Η πραγματική χρονική διάρκεια των χρονικών αξιών (π.χ τέταρτο, ολόκληρο κ.λ.π.) δεν είναι πάγια. Αλλά εξαρτάται από την ταχύτητα εκτέλεσης του ρυθμού. Ρυθμικη αγωγή λοιπόν είναι ο βαθμός ταχύτητας ή βραδύτητας με την οποία εκτελείται το μουσικό κομμάτι. Ο προσδιορισμός της ρυθμικής αγωγής σε ένα μουσικό κομμάτι στην ευρωπαϊκή μουσική γίνεται με μια σειρά μουσικών όρων. Πρόκειται για ένα σύνολο όρων που είναι ουσιαστικά αποτέλεσμα της προσπάθειας «λεκτικής» κατά κάποιο τρόπο «αποτύπωσης» της ταχύτητας του κομματιού και τους οποίους θα δούμε αναλυτικά στη συνέχεια. Επειδή ωστόσο η ορολογία όσο ακριβής και να είναι δεν μπορεί να ανταποκριθεί, σε θεωρητικό τουλάχιστον επίπεδο, στην πραγματικότητα και να εγγυηθεί τον ακριβή για όλους προσδιορισμό της ταχύτητας ενός μουσικού κομματιού, γι’ αυτό και επινοήθηκε από τον J.N. Maelzel το 1816 ένα όργανο, ο μετρονόμος (βλ. και στη λέξη «μετρονόμος» στην εγκυκλοπαίδεια μουσικών όρων του ΜΗ).
Αναλυτικότερα οι όροι της ρυθμικής αγωγής στην ευρωπαϊκή μουσική κατατάσσονται σε 5 tempo:
1. Πολύ αργά:
εδώ περιλαμβάνονται οι εξής όροι:
Larghissimo (= με πολύ εύρος)
Grave (= βαρύ)
Largo(ευρύ, πλατύ)
Lento molto(= πολύ αργά)
2. Αργά
εδώ περιλαμβάνονται οι εξής όροι:
Lento (=αργά)
Larghetto(= λιγότερο ευρύ από το Largo)
Adagio (= λιγότερο αργά από το Lento)
Andante (= αργά, με άνεση και ηρεμία)
3. Μέτρια
εδώ περιλαμβάνονται οι εξής όροι :
Andantino(= λιγότερο αργά από το Andante)
Allegretto (= λιγότερο γρήγορο από το Allegro Moderato)
Allegro Moderato(= λιγότερο γρήγορο από το Allegro)
Allegro ma non troppo (= ζωηρό αλλά όχι πολύ)
4 Γρήγορα
εδώ περιλαμβάνονται οι εξής όροι:
Allegro (= χαρούμενο, ζωηρό)
Allegro molto (= πολύ ζωηρό)
Allegro assai(= πολύ πιο ζωηρό)
5. Πολύ γρήγορα:
εδώ περιλαμβάνονται οι εξής όροι:
Presto (= πολύ γρήγορο)
Vivace (= με ζωηρότητα)
Vivo (= ζωηρά έντονα)
Prestissimo (όσο δυνατόν γρήγορα)
Αλλοίωση της ρυθμικής αγωγής:
Είναι δυνατό η ρυθμική αγωγή ενός κομματιού να αλλοιωθεί πολλές φορές, ανάλογα με το κατά πόσο σε κάποια σημεία του έργου απαιτείται μεγαλύτερη ή λιγότερη κίνηση. Οι όροι που χρησιμοποιούνται σχετικά για να υποδηλώσουν καθεμιά αλλοίωση, στα πλαίσια της ευρωπαϊκής πάντα μουσικής είναι οι εξής:
Poco (= λίγο)
Poco a poco (= λίγο – λίγο)
Piu (= περισσότερο)
Molto piu (= πολύ περισσότερο)
Ma non tanto (= αλλά όχι τόσο)
Non troppo (= όχι πολύ)
Ma non troppo (= όχι πολύ)
Mosso (= με κίνηση)
Meno mosso (= λιγότερη κίνηση)
Assai (= αρκετά )
Piu moto (= περισσότερη κίνηση)
Piu mosso (= περισσότερη κίνηση)
Doppio (= σε διπλάσια κίνηση)
Molto (= πολύ)
Quassi (= σχεδόν)
Mezzo (= μισό, μέτρια)
Piu presto (= πιο γρήγορα)
Piu animato (= πιο έμψυχα)
Accelerando (= με επιτάχυνση)
Stringento (= συντομεύοντας την κίνηση)
Rallentanto (με επιβράδυνση)
Ritenuto (= με συγκράτηση)
Allargando (= με διεύρυνση)
Stretto (= σφιχτά, στενά)
Στιγμιαία διακοπή της ρυθμικής αγωγής:
Για να διακόψουμε τη ρυθμική αγωγή σε κάποια σημεία του μουσικού κειμένου χρησιμοποιούμε τους εξής όρους:
Ad libitum (= κατά βούληση, όπως θέλουμε)
A piacere (= όπως μας αρέσει)
Rubato (= χωρίς ακρίβεια ρυθμική)
Senza tempo (=χωρίς tempo)
Για να επιστρέψουμε στο αρχικό tempo σε περίπτωση που έχει προηγηθεί αλλοίωση στη ρυθμική αγωγή χρησιμοποιούμε τους εξής όρους:
Tempo (= επιστροφή στη ρυθμική αγωγή του έργου)
Α tempo (= επιστροφή στην ρυθμική αγωγή του έργου)
1o tempo (επιστροφή στην αρχική ρυθμική αγωγή του έργου)
Lo stesso tempo (= η ίδια ρυθμική αγωγή)
Στιγμιαία διακοπή της ρυθμική αγωγής έχουμε επίσης και με ένα σημείο που ονομάζεται "κορώνα", το οποίο μας δείχνει ότι ο φθόγγος πάνω ή κάτω από τον οποίο τίθεται θα πρέεπι να έχει μεγαλύτερη χρονική διάρκεια, όση εκτιμά η καλλιτεχνική ευαισθησία του ερμηνευτή ή του εκτελεστή του μουσικού κομματιού (βλ. και στη λέξη "κορώνα" στην εγκυκλοπαίδεια μουσικών όρων του ΜΗ)
Στη βυζαντινή μουσική :
Στη βυζαντινή μουσική χρησιμοποιούνται συνήθως οι εξής χρονικές αγωγές, όπως καθορίστηκαν από τη μουσική Επιτροπή του 1881:
1. Βραδεία (56-80 χτύπους σε 1΄) Αντιστοιχεί στην Largo της ευρωπαϊκής μουσικής
2. Μέση (80-100 χτύπους σε 1΄) Αντιστοιχεί στην Adagio της ευρωπαϊκής μουσικής
3. Μετρία (100-168 χτύπους σε 1΄) Αντιστοιχεί στην Moderato της ευρωπαϊκής μουσικής
4. Ταχεία (168-208 χτύπους σε 1΄) Αντιστοιχεί στην Allegro της ευρωπαϊκής μουσικής
5. Ταχυτάτη ή χύμα (208- χτύπους σε 1΄) Αντιστοιχεί στην Presto ή στη Recitativo (σε μέλη λογώδη) της ευρωπαϊκής μουσικής.
Βιβλιογραφία: Διονυσίου Παναγόπουλου, «Μέθοδος Βυζαντινής εκκλησιαστικής μουσικής», 1995
Γιώργου Διαμαντή «Η κλασική Θεωρία της Μουσικής», εκδ Νάκα, 2001
Σακελλαρίου Ν. Θεοδώρου, «Εισαγωγή στη φιλολογία της μουσικής», εκδ. Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Διαμαντή Μαυραγάνη, «Μουσική Ανθοδέσμη», 1968
Δημητρίου Βερυκίου, «Η μετρική της χριστιανικής υμνογραφίας», 1998
επιστροφή
29308 |
