτέρας με πλήρη αποτυχία. Όταν ξεκινήσαμε μαζί στο πρώτο μάθημα, μου είχε πει την εξής φράση: «ξέρεις κάτι... εγώ δεν μπορώ να παίξω πιάνο και θα τα παρατήσω». Έπειτα από ένα χρόνο προετοιμασίας πέρασε επιτυχώς στο επίπεδο της ανωτέρας. Ακόμα ηχούν στα αυτιά μου οι λέξεις που άκουσα μόλις τελείωσαν οι εξετάσεις. «Το καταλαβαίνεις και εγώ μπορώ να παίξω!» ('Ήταν δακρυσμένη). Για τέτοιες στιγμές αξίζει να είσαι δάσκαλος!