Πώς να βρίσκετε το μέτρο στο κάθε μουσικό κομμάτι που ακούτε!!

Ένα άρθρο που αξίζει να ρίξετε μια ματιά

.....το βρήκα στο fb

Γράφει ο Αλέξανδρος Φωτεινός (*)

Όποιος ασχολείται έστω και λίγο με τη μουσική, γνωρίζει σίγουρα τι σημαίνει «μέτρο». Ο ορισμός λέει: «Κάθε μουσικό κομμάτι το χωρίζουμε σχεδόν πάντα σε μικρότερα τμήματα ίσης αξίας (διάρκειας) που τα ονομάζουμε μέτρα. Την αξία του κάθε μέτρου τη γράφουμε στην αρχή του κομματιού υπό μορφή κλάσματος». Πολύ ωραία. Όταν διαβάζουμε μια παρτιτούρα πρόκειται για κάτι σαφέστατο. Όταν όμως ακούμε ένα κομμάτι, πως θα ξέρουμε ποιο είναι το μέτρο του και από πού αρχίζει; Κάντε ένα πείραμα: Βάλτε να ακούσετε ραδιόφωνο, CD, mp3, τραγούδια στο youtube κλπ. Μπορείτε να καταλάβετε τι μέτρο είναι το κάθε κομμάτι και που ακριβώς είναι η αρχή του μέτρου;

ΜΕΤΡΟ – ΑΡΧΗ ΤΟΥ ΜΕΤΡΟΥ

Ακούγοντας ένα μουσικό κομμάτι έχουμε τις περισσότερες φορές ενστικτωδώς την αίσθηση ότι υπάρχει κάποιο ρυθμικό μοτίβο που επαναλαμβάνεται. Ή για να το θέσω πιο σωστά, υπάρχει ένας ρυθμικός κύκλος ίσων χρόνων, πάνω στον οποίο πατάει το κομμάτι. Αυτός ο ρυθμικός κύκλος είναι το «μέτρο». Ένας εμπειρικός τρόπος για να εντοπίσουμε την αρχή του μέτρου ακούγοντας μια μουσική είναι ο εξής: Δεχόμαστε κατ’ αρχάς ως γενικό κανόνα ότι η πρώτη αξία του κάθε μέτρου είναι η πιο ισχυρή ως γενικό άκουσμα (ακόμη κι αν είναι παύση για κάποια όργανα). Οπότε με το ένστικτο αναζητούμε τα ισχυρά σημεία του ρυθμού. Δοκιμάστε το εξής: Βάλτε να παίζει κάποιο κομμάτι και χτυπήστε παλαμάκια καθώς το ακούτε, αλλά σε αραιά χρονικά διαστήματα, όχι πολύ πυκνά. Κάντε τώρα έναν έλεγχο: Τα μέρη που χωρίζετε το κομμάτι με τα χτυπήματά σας είναι ίσης διάρκειας; Αν ναι τότε κατά 99% τα σημεία που χτυπάτε τα παλαμάκια είναι οι αρχές των μέτρων. Κι αυτό γιατί όπως είπαμε η αρχή του μέτρου δίνει γενικά την αίσθηση ότι είναι περισσότερο τονισμένη ή «ισχυρή» από τα υπόλοιπα μέρη του μέτρου. Αν βέβαια η διάρκεια του μέτρου είναι πολύ μακροσκελής, η μέθοδος αυτή δεν μπορεί στην πράξη να εφαρμοστεί.

ΑΡΙΘΜΗΤΗΣ ΜΕΤΡΟΥ

Αφού βρούμε ποια είναι η αρχή του μέτρου, θα πρέπει στη συνέχεια να βρούμε πόσους ίσους χρόνους περιλαμβάνει το κάθε μέτρο. Αν βάζαμε τον μετρονόμο να παίζει μαζί με το κομμάτι, μετρώντας την χαρακτηριστικότερη χρονική αξία, που αντιλαμβανόμαστε πως κρατάει τον ρυθμό του κομματιού, πόσα τέτοια “beat” του μετρονόμου θα περιλάμβανε το κάθε μέτρο; Αυτός ο αριθμός είναι ο αριθμητής του μέτρου, που θα αναγράφει προφανώς και η παρτιτούρα. Σημειώστε ότι κατά την ακουστική αναζήτηση του μέτρου εστιάζουμε και στα ρυθμικά όργανα συνοδείας και στα μελωδικά όργανα και στη φωνή. Οτιδήποτε θα μπορούσε να μας βοηθήσει να καταλάβουμε τι μέτρο είναι. Αν πάλι παίζει ένα μόνο όργανο, π.χ. ένα πιάνο ή μια κιθάρα, αναρωτιόμαστε σε τι ισόχρονες υποδιαιρέσεις θα θέλαμε να χωρίσουμε το κάθε μέτρο, ώστε να μας είναι περισσότερο κατανοητό αυτό που ακούμε.
Μια άλλη προσέγγιση θα ήταν η εξής: Εκεί που χτυπούσατε πριν παλαμάκια μόνο στις αρχές των μέτρων, δοκιμάστε τώρα να πυκνώσετε τα παλαμάκια σας, να τα χτυπάτε δηλαδή πιο συχνά. Ελέγξτε αν οι χρόνοι ανάμεσα στα χτυπήματά σας είναι ίσοι. Αν ναι, τότε κατά 99% χτυπάτε τα «μέρη» του μέτρου, τον αριθμό δηλαδή των ίσων χρόνων που το απαρτίζουν (άρα τον αριθμητή του μέτρου). Αν τα χτυπήματά σας δημιουργούν άνισα χρονικά διαστήματα, τότε κατά πάσα πιθανότητα χτυπάτε τους «τονισμούς» ενός μικτού μέτρου (βλ. παρακάτω). Οπότε στην περίπτωση αυτή πυκνώστε ακόμα περισσότερο τα χτυπήματά σας, κάντε τα δηλαδή ακόμα πιο γρήγορα και λογικά θα χτυπάτε πλέον τα μέρη του μέτρου. Μπορείτε να μετρήσετε πόσα είναι; Προφανώς θυμάστε που ήταν η αρχή του μέτρου, οπότε μετρήστε πόσα χτυπήματα (πόσοι ίσοι χρόνοι δηλαδή) περιλαμβάνονται μέσα σε ένα μέτρο σας. Έτσι θα προκύψει τελικά ένας αριθμός (2,3,4,5,6,7 κλπ… ένας οποιοσδήποτε αριθμός). Ο αριθμός των ίσων αξιών που περιλαμβάνει το μέτρο του κομματιού, που θα είναι φυσικά και ο αριθμητής του μέτρου.

ΠΑΡΟΝΟΜΑΣΤΗΣ ΜΕΤΡΟΥ

Ο αριθμητής είναι και ο πλέον σημαντικός, γιατί μας λέει πόσους ίσους χρόνους περιέχει το κάθε μέτρο. Ο παρονομαστής στην πράξη δεν παίζει ιδιαίτερο ρόλο. Απλώς δίνει το όνομα στον αριθμό των αξιών που περιλαμβάνει το μέτρο. Όμως αν θέλαμε θα μπορούσαμε να ονομάσουμε τις αξίες διαφορετικά, χωρίς να αλλάξει το παραμικρό στο άκουσμα του κομματιού. Μόνο η γραφή στην παρτιτούρα θα άλλαζε. Π.χ. αν καταλήξαμε ότι το μέτρο του κομματιού μας έχει 5 ίσες χρονικές υποδιαιρέσεις, θα μπορούσε το μέτρο να είναι 5/8, 5/4, 5/2 κλπ. Και τα τρία αυτά μέτρα θα μπορούσαν να παιχθούν με τον ίδιο ακριβώς τρόπο, μόνο που θα δίναμε διαφορετική σχέση των αξιών με το μετρονόμο. Για παράδειγμα θα μπορούσαμε να το ονομάσουμε:

(120 δηλαδή χτύποι το λεπτό της αντίστοιχης κάθε φορά αξίας).
Οποιαδήποτε από τις παραπάνω ονομασίες θα ήταν σωστή, καθότι οι αξίες υποδηλώνουν σχετικούς χρόνους κι όχι απόλυτο χρόνο (δεν υποδηλώνουν δηλαδή συγκεκριμένη ταχύτητα).

ΕΙΔΗ ΜΕΤΡΩΝ

Τα μέτρα χωρίζονται σε 3 βασικές κατηγορίες: Τα απλά, τα σύνθετα και τα μικτά. Ως προς τους ορισμούς των κατηγοριών αυτών υπάρχουν δυο διαφορετικές «σχολές», που συγκρούονται εν μέρει μεταξύ τους. Τα ονόματα ωστόσο δεν έχουν και τόσο μεγάλη σημασία. Η ουσία παραμένει η ίδια και κυρίως όσον αφορά τα «μικτά μέτρα» που θα δούμε παρακάτω.

ΑΠΛΑ ΚΑΙ ΣΥΝΘΕΤΑ ΜΕΤΡΑ

Σύμφωνα με την μια σχολή «απλά» ονομάζονται τα μέτρα με αριθμητή 2 ή 3, επειδή έχουν έναν μόνο τονισμό (ισχυρό-ασθενές ή ισχυρό-ασθενές-ασθενές). Όταν ο αριθμός των μερών του μέτρου (ο αριθμητής δηλαδή) είναι πολλαπλάσιος του 2 ή του 3, το μέτρο ονομάζεται «σύνθετο» και απαρτίζεται από 2 ή περισσότερα ομοειδή απλά μέτρα. Π.χ. 4=2x2 [2+2] ή 6=3x2 [3+3] κλπ.
Σύμφωνα με την άλλη σχολή, «απλά» ονομάζονται τα μέτρα με αριθμητή 2 ή 3 ή 4 και «σύνθετα» τα μέτρα με αριθμητή πολλαπλάσιο του 3 π.χ. 6=3x2 [3+3], 9=3x3 [3+3+3], 12=3x4 [3+3+3+3] κλπ.
Να διευκρινίσω εδώ ότι σε κάποιες περιπτώσεις υπάρχουν δύο ή και περισσότεροι διαφορετικοί τρόποι να αντιληφθούμε το μέτρο ενός κομματιού, καθότι δεν είναι 100% ξεκάθαρο από το άκουσμα. Πραγματικά ορισμένα μέτρα είναι πολύ-πολύ συγγενικά. Κάποιο κομμάτι δηλαδή θα μπορούσαμε να το αντιληφθούμε ως 2/4 ή ως 4/4. Κάποιο άλλο ως 3/8 ή 6/8 ή 12/8. Στις περιπτώσεις αυτές δεν έχει και τόσο μεγάλη σημασία. Μπορούμε να κάνουμε την παραδοχή ότι είναι όλα «σωστά». Αρκεί δηλαδή που έχουμε καταλάβει ότι ο αριθμητής είναι 2 ή 4 κι όχι 6. Αρκεί που έχουμε καταλάβει ότι είναι 3 ή 6 κι όχι 8. Όταν πιάσουμε να παίξουμε το κομμάτι δεν θα αλλάξει απολύτως τίποτα στην πράξη! Οπότε ας μην αναλωνόμαστε σε αυτό κι ας εστιάσουμε στην ουσία: Ποιος είναι ο υποβόσκων ρυθμικός κύκλος αυτού που ακούμε.

ΤΟΝΙΣΜΟΙ

Όταν το μέτρο έχει από 4 μέρη και πάνω, υπάρχουν γενικά και άλλοι τονισμοί, εκτός του πρώτου μέρους του, που είπαμε ότι τονίζεται έτσι κι αλλιώς. Μπορεί να υπάρχουν λοιπόν μες το μέτρο 2, 3 ή και περισσότεροι τονισμοί. Αν έχουμε εντοπίσει τους τονισμούς, αλλά ακόμα δεν είμαστε απόλυτα σίγουροι που είναι η αρχή του μέτρου, θα πρέπει να αναρωτηθούμε ποιος από τους τονισμούς είναι πιο ισχυρός. Ε, εκεί θα είναι η αρχή του μέτρου μας και οι υπόλοιποι θα είναι απλώς ενδιάμεσοι τονισμοί, λιγότερο ισχυροί από τον πρώτο. Στην παρακάτω εικόνα οι τονισμοί (ή αλλιώς τα «ισχυρά» μέρη του μέτρου) φαίνονται με τόνους επάνω από τις αξίες των μερών του μέτρου: Δυο τόνοι στην αρχή του μέτρου πάντα και ένας τόνος στους υπόλοιπους τονισμούς. Τα άτονα μέρη του μέτρου (ή αλλιώς τα «ασθενή» μέρη) δεν έχουν επάνω τους τόνους.

ΜΙΚΤΑ ΜΕΤΡΑ

Ένας μεγάλος αριθμός κομματιών χρησιμοποιεί μέτρα που ο αριθμητής τους είναι το άθροισμα από 2άρια και 3άρια. Τα ονομάζουμε «μικτά μέτρα». Στην πραγματικότητα, αν σας αρέσουν τα μαθηματικά, μπορείτε να πειραματιστείτε και να κατασκευάσετε δεκάδες δικά σας μέτρα (ρυθμούς), συνδυάζοντας 2άρια και 3άρια, όσα θέλετε και με όποια σειρά θέλετε! Κάντε το! Για παράδειγμα: 2+3 (=5/8), 2+3+2 (=7/8), 2+2+3+2 (=9/8), 3+2+2+3+3 (=13/8), 2+3+3+2 (=10/8), 3+3+2+2+2+3+3+2+2 (=22/8) κλπ. Και βέβαια το ρυθμικό αυτό άκουσμα θα κάνει κύκλο μέσα στο κομμάτι ξανά και ξανά και ξανά. Μπορείτε να ακούσετε αυτό που φτιάξατε αν χτυπάτε σταθερά και απαλά το χέρι σας στο τραπέζι, σαν να ήταν μετρονόμος και τα ισχυρά μέρη του μέτρου να τα χτυπάτε πιο δυνατά. Ή με την φωνή σας στα ισχυρά μέρη να λέτε «ΤΟΥΜ» με πιο δυνατή φωνή και στα ασθενή μέρη να λέτε «ΠΑ» πιο χαμηλόφωνα. Οπότε ένα μέτρο 3/4 θα το πείτε «ΤΟΥΜ-ΠΑ-ΠΑ», ένα μέτρο 2/4 θα το πείτε «ΤΟΥΜ-ΠΑ» κι ένα μέτρο 7/8 [2+2+3] θα το πείτε «ΤΟΥΜ-ΠΑ-ΤΟΥΜ-ΠΑ-ΤΟΥΜ-ΠΑ-ΠΑ». Μπορείτε μάλιστα να το δοκιμάσετε σε διάφορες ταχύτητες, πιο αργά, πιο γρήγορα… Έχει μεγάλο ενδιαφέρον! (Ξαναλέω μην ασχολείστε προς το παρόν με τους παρονομαστές των μέτρων. Ας εστιάσουμε στους αριθμητές).

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ

2/4 
Link