Στον τάφο του Jim Morrison στο κοιμητήριο Pere Lachaise του Παρισιού, δίπλα στο όνομά του, την ημερομηνία γέννησης και την ημερομηνία θανάτου του, είναι χαραγμένη στα Ελληνικά αυτή η φράση που δεν ξέρω αν προέρχεται απο κάποιο αρχαίο κείμενο ή αν για κάποιο λόγο ο σπουδαίος αυτός καλλιτέχνης και ποιητής την είχε ο ίδιος συντάξει : “Δαίμων εναντίον εαυτού”. Η μετάφραση δεν φαίνεται δύσκολη αλλά είναι. Μιλάει για τον εαυτό του που πάλευε με κάποιον δαίμονα; Μιλάει γι΄αυτό το δαιμόνιο που το λέμε εύκολα “καλλιτεχνικό” το οποίο πάλευε με τον ίδιο του τον εαυτό, “δαιμόνιον εναντίον δαιμονίου” δηλαδή; Η πρόκειται για την διαμάχη τού “καλλιτέχνη” με τον “άνθρωπο”, αυτή τη σύγκρουση που έχει ταλαιπωρήσει και ταλαιπωρεί πολλούς “δαιμονισμένους” που παράγουν τέχνη για να εξισοροπήσουν το καθημερινό τους εσωτερικό μαρτύριο και να “καθαρίσουν” την ψυχή τους απο την ταραχή που φέρνει μαζί του αυτό το δαιμόνιο - που είναι συγχρόνως και μια πολύ μεγάλη ευλογία, αφού ωθεί την ψυχή να εκφραστεί και έτσι να φωτιστεί και να σωθεί;

Ο Σωκράτης κατηγορήθηκε οτι είχε δαιμόνιο - όπως και ο Ιησούς - αλλά φαίνεται οτι ήξερε οτι αυτό εκπορευότανε απο τον ανώτατο κόσμο τών ιδεών, τής ίδιας της δημιουργίας και της αιωνιότητος, γι΄αυτό ήπιε το κώνιο με την βεβαιότητα οτι εξυπηρετεί κάτι ανώτερο. Ο Van Gogh, ο Ντοστογιέφσκι, ο Φλωμπέρ και εκατοντάδες άλλοι δημιουργοί βασανιζόντουσαν απο παράξενες κρίσεις επιληψίας, απο κατασπαρακτικές εσωτερικές αντιφάσεις, απο μελαγχολίες, καταθλίψεις, αυτοκτονικές τάσεις, και άλλα πολλά - πρίν και μετά τίς στιγμές των μεγάλων εμπνεύσεων. Το Ευαγγέλιο, απο την άλλη μεριά, είναι γεμάτο απο περιπτώσεις δαιμονισμένων που μετά την επαφή τους με τον καθαρό Λόγο, με το Φώς τού Ιησού, ελευθερωθήκανε και “ησυχάσανε”.

Η επιγραφή αυτή στον τάφο του Morrison, ενός νεαρού άντρα που δεν πρόλαβε να τριανταρήσει αλλά άφησε πίσω του μιά πολύ δυνατή ποίηση που είναι έντονα προσωπική και πιστοποιεί μέγα ιδιωτικό βάσανο, μ΄έχει βάλει σε σκέψεις πολλά χρόνια τώρα, απο την στιγμή που την πρωτοείδα χαραγμένη στο μάρμαρο του τάφου. “Δαίμων εναντίον εαυτού”. Αν θελήσω να το δώ ψύχραιμα και απο απόσταση, διακρίνω πρώτ΄απ΄όλα πώς υπάρχει ένας εαυτός, ο άνθρωπος, κι΄ένα πνεύμα, ένα δαιμόνιο που τον βασανίζει, που πολεμάει “εναντίον του”. Χωρίς το δαιμόνιο και χωρίς τη διαμάχη δεν υπάρχει βέβαια ούτε δημιουργός, ούτε ποιητής. Γι΄αυτό και οι περισσότεροι “δαιμονισμένοι” δημιουργοί προσπαθούν να συνυπάρξουν μ΄αυτόν τον δαίμονα που τούς κατατρώει γιατί χωρίς αυτόν θα πάψουν να είναι δημιουργοί. “Πόλεμος πάντων πατήρ” έλεγε ο Ηράκλειτος (άν το μεταφέρω σωστά απο μνήμης). Αυτός ο αγώνας με τον συνήθως βασανιστικό “συγκάτοικό” σου, είναι ο πατέρας κάθε αληθινής, μεγαλόπνοης, ουσιαστικής καλλιτεχνικής δημιουργίας. Πάνω στο βάσανο και τη διαμάχη εκτινάσσεται η συνθηκολόγηση τής δημιουργίας, το έργο τέχνης, που συμφιλιώνει τον άνθρωπο-καλλιτέχνη με τον “δαίμονά” του.

Υπάρχουν στιγμές που, προσευχόμενος κανείς να απαλλαγεί απο την εξοντωτική αυτή εσωτερική διαμάχη, νοιώθει σαν να προδίδει την ίδια την ουσία της υπάρξεώς του. Γι΄αυτό συναντάμε τόσο συχνά μεγάλα και δημιουργικά πνεύματα που δηλώνουν “άθεοι”. Γιατί η αποδοχή μιάς πρόσκλησης για “ταπείνωση” και συμφιλίωση με εκείνο το μέρος της ψυχής που ταυτίζεται με την αρμονία, το φώς, την ιερότητα της φύσης και, κυρίως, με την αδιαμφισβήτητη (και με μορφή “ομολογίας”) υπεροχή του Αγίου Πνεύματος έναντι οιουδήποτε άλλου πνευματικού όντος, σημαίνει αποδοχή της αίτησης εξώσεως του “δαιμονίου” που αγωνίζεται εναντίον “εαυτού”. Ο δημιουργός που έχει βιώσει το μεγαλείο της μέγιστης καλλιτεχνικής έκφρασης η οποία ακολουθεί κάθε βασανιστική έκρηξη του δαιμονίου που φιλοξενεί μέσα του, κατα βάθος φοβάται μη το χάσει αυτό το δαιμόνιο και μείνει μόνος με την γνωστή σ΄έμάς τούς Ορθοδόξους της Ανατολής “χαρμολύπη”, την πνευματική δηλαδή κατάσταση που ακολουθεί κάθε ψυχική “ανάταση” που δεν προέρχεται απο την τέχνη αλλά απο την προσευχή και την επαφή με το Θείο. Οποιος ζητήσει να απαλλαγεί απο τον “δαίμονά” του, έχω την βεβαιότητα οτι αυτόματα το αξιώνεται γιατί το Πνεύμα του δημιουργού του σύμπαντος είναι φυσικά ισχυρότερο, φωτεινότερο, δυνατότερο απο κάθε άλλη πνευματική οντότητα. Η νίκη αυτή όμως θα οδηγήσει στην έξωση τού δαιμονίου, και τότε τι θα μας κινεί για να φτιάχνουμε τέχνη;

Οποιος πιστεύει οτι ακόμα και η πιό σπουδαία τέχνη είναι κατώτερη ενός δευτερολέπτου επικοινωνίας με τον Θεό, κάνει τον σταυρό του και αγωνίζεται να κρατάει εκείνος το τιμόνι τής υπάρξεώς του και όχι το δημιουργικό, εμπνευσμένο, εντυπωσιακό και συχνά αξιο μεγάλου κοινωνικού θαυμασμού και επαίνων “δαιμόνιό” του. Ετσι “ταπεινώνεται”. Αρνείται την μαγεία και υποδέχεται το θαύμα. Αλλά απο εκεί και πέρα αυτο που θα ζήσει δεν θα επικοινωνείται απαραίτητα μέσα απο τα λαμπερά, “μαγικά” και απαστράπτοντα κανάλια τής “καλλιτεχνικής ζωής”. Μπορεί και να εξοριστεί, ν΄αναγκαστεί να πολεμήσει πιά εναντίον τού “δαιμονίου” του, όπως, κατα μία εκδοχή, μπορεί να συνέβη και στον Jim Morrison. Και αν η διαμάχη είναι πολύ ισχυρή μπορεί να χρειαστεί ακόμα και να πεθάνεις - όπως πεθαίνουν οι ήρωες για κάτι που είναι υψηλότερο απο την παρούσα ζωή.

Μη με ρωτήσετε απο που μου ήρθαν αυτές οι σκέψεις σήμερα. Δεν έχω ιδέαν. Δεν είναι πάντως η πρώτη φορά που με απασχόλησαν. Στο τραγούδι “Αλεξάνδρεια”, πάνω στη μουσική της Ευανθίας, ήρθαν και έκατσαν πολύ μαλακά οι στίχοι “τόσα χώρεσα-που τον δαίμονά μου συγχώρεσα-για όλα του τα πάθη τα άγρια”. Είναι ένα τραγούδι που αγαπώ όσο λίγα και που με εκφράζει περισσότερο απο όλα όσα έχω γράψει. Και πιστοποιεί μια σχέση και μια συνθηκολόγηση με τον, όποιον, “δαίμονά μου”.

Απο την άλλη μεριά παλεύω και προσεύχομαι για καθαρό Φώς και καθαρό Λόγο, πράγμα που αντιφάσκει με την “καλλιτεχνική” πλευρά μου.

Ισως γι΄αυτό, πρός το παρόν, δεν μπορώ να βρώ ησυχία.