To πιο διαχρονικό άλμπουμ όλων των εποχών

Ήταν 21 Μαΐου του 1997 όταν οι Radiohead εξέδωσαν μέσω των δισκογραφικών τους εταιριών Parlophone και Capitol Records το τρίτο κατά σειρά άλμπουμ τους, OK Computer. Οι Βρετανοί είχαν βρεθεί ήδη στο προσκήνιο μετά το παγκόσμιο hit τους, που παραμένει ακόμα και σήμερα ένα από τα δημοφιλέστερα ροκ τραγούδια, το Creep (1993), ενώ το δεύτερο άλμπουμ τους (The Bends, 1995) τους είχε καθιερώσει ως μια από τις πιο ποιοτικές ροκ μπάντες της εποχής. Παρόλα αυτά, ήταν το OK Computer που εκτόξευσε τη δημοφιλία των Radiohead στην στρατόσφαιρα και όχι άδικα. Οι Radiohead παρά την επιτυχία του the Bends επέλεξαν να ρισκάρουν και έκαναν μια στροφή 180 μοιρών, δίνοντας μια νέα πνοή και μια νέα κατεύθυνση στη ροκ μουσική της εποχής, με αποτέλεσμα το OK Computer να θεωρείται κατά γενική ομολογία ένα από τα καλύτερα άλμπουμ όλων των εποχών και ίσως το σημαντικότερο για ένα είδος που τότε έκανε τη δυναμική εμφάνισή του, την Alternative Rock.

Μουσικά, οι Radiohead μείωσαν το ρόλο της ηλεκτρικής κιθάρας σε σχέση με τις προηγούμενές τους δουλειές, έβαλαν τα πλήκτρα στο παιχνίδι, ενώ έδωσαν στη μουσική τους μια πιο ηλεκτρονική κατεύθυνση, με αποτέλεσμα τα 11 τραγούδια του άλμπουμ να ακούγονται φρέσκα μέχρι και σήμερα. Ο πραγματικός λόγος, όμως κατά τη γνώμη μου, της γενικής αποδοχής του OK Computer είναι η στιχουργική του διαχρονικότητα.  Ο Τομ Γιορκ, ο τραγουδιστής αλλά και στιχουργός του συγκροτήματος, μίλησε για την παράνοια και την αποξένωση από το περιβάλλον που ένιωθε στην εποχή του, για το άγχος που του δημιουργούσαν οι πολύ γρήγοροι ρυθμοί ζωής, ενώ εξέφρασε και την ανασφάλεια του για το ρόλο που θα μπορούσε να παίξει η τεχνολογία στη ζωή των ανθρώπων. Ας δούμε λοιπόν ένα ένα τα 11 τραγούδια του άλμπουμ και την εμφανή τους σχέση με τη σημερινή εποχή.

Το πρώτο κομμάτι του άλμπουμ, με το όνομα Αirbag, εκφράζει με πολύ απλό τρόπο τον διττό χαρακτήρα της τεχνολογίας στη ζωή του ανθρώπου. Ο Γιορκ αναφέρεται σε ένα σχεδόν θανατηφόρο δυστύχημα που είχε με το αυτοκίνητό  του, από το οποίο σώθηκε χάρη στον αερόσακο του αμαξιού (“In a fast German car, I’m amazed that I survived, an airbag saved my life”). Ήταν η νέα τεχνολογία των γρήγορων αμαξιών που πήγε να τον σκοτώσει, αλλά ήταν και η τεχνολογία του αερόσακου που τον έσωσε, από την άλλη πλευρά. Με άλλα λόγια, η τεχνολογία μπορεί τόσο να μας βοηθήσει, όσο και να μας καταστρέψει, αναλόγως με το πώς θα τη χρησιμοποιήσουμε.

Το δεύτερο τραγούδι, Paranoid Android, ακόμα και από τον τίτλο του μοιάζει να αναφέρεται στο σήμερα. Ο Γιορκ αναφέρεται στην «παράνοια» που του προκαλούν κάποιοι άνθρωποι «γέννημα-θρέμμα» της νέας εποχής των υψηλών ρυθμών, που είναι διατεθειμένοι να πατήσουν επί πτωμάτων για να ικανοποιήσουν το προσωπικό τους συμφέρον, υλικό ή μη, και τα κίνητρα της ανέλιξής τους, αδιαφορώντας για όλους τους υπόλοιπους γύρω τους. (Ambition makes you look pretty ugly, kicking squealing Gucci little piggy)

To τρίτο κομμάτι, με τίτλο Subterranean Homesick Alien, που παραπέμπει φυσικά στο Subterranean Homesick Blues του Μπόμπ Ντίλαν, αναφέρεται στην αποξένωση που νιώθει ο αφηγητής με τους ανθρώπους γύρω του και στην θλίψη και τη «μαυρίλα» που του προκαλεί η καθημερινή ζωή, με αποτέλεσμα να εύχεται να τον απαγάγουν εξωγήινοι, έτσι ώστε να δει τον κόσμο από ψηλά, όπως θα ήθελε να τον δει, και να ανακαλύψει το νόημά του. (I wish that they'd swoop down in a country lane, Late at night when I'm driving,Take me on board their beautiful ship, Show me the world as I'd love to see it)

Το Exit Music (for a film), που γράφτηκε για την ταινία Ρωμαίος και Ιουλιέτα (1997) μιλά για την παραβίαση των κανόνων και το «σπάσιμο του κύκλου» της συμβατικότητας, υπό τη μορφή φυσικά της αυτοκτονίας του ερωτευμένου ζευγαριού ( We hope your rules and wisdom choke you).

Το Let Down, όπως φαίνεται και από τον τίτλο του, μιλά για την απογοήτευση, που για τον Γιορκ αποτελεί αναπόδραστη μοίρα των ανθρώπων, οι οποίοι είναι γραφτό να συνθλιφθούν “σαν ζωύφια στο έδαφος”. Ειδικά το πρώτο κουπλέ αυτού του κομματιού μοιάζει να είναι βγαλμένο από τη σημερινή πραγματικότητα:

Transport, motorways and tramlines
Starting and then stopping
Taking off and landing
The emptiest of feelings
Disappointed people, clinging on to bottles
When it comes it's so, so, disappointing

Το Κarma Police, ένα από τα μεγαλύτερα χιτ τόσο του άλμπουμ όσο και της δισκογραφίας των Radiohead γενικότερα, αναφέρεται στη βιασύνη μας να κατακρίνουμε και να αποκλείσουμε τους ανθρώπους οι οποίοι μοιάζουν διαφορετικοί από εμάς ή λένε κάτι διαφορετικό, που εμείς δεν μπορούμε να κατανοήσουμε ή να συλλάβουμε (“Karma police,arrest this man, he talks in math, he buzzes like a fridge”).

Το Electioneering αποτελεί ίσως το μόνο κομμάτι που βρίσκεται σχετικά εκτός θέματος σε σχέση με τα υπόλοιπα. Ένα από τα λίγα τραγούδια των Radiohead με ξεκάθαρα πολιτικό περιεχόμενο, μιλά για την πολιτική διαφθορά και τον λαϊκισμό των πολιτικών και εκφράζει το σκεπτικισμό του Γιόρκ απέναντι στον  Tony Blair, που είχε μόλις εκλεγεί πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου το 1997, ενώ οι Radiohead ηχογραφούσαν το δίσκο τους.

Το Climbing up the Walls περιγράφει με ανατριχιαστικό (μέχρι και φρικιαστικό) τρόπο κάποιο αρνητικό συναίσθημα από το οποίο δεν μπορούμε να ξεφύγουμε όσο και αν προσπαθούμε, όπου και να κοιτάξουμε και βρίσκεται πάντα εκεί για να μας στοιχειώνει (“Either way you turn, I’ll be there, open up your skull, I’ll be there”).

To αγαπημένο μου τραγούδι τόσο του Ok Computer όσο και των Radiohead γενικότερα, είναι το νούμερο 10 του δίσκου, το No Surprises. Ένα τραγούδι απίστευτα ατμοσφαιρικό, σύνθετο μέσα στην απλότητά του, στο οποίο ο Τομ Γιορκ αναφέρεται στο ιδεώδες της απλής ζωής, χωρίς «συναγερμούς και εκπλήξεις», την οποία όμως παρουσιάζει σαν ένα είδος «αργού θανάτου». Το βίντεο κλιπ τα λέει όλα, με τον frontman τον Radiohead να προσπαθεί να αναπνεύσει ενώ βιώνει έναν σταδιακό πνιγμό (“I’ll take a quiet life, a handshake of carbon monoxide”).

Το Lucky, προτελευταίο κομμάτι του δίσκου, ήταν το πρώτο χρονικά τραγούδι του Ok Computer που γράφτηκε. O Brian Eno, μεγάλος «εγκέφαλος» της μουσικής είχε ζητήσει από τους Radiohead να συνεισφέρουν ένα κομμάτι για το “The Help Album”, ένα φιλανθρωπικό άλμπουμ του οποίου τα κέρδη θα χρησιμοποιούνταν για την περίθαλψη των πληγέντων από τον Πόλεμο της Βοσνίας (1992-1995). Έτσι, το τραγούδι αυτό γράφτηκε 2 περίπου χρόνια πριν εκδοθεί το OK Computer, και αποτέλεσε και τον κατευθυντήριο οδηγό για τα επόμενα. Το κομμάτι φαίνεται να μιλάει με ειρωνικό τρόπο για την ψευδαίσθηση του αφηγητή πως η τύχη του θα αλλάξει και όλα θα γίνουν όπως πρέπει, μόνο και μόνο για να προσγειωθεί για ακόμα μια φορά στην πραγματικότητα (“I’m on a roll this time, I feel my luck could change”).

Το τελευταίο κομμάτι του δίσκου, το the Tourist, αποτελεί ένα ιδανικό λίγο πιο slow κλείσιμο. O Γιορκ αναφέρεται στον τρόπο με τον οποίο ξοδεύουμε άσκοπα την ζωή μας, παρομοιάζοντας μας με τουρίστες που προσπαθούν να προλάβουν να τα ζήσουν όλα χωρίς εν τέλει, μέσα στον πανικό τους, να ζουν πραγματικά τίποτα. Στο ρεφρέν μάλιστα, μας παρακαλάει (παρακαλώντας ίσως και τον εαυτό του), να κόψουμε ταχύτητα και να δούμε πραγματικά τη ζωή (Hey, idiot, slow down).

Το OK Computer αποτελεί, λοιπόν, τη σημαντικότερη παρακαταθήκη των Radiohead στη μουσική και ένα από τα σημαντικότερα και διαχρονικότερα άλμπουμ όλων των εποχών. Σε μια πρόσφατη συνέντευξή του σε ένα Αμερικάνικο talk show, ο Τομ Γιορκ έλαβε τα συγχαρητήρια από τον παρουσιαστή για την ακρίβεια με την οποία προέβλεψε τη σημερινή εποχή 23 χρόνια πριν, με αυτόν να απαντάει ότι στην πραγματικότητα αυτό έγινε καταλάθος. Προσπαθώντας να περιγράψει τη δική του εποχή, κατάφερε με κάποιο τρόπο να περιγράψει ακόμα περισσότερο τη δική μας εποχή. Και αυτό είναι εν τέλει που κάνει έναν καλλιτέχνη ή ένα συγκρότημα ξεχωριστό: η διαχρονικότητα.

Αλέξανδρος Τσιριγώτης