Η "βελούδινη επανάσταση" του Κύτταρου, οι "ροκ ήρωες" του παρελθόντος
Συντάκτης : Ημ/νία καταχώρησης : 12/10/2006 22:24:15
--------------------------------------------------------------------------------
Συνέντευξη στον Κώστα ΤΕΡΖΗ -Αυγή
"Ζωντανοί στο Κύτταρο - Σκηνές Ροκ" είναι ο τίτλος της ταινίας του Αντώνη Μποσκοΐτη, που έκανε αίσθηση στο κοινό με την παρουσίασή της στη μεγάλη οθόνη και συνεχίζεται για δεύτερη εβδομάδα. Η μουσική "έκρηξη" στην αθηναϊκή σκηνή, αρχές της δεκαετίας του '70, μέσα στη χούντα, το "πάντρεμα" του "ξενόφερτου" και ανατρεπτικού ροκ με τους βαλκανικούς ήχους και το πλαστογραφημένο από τους συνταγματάρχες δημοτικό τραγούδι. Ο καθοριστικός ρόλος που έπαιξε το κλαμπ "Κύτταρο" ως χώρος συνάντησης και έκφρασης δίνεται στην ταινία του Μποσκοΐτη με κινηματογραφική ματιά "αυθάδη" αλλά και ευφρόσυνη... Μιλήσαμε μαζί του, για τη μουσική, τα ντοκιμαντέρ και την "πολιτική" ματιά...
\* Συνδυάζεις την ντοκιμαντερίστικη καταγραφή με ένα είδος φιλμικής "ανάπλασης" της εποχής εκείνης, και του ιδιαίτερου κλίματος. Πού βρίσκονται τα όρια για σένα, και ποια είναι κατά την άποψή σου η ιδιοσυστασία του κάθε είδους, της "καταγραφής" και της "μυθοπλασίας"\
Σε όσα ντοκιμαντέρ έχω αξιωθεί να φτιάξω μέχρι τώρα, πάντα έβαζα εμβόλιμα στοιχεία μυθοπλασίας. Στη συγκεκριμένη ταινία, θα βρείτε τα περισσότερα. Αναφέρομαι βέβαια στην εναρκτήρια σεκάνς με τη μοτοσικλέτα, όπως και στα δραματοποιημένα μέρη με τους νεοχίπις. Πιστεύω πως το ντοκιμαντέρ προσφέρεται για πολλά πράγματα, ειδικά όταν γίνεται για τον κινηματογράφο και όχι για τηλεοπτική κατανάλωση. Απ' την άλλη, στο χέρι και το ταλέντο του εκάστοτε σκηνοθέτη είναι να στήσει λιγότερο ή περισσότερο επιτυχημένες σκηνές μυθοπλασίας κατά τη διάρκεια της όποιας καταγραφής του. Επομένως, νομίζω πως δεν υπάρχουν αυστηρά "στάτους" μεταξύ ταινίας μυθοπλασίας και ταινίας τεκμηρίωσης.
\* Τι είναι για σένα, προσωπικά, η μουσικής Πώς "μεγάλωσες" μαζί της και πώς την βλέπεις σε συνδυασμό με την κινούμενη εικόνα;\
Όσο κι αν ακούγεται κοινοτοπία, δε διανοούμαι μία ημέρα της ζωής μου χωρίς μουσική. Η μουσική είναι η σπουδαιότερη των τεχνών, πολύ άμεση, όσο και πολύ δύσκολη τέχνη. Ζηλεύω τους μουσικούς, συν του ότι τους θεωρώ πολύ πιο ακομπλεξάριστους καλλιτέχνες σε σχέση, λόγου χάριν, με τους κινηματογραφιστές. Γι' αυτό και οι πιο οικείοι μου άνθρωποι προέρχονται από το χώρο του πενταγράμμου, τραγουδιστές, συνθέτες, στιχουργοί, σολίστες μουσικών οργάνων κ.λπ. Εργάζομαι και βιοπορίζομαι από τα μουσικά έντυπα, ενώ πρόσφατα απέκτησα και τη δική μου ραδιοφωνική εκπομπή στο "Κόκκινο, 105.5". Θα έλεγα μάλιστα πως το ψάξιμο της μουσικής γενικότερα προσδιορίζει την καθημερινότητα μου. Εξ ου και ο χαρακτηρισμός "σκηνοθέτης" δεν μου ταιριάζει, θα προτιμούσα "σκηνοθέτης - μουσικός ερευνητής". Η κινούμενη εικόνα, τώρα, για μένα όχι απλά σχετίζεται με τη μουσική αλλά η μία είναι συμπλήρωμα της άλλης. Αν μείνω στο χώρο του κινηματογράφου για χρόνια ακόμη, μόνο έτσι θα ήθελα να συμβεί: μέσα από μουσικές ταινίες - καταγραφές της πλούσιας μουσικής μας κληρονομιάς απ' όλες τις όψεις της.
\* Πώς ξεκίνησες την αναζήτηση για το "Κύτταρο" και τη συγκεκριμένη εποχή; Με δεδομένο μάλιστα ότι είσαι πολύ νεότερος, ποιο ήταν το αρχικό ερέθισμα;\
Όταν ήμουν στη σχολή κινηματογράφου και φανατικός ροκάς, 18 χρονών παιδάκι, έλεγα αφελώς πως θα κάνω μια μέρα ντοκιμαντέρ για τη χίπικη σκηνή του Σαν Φρανσίσκο της δεκαετίας του 1960! Ήταν η περίοδος που γυρνούσα Μοναστηράκι και μαζί με τα βινύλια του Dylan, των Jefferson Airplane ή της Janis Joplin, αγόραζα κι αυτά του Σαββόπουλου, του Πουλικάκου και των Socrates. Θέλω να πω πως τα πάντα έγιναν με αφορμή όχι να κάνω ένα οποιοδήποτε μουσικό ντοκιμαντέρ, αλλά να πραγματοποιήσω κυριολεκτικά ένα εφηβικό όνειρο. Δε φαντάζεστε πόσο ζωογόνος υπήρξε για μένα όλη αυτή η επαφή με τους Έλληνες "ροκ ήρωες" του παρελθόντος μου, από τότε που τους πρωτοτηλεφώνησα για τα γυρίσματα μέχρι σήμερα που ήρθαν στην προβολή και καταευχαριστήθηκαν το αποτέλεσμα! Η ηλικία δεν παίζει κανένα ρόλο, πιστεύω. Αντιθέτως, αν ήμουν της γενιάς εκείνης δεν νομίζω να είχα το ίδιο κέφι για το θέμα μου.
\* Αν μπορούμε να μιλήσουμε γενικά για "μουσικό ντοκιμαντέρ", σαν κινηματογραφικό είδος, ποια είναι τα "ορόσημα" για σένα στον διεθνή χώρο;\
Ευκαιρία να αφηγηθώ εν συντομία μια μικρή ιστορία: τον Μάρτιο του 1996 βρέθηκα στο φεστιβάλ σπουδαστικών ταινιών του Augsburg, στη Γερμανία, στο οποίο επίτιμος καλεσμένος ήταν ο Αμερικανός D.A. Pennenbaker. Να πω την αλήθεια, ένας λόγος που έκανα αυτό το ταξίδι ήταν για να τον συναντήσω! Μέχρι τότε ήξερα μόνο πως ήταν ο κινηματογραφιστής που τον Ιούνιο του 1967 όρμηξε με το συνεργείο του στο ψυχεδελικό Monterey International
Pop Festival, καταγράφοντάς το και παραδίδοντάς μας το πρώτο σημαντικό ροκ ντοκιμαντέρ πριν κι από το Woodstock του Mike Wadleigh. Στο Augsburg, λοιπόν, είχα την ευκαιρία να δω και πολλά άλλα έξοχα μουσικά ντοκιμαντέρ του Pennenbaker - ταινίες για τον
Bob Dylan, τον
David Bowie, τη
Joan Baez ή τον Donovan. Την τελευταία μέρα του φεστιβάλ πέσαμε πρόσωπο με πρόσωπο έξω από το εστιατόριο που πήγαινε να δειπνήσει. Μέχρι τότε δίσταζα να τον πλησιάσω. Πάντα όμως κουβαλούσα στην τσέπη μου μια κασέτα με το "Βρώμικο ψωμί" του Σαββόπουλου. Του την έδωσα, λοιπόν, μου χαμογέλασε, χαιρετηθήκαμε, του είπα πόσο μου αρέσουν οι ταινίες του, αυτός με "έκοψε" από τα μαλλιά και τα γένια που είχα κι αυτό ήταν όλο! Νομίζω πως απάντησα στην ερώτηση σας.
\* Στην ταινία σου αντιπαραθέτεις τις διιστάμενες απόψεις των τότε πρωταγωνιστών της μουσικής σκηνής, για το αν υπήρχε ή όχι πολιτική διάσταση στη μουσική δουλειά τους. Εσύ τελικά ως κριτικός σχολιαστής της εποχής εκείνης πώς "σταθμίζεις" αυτές τις αντικρουόμενες θέσεις;\
Θα συμφωνήσω με τους μουσικούς που στην ταινία υποστηρίζουν την άποψη "καμία πολιτικοποίηση στη μουσική"! Υπήρχαν και οι φωτεινές εξαιρέσεις, με μπροστάρη τον Σαββόπουλο κυρίως, αλλά η πλειοψηφία του ελληνικού ροκ δεν ήταν πολιτικοποιημένη. Πάρτε για παράδειγμα τους στίχους των συγκροτημάτων της εποχής, των
Poll, των
Πελόμα Μποκιού κ.ά. Ουτοπικοί, αφελείς, μιλούσαν για λουλούδια και αγάπη, τη στιγμή που τα ξερονήσια ήταν γεμάτα από αντιφρονούντες. Όπως λέει και η
Δέσποινα Γλέζου, "κάναμε μια τελείως βελούδινη επανάσταση, καμία σχέση με τον παρισινό Μάη του '68 και μπορέσαμε και ξεμυτίσαμε από μια χαραμάδα που άφησε ο Θεοδωράκης κι ο Χατζιδάκις". Πιστεύω όμως πως η ιδέα που πρώτοι είχαν η Κωχ, ο Σαββόπουλος ή ο Γκαϊφύλλιας να πάρουν τα, ταυτισμένα με τα χουντικά διαγγέλματα, δημοτικά τραγούδια και να τα βαπτίσουν στα ντραμς και τις ηλεκτρικές κιθάρες, είχε σαφή πολιτικό χαρακτήρα. Δίσκοι σαν το "Μπάλο" του Νιόνιου και τον "Αραμπά" της Μαρίζας άνοιξαν το δρόμο για το ethnic μουσικό κίνημα στη χώρα μας κι επομένως ήταν πολύ μπροστά για την εποχή τους, τόσο σε νοηματικό όσο και σε ηχητικό επίπεδο! Πρόσφατα κυκλοφόρησε και ένα βιβλίο του Μανώλη Νταλούκα για την ιστορία του ελληνικού ροκ, όπου το ροκ παρουσιάζεται σε συνάρτηση και με όλες τις άλλες τέχνες. Υπάρχουν μάλιστα και ειδικά κεφάλαια, στα οποία ο συγγραφέας θεωρεί την εξέγερση του Πολυτεχνείου, λόγου χάριν, ως την κατ' εξοχήν ροκ πράξη όσον αφορά τα καθ' ημάς. Καθ' όλα σεβαστή η άποψη του Μανώλη, αν και προσωπικά διαφωνώ. Μέχρι σήμερα, το ιστορικό αυτό πολιτικό συμβάν έχει ταυτιστεί με το "Μπήκαν στην πόλη οι οχτροί" ή με το "Της Δικαιοσύνης Ήλιε Νοητέ", ούτε δηλαδή με τη "Γενιά μας" των
Poll -που θα μπορούσε- ούτε με τον "Μαυραγορίτη" των Λήδας - Σπύρου, που επίσης θα μπορούσε! Τώρα, για το αν είναι ροκ ο Μαρκόπουλος και ο Θεοδωράκης, αυτό δεν είναι της παρούσης. Μετά βεβαιότητας, θα έλεγα πως απολύτως ροκ ήταν ο Χατζιδάκις!
\* "Προοδευτική ροκ μουσική", "λαϊκή και δημοτική μουσική του τόπου μας". Αν δεχτούμε ότι το "Κύτταρο" συγκέραζε αυτές τις δύο τάσεις, μήπως θα πρέπει να μας μιλήσεις για το τι σημαίνουν σήμερα αυτές οι τάσεις ή, μάλλον, για το τι απέγιναν, σαν συνέχεια του "τότε"\
Τη συνέχεια αυτών των τάσεων θα τη βρείτε σε σημερινές δουλειές των
Mode Plagal, της Κρίστης Στασινοπούλου και της Σαβίνας Γιαννάτου με τους Primavera en Salonico. Ακόμη και στη δισκογραφία τραγουδοποιών όπως ο
Ορφέας Περίδης, ο
Σωκράτης Μάλαμας και ειδικά ο Λαρισαίος
Θανάσης Παπακωνσταντίνου. Δεν είναι τυχαίο που ο τελευταίος όρισε τη μουσική του ως... βλαχοψυχεδέλεια! Τελικά, τίποτα δεν είναι τυχαίο. Μπορεί ν' ακούγεται κι αυτό κοινότοπο, όμως είναι τόσο πλούσια και ανεξάντλητη η
ελληνική μουσική κλίμακα, που δεν πα'να'σαι ροκάς ή τζαζίστας ή συμφωνικός συνθέτης, η
ελληνική μουσική παράδοση θα περάσει θες δε θες στη δουλειά σου! Το πιστεύω απόλυτα αυτό! Αλίμονο στα σκυλιά της νύχτας που κατακλύζουν τις πίστες και μπερδεύουν απαίδευτα και αβασάνιστα τη γραβάτα με το σώβρακο. Εννοείται, μιλάμε πάντα για μουσική.
\* Σε προβλημάτισε σκηνοθετικά η περίπτωση να "παγιδευτεί" η ταινία σου στη νοσταλγία για μια εποχή που έχει περάσει χωρίς επιστροφή; Μήπως η σύνδεση με εντελώς διαφορετικά αλλά πάντως σύγχρονα και "αναλογικά", ενδεχομένως, μουσικά είδη, όπως π.χ. η δουλειά των
Active Member, θα ήταν μια κατάλληλη γείωση στο τώρα;\
Όχι, δε με προβλημάτισε, αφού αυτό ήθελα. Και ξέρεις τι άλλο ήθελα; Να πω στα νέα παιδιά που, ευτυχώς, έρχονται αυτά κυρίως στο σινεμά και τιμούν την ταινία, "κοιτάξτε τι ζούσαν τότε και σκεφτείτε πώς ζείτε εσείς σήμερα". Ξαναλέω, σε σχέση με τη μουσική πάντα. Μπαίνω στο διαδίκτυο και διαβάζω σε διάφορα sites μηνύματα εικοσάρηδων που συμφωνούν στο ότι γέλασαν και συγκινήθηκαν μ' αυτό που είδαν. Αν πετυχαίνεις σήμερα να συγκινήσεις τον εικοσάρη της γενιάς του fast-food και της κινητής τηλεφωνίας, προσφέροντάς του κι ένα είδος γνώσης για μιαν εποχή που έζησαν οι γονείς του, νομίζω τα έχεις καταφέρει. Δε λέω πως ευελπιστούσα να ξαναγίνουν της μόδας τα ταγάρια και τα αμπέχωνα, αλλά μου αρέσει πολύ που επικοινωνώ μέσω της ταινίας με έφηβους και νέους ανθρώπους. Να είναι τυχαίο που οι μόνες ψυχρές κριτικές που πήρε η ταινία προέρχονταν από δημοσιογράφους - εκπροσώπους του life style και των μοδάτων καναλιών και εντύπων; Ακούστηκε μάλιστα σε ιδιωτικό κανάλι η εξής ατάκα, "παιδιά των λουλουδιών και μπούρδες"! Για το αστείο της υπόθεσης, να σας πω ότι την απογευματινή πρώτη προβολή προτιμούν οι εξηντάρηδες της γενιάς του ΄60, ενώ την τελευταία βραδινή τα φρικιά και οι ροκάδες! Υπήρχε η σκέψη να δείξουμε τι γίνεται σήμερα με τη νέα σκηνή, επιχειρώντας μια γείωση με το σήμερα, όπως λέτε. Ο οπερατέρ μου, μάλιστα, είχε φαγωθεί να κινηματογραφήσουμε τον Νίκο Πορτοκάλογλου, τραγουδοποιό της αμέσως επόμενης γενιάς, ο οποίος τον καιρό των γυρισμάτων εμφανιζόταν με τον Σαββόπουλο. Ήμουν κάθετα αρνητικός. Έβλεπα και βλέπω την ταινία αυτή αυστηρά σαν ένα ντοκουμέντο για την τριετία 1971-1973, τη γένεση του ελληνικού ροκ, επομένως θα πήγαινε αλλού το πράγμα. Αφήστε για άλλη ταινία τους
Active Member και τον Πορτοκάλογλου!
\* "Πολιτικό βλέμμα" και κινηματογράφος: Γίνεται πολλή συζήτηση σήμερα γι' αυτό τον συνδυασμό. Θα ήθελα την άποψή σου...\
Η τέχνη οφείλει να είναι πολιτική. Στη σχολή Χατζίκου, όπου φοιτούσα, είχα την τύχη να μας διδάσκει ο Δήμος Θέος, ο δημιουργός της σημαντικότερης ελληνικής πολιτικής ταινίας. Όλο το περίφημο "σινεμά του δημιουργού", πολιτικό δεν είναι; Ό,τι πιο σπουδαίο γίνεται δεν προκύπτει από κοινωνικά, φιλοσοφικά και πολιτικά ερεθίσματα; Δείτε πώς ξεφούσκωσε η "Safe sex" εποχή στον ελληνικό κινηματογράφο, στην οποία είδαμε αξιόλογους δημιουργούς, έως και πρότυπά μας κάποτε, να μπλέκονται στα γρανάζια μιας χυδαίας τηλεοπτικής λογικής, φτιάχνοντας ταινίες που θα εξυπηρετούσαν στο μέλλον τα συμφέροντα των καναλαρχών. Πάλι καλά που υπάρχουν ο Αγγελόπουλος, ο Παπαστάθης κι οι νεότεροι, σαν τον Γιάνναρη και τον Δήμα. Ευτυχώς, να λέτε, που υπάρχουν και μικρομηκάδες σαν τον Αλβανό Μπουγιάρ Αλιμανί και τον Έκτορα Λυγίζο. Αυτών όλων και πολλών άλλων το σινεμά μου αρέσει κι εκτιμώ, που βγαίνεις από τη σκοτεινή αίθουσα, είτε είσαι μέσα για δύο και τρεις ώρες είτε για μόλις δεκαπέντε λεπτά ή μισή ώρα, και έχει καταφέρει να σε μπάσει σε μια στοχαστική διάθεση.
\* Σαν νέος δημιουργός του ελληνικού κινηματογράφου πώς βλέπεις το θεσμικό-οικονομικό τοπίο του χώρου, σε συνάρτηση μάλιστα με τα όσα βλέπεις στην υπόλοιπη Ευρώπη, μέσα από τα φεστιβάλ όπου παρουσιάζεις τη δουλειά σου αλλά και από τη συνολική εικόνα που έχεις;\
Η πρώτη μου ταινία για τη Φλέρυ Νταντωνάκη ήταν ανεξάρτητη παραγωγή και οι πολλές βραβεύσεις της βοήθησαν στο να χρηματοδοτηθεί το "Κύτταρο" από το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου. Ας μη μιλήσουμε για τις υπόλοιπες χώρες, γνωρίζουμε όλοι πόσο ψηλά βάζουν τον πήχη στον τομέα του πολιτισμού, αλλά και πόσες ευκαιρίες δίνουν στους νέους καλλιτέχνες. Ξέρετε ότι στην Πολωνία, όπου είχα πάει πριν δέκα χρόνια στο φεστιβάλ του Lodz, το κράτος απαλλάσσει τους άρρενες καλλιτέχνες από τις στρατιωτικές υποχρεώσεις τους; Δεν είναι τόσο άσχετο αυτό που σας λέω. Στον αντίποδα, ζούμε στην Ελλάδα, στο Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου ή στην Ελληνική Τηλεόραση καταθέτουμε τα σενάρια μας, οπότε μοιραία αποδεχόμαστε και προσαρμοζόμαστε στο εγχώριο θεσμικό πλαίσιο. Τι άλλο μπορείς να κάνεις, πέραν από καλές ταινίες;
\* Υπάρχει κάποιο κοινό στοιχείο για σένα, ανάμεσα στη "Φλέρυ" και το "Κύτταρο"\
Τρία είναι τα κοινά στοιχεία: η αισθητική μου, ο σεβασμός για τα θέματα με τα οποία καταπιάστηκα και η αγάπη, το πάθος μου που εισπράττει, πιστεύω, ο θεατής.
\* Ποιο είναι το επόμενο κινηματογραφικό σχέδιό σου;\
Τώρα το σχεδιάζω, θα το καταθέσω στο πρόγραμμα "Τεκμήριο" του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου, που λέγαμε, αλλά ας μη μπούμε σε λεπτομέρειες. Θα είναι πάντως και πάλι μουσικό ντοκιμαντέρ. Σας ευχαριστώ πολύ!
|Στην αίθουσα Πλάζα 2 (Κηφισίας 118) συνεχίζεται η προβολή του μουσικού ντοκιμαντέρ του Αντώνη Μποσκοϊτη "Ζωντανοί στο Κύτταρο - Σκηνές Ροκ" ύστερα από τη θερμή ανταπόκριση του κοινού. Μαζί προβάλλεται και το μικρού μήκους ντοκιμαντέρ του ίδιου σκηνοθέτη "Φλέρυ - τρελή του φεγγαριού"|
