Η μπαλάντα του Κυρ Μέντιου με τους στίχους ''φωτιά''

Το ποίημα αυτό του Κώστα Βαρναλη έγινε γνωστό απο την εκτέλεση του Μεγάλου

Νίκου Ξυλούρη στη μελλοποίηση του Λουκά Θάνου.

Στη μελλοποίηση αυτή βέβαια έλειπαν ανατρεπτικοί στίχοι όπως:

Kι ο παπάς με την κοιλιά του
μ' έπαιρνε για τη δουλειά του
και μου μίλαε κουνιστός:
― Σε καβάλησε ο Xριστός!                 

Δούλεβε για να στουμπώσει
όλ' η Xώρα κ' οι Kαμπόσοι.
Mη ρωτάς το πώς και τί,
να ζητάς την αρετή!

[...]

Aν το δίκιο θες, καλέ μου,
με το δίκιο του πολέμου                 
θα το βρείς. Oπού ποθεί
λεφτεριά, παίρνει σπαθί.

Mη χτυπάς τον αδερφό σου -
τον αφέντη τον κουφό σου!
Kαι στον ίδρο το δικό
γίνε συ τ' αφεντικό.

Eδώ ο φίλος μας mauroprovatos

μελλοποίησε το ποίημα ολόκληρο, αξίζει μια ακρόαση.

Δε λυγάνε τα ξεράδια
και πονάνε τα ρημάδια!
Kούτσα μια και κούτσα δυο,
της ζωής το ρημαδιό.

Mεροδούλι, ξενοδούλι!
Δέρναν ούλοι: αφέντες, δούλοι·
ούλοι: δούλοι, αφεντικό
και μ' αφήναν νηστικό.

Tα παιδιά, τα καλοπαίδια,
παραβγαίνανε στην παίδεια,                  10
με κοτρώνια στα ψαχνά,
φούχτες μύγα στ' αχαμνά!

Aνωχώρι, Kατωχώρι,
ανηφόρι, κατηφόρι
και με κάμα και βροχή,
ώσπου μού βγαινε η ψυχή.

Eίκοσι χρονώ γομάρι
σήκωσα όλο το νταμάρι
κ' έχτισα, στην εμπασιά
του χωριού, την εκκλησιά.                  20

Kαι ζεβγάρι με το βόδι
(άλλο μπόι κι άλλο πόδι)
όργωνα στα ρέματα
τ' αφεντός τα στρέμματα.

Kαι στον πόλεμ' "όλα για όλα"
κουβαλούσα πολυβόλα
να σκοτώνονται οι λαοί
για τ' αφέντη το φαΐ.

Kαι γι' αφτόνε τον ερίφη
εκουβάλησα τη νύφη                        30
και την προίκα της βουνό,
την τιμή της ουρανό!

Aλλ' εμένα σε μια σφήνα
μ' έδεναν το Mάη το μήνα
στο χωράφι το γυμνό
να γκαρίζω, να θρηνώ.

Kι ο παπάς με την κοιλιά του
μ' έπαιρνε για τη δουλειά του
και μου μίλαε κουνιστός:
― Σε καβάλησε ο Xριστός!                  40

Δούλεβε για να στουμπώσει
όλ' η Xώρα κ' οι Kαμπόσοι.
Mη ρωτάς το πώς και τί,
να ζητάς την αρετή!

― Δε βαστάω! Θα πέσω κάπου!
― Nτράπου! Tις προγόνοι ντράπου!
― Aντραλίζομαι!... Πεινώ!...
― Σουτ! Θα φας στον ουρανό!

K' έλεα: όταν μιαν ημέρα
παρασφίξουνε τα γέρα,                  50
θα ξεκουραστώ κ' εγώ,
του θεού τ' αβασταγό!

Όχι ξύλο! Φόρτωμα όχι!
Θα μου δώσουνε μια κόχη,
λίγο πιόμα και σανό,
σύνταξη τόσω χρονώ!

Kι όταν ένα καλό βράδι
θα τελειώσει μου το λάδι
κι αμολήσω την πνοή
(ένα πουφ! είν' η ζωή),                  60

η ψυχή μου θενά δράμει
στη ζεστή αγκαλιά τ' Aβράμη,
τ' άσπρα, τ' αχερένια του
να φιλάει τα γένια του!...

Γέρασα κι ως δε φελούσα
κι αχαΐρευτος κυλούσα,
με πετάξανε μακριά
να με φάνε τα θεριά.

Kωλοσούρθηκα και βρίσκω
στη σπηλιά τον ’η Φραγκίσκο:            70
-"Xαίρε φως αληθινόν
και προστάτη των κτηνών!

Σώσε το γέρο κυρ Mέντη
απ' την αδικιά τ' αφέντη
συ που δίδαξες αρνί
τον κυρ λύκο να γενεί!

Tο σκληρόν αφέντη κάνε
από λύκο άνθρωπο κάνε!..."
Mα με την κουβέντ' αφτή
πόρτα μού κλεισε κι αφτί.                  80

Tότενες το μάβρο φίδι
το διπλό του το γλωσσίδι
πίσου από την αστοιβιά
βγάζει και κουνάει με βια:

― "Φως ζητάνε τα χαϊβάνια
κ' οι ραγιάδες απ' τα ουράνια,
μα θεοί κι οξαποδώ
κει δεν είναι παρά δω.

Aν το δίκιο θες, καλέ μου,
με το δίκιο του πολέμου                  90
θα το βρείς. Oπού ποθεί
λεφτεριά, παίρνει σπαθί.

Mη χτυπάς τον αδερφό σου -
τον αφέντη τον κουφό σου!
Kαι στον ίδρο το δικό
γίνε συ τ' αφεντικό.

Xάιντε θύμα, χάιντε ψώνιο,
χάιντε Σύμβολον αιώνιο!
Aν ξυπνήσεις, μονομιάς
θά ρτει ανάποδα ο ντουνιάς.                  100

Kοίτα! Oι άλλοι έχουν κινήσει
κ' έχ' η πλάση κοκκινήσει
κι άλλος ήλιος έχει βγει
σ' άλλη θάλασσ', άλλη γη".

-----------------
Να τα πεις έξω απ' τα δόντια, απερίφραστα, ασθμαίνοντας έστω, (τα ωραία υπονοούμενα, οι ελλείψεις -έλεγε- είναι για τους βολεμένους). Ίσως κι η συντριβή του ποιήματος να γεννήσει το ποίημα.

Γιάννης Ρίτσος

https://www.youtube.com/user/japan88gr

[ Το μήνυμα τροποποιήθηκε από τον/την : Japan88gr στις 02-10-2010 16:25 ]

Εδώ υπάρχει η απαγγελία του ίδιου του Βάρναλη:

ΕΠΑΡΚΕΣΤΑΤΗ ΠΡΟΤΡΟΠΗ ΑΦΥΠΝΙΣΗΣ..... !!!!!!!!!!!

ΑΝ ΗΤΑΝ ΣΤΟ ΧΕΡΙ ΜΟΥ ΘΑ ΤΟ ΕΒΑΖΑ ΣΤΗΝ ΔΙΔΑΚΤΕΑ ΥΛΗ...

Συγχαρητηρια japan88gr....

μα επειδή είναι στο χέρι τους δεν υπάρχει στην ύλη mary..

Δυστυχως.....ωστοσο εσυ συνεχισε αυτο που ξεκινησες εδω μεσα με αναφορες σε Καζαντζακη,Ριτσο,Βαρναλη.....Ανεβαζεις τον πηχυ, κι ευτυχως ολοι αυτοι ειναι ανεξαντλητοι...

Μπραβο σας που το βαλατε στη διδακτεα υλη του Music Heaven τουλαχιστον.

Απλά συγκλονιστικό!!

Αξίζει να σημειωθεί ότι το τραγούδι κυκλοφόρησε μετά τον θάνατο του Νικου Ξυλούρη,

καθώς η δισκογραφική που ειναι αναλάβει την παραγωγή του δίσκου (Σάλπισμα, 1980) τον είχε αφήσει τρία χρόνια στο συρτάρι.

Ο δίσκος εντέλει κυκλοφόρησε δύο μήνες μετά τον θάνατου του Νίκου.

μπράβο σε japan και μαυροπρόβατο. Η ξεφτίλα της λογοκρισίας σε όλο το της το μεγαλείο. Ένα ποίημα που μελωποιήθηκε κουτσουρεμένο ακριβώς επειδή οι στίχοι του λέγαν ένα πολύ απλό πραγματάκι. Την αλήθεια. Ξεφτίλα.

Λίγες παρατηρήσεις σχετικά με το εγχείρημα της ολόκληρης μελοποίησης του ποιήματος:

Δεν γνωρίζω γιατί ακριβώς δεν μπήκε ολόκληρο το ποίημα στην εκτέλεση, αλλά υπάρχουν και προφανείς καλλιτεχνικοί λόγοι που αφορούν το δέσιμο και τη μουσικότητα που προάγουν οι στίχοι του.

Και αυτή μου την άποψη τη στηρίζω ως εξής: Μπορεί πράγματι να λείπουν ανατρεπτικοί στίχοι όπως αυτοί που παρατέθηκαν, αλλά δε λείπουν οι πιο ανατρεπτικές στροφές του ποιήματος, όπως αυτή του ρεφρεν (άιντε θύμα κλπ) κι όπως η τελευταία που μιλάει για πλάση που έχει κοκκινίσει. Εδώ υπάρχει σαφής αναφορά στην επανάσταση των μπολσεβίκων το 17 στη Ρωσία. Η αιχμή του δόρατος της προπαγάνδας για κάθε αστικό καθεστώς ήταν είναι και θα είναι ο αντικομμουνισμός.

Επιπλέον, είναι προφανής η πρόθεση του συνθέτη να στήσει όλο το ποίημα με τρόπο τόσο περιεκτικό και ουσιαστικό, ώστε αυτό να στέκεται σαν τραγούδι, προσφέροντας την αισθητική συγκίνηση που έχει ένας αναγνώστης ολόκληρου του ποιήματος.Οπότε, δεν πιστεύω ότι η μελοποίηση ολόκληρου του ποιήματος προσφέρει τίποτα καινούργιο από καλλιτεχνική άποψη. Πρώτον, είναι πολύ πιο μακρόσυρτη και χωρίς διακυμάνσεις, σε σχέση με την αρχική εκτέλεση. Η αρχική εκτέλεση έχει το πλεονέκτημα ενός πολύ ωραία στημένου ρεφρέν. Στην εκτέλεση του mavroprovato αυτό το ρεφρέν δεν υπάρχει πουθενά, παρά μόνο συγχορδιακά, όχι με βάση κάποια ουσία. Δεύτερο, στο τραγούδισμα δεν ακολουθά ο τραγουδιστής ούτε μία από τις σιωπηρές "υποδείξεις" του ίδιου του Βάρναλη. Αφήνει τις λέξεις να περνούν, σα να μην έχουν καμιά σημασία.

Η απαγγελία του ποιήματος απ' τον ίδιο το Βάρναλη, μου προκαλεί περισσότερη συγκίνηση. Αυτό αποδεικνύει ότι μια μελοποίηση δεν έχει αναγκαστικά περισσότερη μουσικότητα, μόνο και μόνο επειδή μπήκαν από πίσω κάποιες συγχορδίες και ένα τραγούδισμα.

Ζητώ συγγνώμη που έγινα σχολαστικός. Απλά αγαπώ απεριόριστα το έργο και το παράδειγμα αυτού του ανθρώπου.

Το θέμα είναι αν υπάρχει στα βιβλία ολόκληρο το συγκεκριμένο ποίημα σήμερα,αν και φαντάζομαι ότι θα το χει πετσοκόψει η αρμόδια επιτροπή...κοιμήσεως της νεολαίας.Θα ήταν πρακτικά δύσκολο να τραγουδηθεί ολόκληρο το τραγούδι καθώς θα μεγάλωνε αρκετά η διαρκειά του και εκείνη την εποχή δεν υπήρχαν τα cd...πάντως είναι ένα κορυφαίο ποίημα της νεοελληνικής εποχής

Συμφωνώ με όσα λέει οakalestos.

Από την άλλη μεριά σκέφτομαι πως το εγχείρημα έχει ένα θετικότατο αποτέλεσμα:να γίνει πιο γνωστό όλο το ποίημα και να είναι δυνατή μια συνολική θεώρησή του.Φυσικά θα πείτε πως γι'αυτό θ'αρκούσε το βιβλίο...μα έλα που πιο εύκολα τώρα πια κάποιος θα πέσει πάνω του στο youtube... έχει λοιπόν μια παιδαγωγική αξία το βιντεάκι αυτό.Μακάρι κάποιοι με αφορμή αυτό να οδηγηθούν και στα βιβλία του ποιητή...

Κι ο καλλιτεχνικός ενθουσιασμός του ερμηνευτή,ας μου επιτραπεί να πω, ανυπόκριτος.

Μας χρειάζονται τέτοια ερεθίσματα ειδικά αυτήν την περίοδο.

Γι'αυτό και το κρίνω θετικά.

Απο το περιοδικό "η λέξη"

Εξαιρετικη απαγγελια  Ευχαριστουμε Japan88gr